Nhóm Quy Định Về Kiểm Tra, Giám Sát Và Xử Phạt Đối Với Việc Tuân Thủ Pháp

Đây là bước quan trọng, đòi hỏi phải được thực hiện một cách an toàn để tránh nguy cơ lây nhiễm các tác nhân có hại ra bên ngoài, làm ảnh hưởng trước hết đến sức khỏe của chính bản thân các nhân viên y tế trực tiếp phụ trách công đoạn này, sau đó là đến an toàn của những người phụ trác các bước tiếp theo.

 Xử lý rác thải y tế:

Theo quy định tại Thông tư liên tịch số 58, cụ thể là khoản 3, điều 13, có ba mô hình xử lý, tiêu hủy rác thải y tế với thứ tự ưu tiên lựa chọn giảm dần, đó là:

- Xử lý rác thải y tế tại cơ sở xử lý tập trung có đủ giấy phép và tiêu chuẩn để thực hiện xử lý rác thải y tế;

- Xử lý và tiêu hủy rác thải y tế nguy hại theo mô hình cụm cơ sở y tế, hình thức này cần phải được Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh phê duyệt phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương đó;

- Xử lý và tiêu hủy rác thải rắn y tế tại điểm phát sinh rác thải nằm trong khuôn viên của cơ sở y tế. Chú ý khi thực hiện theo mô hình này, cơ sở xử lý phải thực hiện bằng công nghệ với công trình bảo vệ môi trường, thiết bị sẵn có trong khuôn viên cơ sở và phải bảo đảm đạt yêu cầu về bảo vệ môi trường; việc xử lý phải phù hợp với quyết định phê duyệt kết quả thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường, giấy phép môi trường; và không đầu tư mới lò đốt và bãi chôn lấp để xử lý rác thải nguy hại, trừ trường đặc biệt34.

Để xử lý rác thải y tế nói riêng thì các cơ sở thực hiện công việc xử lý có thể lựa chọn các phương pháp xử lý dưới đây35:

- Thiêu đốt: Là phương pháp được sử dụng khá thường xuyên tại các cơ sở xử lý các lò đốt chuyên dụng với nhiệt độ cao để đốt rác thải rắn y tế. Phương pháp đốt giúp xử lý được phần lớn các loại rác thải rắn y tế, thể tích của rác thải được giảm một cách tối đa nhất có thể. Tuy nhiên khi sử dụng phương pháp này mà không có một chế độ vận hành và hệ thống xử lý khí thải đúng quy chuẩn sẽ tạo điều kiện cho chất độc hại như Dioxin, Furan… đi vào không khí, ảnh hưởng đến

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 105 trang tài liệu này.

34 Khoản 2, điều 70 Nghị định số 08/2022/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật bảo vệ môi trường ngày 10 tháng 01 năm 2022

35 Sổ tay hướng dẫn quản lý chất thải y tế trong bệnh viện, tr. 41 – tr. 43

môi trường, ngoài ra, các loại chi phí liên quan đến việc vận hành là cao hơn so với các phương pháp khác.

- Khử trùng bằng hơi nóng ẩm (lò hấp): Các lò hấp này sẽ tạo ra một môi trường hơi nước nóng kèm áp suất cao để khử trùng dụng cụ và rác thải y tế.

- Khử trùng bằng hóa chất: Phương pháp này thể hiện sự phù hợp đối với các loại rác thải y tế dạng lỏng. Một số hóa chất được áp dụng để xử lý rác thải rắn, rác thải có nguy cơ lây nhiễm cao cũng có thể xử lý theo phương pháp này với một số lưu ý sau: Một số loại rác thải phải được cắt nghiền nhỏ trước khi được đưa đi khử trùng, tuy nhiên điều này sẽ dẫn đến nguy cơ các yếu tố nguy hại bị rò rỉ vào môi trường; hiệu quả của phương pháp này phụ thuộc vào điều kiện vận hành và loại rác thải được đưa vào khử trùng; dư lượng hóa chất phải được kiểm soát và xử lý theo đúng quy định, đảm bảo sức khỏe và các quy chuẩn về môi trường.

- Phương pháp khử khuẩn bằng vi sóng: Hai phương pháp được sử dụng thông dụng, một là sử dụng vi sóng thuần túy với áp suất thường (có hoặc không có bổ sung nước/hơi nước) và hai là sử dụng vi sóng kết hợp hơi nước bão hòa với nhiệt độ, áp suất cao. Rác thải xử lý bằng phương pháp này thường được đem đi cắt, nghiền và ép để giảm thể tích. Rác thải rắn sau khi khử khuẩn, giảm thể tích đạt tiêu chuẩn có thể xử lý, tái chế, tiêu hủy như rác thải thông thường.

- Phương pháp chôn lấp hợp vệ sinh: Phương pháp tạm thời áp dụng đối với các cơ sở y tế thuộc khu vực không đủ điều kiện để có một cơ sở xử lý rác thải y tế nguy hại đạt tiêu chuẩn. Phương pháp này thường sử dụng các bể đóng kén với vị trí đặt, diện tích và kết cấu theo quy định, đảm bảo được các quy chuẩn về an toàn để không gây rò rỉ, phát tán các tác nhân nguy hiểm hoặc mầm bệnh vào môi trường Cần lưu ý tuyệt đối không chôn rác thải lây nhiễm lẫn với rác thải thông thường.

- Phương pháp đóng rắn (trơ hóa): Rác thải sẽ được nghiền nhỏ, rồi được đưa trực tiếp vào máy trộn theo từng mẻ trước khi đóng rắn. Các chất phụ gia sau đó được thêm vào, cùng với đó là bổ sung nước để hoàn thiện quá trình hòa trộn ướt. Quá trình đóng rắn diễn sẽ cô lập hoàn toàn thành phần gây ô nhiễm của rác thải, đây là phương pháp với chi phí thấp, thực hiện đơn giản, không gặp nhiều khó khăn.

- Bao gói: Rác thải được đưa vào các thùng chứa bằng polyethylene hoặc kim loại, sau đó được điền đầy bằng các chất kết dính vô cơ thường hoặc chất kết dính hữu cơ - để khô - cuối cùng là dán niêm phong và đưa đi chôn lấp.

Tùy vào các loại rác thải y tế sẽ có phương pháp xử lý phù hợp với tính chất nguy hại của chúng, dưới đây là phương pháp cụ thể cho từng loại rác thải36:

- Rác thải sắc nhọn: Phương pháp xử lý, tiêu hủy được sử dụng là thiêu đốt, khử trùng và chôn lấp an toàn bằng hố chôn bê tông.

- Rác thải lây nhiễm: Xử lý ban đầu rác thải có nguy cơ lây nhiễm cao ngay tại nơi phát sinh bằng các phương pháp hấp ướt, khử khuẩn bằng hóa chất, sau đó lựa chọn các phương pháp như thiêu đốt, khử trùng bằng vi sóng, nhiệt ẩm và hóa chất (trừ rác thải giải phẫu) và chôn lấp an toàn bằng hố chôn bê tông hợp vệ sinh.

- Rác thải dược phẩm: Thiêu đốt, đóng rắn - bao gói, chôn lấp tại bãi chôn lấp rác thải nguy hại là những phương pháp được lựa chọn.

- Rác thải hóa chất: Các phương pháp xử lý sẽ là thiêu đốt (trừ chất gây độc tế bào), đóng rắn trước khi chôn lấp, trung hòa hoặc thủy phân kiềm.

- Rác thải gây độc tế bào: Đóng rắn - bao gói hoặc giáng hóa.

- Rác thải chứa kim loại nặng: Bao gói, đóng rắn trước khi chôn lấp là phương pháp khả thi nhất để xử lý loại rác thải này.

- Rác thải phóng xạ: Sau một thời gian lưu giữ theo quy định sẽ được tiến hành xử lý như rác thải không nhiễm phóng xạ.

- Rác thải tái chế: Rác thải tái chế được cân và ghi khối lượng vào sổ trước khi cất vào kho, sau đó chúng được bán cho đơn vị thu mua rác thải theo hợp đồng ký với bệnh viện.

Trên đây là các quy định trực tiếp hoặc có liên quan đến quy trình xử lý rác thải y tế phát sinh từ các cơ sở y tế, quy trình yêu cầu một sự thống nhất và đúng theo quy chuẩn mà Bộ Y tế đã đưa ra, từ bước xử lý sơ bộ cho đến vận chuyển và đem rác thải đi xử lý, tiêu hủy. Tất cả phải được một cách chuẩn xác, an toàn từ những công đoạn đầu tiên cho đến những công đoạn cuối cùng của việc xử lý, tiêu hủy. Mỗi loại rác thải y tế đều có những phương pháp xử lý riêng, phù hợp với đặc

36 Sổ tay hướng dẫn quản lý chất thải y tế trong bệnh viện, tr. 44 – tr. 59

tính nguy hại của loại rác thải đó. Các cơ sở xử lý hay ngay cả các cơ sở y tế thực hiện việc xử lý rác thải trực tiếp tại khuôn viên của mình đều phải nắm rõ và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định và hướng dẫn được Bộ Y tế và các cơ quan chức năng có thẩm quyền khác ban hành. Mục đích cuối cùng là để đảm bảo an toàn sức khỏe của những người trực tiếp tham gia vào quá trình xử lý rác thải y tế và hạn chế những tác hại tiêu cực mà loại rác thải này gây ra cho môi trường.

Lưu ý là rác thải nguy hại phải được xử lý bằng công nghệ phù hợp và đáp ứng quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường; Nhà nước khuyến khích và có chính sách ưu đãi cho tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư và cung cấp dịch vụ xử lý rác thải nguy hại; khuyến khích việc đầu tư cơ sở thực hiện dịch vụ xử lý rác thải nguy hại quy mô cấp vùng; khuyến khích đồng xử lý rác thải nguy hại37.

Ngoài ra, để một cơ sở được cung cấp dịch vụ xử lý rác thải y tế nguy hại, họ phải đáp ứng được những điều kiện như sau38:

- Địa điểm thực hiện xử lý phải được cơ quan có thẩm quyền, chức năng phê duyệt theo quy hoạch của từng địa phương;

- Bảo đảm khoảng cách an toàn về môi trường; có giấy phép môi trường;

- Công nghệ xử lý phải được thẩm định, có ý kiến theo quy định của pháp luật về chuyển giao công nghệ; khuyến khích áp dụng công nghệ thân thiện môi trường, kỹ thuật hiện có tốt nhất, công nghệ xử lý kết hợp với thu hồi năng lượng;

- Có nhân sự phụ trách được đào tạo chuyên ngành môi trường hoặc lĩnh vực phù hợp; có quy trình vận hành, phương tiện, thiết bị chuyên dụng phù hợp;

- Có kế hoạch quản lý môi trường.

2.2.3. Nhóm quy định về kiểm tra, giám sát và xử phạt đối với việc tuân thủ pháp luật về xử lý rác thải y tế‌

 Kiểm tra, giám sát việc tuân thủ pháp luật:

Về việc thực hiện kiểm tra, giám sát về việc thực hiện pháp luật về xử lý rác thải y tế của các cơ sở y tế, cơ sở xử lý rác thải cần phải có sự phối hợp của các cơ quan, ban ngành có thẩm quyền, từ trung ương đến từng địa phương cụ thể. Chính

37 Khoản 1, 2, Điều 84 Luật bảo vệ môi trường số 72/2020/QH14 được ban hành ngày 17 tháng 11 năm 2020 do Quốc hội ban hành

38 Khoản 3, Điều 84 Luật bảo vệ môi trường số 72/2020/QH14 được ban hành ngày 17 tháng 11 năm 2020 do Quốc hội ban hành

phủ là cơ quan cao nhất thực hiện việc thống nhất quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường; theo quy định của Luật bảo vệ môi trường năm 2014, Bộ trưởng của hai bộ là Bộ Y tế và Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng với các Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ khác và các Chủ tịch Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh phối hợp, cùng nhau tổ chức các hoạt động để đảm bảo thực hiện pháp luật về bảo vệ môi trường trong hoạt động y tế39. Đến Luật bảo vệ môi trường năm 2020 thì quy định Bộ, cơ quan ngang Bộ, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, có trách nhiệm phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường40. Theo Nghị định số 38/2015/NĐ-CP, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường có trách nhiệm quy định chi tiết về việc vận chuyển và xử lý rác thải y tế; Bộ trưởng Bộ Y tế nắm giữ vai trò chủ trì, tổ chức phối hợp với Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường để quy định chi tiết việc xử lý rác thải y tế tại phạm vi các cơ sở y tế41.

Bộ Y tế có trách nhiệm hướng dẫn các Sở Y tế, cùng với đó là các cơ sở y tế do Bộ trực tiếp quản lý thực hiện theo các quy định của pháp luật. Bộ Tài nguyên và Môi trường hướng dẫn Sở Tài nguyên và Môi trường tổ chức thi hành theo pháp luật, phối hợp với Bộ Y tế phổ biến pháp luật về xử lý rác thải y tế. Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh kết hợp với các Bộ để kiểm tra việc thực hiện pháp luật của các cơ sở y tế trên địa bàn; còn Ủy ban Nhân dân cấp huyện và Ủy ban Nhân dân cấp xã, phường sẽ thực hiện trách nhiệm kiểm tra, giám sát theo thẩm quyền về việc tuân thủ pháp luật của các cơ sở y tế do mình phụ trách42.

Các cơ sở y tế có trách nhiệm báo cáo với tần suất báo cáo kết quả xử lý rác thải y tế là 01 lần/năm; báo cáo được lập bằng văn bản giấy hoặc bằng điện tử, các báo cáo được lập phải đầy đủ các giấy tờ theo quy định của pháp luật. Sở Y tế báo cáo kết quả xử lý rác thải y tế trên địa bàn theo quy định và gửi về Cục Quản lý môi trường y tế, Bộ Y tế trước ngày 31 tháng 3 của năm tiếp theo; Sở Tài nguyên và Môi trường tổng hợp, báo cáo kết quả xử lý rác thải nguy hại theo quy định. Sở Y tế

39 Điểm e, Khoản 3, Điều 142 Luật bảo vệ môi trường năm 2014

40 Khoản 3, Điều 167 Luật bảo vệ môi trường năm 2020

41 Nghị định số 38/2015/NĐ-CP về quản lý chất thải và phế liệu ngày 24 tháng 04 năm 2015

42 Điều 18, 19, 20, Thông tư liên tịch số 58/2015/TTLT-BYT-BTNMT

và Sở Tài nguyên và Môi trường cùng nhau phối hợp để kiểm tra, giám sát các cơ sở y tế, cơ sở xử lý rác thải y tế trên địa bàn theo đúng thẩm quyền43.

 Xử phạt đối việc tuân thủ pháp luật về xử lý rác thải y tế:

Tùy thuộc vào hành vi và mức độ gây ra hậu quả của hành vi vi phạm quy định của pháp luật về xử lý rác thải y tế sẽ có những biện pháp xử lý thích hợp, chủ thể vi phạm có thể phải chịu xử phạt dân sự, xử phạt hành chính hoặc nặng nhất là bị áp dụng các chế tài hình sự.

- Xử lý dân sự: Đây là hình thức xử lý ở mức độ nhẹ hơn so với hai hình thức xử lý còn lại. Xử lý dân sự thường yêu cầu chủ thể gây ra ô nhiễm môi trường phải bồi thường thiệt hại do mình gây ra, bao gồm thiệt hại về về sức khỏe con người, về tài sản và về môi trường. Đặc biệt, Bộ luật dân sự năm 2015 có một quy định rằng kể cả chủ thể không có lỗi nhưng gây ra ô nhiễm môi trường thì chủ thể đó vẫn phải bồi thường theo đúng quy định của pháp luật44. Quy định này cho thấy những nhà làm luật đã đề cao tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường, miễn là chủ thể gây ô nhiễm môi trường thì phải có trách nhiệm bồi thường thiệt hại.

- Xử lý hành chính: Đây là hình thức xử lý các chủ thể của hành vi vi phạm pháp luật về xử lý rác thải y tế để lại hậu quả tuy nhiên chưa đến mức bị xử lý hình sự. Theo quy định tại Nghị định số 155/2016/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, những hành vi thuộc phạm vi điều chỉnh của nghị định bao gồm một số hành vi như: gây ô nhiễm môi trường, vi phạm các quy định của pháp luật về xử lý rác thải y tế…Các hình thức xử phạt chính là cảnh cáo và phạt tiền tối đa đối với cá nhân vi phạm là 1.000.000.000 đồng, đối với tổ chức vi phạm tối đa là 2.000.000.000 đồng. Ngoài ra, chủ thể vi phạm còn có thể phải chịu những hình thức xử phạt bổ sung như: tước quyền sử dụng từ 01 đến 24 tháng đối với các loại giấy phép có liên quan; tịch thu tang vật, phương tiện dùng để thực hiện vi phạm; cùng với đó là các biện pháp nhằm khắc phục hậu quả mà chủ thể gây ra.

- Xử lý hình sự: Hình thức xử lý có mức độ cao nhất trong hệ thống pháp luật của Việt Nam, áp dụng đối với các vi phạm mà hậu quả mà nó gây ra từ mức

43 Điều 16, điều 22, Thông tư liên tịch số 58/2015/TTLT-BYT-BTNMT

44 Điều 602, Bộ luật dân sự số 91/2015/QH13 ngày 24 tháng 11 năm 2015

nghiêm trọng trở lên, cần phải điều chỉnh bằng các chế tài hình sự. Từ điều 235 đến điều 236 Bộ luật hình sự 2015 đã quy định rất rõ về chế tài cho tội gây ô nhiễm môi trường, tội vi phạm các quy định về quản lý, xử lý rác thải nguy hại. Chế tài để điều chỉnh các hành vi này khá khắc nghiệt khi bao gồm cả phạt tiền lẫn phạt tù đối với cá nhân, cấm hoạt động kinh doanh đối với pháp nhân thương mại. Mức phạt tiền nhẹ nhất là 10.000.000 đồng cho đến 10.000.000.000 đồng, phạt tù nặng nhất lên đến 07 năm, cấm hoạt động kinh doanh trong vòng từ 01 đến 10 năm.

2.3. Tình hình áp dụng quy định pháp luật về xử lý rác thải y tế tại Công ty Cổ phần vật tư thiết bị môi trường 13 - Urenco 13‌

2.3.1. Việc ban hành các văn bản của Công ty để áp dụng quy định pháp luật về xử lý rác thải y tế‌

Giống như mọi đơn vị hoạt động trong lĩnh vực xử lý rác thải y tế, Công ty Cổ phần vật tư thiết bị môi trường 13 - Urenco 13 cũng phải chịu sự điều chỉnh của pháp luật về xử lý rác thải y tế. Với tư cách là một trong những doanh nghiệp hàng đầu trong lĩnh vực vận chuyển và xử lý rác thải y tế, đặc biệt là rác thải y tế nguy hại trên địa bàn Hà Nội và các tỉnh lân cận, được nhiều bệnh viện từ tuyến trung ương đến tuyến thành phố, hay các phòng khám tư nhân tin cậy và ký hợp đồng, cùng với đó là nhận thức được sự cạnh tranh từ những đơn vị xử lý rác thải khác trong khoảng thời gian gần đây, nhất là từ năm 2020 đến nay, Công ty đã và đang tiếp tục phát triển, nâng cao các lợi thế cạnh tranh của mình để duy trì vị thế trên thị trường. Một trong những phương pháp được Ban lãnh đạo Công ty sử dụng đó chính là thường xuyên theo dõi, cập nhật những thay đổi mới nhất của các quy định pháp luật về xử lý rác thải y tế. Đây chính là tiền đề để Công ty Urenco 13 ban hành những văn bản về việc áp dụng và tuân thủ những quy định, hướng dẫn của các cơ quan có thẩm quyền cho toàn thể cán bộ, nhân viên tại các phòng, ban của khối văn phòng và công nhân, kỹ thuật viên tại các nhà máy xử lý.

Về cơ bản, các văn bản quy phạm pháp luật bao gồm luật, nghị định hay các thông tư, hướng dẫn mới nhất đều được Công ty cố gắng cập nhật trong quá trình hoạt động. Tuy nhiên, một sự tồn tại trong việc ban hành các văn bản nội bộ chính là Công ty thường xuyên áp dụng y nguyên các hướng dẫn, quy định trong những

văn bản pháp luật vào văn bản của Công ty mà không có thực sự nhiều sự điều chỉnh sao cho phù hợp với điều kiện và tình hình hoạt động thực tế. Nguyên nhân cho việc này một phần có thể là do là một đơn vị mạnh, có uy tín trong việc vận chuyển và xử lý rác thải y tế nên Công ty có những lợi thế và thuận lợi trong việc ngay lập tức áp dụng các quy định hay hướng dẫn của các cơ quan có thẩm quyền. Tuy nhiên, xét trên thực tế hoạt động công ty vẫn cần có những điều chỉnh trong văn bản của mình sao cho phù hợp nhất với thực tế tình hình hoạt động của mình, nhất là khối kỹ thuật tại các nhà máy xử lý của mình trong tình trạng dịch bệnh diễn biến khó lường vừa chưa có dấu hiệu sẽ biến mất trong thời gian tới.

Một số văn bản mà Công ty ban hành trong nội bộ có thể kể đến là Quyết định số 17/QĐ-URENCO13 về việc: Ban hành Bộ quy trình, định mức kinh tế - kỹ thuật công tác thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải có nguy cơ chứa COVID-19 tại các khu cách ly tập trung do Giám đốc Công ty ký, văn bản này dựa trên các bộ quy trình trước đó của Công ty về xử lý rác thải y tế, rác thải y tế nguy hại, sau đó được điều chỉnh lại để phù hợp với việc xử lý rác thải y tế thu được từ các khu cách ly tập trung và các cơ sở y tế điều trị COVID-19. Đây là văn bản được ban hành dựa trên các văn bản của Bộ Y tế và của Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội về việc xử lý rác thải y tế và phòng chống dịch COVID-19. Trước đó những văn bản nội bộ của Công ty thông báo về việc áp dụng các quy định mới của pháp luật về xử lý rác thải y tế trong quá trình hoạt động, kinh doanh của Công ty đơn thuần là những văn bản thông báo, không có sự khác biệt nào đáng kể với các quy định pháp luật.

2.3.2. Việc tiến hành các hoạt động kinh doanh, ký kết hợp đồng xử lý rác thải y tế‌

a) Về loại, số lượng và giá trị của hợp đồng:

 Về loại hợp đồng:

Giống như mọi hoạt động cung cấp hàng hóa, dịch vụ khác, xử lý rác thải y tế cũng là một loại hình dịch vụ mà Công ty Urenco 13 đang cung cấp thường xuyên đến cho khách hàng. Để các bên có thể đi đến những thỏa thuận cuối cùng về phương thức cung cấp dịch vụ, giá cả, quyền lợi và những nghĩa vụ liên quan thì việc ký kết hợp đồng với các cơ sở y tế có nhu cầu về xử lý rác thải y tế là điều chắc chắn phải thực hiện. Hợp đồng sẽ được tiến hành trao đổi, thương lượng và soạn