Khái Niệm Và Vai Trò Của Phát Triển Hoạt Động Đào Tạo Nghề

tạo điều kiện cho người học nghề sau khi tốt nghiệp có khả năng tìm việc làm, tự tạo việc làm hoặc học lên trình độ cao hơn, đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp và nhu cầu của xã hội.

Đào tạo nghề kết hợp chặt chẽ giữa giảng dạy lý thuyết với rèn luyện kỹ năng thực hành, để sau khi tốt nghiệp có thể hành nghề. Đào tạo nghề được tiến hành một cách khoa học, đảm bảo tính hệ thống, hợp lý, toàn diện trên các phương diện: kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo, thái độ lao động, đào tạo nghề nghiệp.

Như vậy, nội dung của đào tạo nghề bao gồm: trang bị các kiến thức lý thuyết cho học viên một cách có hệ thống và rèn luyện các kỹ năng thực hành, tác phong làm việc cho học viên trong phạm vi hành nghề họ theo học nhằm giúp họ có thể làm một nghề nhất định, phù hợp với yêu cầu của thị trường lao động và phát triển nguồn lực Quốc gia.

* Đào tạo nghề thương mại du lịch

Đào tạo nghề thương mại và du lịch: Hoạt động dạy nghề trong các cơ sở dạy nghề, lớp dạy nghề nhằm truyền đạt kiến thức về lý thuyết và kỹ năng thực hành cho người học nghề trong lĩnh vực thương mại, dịch vụ và du lịch để người học có trình độ, kỹ năng, kỹ xảo và đạt được những tiêu chuẩn nhất định đáp ứng yêu câu việc làm của thị trường lao động.

1.1.1.3. Hình thức đào tạo nghề

Hiện nay có rất nhiều hình thức đào tạo nghề khác nhau, phân theo các tiêu chí khác nhau thì có các hình thức đào tạo nghề như sau:

* Căn cứ vào nghề đào tạo với người học

- Đào tạo mới: là hình thức đào tạo đối với người chưa có chuyên môn, chưa có nghề, bắt đầu tham gia vào các lớp nghề để có được nghề.

Có thể bạn quan tâm!

• Phát triển đào tạo nghề thương mại và du lịch cho lao động tỉnh Thái Nguyên - 1
• Phát triển đào tạo nghề thương mại và du lịch cho lao động tỉnh Thái Nguyên - 2
• Cơ Sở Thực Tiễn Về Phát Triển Hoạt Động Đào Tạo Nghề
• Chỉ Tiêu Phản Ánh Tình Hình Chung Của Cơ Sở Đào Tạo Nghề
• Tỷ Lệ Lao Động Từ 15 Tuổi Trở Lên Đang Làm Việc Đã Qua Đào Tạo

Xem toàn bộ 128 trang tài liệu này.

- Đạo tạo lại: là quá trình đào tạo nghề áp dụng cho những người đã có trình độ chuyên môn song vì một lý do nào đó nghề của họ không phù hợp nữa đòi hỏi phải chuyển sang nghề, chuyên môn khác.

- Đào tạo nâng cao trình độ lành nghề: là tiếp tục bồi dưỡng nâng cao kiến thức và kinh nghiệm nơi làm việc để người lao động có thể tiếp tục hành nghề và đảm nhận những công việc phức tạp hơn.

* Căn cứ vào thời gian đào tạo nghề

- Đào tạo nghề ngắn hạn: Thời gian thực hiện dưới 1 năm tại các trung tâm dạy nghề, lớp dạy nghề độc lập hoặc gắn với cơ sở sản xuất kinh doanh dịch vụ và các cơ sở giáo dục khác. Đào tạo nghề ngắn hạn dành cho những người có trình độ học vấn và sức khỏe phù hợp với nghề cần học.

- Đào tạo dài hạn: Được thực hiện từ 1- 3 năm tại các trường dạy nghề, các trường thực hành nghề nghiệp, trường cao đẳng, trường đại học có đủ điều kiện được tổ chức dạy nghề dài hạn theo quy định. Đào tạo nghề dài hạn thường có chất lượng cao hơn so với các lớp đào tạo ngắn hạn.

* Căn cứ vào trình độ lành nghề

- Cấp trình độ bán lành nghề ở cấp này học viên được trang bị kiến thức và kỹ năng nghề đủ để thực hiện được một hoặc một số nhiệm vụ và công việc ít phức tạp hơn của nghề. Thời gian đào tạo dưới 1 năm. Thông thường mỗi nghề có những nhiệm vụ và mỗi nhiệm vụ lại được chia thành nhiều công việc khác nhau, trong đó một số công việc đơn giản và một số công việc phức tạp hơn. Do vậy người ta cần phân loại các công việc theo trật tự logic từ đơn giản đến phức tạp và từ đó sắp xếp chúng vào các trình độ đào tạo tương ứng. Trong quá trình phân tích nghề người ta xác định được một số công việc không quá phức tạp và xếp các công việc này vào trình độ bán lành nghề.

- Cấp trình độ lành nghề: Ở đây học viên được trang bị kiến thức và kỹ năng để để thực hiện tất cả các nhiệm vụ của nghề trong điều kiện kỹ thuật và công nghệ trung bình, chất lượng sản phẩm, năng suất lao động… ở mức trung bình tiên tiến. Thời gian đào tạo là từ 1-2 năm, tùy theo nghề đào tạo.

- Cấp trình độ cao: Tại cấp này học viên được trang bị kiến thức và kỹ năng để thực hiện tất cả các nhiệm vụ và công việc như trình độ lành nghề, đồng thời được trang bị thêm các kiến thức và kỹ thuật tiên tiến, hiện đại hoặc đòi hỏi tay nghề cao

hơn để làm ra các sản phẩm có chất lượng cao, năng suất lao động cao và có khả năng thích ứng nhanh với công việc mới.

* Căn cứ vào hình thức đào tạo

- Đào tạo chính quy là hình thức đào tạo tập trung tại các trường, trung tâm dạy nghề với quy mô đào tạo tương đối lớn, chủ yếu là đào tạo ra các công nhân kỹ thuật có trình độ lành nghề cao.

- Đào tạo tại nơi làm việc (kèm cặp trong sản xuất): Là hình thức đào tạo trực tiếp chủ yếu là thực hành ngay trong quá trình sản xuất, do các doanh nghiệp tự tổ chức.

- Tổ chức các lớp cạnh doanh nghiệp: Hình thức đào tạo này áp dụng chủ yếu để đào tạo những công nhân có nghề phức tạp, cần có sự hiểu biết rộng về lý thuyết và độ thực hành cao [6].

1.1.2. Khái niệm và vai trò của phát triển hoạt động đào tạo nghề

1.1.2.1. Khái niệm phát triển hoạt động đào tạo nghề

Từ cơ sở lý thuyết phát triển và đào tạo, có thể hiểu phát triển đào tạo nghề là các hoạt động nhằm giúp cho người học nghề có thể thực hiện có hiệu quả hơn chức năng, nhiệm vụ của mình trong thực tế. Phát triển quy mô đào tạo, mở rộng nhiều ngành nghề đào tạo giúp người học có nhiều cơ hội lựa chọn nghề phù hợp, nâng cao trình độ, kỹ năng của người lao động để thực hiện nhiệm vụ lao động có hiệu quả hơn đáp ứng nhu cầu thị trường lao động của xã hội [8].

1.1.2.2. Vai trò của phát triển hoạt động đào tạo nghề

Chất lượng đào tạo nghề được xem như chất lượng của quá trình đào tạo, nó được thể hiện ở kết quả đem lại “giá trị gia tăng” (sự vượt trội sau quá trình đào tạo) của học sinh, sinh viên như khối lượng, nội dung, trình độ kiến thức được đào tạo và kỹ năng thực hành, năng lực nhận thức, năng lực tư duy cùng những phẩm chất nhân văn được đào tạo, thể hiện ở sự hoàn hảo trong thực hiện mục tiêu đào tạo của cơ sở, thể hiện ở mức độ xứng đáng với sự đầu tư của học sinh, cơ sở đào tạo, nhà nước và xã hội và thể hiện ở sự hài lòng của sinh viên khi theo học chương trình [8].

1.1.3. Nội dung phát triển đào tạo nghề

1.1.3.1. Mở rộng quy mô đào tạo nghề

Mở rộng quy mô, tạo mọi cơ hội thuận lợi cho người lao động và thanh niên tiếp cận với các dịch vụ dạy nghề bằng các hình thức như:

- Triển khai hoạt động thông tin, tuyên truyền: Thông qua hoạt động tuyển sinh hàng năm nhằm quảng bá rộng rãi thông tin tuyển sinh đến phụ huynh và học sinh các trường trên địa bàn tỉnh nội dung của quảng bá tuyển sinh tập trung vào việc giới thiệu chương trình đào tạo, các quyền lợi và cơ hội việc làm khi theo học nghề đồng thời nhằm nâng cao nhận thức của xã hội và người lao động nhằm tạo sự đồng thuận trong xã hội về vai trò, vị trí của dạy nghề trong phát triển nguồn nhân lực.

- Tăng cường đầu tư phát triển mạng lưới dạy nghề tại các địa phương: tăng cường gắn kết với các DN tổ chức đào tạo nghề; đầu tư phát triển mạng lưới cơ sở dạy nghề trên cơ sở liên kết với các trung tâm dạy nghề, TTGDNN-GDTX tại các huyện, xã; tăng cường năng lực của các cơ sở dạy nghề về cơ sở vật chất; trang thiết bị phương tiện dạy nghề; ưu tiên và quỹ đất cho các cơ sở dạy nghề.

- Đầu tư cơ sở vật chất tương xứng với quy mô đào tạo sau khi mở rộng: Cơ sở vật chất nghèo nàn, lạc hậu, không theo kịp sự phát triển của xã hội thì sẽ không thể có được một chất lượng đào tạo tốt nhất. Do đó, việc tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang bị các phương tiện giảng dạy và học tập hiện đại trong các CSDN sau khi mở rộng quy mô sẽ góp phần đào tạo nên đội ngũ lao động có chất lượng, đáp ứng tốt yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong xu thế hội nhập hiện nay.

- Đẩy mạnh gắn kết với các DN để phát triển hoạt động đào tạo nghề. Đồng thời có cơ chế để DN hỗ trợ dạy thực hành, xây dựng chương trình, cấp học bổng cho người học nghề. [8]

1.1.3.2. Nâng cao chất lượng hoạt động đào tạo nghề

- Nâng cao chất lượng công tác tuyển sinh. Để nâng cao công tác tuyển sinh, thu hút học sinh tham gia xét tuyển học nghề, các CSDN cần đổi mới chương trình đào tạo, tập trung vào các ngành xã hội đang cần. Cùng với đó phải tích cực triển khai hàng loạt giải pháp tuyển sinh như: Về các địa phương để vừa tuyên truyền nâng cao nhận thức, vừa động viên thanh niên đi học nghề; phối hợp với các trường THPT, THCS ở các huyện, thành phố tổ chức gặp gỡ, tư vấn cho phụ huynh và học sinh nhằm giới thiệu, định hướng nghề nghiệp.

- Đổi mới nội dung chương trình đào tạo. Đổi mới nội dung đào tạo nghề và phương thức đào tạo thích ứng với nhu cầu thay đổi nhanh chóng của kỹ thuật và công nghệ, đáp ứng yêu cầu của từng địa phương, từng ngành kinh tế, của thị trường lao động trong nước và xuất khẩu lao động.

- Nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên dạy nghề. Chất lượng giáo viên dạy nghề là yếu tố quan trọng để nâng cao chất lượng đào tạo nghề. Vì vậy, giáo viên dạy nghề phải thường xuyên được đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng nghề, nghiệp vụ sư phạm, phương pháp giảng dạy mới…từ đó có thể đáp ứng ngày càng tốt hơn nhiệm vụ được giao.

- Đổi mới nội dung chương trình đào tạo, giáo trình, phương pháp giảng dạy, đa dạng hình thức đào tạo. Xây dựng các chương trình đào tạo, chương trình môn học linh hoạt đáp ứng yêu cầu của DN, phù hợp với thực tế, sự phát triển của khoa học công nghệ và phù hợp với đối tượng người học.

- Tăng cường xây dựng mối quan hệ giữa nhà trường và các doanh nghiệp, đơn vị sản xuất kinh doanh trong các hoạt động đào tạo nghề của CSDN. Để nâng cao chất lượng đào tạo nghề học sinh, sinh viên tại các CSDN cần được tiếp xúc thực tế với chuyên môn được đào tạo đặc biệt là nội dung thực hành. Do đó việc xây dựng mối quan hệ giữa CSDN với các DN là rất cần thiết, CSDN được sự hỗ trợ từ phía các DN để khai thác và sử dụng được cơ sở vật chất, trang thiết bị thực hành tại DN đồng thời CSDN sẽ đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp.

- Nâng cao công tác giáo dục ý thức và thái độ nghề nghiệp cho học sinh học nghề: Mục tiêu của công tác nâng cao nhận thức về học nghề của xã hội và người lao động rất quan trọng nó tạo sự đồng thuận trong xã hội về vai trò, vị trí của dạy nghề trong phát triển nguồn nhân lực, góp phần tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế và phát triển xã hội [8].

1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác đào tạo nghề

1.1.4.1. Nhóm yếu tố bên trong

* Cơ sở vật chất, trang thiết bị của các cơ sở dạy nghề

Trong sự nghiệp giáo dục của toàn Đảng, toàn dân ta nói chung và trong công tác đào tạo nghề nói riêng thì yếu tố cơ sở vật chất, trang thiết bị của các cơ sở dạy nghề là yếu tố hết sức quan trọng, nó tác động trực tiếp đến chất lượng đào tạo nghề. Để công tác đào tạo nghề thương mại và du lịch đạt được kết quả tốt, việc dạy không chỉ chỉ chú ý đến dạy lý thuyết mà việc dạy thực hành cũng chiếm một vị trí quan trọng không thể thiếu. Thời lượng thực hành trong chương trình dạy nghề chiếm một tỷ trọng tương đối lớn, để tạo điều kiện thực hành cho người học được tốt thì phải được trang bị cơ sở vật chất và trang thiết bị tốt đáp ứng yêu cầu dạy và học. Ứng với mỗi nghề dù đơn giản hay phức tạp cũng cần phải có trang thiết bị máy móc chuyên dùng phục vụ cho giảng dạy và học tập. Trang thiết bị đào tạo nghề giúp cho học sinh có điều kiện thực hành để hoàn thành kỹ năng thực hành, thao tác nghiệp vụ. Điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy nghề càng tốt, càng hiện đại, càng theo sát với máy móc phục vụ cho sản xuất trong DN bao nhiêu thì học sinh có thể được vận dụng nhanh chóng với sản xuất trong DN bấy nhiêu. Chất lượng của các trang thiết bị, cơ sở vật chất đòi hỏi phải theo kịp tốc độ đổi mới hiện đại hóa của máy móc thiết bị sản xuất. [8]

* Kinh phí đào tạo

Đào tạo nghề là trách nhiệm, nghĩa vụ và quyền lợi của mỗi người dân và toàn xã hội. Tất cả đều phải cùng góp công góp sức để phát triến sự nghiệp đào tạo nghề hiện nay. Bất kể một cơ sở nào muốn tồn tại và phát triển được thì đều phải có kinh phí để hoạt động. Đây là nhân tố quết định xem cơ sở dạy nghề hoạt động như thế nào, nên đào tạo những ngành nghề gì, nên nâng cấp, sửa chữa và mua sắm những trang thiết bị gì để phục vụ cho dạy nghề cũng như trả lương cho cán bộ công nhân viên. Do đó cơ sở dạy nghề nào khi đưa ra một quyết định đều phải dựa trên nền tảng là liệu có kinh phí để thực hiện được không và nếu đủ thì quyết định đó mới được đưa ra. Kinh phí đào tạo cũng có ảnh hưởng rất quan trọng đến quy mô và chất lượng công tác đào tạo nghề tại các cơ sở dạy nghề. Muốn phát triển công tác đào tạo nghề đáp ứng được nhu cầu học nghề của người lao động trong tương lai ngày một tăng cần phải được đầu tư kinh phí để xây dựng mới và nâng cấp các cơ sở đào tạo nghề hiện có, để có thể tăng quy mô đào tạo và nâng

cao chất lượng đào tạo cho học viên được có cơ hội tiếp cận với trang thiết bị dạy học phù hợp với yêu cầu.

Kinh phí để các cơ sở dạy nghề hoạt động được huy động và tận dụng từ nhiều nguồn khác nhau. Trong đó nguồn quan trọng và chiếm tỷ trọng lớn là kinh phí do ngân sách Nhà nước cấp và phân bổ cho các trường. Ngoài ra còn kể đến là nguồn kinh phí của Tổng công ty, các Bộ, các Ngành (khi họ gửi chỉ tiêu đào tạo) kinh phí từ các tổ chức, các đoàn thể, các cá nhân và do người học đóng góp phần tăng nguồn vốn hoạt động cho các cơ sở đào tạo nghề. Do đó mà chất lượng của người học sau khi ra trường cũng phụ thuộc rất lớn vào nguồn kinh phí đào tạo. Nếu kinh phí mà học viên phải đóng góp quá cao thì sẽ ảnh hưởng đến quy mô tuyển sinh của các trường sẽ giảm sút. [8]

* Đội ngũ giáo viên

Giáo viên dạy nghề là người giữ trọng trách truyền đạt kiến thức, kỹ năng kinh nghiệm của mình trên cơ sở trang thiết bị giảng dạy. Vì vậy, năng lực giáo viên dạy nghề tác động trực tiếp tới chất lượng giảng dạy, đào tạo nghề.

Dạy nghề có những nét khác biệt so với các cấp học khác trong nền giáo dục quốc dân, đó là ngành nghề đào tạo rất đa dạng, học sinh vào học nghề có rất nhiều trình độ văn hóa khác nhau. Sự khác biệt đó làm cho đội ngũ giáo viên tham gia đào tạo nghề phải giỏi về lý thuyết và thực hành.

Năng lực của giáo viên dạy nghề tốt thì mới có thể dạy các học sinh được tốt vì học sinh nắm được lý thuyết, kỹ năng nhanh hay chậm phụ thuộc rất lớn vào năng lực giáo viên dạy nghề. [8]

* Chương trình, giáo trình đào tạo

Chương trình đào tạo là yêu cầu không thể thiếu được trong quản lý nhà nước các cấp, các ngành đồi với hoạt động đào tạo của các cơ sở đào tạo nói chung và lĩnh vực dạy nghề nói riêng. Chương trình đào tạo phù hợp được cấp có thẩm quyền phê duyệt là một trong các yếu tố quan trọng, quyết định chất lượng đào tạo.

Về chất lượng chương trình, giáo trình đào tạo được thiết kế dựa trên cơ sở khoa học và luôn được đổi mới để theo kịp sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật thì mới đảm bảo tạo ra nguồn nhân lực có chất lượng.

Trong lĩnh vực dạy nghề, mỗi loại nghề đòi hỏi có chương trình, giáo trình riêng. Nhưng thực tế hiện nay, nhiều nghề không có trong chương trình, giáo trình và nghề tuy có nhưng lại chưa được sự phê duyệt của các cấp có thẩm quyền, tức chưa đạt được chất lượng cần thiết. Đây chính là một nguyên nhân lớn dẫn đến việc đào tạo ra nguồn nhân lực chưa đáp ứng được yêu cầu xã hội. Do đó, đòi hỏi có sự quan tâm đầu tư để xây dựng, đổi mới chương trình, giáo trình đào tạo theo kịp sự tiến bộ của khoa học - công nghệ.

Vì vậy nghiên cứu, xây dựng các chương trình, giáo trình đào tạo hợp lý và sát với nghề đào tạo để học viên có thể nắm vững được nghề sau khi ra trường là vấn đề đang được quan tâm của các cơ sở dạy nghề nói riêng và cả cả nước nói chung. [8]

1.1.4.2. Nhóm các yếu tố bên ngoài

* Đường lối chủ trương về phát triển dạy nghề , chính sách của Đảng và Nhà nước

Những đường lối và chủ trương, chính sách của Đảng nếu đúng và phù hợp sẽ là điều kiện rất thuận lợi để phát triển công tác dạy nghề Nghị quyết hội nghị ban chấp hành Trung ương Đảng khoá XI đã đánh giá: Giáo dục chuyên nghiệp nhất là đào tạo công nhân kĩ thuật có lúc suy giảm mạnh mất cần đối lớn về cơ cấu trình độ trong đội ngũ lao động ở nhiều ngành sản xuất. Quy mô đào tạo nghề hiện nay vẫn còn quá bé nhỏ, trình độ, thiết bị đào tạo lạc hậu không đáp ứng được nhu cầu công nghiệp hóa hiện đại hóa.Từ đó nghị quyết đa đưa ra chủ trương là đẩy mạnh đào tạo công nhân lành nghề, tăng quy mô học nghề, tăng cường đầu tư củng cố và phát triển các trường dạy nghề, xây dựng một số trường trọng điểm, đào tạo công nhân lành nghề cho các khu công nghiệp, khu chế xuất, có tính đến nhu cầu xuất khẩu lao động. Như vậy ta thấy đầy là một sự ưu tiên rất lớn của Đảng và Nhà nước trong công tác dạy nghề [8].

* Nhận thức của xã hội về đào tạo nghề

Nhận thức của xã hội về đào tạo nghề có tác động mạnh đến công tác đào tạo nghề, ảnh hưởng rõ rệt nhất của nó là tới lượng học sinh đầu vào của các cơ sở đào tạo nghề. Nếu mọi người trong xã hội đánh giá đúng đắn tầm quan trọng của việc học nghề thì trước hết lượng lao động tham gia đào tạo nghề sẽ chiếm một tỷ lệ lớn hơn so với toàn bộ lao động trên thị trường và sẽ có cơ cấu trẻ hơn, đa dạng hơn.

Hơn nữa, nếu mọi người nhận thức được rằng giỏi nghề là một phẩm chất quý giá