Nội Dung Phát Triển Vận Tải Hành Khách Công Cộng Bằng Xe Buýt Theo Hướng Bền

Trong VTHKCC nói chung và VTHKCC bằng xe buýt nói riêng, hành khách chấp nhận chi trả mức giá theo quy định, đổi lại họ mong muốn được hưởng một dịch vụ xứng đáng. Với mục đích phục vụ hành khách, hoạt động VTHKCC không chỉ đơn thuần là vận chuyển hành khách theo thời gian và không gian xác định mà còn phải cung ứng cho hành khách loại hình dịch vụ đi lại hoàn chỉnh, có chất lượng tốt. Do đó, phát triển một hệ thống VTHKCC bằng xe buýt hoàn chỉnh là nền tảng để phát triển VTHKCC bằng xe buýt trong đô thị. Mặt khác, mỗi hệ thống con trong hệ thống VTHKCC đều có sự tương tác, là tiền đề và điều kiện cho sự tồn tại và phát triển của nhau nên VTHKCC bằng xe buýt luôn phải có sự phát triển đồng bộ với VTHKCC đô thị nói chung.

Từ những cơ sở trên, tác giả có thể khẳng định rằng: Phát triển VTHKCC bằng xe buýt là sự biến đổi, gia tăng theo chiều hướng tích cực về quy mô, chất lượng, cơ cấu của hệ thống và trình độ, năng lực quản lý điều hành nhằm đáp ứng nhu cầu đi lại ngày càng cao. Quá trình phát triển này phải được thực hiện đồng bộ và phù hợp với quy hoạch, chiến lược trong dài hạn. Tiếp cận từ nội hàm của PTBV kết hợp với lý luận về VTHKCC bằng xe buýt, tác giả đề xuất khái niệm như sau: “Phát triển VTHKCC bằng xe buýt theo hướng bền vững là sự phát triển VTHKCC bằng xe buýt lấy mục tiêu phục vụ con người làm trung tâm, sử dụng hiệu quả các nguồn lực để phát triển nhanh, ổn định về quy mô, với sự đảm bảo chất lượng và cơ cấu hợp lý của hệ thống, nhằm đáp ứng tối đa nhu cầu đi lại hiện tại mà không làm ảnh hưởng, tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu đi lại trong tương lai, góp phần phát triển kinh tế, văn hóa xã hội và bảo vệ môi trường”.

2.2.3. Nội dung phát triển vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt theo hướng bền vững

Thứ nhất, phát triển về quy mô: là tăng cường cung ứng dịch vụ VTHKCC bằng xe buýt, phát triển đồng bộ mạng lưới tuyến, CSHT và đoàn phương tiện phục vụ, đầu tư đồng bộ các nguồn lực về vốn đầu tư, lao động, trang thiết bị và

công nghệ nhằm gia tăng sản lượng, gia tăng về giá trị mà người sử dụng nhận được khi sử dụng dịch vụ xe buýt.

Thứ hai, không ngừng nâng cao chất lượng dịch vụ: là nâng cao mức độ hài lòng và thỏa mãn của hành khách thông qua việc không ngừng cải tiến, hoàn thiện dịch vụ đã và đang cung cấp, bổ sung và phát triển các dịch vụ mới nhằm tối đa hóa lợi ích cho người sử dụng. Nếu CLDV không đuợc đảm bảo và nâng cao thì sự phát triển về quy mô sẽ không có ý nghĩa và không được chấp nhận. Đồng thời, nâng cao CLDV cũng nhằm đảm bảo uy tín của nhà cung cấp và độ tin cậy của người sử dụng, tạo ra tính bền vững của dịch vụ đó.

Thứ ba, đảm bảo cơ cấu hợp lý: phát triển VTHKCC bằng xe buýt phải có chiến lược, quy hoạch phù hợp để phát triển hệ thống xe buýt có tính kết nối cao với các loại hình VTHKCC khác và kết nối các khu vực đô thị và ngoài đô thị, tăng cường chất lượng theo hướng hiện đại, duy trì tốc độ phát triển nhanh, ổn định, đảm bảo cơ cấu mạng lưới tuyến hợp lý kết hợp với hoàn thiện mạng lưới cung cấp dịch vụ.

Thứ tư, đóng góp vào phát triển kinh tế, văn hóa xã hội và bảo vệ môi trường: phát triển VTHKCC bằng xe buýt để giải quyết nhu cầu giao thông và thúc đẩy phát triển kinh tế đô thị nói chung. Đồng thời, dịch vụ xe buýt phải phục vụ toàn dân, mọi đối tượng trong xã hội với mức chi phí hợp lý, tạo thói quen sử dụng PTCC, góp phần giảm ùn tắc, tai nạn giao thông và ô nhiễm môi trường, hình thành văn hóa giao thông, xây dựng và quảng bá hình ảnh đô thị văn minh, hiện đại.

Thứ năm, sử dụng hiệu quả các nguồn lực để phát triển: việc sử dụng các nguồn lực hiện tại phải không gây ảnh hưởng, tổn hại đến việc sử dụng các nguồn lực phát triển cho tương lai, bao gồm khai thác hiệu quả các nguồn lực hiện có, tạo ra cơ cấu đầu tư hợp lý, đồng thời khuyến khích, thu hút được các nguồn lực thuộc các thành phần kinh tế tham gia đầu tư phát triển VTHKCC nói chung và VTHKCC bằng xe buýt nói riêng.

2.3. Các nguyên tắc phát triển vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt theo hướng bền vững

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 264 trang tài liệu này.

- Phát triển VTHKCC bằng xe buýt phải có cơ sở khoa học và vận dụng linh hoạt chính sách của Đảng và Nhà nước: Các căn cứ để hoạch định chiến lược phát triển VTHKCC là đường lối chính sách phát triển kinh tế xã hội của cả nước và từng địa phương trong từng giai đoạn, được cụ thể hóa trong các văn bản pháp luật, trong các quy hoạch, kế hoạch phát triển ngành. Do đó, phát triển VTHKCC nói chung và VTHKCC bằng xe buýt nói riêng phải vận dụng linh hoạt cơ chế, chính sách của Nhà nước, vận dụng sáng tạo các kinh nghiệm thực tiễn trong và ngoài nước để phát triển VTHKCC bằng xe buýt hiệu quả, bền vững, tránh áp dụng máy móc, chủ quan. Quá trình phát triển này phải được thực hiện đồng bộ và phù hợp với quy hoạch, chiến lược dài hạn.

- Phát triển VTHKCC bằng xe buýt phải đảm bảo hiệu quả kinh tế trên cơ sở chú trọng công tác bảo vệ môi trường, cảnh quan, bảo tồn và phát huy văn hóa, văn minh đô thị: VTHKCC bằng xe buýt phải đóng vai trò kết nối các loại hình vận tải đô thị, là nhân tố tích cực thúc đẩy phát triển CSHT giao thông, giải quyết những thách thức về ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường, góp phần xây dựng văn hóa, văn minh đô thị. Các phương án phát triển trong trung hạn và dài hạn phải tính đến ảnh hưởng môi trường, chất lượng cuộc sống cũng như các chi phí xã hội khác. Nguyên tắc này luôn phải được quán triệt, đặc biệt là quy hoạch VTHKCC bằng xe buýt nói riêng và quy hoạch phát triển đô thị nói chung.

- Lấy lợi ích của người sử dụng làm trung tâm để phát triển, thỏa mãn tối đa nhu cầu đi lại của người dân với chi phí nhỏ nhất và tiện lợi nhất: Đây là nguyên tắc cốt lòi của các ngành kinh tế nói chung và VTHKCC bằng xe buýt cũng không phải là ngoại lệ. Dịch vụ có được người dân chấp nhận và đánh giá cao hay không phụ thuộc vào cách thức cung ứng dịch vụ đến người sử dụng. Một dịch vụ chất lượng cao phải làm thỏa mãn tối đa nhu cầu đi lại của người sử dụng, góp phần nâng cao ý thức và nhận thức xã hội.

- Triệt để phát huy thế mạnh của địa phương để phát triển VTHKCC bằng xe buýt, góp phần phát triển kinh tế: Mỗi địa phương có những thế mạnh khác nhau để thúc đẩy loại hình VTHKCC, đặc biệt là xe buýt. Đặc tính linh hoạt của xe buýt là có thể phục vụ đa dạng hành khách với nhiều phương tiện có chủng loại và sức chứa khác nhau. Do đó, có thể tận dụng loại hình này để thúc đẩy liên kết, phát triển các loại hình vận tải và du lịch, thúc đẩy hoạt động thương mại... nhằm khai thác tối đa các tiềm năng phát triển của địa phương.

- Tận dụng được mọi nguồn lực trong xã hội để phát triển VTHKCC bằng xe buýt: Bản chất của VTHKCC bằng xe buýt là một ngành dịch vụ công ích nên có thể bị hạn chế bởi nguồn lực ngân sách và năng lực quản lý điều hành của nhà nước. Sự phát triển VTHKCC bằng xe buýt phải đảm bảo tính công bằng cho các đối tượng trong xã hội, khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia và qua đó không ngừng nâng cao chất lượng dịch vụ để đáp ứng nhu cầu của nười dân.

- Tăng cường ứng dụng KHCN trong quản lý VTHKCC: Đây là nguyên tắc quan trọng để nâng cao hiệu quả hoạt động, tăng cường CLDV và tiết kiệm chi phí vận hành cho cả nhà nước và DNVT. Ứng dụng các công nghệ mới luôn đem lại sự tiện lợi cho cả nhà quản lý và người sử dụng, qua đó góp phần nâng tầm tri thức và ý thức của người dân.

- Phát huy vai trò tham gia của cộng đồng: Các thành phần trong xã hội đều có quyền tiếp cận, được cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác, kịp thời về quy hoạch phát triển, công tác quản lý và bảo vệ môi trường. Nguyên tắc này góp phần nâng cao quyền và trách nhiệm, tăng cường vai trò kiểm tra, giám sát của cộng đồng trong suốt quá trình từ khi lập quy hoạch, triển khai dự án cho đến khi khai thác, vận hành hệ thống VTHKCC bằng xe buýt.

- Chú trọng phát triển nguồn nhân lực: Đây là nguyên tắc căn bản đảm bảo sự thành công của VTHKCC bằng xe buýt. Sự thiếu hụt về nhân lực chất lượng cao luôn là thách thức không nhỏ ảnh hưởng đến sự phát triển lâu dài. Chỉ với lực lượng lao động có chuyên môn và kỹ năng thành thạo mới có thể mang lại những lợi ích về kinh tế cho ngành và cho xã hội.

2.4. Các tiêu chí, chỉ tiêu đánh giá phát triển vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt theo hướng bền vững

2.4.1. Sự cần thiết và yêu cầu khi xây dựng các tiêu chí, chỉ tiêu đánh giá phát triển vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt theo hướng bền vững

* Sự cần thiết phải xây dựng các tiêu chí, chỉ tiêu đánh giá phát triển VTHKCC bằng xe buýt theo hướng bền vững:

Chương trình nghị sự 2030 vì sự PTBV của Liên hợp quốc đã đưa ra 17 mục tiêu chung, xác định 169 mục tiêu cụ thể và 232 chỉ tiêu PTBV. Nhằm cụ thể hóa Chương trình trên ở Việt Nam, Thủ tướng Chính phủ (2017) đã đề ra 17 mục tiêu PTBV với 115 mục tiêu cụ thể. Tiếp đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2019) đã ban hành Bộ chỉ tiêu thống kê PTBV của Việt Nam gồm 158 chỉ tiêu, phản ánh 17 mục tiêu chung và 115 mục tiêu cụ thể của Việt Nam. Từ những cơ sở pháp lý trên, mỗi ngành, lĩnh vực đều đang xây dựng và hoàn thiện bộ tiêu chí, chỉ tiêu đánh giá riêng cho ngành, lĩnh vực đó với cách thức xây dựng và đo lường khác nhau trên cơ sở kế thừa và phát triển các chỉ tiêu đã có. Đối với ngành GTVT, Bộ GTVT (2017) đã ban hành Hệ thống chỉ tiêu thống kê ngành GTVT với 32 chỉ tiêu thuộc 7 nhóm tiêu chí: KCHTGT, vốn đầu tư HTGT, PTGT, nhiên liệu tiêu thụ trong ngành GTVT, kết quả hoạt động vận tải, lao động, kết quả hoạt động của DNVT. Tuy nhiên, các chỉ tiêu mới chỉ mang tính chất thống kê để phục vụ công tác QLNN chuyên ngành.

Đối với lĩnh vực VTHKCC ở Việt Nam chưa có bộ chỉ tiêu thống nhất đánh giá về VTHKCC nói chung và VTHKCC bằng xe buýt nói riêng được quy định trong văn bản QPPL. Ở Châu Âu, tiếp cận hướng tới tiêu chuẩn hóa, VTHKCC được phát triển theo các yêu cầu của tiêu chuẩn EN 13816 (2002) và tiêu chuẩn EN 15140 (2006) với một hệ thống chỉ tiêu đánh giá phức tạp (dựa trên cấu trúc 3 cấp với 8 tiêu chí: Tính sẵn có, khả năng tiếp cận, thông tin, thời gian, chăm sóc khách hàng, tính tiện nghi, tính bảo mật, tác động môi trường gồm 103 chỉ tiêu cụ thể). Đây là khung hướng dẫn chung để quản lý hoạt động VTHKCC ở các thành phố của Châu Âu và được nhiều nước trên thế giới tham

khảo, trong đó có Việt Nam. Trong tổng quan các công trình nghiên cứu, có một số nghiên cứu tiêu biểu đưa ra các tiêu chí, chỉ tiêu đánh giá trong lĩnh vực VTHKCC. Nghiên cứu về tính hiệu quả của GTCC, Chhavi dhingra (2011) đã phát triển các nguyên tắc lựa chọn các tiêu chí và chỉ tiêu phù hợp để đánh giá kết quả hoạt động. Đồng thời, tác giả đưa ra các bước đo lường hiệu quả của hệ thống GTCC. Nghiên cứu về tính bền vững của GTCC, Miller, P. và cộng sự (2014) đề xuất bộ chỉ tiêu đánh giá dựa trên 4 tiêu chí: kinh tế, xã hội, môi trường và hiệu quả của hệ thống với 29 chỉ tiêu cụ thể. Mặc dù các chỉ tiêu này mang tính định lượng cao nhưng việc xác định chúng tương đối phức tạp. Vì vậy, các tác giả đã đưa ra luận cứ khoa học và một loạt các công cụ kỹ thuật để tiếp cận định tính thay vì đo lường các chỉ tiêu định lượng. Luận án [45] đề xuất các chỉ tiêu đánh giá hệ thống VTHKCC bằng xe buýt theo 3 giai đoạn: thẩm định dự án, triển khai hệ thống và khi đã đưa hệ thống vào vận hành. Luận án đề xuất 6 nhóm chỉ tiêu, 21 chỉ tiêu cụ thể để đánh giá hiện trạng hệ thống VTHKCC bằng xe buýt. Trong đó, có 12 chỉ tiêu đã có và 9 chỉ tiêu tác giả đề xuất mới nhưng tác giả cũng chưa áp dụng đánh giá cụ thể cho một đô thị nào. Một số nghiên cứu khác [46,47] đề xuất các chỉ tiêu để đánh giá hiệu quả hoạt động và CLDV của hệ thống VTHKCC. Luận án [48] đề xuất các tiêu chuẩn (chủ yếu là tiêu chuẩn vận hành) VTHKCC đô thị. Hơn nữa, các nghiên cứu này mới áp dụng cho trường hợp điển hình là Thành phố Hà Nội. Luận án [56] đề xuất khung đánh giá chất lượng hệ thống GTCC cho TP Hải Phòng với 8 tiêu chí mang tính định tính liên quan đến chất lượng hoạt động và phục vụ. Do đó, có thể khẳng định đến thời điểm này, chưa có bộ chỉ tiêu thống nhất đánh giá về phát triển VTHKCC bằng xe buýt và chưa có nghiên cứu cụ thể nào về các tiêu chí, chỉ tiêu phát triển VTHKCC bằng xe buýt theo hướng bền vững.

VTHKCC bằng xe buýt là bộ phận cấu thành của hệ thống GTVT đô thị nên hoạt động xe buýt có tính xã hội rất cao. Ngoài những yếu tố nội tại trong quá trình cung ứng dịch vụ từ DNVT đến người sử dụng, VTHKCC bằng xe buýt còn chịu tác động vĩ mô của các yếu tố kinh tế xã hội đặc trưng của đô thị

như: điều kiện tự nhiên, quy mô dân số, đô thị hóa, tốc độ tăng trưởng kinh tế đô thị, phát triển CSHT và KHCN, ảnh hưởng của thiên tai, dịch bệnh, ảnh hưởng của nhu cầu và thói quen đi lại của người dân, tác động của thể chế, chính sách phát triển,... Có thể khẳng định phát triển VTHKCC bằng xe buýt theo hướng bền vững là hướng đi đúng đắn, có vai trò quan trọng đối với sự phát triển đô thị nói chung. Để đánh giá đúng mức độ phát triển VTHKCC bằng xe buýt theo hướng bền vững cần phải có hệ thống những tiêu chí, chỉ tiêu hoàn chỉnh phản ánh những yếu tố có tác động vĩ mô và trực tiếp đến VTHKCC bằng xe buýt. Điều này cho phép xác định đúng những tồn tại, hạn chế trong hoạt động của hệ thống cũng như hỗ trợ quá trình ra quyết định của Chính phủ và chính quyền đô thị trong việc hỗ trợ phát triển VTHKCC bằng xe buýt. Việc xây dựng các tiêu chí, chỉ tiêu phát triển VTHKCC bằng xe buýt theo hướng bền vững phù hợp với điều kiện của các đô thị tại Việt Nam là hết sức cần thiết.

* Yêu cầu khi xây dựng các tiêu chí, chỉ tiêu đánh giá phát triển VTHKCC bằng xe buýt theo hướng bền vững:

Tiêu chí và chỉ tiêu đánh giá phát triển VTHKCC bằng xe buýt theo hướng bền vững được xây dựng nhằm cụ thể hóa các mục tiêu đã đề ra. Để đánh giá một tiêu chí cần sử dụng một hoặc nhiều chỉ tiêu khác nhau. Nội dung của các tiêu chí mang tính tổng quát, định tính còn nội dung của các chỉ tiêu mang tính định lượng cụ thể.

- Các chỉ tiêu được lựa chọn phải mang tính điển hình và có tính liên kết với các nội dung phát triển VTHKCC bằng xe buýt theo hướng bền vững. Đồng thời phải có phương pháp luận, tính toán rò ràng và thống nhất, gồm: khái niệm, công thức - phương pháp tính, nguồn số liệu, ý nghĩa của chỉ tiêu và mối tương quan giữa các chỉ tiêu trong bộ chỉ tiêu, tổ chức chịu trách nhiệm thu thập và tổng hợp...) để giám sát, theo dòi và đánh giá thực hiện.

- Bộ chỉ tiêu này phải được sắp xếp một cách có hệ thống và bảo đảm tính khả thi, thống nhất với các hệ thống chỉ tiêu khác, với các chỉ tiêu trong lĩnh vực VTHKCC và có thể áp dụng cho các đô thị của Việt Nam.

- Các chỉ tiêu xây dựng cần tuân theo nguyên tắc SMART: S (Specific): Tính rò ràng, cụ thể; M (Measurable): Có thể đo lường được; A (Achievable): Có tính khả thi; R (Realistic): Có tính thực tế; T (Timed): Có thời hạn để đạt được mục tiêu đã đề ra.

* Phạm vi áp dụng:

Bộ chỉ tiêu dùng đánh giá phát triển VTHKCC bằng xe buýt theo hướng bền vững tại các đô thị của Việt Nam. Có những chỉ tiêu có tác động ở tầm vĩ mô, có những chỉ tiêu tác động trực tiếp tới sự phát triển của hệ thống VTHKCC bằng xe buýt. Có những chỉ tiêu có thể tính toán một cách chính xác, tuy nhiên cũng có chỉ tiêu mang tính ước lượng tương đối. Để đánh giá khách quan cần có nguồn dữ liệu đầy đủ để so sánh thực trạng giữa các đô thị với nhau trên nền tảng một tiêu chuẩn xác định hoặc cho điểm để xếp hạng, làm cơ sở xem xét mức độ phát triển theo hướng bền vững cao hay thấp hơn và kết hợp với các điều kiện khác để đưa ra đánh giá cuối cùng. Hơn nữa, các chỉ tiêu cần phải điều chỉnh theo từng giai đoạn phát triển để đảm bảo tính cập nhật và có độ tin cậy cao.

2.4.2. Các tiêu chí phát triển vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt theo hướng bền vững

Về hiệu quả kinh tế: Phát triển VTHKCC bằng xe buýt để đáp ứng yêu cầu phát triển của đô thị, là loại hình vận tải kết nối hiệu quả các phương thức vận tải trong toàn mạng lưới GTĐT, đáp ứng nhu cầu đi lại với chi phí rẻ, góp phần tiết kiệm chi phí đi lại và chi phí chung của toàn xã hội, hạn chế sử dụng PTCN, giảm ùn tắc và tai nạn giao thông.

Về mặt xã hội: Phát triển VTHKCC bằng xe buýt để thỏa mãn nhu cầu đi lại cho mọi người dân, tăng cường khả năng tiếp cận của người dân với VTHKCC, tạo ra công bằng cho các đối tượng đi lại bằng PTCC. Chất lượng dịch vụ ngày càng được nâng cao, đảm bảo cung cấp dịch vụ xe buýt tốt nhất tới người dân, tạo ra hiệu ứng xã hội để thu hút người sử dụng.

Về bảo vệ môi trường: Phát triển VTHKCC bằng xe buýt theo hướng coi trọng bảo vệ môi trường, khai thác hợp lý các nguồn tài nguyên về nguyên, nhiên