Có Nhiều Chủ Thể Tham Gia Vào Quá Trình Đấu Thầu Mua Sắm

b) Dịch vụ tư vấn thực hiện dự án gồm có khảo sát, lập thiết kế, tổng dự toán và dự toán, lập hồ sơ mời thầu, đánh giá hồ sơ dự thầu, giám sát thi công xây dựng và lắp đặt thiết bị;

c) Dịch vụ tư vấn điều hành quản lý dự án, thu xếp tài chính, đào tạo, chuyển giao công nghệ và các dịch vụ tư vấn khác [22].

Hàng hóa gồm máy móc, thiết bị, nguyên liệu, nhiên liệu, vật liệu, hàng tiêu dùng và các dịch vụ không phải là dịch vụ tư vấn [22].

Xây lắp gồm những công việc thuộc quá trình xây dựng và lắp đặt thiết bị các công trình, hạng mục công trình, cải tạo, sửa chữa lớn [22].

Kiến nghị trong đấu thầulà việc nhà thầu tham gia đấu thầu đề nghị xem xét lại kết quả lựa chọn nhà thầu và những vấn đề liên quan đến quá trình đấu thầu khi thấy quyền, lợi ích của mình bị ảnh hưởng [22].

Vi phạm pháp luật về đấu thầu là hành vi không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ các quy định của pháp luật về đấu thầu.

Thẩm định đấu thầu là việc kiểm tra, đánh giá của cơ quan, tổ chức có chức năng thẩm định kế hoạch đấu thầu, hồ sơ mời thầu và kết quả lựa chọn nhà thầu để làm cơ sở cho người có thẩm quyền hoặc chủ đầu tư xem xét, quyết định theo quy định của Luật Đấu thầu. Việc thẩm định kết quả lựa chọn nhà thầu không phải là đánh giá lại hồ sơ dự thầu (khoản 1 Điều 2 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật liên quan đến đầu tư xây dựng cơ bản).

1.4. ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐẤU THẦU

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 121 trang tài liệu này.

Bản chất của hoạt động đấu thầu là việc bỏ tiền để đạt được mục tiêu nhất định trong một thời gian xác định. Theo đó, hoạt động đấu thầu bằng tiền của Nhà nước được gọi là "mua sắm công" hay "mua sắm chính phủ". Các quy định để thực hiện các hành vi mua sắm thông qua đấu thầu được chi phối, điều tiết bởi người sở hữu nguồn tiền sử dụng cho việc mua sắm. Tùy thuộc

vào nguồn vốn được sử dụng mà việc mua sắm có những đặc điểm khác nhau. Với việc sử dụng nguồn vốn của Nhà nước, hoạt động đấu thầu mua sắm có những đặc điểm riêng, khác với các nguồn vốn không phải của Nhà nước.

1.4.1. Mục tiêu, nội dung đấu thầu mua sắm rõ ràng

Hoạt động đấu thầu mua sắm nhằm thực hiện nội dung công việc thuộc các dự án được duyệt để đạt được các mục tiêu cơ bản về tăng trưởng kinh tế, phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội, nâng cao mức sống của dân cư... theo các kế hoạch, quy hoạch phát triển kinh tế hàng năm, 5 năm hoặc dài hạn.

Đối với từng gói thầu cụ thể, mục tiêu thể hiện qua việc lựa chọn các nhà thầu đáp ứng yêu cầu về năng lực, kinh nghiệm, có giải pháp khả thi để thực hiện việc cung cấp hàng hóa, dịch vụ (bao gồm cả dịch vụ tư vấn), xây dựng các công trình, hạng mục công trình, đào tạo, chuyển giao công nghệ. Việc phải mua sắm hàng hóa; xây dựng công trình bảo đảm công năng, tính năng và hiệu năng sử dụng; cung cấp các dịch vụ đều được thể hiện rõ trong quyết định đầu tư, kế hoạch đấu thầu của dự án.

1.4.2. Có nhiều chủ thể tham gia vào quá trình đấu thầu mua sắm

Hoạt động đấu thầu sử dụng nguồn vốn của Nhà nước được thực hiện bởi các cơ quan của Nhà nước, các doanh nghiệp nhà nước hoặc các đơn vị có sử dụng nguồn vốn của Nhà nước nên có nhiều chủ thể tham gia vào quá trình đấu thầu với mục đích bảo đảm được các mục tiêu của đấu thầu là cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Các chủ thể tham gia có thể bao gồm:

a) Các đối tượng tham gia trực tiếp vào hoạt động đấu thầu

Bên mua: chính là Nhà nước mà đại diện là các cơ quan của Nhà nước theo từng lĩnh vực, từng ngành kinh tế, bao gồm:

Thứ nhất là Người có thẩm quyền quyết định việc đấu thầu mua sắm (Người phê duyệt quyết định đầu tư);

Thứ hai là Chủ đầu tư: Đó là cơ quan, tổ chức được giao nhiệm vụ hoặc sử dụng tiền của Nhà nước (doanh nghiệp nhà nước, các tổ chức vay tiền của Nhà nước hoặc do Nhà nước bảo lãnh cho khoản vay) thực hiện đầu tư, đấu thầu;

Thứ ba là Bên mời thầu: Đó là tổ chức được chủ đầu tư giao nhiệm vụ (trường hợp thuộc chủ đầu tư) hoặc thuê (thông qua hợp đồng) tổ chức đấu thầu;

Thứ tư là Tổ chuyên gia đấu thầu, bao gồm các cá nhân do chủ đầu tư quyết định thành lập để thực hiện nhiệm vụ đánh giá hồ sơ dự thầu, lựa chọn nhà thầu phù hợp với yêu cầu trong hồ sơ mời thầu và tiêu chuẩn đánh giá.

Bên bán: nhà thầu (nhà cung cấp, nhà xây dựng và nhà tư vấn) tham gia đấu thầu các gói thầu phù hợp với điều kiện năng lực và kinh nghiệm của mình hoặc thông qua các hình thức lựa chọn nhà thầu khác theo quy định.

b) Các đối tượng tham gia gián tiếp vào hoạt động đấu thầu

Ngoài Bên mua và Bên bán là các đối tượng tham gia trực tiếp vào hoạt động đấu thầu còn có một bộ phận thứ ba gián tiếp tham gia vào hoạt động đấu thầu, bao gồm:

 Cơ quan thanh tra, kiểm tra, giám sát;

 Tổ chức, công ty kiểm toán độc lập;

 Công luận, các cơ quan báo chí;

 Sự tham gia của cộng đồng với vai trò giám sát.

1.5. VAI TRÒ, TẦM QUAN TRỌNG VÀ MỤC TIÊU CỦA ĐẤU THẦU

Đấu thầu là một hoạt động của nền kinh tế thị trường, nó tuân theo các quy luật khách quan của thị trường như quy luật cung - cầu, quy luật giá cả - giá trị. Thông qua hoạt động đấu thầu, những người mua (bên mời thầu) có nhiều cơ hội để lựa chọn những người bán (nhà thầu) phù hợp, mang lại hiệu quả cao nhất, tương xứng với giá trị của đồng tiền mà người mua sẵn sàng bỏ

ra. Đồng thời những người bán (nhà thầu) có nhiều cơ hội để cạnh tranh nhằm đạt được các hợp đồng cung cấp các hàng hóa, cung cấp các kiến thức mà mình có hoặc các dịch vụ mà mình có khả năng đáp ứng nhằm tối đa hóa lợi nhuận.

Thông qua đấu thầu, các hoạt động kinh tế đều được kích thích phát triển như các ngành sản xuất trực tiếp, các ngành công nghiệp phụ trợ, chế biến. Với việc nhiều nhà thầu đứng vai trò tổng thầu để kết hợp được các nhà chế tạo, nhà sản xuất, các chuyên gia tư vấn nhằm thực hiện các gói thầu quy mô lớn, tổng hợp nhiều lĩnh vực đã làm cho hoạt động kinh tế được diễn ra theo hướng chuyên môn hóa sâu và đa phương hóa rộng.

Với tầm quan trọng của công tác đấu thầu là nhằm quản lý việc chi tiêu, sử dụng các nguồn tiền một cách có hiệu quả nên trên thế giới hiện nay các định chế tài chính đều áp dụng các quy định về đấu thầu để giải ngân đối với các khoản tài trợ cho các quốc gia vay vốn. Có thể kể đến các quy định trên thế giới về đấu thầu mua sắm như Luật mẫu về Đấu thầu của UNCITRAL (Liên hợp quốc), Hiệp định Mua sắm chính phủ của WTO, Hướng dẫn đấu thầu mua sắm của WB, ADB, JBIC... Bên cạnh đó, hầu hết các quốc gia cũng đều có các quy định riêng về đấu thầu theo các hình thức khác nhau có thể là Luật, Nghị định, Sắc lệnh...

Hoạt động đấu thầu được áp dụng vào Việt Nam trong khoảng thời gian 15 năm trở lại đây, kể từ khi hoạt động tài trợ của các định chế tài chính được nối lại. Thông qua đấu thầu, các chủ đầu tư đã lựa chọn được những nhà thầu đủ năng lực, kinh nghiệm để thực hiện các dự án, gói thầu làm thay đổi diện mạo kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội của đất nước. Hàng loạt các con đường, cây cầu, bến cảng, sân bay, nhà máy điện, xi măng, các công trình cấp nước, thoát nước, dầu khí... đã được xây dựng, góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy nền kinh tế nước ta phát triển. Thông qua đấu thầu, các nhà thầu trong nước từ chỗ chỉ làm thầu phụ cho các nhà thầu nước ngoài đến nay đã lớn mạnh có thể tham gia đấu thầu cạnh tranh bình đẳng với nhà thầu nước ngoài để giành được các

hợp đồng lớn. Ngoài ra, các chủ đầu tư, bên mời thầu đã được tăng cường về năng lực, kinh nghiệm, từ chỗ hiểu đấu thầu còn mơ hồ đến nay đã có thể thực hiện công tác đấu thầu nhiều dự án, công trình có tầm cỡ quốc tế.

1.5.1. Vai trò của đấu thầu

Đấu thầu đóng góp những thành tựu to lớn cho sự phát triển kinh tế, thể hiện vai trò quan trọng trong các hoạt động của kinh tế thị trường, cụ thể vai trò của hoạt động đấu thầu thể hiện cơ bản qua các mặt sau:

- Là một công cụ quan trọng của kinh tế thị trường, giúp người mua (bên mời thầu) và người bán (nhà thầu) gặp nhau thông qua cạnh tranh công bằng, minh bạch;

- Phát triển các ngành sản xuất theo hướng chuyên môn hóa sâu và hợp tác hóa rộng đồng thời phát triển thị trường đấu thầu. Thông qua đấu thầu đã phát triển được thị trường người bán, nhiều doanh nghiệp nhà thầu lớn mạnh, nhiều doanh nghiệp được thành lập mới hoặc đặt chân vào thị trường đấu thầu, kích thích thị trường trong nước phát triển chống được sự độc quyền tự nhiên. Các chủ đầu tư, bên mời thầu cũng được tăng cường về năng lực, họ có thêm kiến thức, thông tin và trở thành những người mua ngày một thông thái hơn. Bên cạnh đó, hoạt động đấu thầu góp phần tạo động lực cho sự phát triển nhờ tăng cường sự công khai, minh bạch, công bằng, hiệu quả và cạnh tranh trong các hoạt động mua sắm bằng nguồn vốn của Nhà nước;

- Là một công cụ quan trọng giúp Chính phủ quản lý chi tiêu, sử dụng các nguồn vốn của Nhà nước sao cho có hiệu quả và chống thất thoát, lãng phí. Đó là những khoản tiền được chi dùng cho đầu tư phát triển mà có sự tham gia của các tổ chức nhà nước, doanh nghiệp nhà nước ở một mức độ nào đó, cũng như cho mục tiêu duy trì các hoạt động của bộ máy Nhà nước;

- Cùng với pháp luật về thực hành tiết kiệm chống lãng phí, pháp luật về phòng, chống tham nhũng tạo thành công cụ hữu hiệu để chống lại các

hành vi gian lận, tham nhũng và lãng phí trong việc chi tiêu các nguồn tiền của Nhà nước, góp phần làm lành mạnh hóa các quan hệ xã hội nhờ thực hiện các hoạt động mua sắm công theo đúng luật pháp của Nhà nước;

- Thúc đẩy chuyển giao công nghệ, chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm giữa các quốc gia, các tổ chức phát triển với các quốc gia đang phát triển. Hoạt động đấu thầu không chỉ diễn ra trong phạm vi hẹp mà được diễn ra trên toàn thế giới. Các nhà thầu danh tiếng trên thế giới- họ là những người sẵn sàng và có khả năng tham gia vào tất cả các hoạt động của các quốc gia, thông qua đó họ sẵn sàng chuyển giao công nghệ, chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm;

- Việc chi tiêu, sử dụng tiền của Nhà nước thông qua đấu thầu sẽ giúp các cơ quan quản lý có điều kiện xem xét, quản lý và đánh giá một cách minh bạch các khoản chi tiêu (do quá trình đấu thầu phải tuân thủ các quy trình chặt chẽ với sự tham gia của nhiều bên);

- Tạo điều kiện để thúc đẩy tiến trình đổi mới nền kinh tế từ cơ chế tập trung bao cấp, cơ chế "xin - cho" sang cơ chế thị trường - cơ chế cạnh tranh;

- Thực hiện dân chủ hóa nền kinh tế, khắc phục những nhược điểm của những thủ tục hành chính nặng nề, cản trở sự năng động, sáng tạo.

1.5.2. Tầm quan trọng của đấu thầu trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế

Hiện nay, Việt Nam đang trong quá trình hội nhập sâu, rộng vào nền kinh tế thế giới. Điều đó càng khẳng định vai trò và tầm quan trọng của đấu thầu. Trước đây, chúng ta đã bắt đầu xây dựng chính sách đấu thầu từ các Quyết định và chỉ hạn định trong lĩnh vực xây lắp hoặc mua sắm hàng hóa mà chưa có một hệ thống hoàn chỉnh, đến nay chúng ta đã xây dựng và ban hành được Luật Đấu thầu quy định thống nhất cho cả 3 lĩnh vực đấu thầu dịch vụ tư vấn, mua sắm hàng hóa và xây lắp. Những quy định đó được xây dựng trên cơ sở tiếp thu, chắt lọc các kiến thức, kinh nghiệm trong các quy định về đấu

thầu của các tổ chức quốc tế, các quốc gia trên thế giới nhằm đảm bảo cho quy định của pháp luật về đấu thầu của Việt Nam vừa phù hợp với hoàn cảnh, điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và dân trí của Việt Nam, vừa hài hòa với các quy định quốc tế. Tuy vậy, trong quá trình phát triển, những quy định đó sẽ ngày càng được điều chỉnh cho phù hợp hơn với thông lệ quốc tế song vẫn bảo đảm phù hợp với hoàn cảnh và điều kiện trong nước. Trong bối cảnh đó, hoạt động đấu thầu có tầm quan trọng nhất định trong quá trình toàn cầu hóa. Cụ thể như sau:

Thứ nhất, Việt Nam là thành viên của Diễn đàn Hợp tác Kinh tế khu vực Châu Á - Thái Bình Dương (APEC) và cũng đã chính thức trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), vì vậy, Luật Đấu thầu của Việt Nam ra đời thay thế cho Quy chế Đấu thầu trước đây cho phép công tác tổ chức đấu thầu của Việt Nam thuận lợi hơn đối với các gói thầu tổ chức đấu thầu quốc tế. Và do đó các nhà thầu Việt Nam cũng đỡ tốn công sức hơn khi tham dự các gói thầu quốc tế do các nước thành viên của APEC, WTO tổ chức. Những quy định trong Luật Đấu thầu ngày càng phù hợp hơn với các quy định đấu thầu của các nước thành viên APEC, WTO. Ngược lại, các nhà thầu quốc tế là thành viên của các tổ chức APEC, WTO cũng thuận lợi hơn khi họ tham dự đấu thầu quốc tế các gói thầu do Việt Nam mời thầu.

Thứ hai, với các tổ chức quốc tế lớn như Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB), Ngân hàng hợp tác quốc tế Nhật Bản (JBIC), việc thông qua Luật Đấu thầu của Việt Nam là cơ sở pháp lý đảm bảo việc mua sắm công của nước ta tiến gần hơn với những quy định của các tổ chức này. Việc đấu thầu sử dụng nguồn vốn trong nước (vốn Nhà nước) hay vốn ODA đều bảo đảm đáp ứng các mục tiêu, yêu cầu của các tổ chức này sẽ càng làm tăng uy tín và tạo niềm tin của các tổ chức đó đối với Việt Nam. Quá trình đấu thầu càng ngày càng được minh bạch hơn, công bằng hơn, hiệu quả hơn là cơ sở để thu hút ngày càng nhiều các khoản tín dụng ưu đãi và cả

các nguồn tài trợ không hoàn lại của các tổ chức trên cho công cuộc phát triển đất nước của Việt Nam.

Thực tế, trong nhiều năm qua, WB, ADB và JBIC đã không ngừng tăng cường hỗ trợ quá trình cải cách và đổi mới của Việt Nam bằng cả vật chất và tư vấn pháp luật. Từ đó làm cho công tác đấu thầu của Việt Nam ngày càng hiệu quả hơn, minh bạch hơn và do đó tăng được lòng tin của thế giới vào tiến trình đổi mới và cải cách của Việt Nam. Điều này đòi hỏi việc xây dựng, hoàn thiện Luật Đấu thầu và các văn bản hướng dẫn thi hành cũng như việc tuyên truyền phổ biến, nghiên cứu, học tập để quán triệt và thực hiện đấu thầu theo đúng quy định của pháp luật là một đòi hỏi cấp thiết.

1.5.3. Mục tiêu của đấu thầu

a. Mục tiêu cơ bản

- Công khai, minh bạch

Một hệ thống công khai mang đến cơ hội công bằng cho tất cả các nhà thầu hợp lệ trong việc cạnh tranh để cung cấp hàng hóa, công trình và dịch vụ.

Một hệ thống minh bạch có các quy định và cơ chế rõ ràng để đảm bảo tuân thủ đúng các quy định đó. Các quy định về cạnh tranh được biết trước và đưa ra một cách rõ ràng để tạo thuận lợi cho việc thanh tra của các nhà kiểm toán công và các cơ quan liên quan, chẳng hạn trong trường hợp một nhà thầu không trúng thầu. Sự minh bạch khuyến khích sự đóng thuế tự nguyện của các bên tham gia vào hệ thống đấu thầu mua sắm công.

- Kinh tế

Chỉ tiêu kinh tế được tập trung chủ yếu vào "giá cả" nhưng cũng bao gồm các chỉ tiêu khác mà mang đến các lợi ích kinh tế đối với các chủ thể tham gia vào hợp đồng, cụ thể như sau:

+ Phù hợp với mục tiêu (cụ thể là chất lượng);