Nghiên cứu sự phát triển hình thái cơ thể và các yếu tố liên quan của trẻ 2-5 tuổi ở một số khu vực miền Bắc

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN

------------------------------

Vũ Văn Tâm

NGHIÊN CỨU SỰ PHÁT TRIỂN HÌNH THÁI CƠ THỂ VÀ CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN CỦA TRẺ 2-5 TUỔI

Ở MỘT SỐ KHU VỰC MIỀN BẮC

Chuyên ngành: Nhân chủng học Mã số: 9420101.02

LUẬN ÁN TIẾN SĨ SINH HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

PGS.TS. Hoàng Quý Tỉnh PGS.TS. Nguyễn Hữu Nhân

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng được bảo vệ.

Tôi xin cam đoan rằng các thông tin trích dẫn trong luận án đều được ghi rò nguồn gốc.

Hà Nội, ngày tháng năm 2020

Tác giả luận án

Vũ Văn Tâm

LỜI CẢM ƠN

Luận án được hoàn thành dưới sự hướng dẫn của PGS.TS. Hoàng Quý Tỉnh và PGS.TS. Nguyễn Hữu Nhân, tại Khoa Sinh học, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Sau đại học cùng với các thầy cô giáo trong Khoa Sinh học, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội đã hỗ trợ và tạo mọi điều kiện tốt nhất để tôi hoàn thành luận án.

Tôi xin được cảm ơn Ban Giám hiệu, các thầy cô giáo, phụ huynh các trường mầm non thuộc địa bàn nghiên cứu đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi trong quá trình nghiên cứu và thu thập số liệu.

Cuối cùng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè đã luôn ở bên cạnh, động viên giúp tôi vượt qua mọi khó khăn trong học tập và nghiên cứu để hoàn thành luận án này.

Xin chân thành cảm ơn!

Hà Nội, ngày tháng năm 2020

Tác giả luận án Vũ Văn Tâm

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN i

LỜI CẢM ƠN ii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT v

DANH MỤC BẢNG vi

DANH MỤC HÌNH viii

MỞ ĐẦU 1

Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 4

1.1. Khái quát về hình thái cơ thể trẻ em 4

1.1.1. Sự tăng trưởng và phát triển hình thái cơ thể trẻ em 4

1.1.2. Một số đặc điểm về hình thái cơ thể trẻ em 5

1.1.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển cơ thể trẻ em 6

1.1.4. Dinh dưỡng và sự phát triển cơ thể trẻ em 9

1.1.5. Hậu quả của tình trạng suy dinh dưỡng và thừa cân-béo phì 13

1.1.6. Lịch sử nghiên cứu tình trạng dinh dưỡng 15

1.2. Sự phát triển của răng và tình trạng sâu răng 24

1.2.1. Cấu tạo giải phẫu răng 24

1.2.2. Sinh lý mọc răng 25

1.2.3. Bệnh sâu răng 26

1.2.4. Một số yếu tố liên quan đến bệnh sâu răng 29

1.2.5. Hậu quả của sâu răng đến sự phát triển cơ thể trẻ em 31

1.2.6. Lịch sử nghiên cứu tình trạng sâu răng 32

1.3. Mối liên quan của dinh dưỡng và sâu răng đến sự phát triển

cơ thể trẻ em 35

Chương 2. ĐỐI TƯỢNG, ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 38

2.1. Đối tượng, thời gian nghiên cứu 38

2.2. Thiết kế nghiên cứu 38

2.3. Phương pháp nghiên cứu 39

2.3.1. Phương pháp tính tuổi 39

2.3.2. Phương pháp chọn mẫu 39

2.3.3. Phương pháp tính cỡ mẫu 42

2.3.4. Phương pháp đo một số kích thước và chỉ số nhân trắc 44

2.3.5. Phương pháp đánh giá tình trạng dinh dưỡng 45

2.3.6. Phương pháp điều tra và đánh giá tình trạng sâu răng 46

2.3.7. Phương pháp thống kê 48

2.4. Lập phiếu nghiên cứu cho đối tượng 49

2.5. Kỹ thuật khống chế sai số 50

2.6. Hạn chế của nghiên cứu 50

2.7. Đạo đức nghiên cứu 50

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN 51

3.1. Các chỉ tiêu nhân trắc, thực trạng dinh dưỡng và các yếu tố liên quan của trẻ trong nghiên cứu 51

3.1.1. Các chỉ tiêu nhân trắc của trẻ trong nghiên cứu 51

3.1.2. Thực trạng dinh dưỡng và các yếu tố liên quan của trẻ

trong nghiên cứu 69

3.1.3. Mô hình hồi quy đa biến logistic dự đoán tình trạng dinh dưỡng

của trẻ trong nghiên cứu 96

3.2. Thực trạng sâu răng và các yếu tố liên quan của trẻ trong

nghiên cứu 99

3.2.1. Thực trạng sâu răng của trẻ trong nghiên cứu 99

3.2.2. Một số yếu tố liên quan và mô hình hồi quy logistic dự đoán

tình trạng sâu răng của trẻ trong nghiên cứu 106

3.3. Mối liên quan giữa tình trạng dinh dưỡng và tình trạng sâu răng 113

KẾT LUẬN 117

KIẾN NGHỊ 118

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ

LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 119

TÀI LIỆU THAM KHẢO 120

PHỤ LỤC

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

AUC

Area Under the Curve (Diện tích dưới đường cong)
BMI	Body Mass Index (Chỉ số khối của cơ thể)
ICDAS	International Caries Detection and Assessment System (Hệ thống phát hiện và đánh giá sâu răng quốc tế)
KT-XH	Kinh tế-xã hội
ROC	Receiver Operating Characteristic (Đường cong ROC)
SDD	Suy dinh dưỡng
smt	Sâu mất trám răng sữa
SMT	Sâu mất trám răng vĩnh viễn
TC-BP	Thừa cân-Béo phì
UNICEF	United Nations Children's Fund (Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc)
VCTTD	Vòng cánh tay trái duỗi
WHO	World Health Organization (Tổ chức Y tế Thế giới)