Nghiên cứu phát triển du lịch nghỉ dưỡng tại huyện Ba Vì

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Sự phát triển của khoa học công nghệ và xu hướng toàn cầu hoá, hoà bình hợp tác cùng sự phát triển kinh tế đã nâng cao chất lượng cuộc sống của con người, tạo điều kiện thuận lợi cho du lịch trở thành một hoạt động phổ biến với ý nghĩa là sự giải trí, thư giãn và đặc biệt với du lịch nghỉ dưỡng hơn hết là một phương thuốc công hiệu giúp con người tránh khỏi được những căng thẳng của cuộc sống hiện đại.

Trong những năm gần đây ngành du lịch đã có những bước phát triển mạnh mẽ, nó đã trở thành một trong những ngành quan trọng của nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Dưới tác động từ các chính sách của Đảng và Nhà nước trong phát triển kinh tế, hội nhập với thế giới, sự ổn định của chế độ chính trị cùng tiềm năng du lịch phong phú đã tạo ra những điều kiện thuận lợi thúc đẩy ngành du lịch Việt Nam phát triển.

Tại nhiều địa phương, tài nguyên được khai thác phục vụ du lịch, sự phát triển du lịch đem lại nhiều tác động tích cực như tăng thu ngân sách, tạo công ăn việc làm cho người dân địa phương, tạo ra nguồn thu ngoại tệ góp phần tăng trưởng kinh tế...từ đó có điều kiện giải quyết các vấn đề tiêu cực trong xã hội. Hoạt động du lịch còn là chất xúc tác cho việc phát triển nhiều ngành kinh tế như giao thông vận tải, bưu chính viễn thông, các ngành nghề thủ công truyền thống...cơ sở hạ tầng như giao thông, các công trình công cộng, hệ thống cấp thoát nước, cung cấp điện, xử lý rác thải được nâng cấp, xây dựng cùng với sự phát triển của du lịch.

Huyện Ba Vì - TP Hà Nội là một nơi giàu tiềm năng du lịch và đặc biệt là tài nguyên du lịch nghỉ dưỡng, với hệ thống các giá trị tài nguyên tự nhiên và nhân văn phong phú. Ba Vì là một huyện bán sơn địa thuộc phía Tây Bắc của Thành phố Hà Nội, đây là vùng đất cổ, được thiên nhiên ban tặng nhiều cảnh quan tươi đẹp như: rừng, núi, suối, thác, sông, hồ. Chính sự ưu đãi đặc biệt của thiên nhiên, là điều kiện quan trọng để huyện Ba Vì có thể xây dựng những khu du lịch nghỉ dưỡng nổi tiếng như: khu nghỉ dưỡng Tản Đà Resort, khu nghỉ dưỡng Ba Vì Resort, khu nghỉ dưỡng Family Resort, khu nghỉ dưỡng Yên Bài Top Hill Resort, khu du lịch Ao Vua, khu du lịch Khoang Xanh - Suối Tiên, khu du lịch Đầm Long...Đây là những nơi có phong cảnh tuyệt đẹp, môi trường tự nhiên trong lành, thoáng đãng, hệ sinh thái đa dạng, có điều kiện khí hậu rất ổn định quanh năm mát mẻ. Nhiệt độ trung bình hằng năm 23,4oC, đây là điều kiện vô cùng lý tưởng để khách du lịch tới đây tham quan, thưởng ngoạn phong cảnh và nghỉ dưỡng. Hơn thế nữa, huyện Ba Vì

còn có nguồn nước khoáng nóng Tản Viên thuộc hai xã Tản Lĩnh và xã Thuần Mỹ, là nguồn nước khoáng nóng được các nhà chuyên môn đánh giá là một trong những nguồn khoáng nóng lớn nhất miền Bắc (theo đánh giá đội khải sát của Bộ Nông trường cũ khảo sát năm 1971). Nguồn nước khoáng này có tác dụng chữa bệnh, làm đẹp, nâng cao sức khỏe con người. Là điều kiện vô cùng lợi thế để huyện Ba Vì phát triển du lịch nghỉ dưỡng kết hợp với chữa bệnh…

Có thể thấy rằng huyện Ba Vì là nơi có tiềm năng to lớn để phát triển du lịch nghỉ dưỡng, hoàn toàn có thể đưa du lịch nghỉ dưỡng trở thành loại hình du lịch trọng điểm của ngành du lịch huyện, đem lại hiệu quả kinh tế cao cho huyện nói riêng và cho đất nước nói chung. Trong một vài năm gần đây, du lịch nghỉ dưỡng huyện Ba Vì tuy cũng đã có những bước phát triển nhất định nhưng du khách đến với Ba Vì còn chưa nhiều, thời gian lưu trú lại chưa cao, chủ yếu là khách nội địa đi chơi cuối tuần, việc khai thác tài nguyên vẫn chưa đạt hiệu quả cao, chưa tương xứng với tiềm năng, chưa tạo những sản phẩm thực sự hấp dẫn, lôi cuốn du khách, chưa tạo dựng thương hiệu và phía sau của sự phát triển còn tiềm ẩn những nguy cơ phá huỷ môi trường sinh thái, nhân văn… Với những lý do này và mong muốn tìm ra giải pháp nhằm tận dụng triệt để và hiệu quả điều kiện tài nguyên đưa du lịch nghỉ dưỡng trở thành loại hình du lịch trọng điểm của huyện Ba Vì tác giả chọn đề tài “ Nghiên cứu phát triển du lịch nghỉ dưỡng tại huyện Ba Vì – Hà Nội” để nghiên cứu và làm đề tài luận văn tốt nghiệp thạc sỹ.

2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 105 trang tài liệu này.

Luận văn có những ý nghĩa khoa học và thực tiễn sau:

- Góp phần hệ thống cơ sở lý luận khoa học và thực tiễn về du lịch nghỉ dưỡng và vận dụng vào việc nghiên cứu du lịch nghỉ dưỡng huyện Ba Vì dựa vào tổng quan nghiên cứu đã có trên thế giới và ở Việt Nam.

- Đánh giá được thực trạng du lịch nghỉ dưỡng ở Ba Vì – một điểm đến có tiềm năng cho phát triển loại hình du lịch này.

- Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan, ban ngành liên quan và có thể áp dụng thực tế những giải pháp phát triển du lịch nghỉ dưỡng huyện Ba Vì được đề xuất trong đề tài.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu của đề tài là loại hình du lịch nghỉ dưỡng với

những đặc điểm, yếu tố ảnh hưởng và điều kiện phát triển.

Phạm vi nghiên cứu

- Địa bàn nghiên cứu: huyện Ba Vì – Hà Nội

- Thời gian nghiên cứu: Các nội dung phân tích đánh giá hiện trạng được nghiên cứu cho giai đoạn từ năm 2011 đến năm 2014, các đề xuất định hướng và giải pháp thực hiện cho giai đoạn đến 2020.

- Luận văn chỉ nghiên cứu điều kiện cung du lịch nghỉ dưỡng huyện Ba Vì.

4. Mục tiêu và nội dung nghiên cứu

Mục tiêu:

Dựa trên cơ sở nghiên cứu, phân tích, đánh giá hiện trạng khai thác phát triển du lịch nghỉ dưỡng huyện Ba Vì, đề xuất các giải pháp và đưa ra kiến nghị nhằm phát triển du lịch nghỉ dưỡng, nâng chất lượng, nâng cao hiệu quả kinh tế của du lịch nghỉ dưỡng tại huyện Ba Vì – Hà Nội.

Nội dung:

Đề tài tập trung giải quyết các nội dung cơ bản sau:

- Tổng quan một số vấn đề lý luận phát triển du lịch nghỉ dưỡng

- Phân tích các điều kiện phát triển du lịch nghỉ dưỡng huyện Ba Vì – Hà Nội.

- Phân tích thực trạng du lịch nghỉ dưỡng huyện Ba Vì – Hà Nội.

- Đề xuất các giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả phát triẻn du lịch nghỉ dưỡng tại huyện Ba Vì.

5. Lịch sử nghiên cứu

Trong những năm gần đây, du lịch nghỉ dưỡng đã trở thành một xu hướng của thế giới. Loại hình du lịch này đã có dấu hiệu phát triển mạnh mẽ. Chính vì vậy, đề tài nghiên cứu loại hình du lịch nghỉ dưỡng là đề tài được rất nhiều tác giả quan tâm sâu sắc và đi sâu nghiên cứu.

Trên thế giới, Đã có rất nhiều công trình nghiên cứu viết về loại hình du lịch du lịch nghỉ dưỡng như: “Du lịch sức khỏe: Lý luận và thực tiễn – Nghiên cứu ví dụ Hàn Quốc và Nhật Bản” của tác giả Kan Su Gyong (2003). Cuốn sách đã nêu được quá trình hình thành loại hình du lịch nghỉ dưỡng bảo vệ sức khỏe (Du lịch sức khỏe), chủ thể cuả du lịch nghỉ dưỡng chăm sóc và tái tạo sức khỏe đó là đưa ra ví dụ cụ thể là Hàn Quốc và Nhật Bản.

Tác giả Baud Bovy (1977) là tác giả tiên phong trong nghiên cứu du lịch nghỉ dưỡng cuối tuần. Ông đã nghiên cứu và cho rằng những thành phố trên 1 triệu dân thường có 41% số hộ có ngôi nhà thứ hai dùng để nghỉ dưỡng cuối tuần. Ông cho rằng phần lớn các chương trình du lịch nghỉ dưỡng ngắn ngày thường là du lịch nghỉ dưỡng cuối tuần và mục đích của chuyến đi này là để thoát khỏi căng thẳng, áp lực hàng ngày, phục hồi cơ thể sau tuần làm việc căng thẳng.

Ở Việt Nam, cũng có một số công trình nghiên cứu khoa học liên quan tới loại hình du lịch nghỉ dưỡng như: Cuốn “Du lịch sức khỏe” của Giáo sư Phan Văn Duyệt (Nhà xuất bản Y học Hà Nội, năm 1999), trong công trình nghiên cứu tác giả đã chỉ ra những tiềm năng cơ bản trong việc phát triển loại hình du lịch nghỉ dưỡng chữa bệnh tại Việt Nam. Nhưng chưa chỉ rõ được thực trạng cũng như đưa ra các biện pháp thúc đẩy khai thác hoạt động du lịch này.

Tháng 5/2008, nhóm tác giả trường Cao Đẳng Du lịch Hà Nội có nghiên cứu và báo cáo đề tài khoa học cấp bộ về “Thực trạng và giải pháp đẩy mạnh loại hình du lịch nghỉ dưỡng chữa bệnh tại Việt Nam” ( do Tiến Sĩ. Nguyễn Mạnh Ty – Chủ nhiệm đề tài).

Huyện Ba Vì là một nơi giàu tài nguyên du lịch. Ở đây thuận lợi cho việc phát triển rất nhiều loại hình du lịch như: Du lịch sinh thái, du lịch cuối tuần, du lịch chữa bệnh và du lịch nghỉ dưỡng…Vì vậy, trong những năm qua, việc nghiên cứu du lịch huyện Ba Vì đã trở thành một đề tài rất quen thuộc của các nhà khoa học, tổ chức nghiên cứu nhằm mục đích đưa ra các giải pháp phát triển du lịch tại huyện Ba Vì.

Năm 2005, tác giả Đinh Trung Kiên và các cộng sự , đã đi sâu nghiên cứu về tiềm năng và định hướng phát triển du lịch cuối tuần ở vùng du lịch 1 (lựa chọn điển hình là địa bàn tỉnh Hà Tây trước đây trong đó có khu vực nghiên cứu là huyện Ba Vì và tỉnh Bắc Ninh) cho thị trường khách du lịch Hà Nội. Trong cuốn sách này đã đưa ra định nghĩa du lịch cuối tuần là loại hình du lịch thỏa mãn nhu cầu nghỉ ngơi, thư giãn, phục hồi sức khỏe, tinh thần và những nhu cầu khác của du khách. Trong cuốn sách này tác giả Đinh Trung Kiên đã cho rằng Hà Tây (cũ) hội tụ nhiều điều kiện phù hợp và hấp dẫn là điểm du lịch nghỉ dưỡng cuối tuần lý tưởng của người dân Hà Nội và khách quốc tế lưu trú trên địa bàn. Nơi đây có nguồn tài nguyên du lịch khá đa dạng như các khu du lịch Thác Đa, Ao Vua, Khoang Xanh, Suối Mơ…Để khai thác tốt hơn tiềm năng du lịch, cần phải tính tới định hướng phát triển sao cho Hà Nội phải là thị trường khách hàng chính và thực hiện một số giải pháp về

quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho nguồn nhân lực, thực hiện bảo vệ môi trường du lịch.

Nghiên cứu về các loại hình du lịch ở địa bàn Ba Vì, tác giả Lê Hải đã có bài đăng trên tạp chí Du lịch Việt Nam về Định hướng phát triển du lịch sinh thái tại vườn quốc gia Ba Vì - đề tài khoa học đưa ra định hướng nhằm phát triển du lịch sinh thái tại vườn quốc gia Ba Vì thuộc huyện Ba Vì.

Năm 2011, nhóm tác giả PGS.TS. Nguyễn Tá Nhí (chủ biên), PGS.TS. Đinh Khắc Thuân, PGS.TS. Nguyễn Duy Mền, TS. Nguyễn Đức Nhuệ, ThS. Đỗ Thị Bích Tuyển, CN. Nguyễn Thị Liên (đồng tác giả) với đề tài – Địa Chí Hà Tây (cũ). Công trình nghiên cứu về tất cả vấn đề liên quan tới tự nhiên, văn hóa, kinh tế, xã hội huyện Ba Vì. Trong đó công trình đã chỉ ra điều kiện, thực trạng ngành du lịch Ba Vì trong những năm cuối thập niên thứ nhất của thế kỷ XXI và đưa ra một số giải pháp phát triển du lịch của huyện trong tương lai.

Năm 2012, nhóm tác giả Trần Hoàng Tâm, Tống Thị Ngà, Nguyễn Thị Bích Hạnh với công trình nghiên cứu - Bước đầu nghiên cứu phát triển du lịch sinh thái tại Vườn Quốc Gia Ba Vì, huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội.

Tác giả Hoàng Văn Ngọc – Khoa Du lịch – Trường Đại học Duy Tân cũng đã nghiên cứu đề tài – Phát triển loại hình du lịch sinh thái tại khu du lịch Ba Vì giai đoạn 2010 – 2020. Là đề tài nghiên cứu bao trùm toàn bộ các điểm du lịch tại huyện Ba Vì nhằm đưa ra giải pháp phát triển du lịch sinh thái tại huyện hướng nghiên cứu mới phù hợp với tiềm năng phát triển của điểm đến nhằm đáp ứng nhu cầu của du khách khi tới Ba Vì.

Ngoài ra, trong định hướng phát triển du lịch, quy hoạch phát triển du lịch thành phố Hà Nội đến năm 2020, định hướng 2030 cũng đã đề cấp tới việc phát triển các loại hình du lịch ở huyện Ba Vì. Trong quy hoạch phát triển du lịch theo không gian lãnh thổ, cụm du lịch Sơn Tây – Ba Vì được xác định với các sản phẩm du lịch chủ yếu sau: Du lịch sinh thái, du lịch nghỉ dưỡng, du lịch văn hóa tâm linh núi Ba Vì, du lịch làng văn hóa Việt Cổ Đường Lâm - Đền Và, du lịch vui chơi giải trí, du lịch thể thao cao cấp, du lịch nông nghiệp….

Kế thừa và phát triển những đề tài nghiên cứu trước đó. Tác giả đã mở rộng và lấy đề tài “ Nghiên cứu phát triển du lịch nghỉ dưỡng huyện Ba Vì – Hà Nội” làm đề tài nghiên cứu nhằm đưa du lịch huyện Ba Vì phát triển loại hình du lịch này theo xu hướng của cầu hiện tại và tương lai.

6. Phương pháp nghiên cứu

Trong quá trình thực hiện đề tài luận văn, tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:

6.1. Phương pháp thu thập và xử lý thông tin, số liệu

Thu thập các thông tin thứ cấp và sử dụng thông tin từ các nguồn khác nhau như giáo trình, sách, báo, tạp chí, thông tin từ các trang web, các báo cáo của phòng Văn hóa và Thể thao huyện Ba Vì, báo cáo của sở VH – TT & DL Hà Nội từ năm 2011 đến năm 2015. Các dữ liệu cơ bản, từ các tài liệu, kết quả nghiên cứu trước đó về loại hình du lịch nghỉ dưỡng hay về các loại hình du lịch liên quan tới du lịch nghỉ dưỡng. Các tài liệu về huyện Ba Vì và các hoạt động du lịch tại huyện Ba Vì.

6.2. Phương pháp phân tích và tổng hợp

Phân tích và tổng hợp là việc lựa chọn, sắp xếp các dữ liệu, thông tin từ các nguồn thứ cấp và sơ cấp nhằm định lượng chính xác và đầy đủ phục vụ cho mục đích điều tra và nghiên cứu từ đó tổng hợp thành các nhận định, báo cáo hoàn chỉnh nhằm đưa ra một cái nhìn tổng thể về phát triển du lịch nghỉ dưỡng tại huyện Ba Vì.

6.3. Phương pháp khảo sát thực địa

Khảo sát thực địa được tiến hành tại các điểm du lịch nghỉ dưỡng, các resort thuộc huyện Ba Vì như: Tản Đà Resort, Ba Vì Resort, Family Resort, Yên Bài Top Hill Resort, Khu du lịch Khoang Xanh - Suối Tiên, Khu du lịch Thiên Sơn - Suối Ngà, Khu du lịch Ao Vua, Khu du lịch Đầm Long, Khu du lịch hồ Tiên Sa, Khu du lịch và vườn Quốc gia Ba Vì.

Việc khảo sát thực địa tại các điểm du lịch này giúp tác giả có góc nhìn thực trạng du lịch nghỉ dưỡng huyện Ba Vì, là cơ sở thực tế giúp tác giả đề xuất một số giải pháp phát triển du lịch nghỉ dưỡng phù hợp với địa phương.

Khảo sát được tiến hành làm 2 đợt.

+ Đợt 1: (Tháng 12 năm 2014) : Nghiên cứu giá trị các tài nguyên du lịch nghỉ dưỡng, dịch vụ, cơ sở vật chất kỹ thuật và các yếu tố nhằm đáp ứng cho việc phát triển du lịch nghỉ dưỡng. Tìm hiểu thực trạng khai thác du lịch nghỉ dưỡng tại điểm đến (huyện Ba Vì).

+ Đợt 2 : (Tháng 04 – 06 năm 2015) Tiếp tục tìm hiểu thực trạng khai thác về cả cung và cầu du lịch nghỉ dưỡng tại điểm đến (huyện Ba Vì). Tổng

hợp, đánh giá điều kiện phát triển và cầu du lịch nghỉ dưỡng tại điểm đến để đưa ra giải pháp phát triển.

6.4. Phương pháp điều tra xã hội học

Phương pháp điều tra xã hội học là phương pháp quan trọng trong các đề tài nghiên cứu khoa học xã hội. Phương pháp điều tra xã hội học được sử dụng trong luận văn để đánh giá nhu cầu của thị trường khách du lịch hiện tại đối với điểm đến du lịch nghỉ dưỡng Ba Vì, những thế mạnh và điểm hạn chế sản phẩm, dịch vụ du lịch tại điểm đến thông qua phiếu điều tra bảng hỏi với khách du lịch. Phiếu điều tra cho biết những thông tin chi tiết mang tính thực tiễn cao. Các thông tin thực tế qua quan sát, nghe, trao đổi với khách du lịch, nhà quản lý, cộng đồng địa phương làm phong phú hơn, góp phần đánh giá một cách khách quan hơn cho đề tài.

Phương pháp điều tra bằng phiếu điều tra được thực hiện tại các địa điểm khảo sát và phát phiếu điều tra cho khách du lịch. Phiếu điều tra bao gồm cả câu hỏi đóng và câu hỏi mở.

Thời gian điều tra được tác giả tiến hành làm 2 đợt đồng thời với 2 đợt khảo sát.

Đợt 1 : Tác giả tiến hành điều tra trong thời gian tháng 12 năm 2014, số phiếu điều tra phát ra cho khách du lịch là 105 phiếu.

Đợt 2 : Thời gian tiến hành điều tra từ tháng 4 đến tháng 6 năm 2015, số phiếu điều tra phát ra cho khách du lịch là 120 phiếu.

Tổng hợp từ hai đợt điều tra xã hội học, tác giả thu được từ khách du lịch là 225 phiếu. Từ các phiếu điều tra thu được tác giả tiến hành xử lý số liệu điều tra bằng phương pháp thống kê, phân tích, mô tả, phương pháp định tính, phương pháp định lượng thông qua phần mềm Excel.

7. Kết cấu của đề tài

Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, và tài liệu tham khảo thì nội dung chính của đề tài này gồm 3 chương:

Chương 1. Một số vấn đề lý luận chung về du lịch nghỉ dưỡng

Chương 2. Thực trạng du lịch nghỉ dưỡng tại huyện Ba Vì – Hà Nội

Chương 3. Giải pháp phát triển du lịch nghỉ dưỡng Ba Vì – Hà Nội

NỘI DUNG

Chương 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ DU LỊCH NGHỈ DƯỠNG

1.1. Du lịch và tài nguyên du lịch

1.1.1. Các khái niệm

1.1.1.1. Du lịch

Theo tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO): “Du lịch bao gồm tất cả mọi hoạt động của những người du hành, tạm trú, trong mục đích tham quan, khám phá và tìm hiểu, trải nghiệm hoặc trong mục đích nghỉ ngơi, giải trí, thư giãn; cũng như mục đích hành nghề và những mục đích khác nữa, trong thời gian liên tục nhưng không quá một năm, ở bên ngoài môi trường sống định cư; nhưng loại trừ các du hành mà có mục đích chính là kiếm tiền. Du lịch cũng là một dạng nghỉ ngơi năng động trong môi trường sống khác hẳn nơi định cư”.

Luật Du lịch (2005) xác định “ du lịch là các hoạt động có liên quan đến chuyến đi của con người ngoài nơi cư trú thường xuyên của mình nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan, tìm hiểu, giải trí nghỉ dưỡng trong một khoảng thời gian nhất định.” [ điều 4].

Các định nghĩa trên đều nêu lên được bản chất của du lịch đó là:

Là hoạt động của con người rời khỏi nơi cư trú thường xuyên của mình (trừ trường hợp di chuyển đi cư trú chính trị, tìm việc làm hoặc xâm lược).

Đáp ứng nhu cầu nghỉ ngơi, giải trí, tham quan, tìm hiểu các danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử.

Không mang mục đích kinh tế vì có thể thăm dò để làm kinh tế về sau.

Vậy du lịch là hoạt động có liên quan đến chuyến đi của con người ngoài nơi cư trú thường xuyên của mình nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan, nghỉ dưỡng, tìm hiểu, giải trí trong một khoảng thời gian nhất định và không mang mục đích kinh tế.

1.1.1.2. Tài nguyên du lịch

Du lịch là ngành kinh tế có sự định hướng tài nguyên rõ rệt. Tài nguyên du lịch được coi là mục đích đi du lịch của du khách; là những nguồn lực quan trọng nhất, mang tính quyết định sự phát triển ngành Du lịch. Tài nguyên du lịch là cơ sở để hình thành, phát triển các hệ thống lãnh thổ du lịch.

Việc nghiên cứu tài nguyên cho mục đích phát triển du lịch được quan tâm nhiều từ cuối thế kỉ XIX đến nay, gắn liền với sự phát triển của du lịch hiện đại.