Ảnh Hưởng Của Phát Triển Đô Thị Tới Các Chức Năng Của Hệ Sinh Thái Hồ

Bên cạnh những công trình văn hóa lịch sử, UBND TP vừa phê duyệt quy hoạch chi tiết Khu đô thị mới Tây Hồ Tây nằm phía Tây Bắc thủ đô Hà Nội, có tổng diện tích qui hoạch 847,41 ha với quy mô dân số 78.000 người. Trong đó đất ở chiếm 72,42%, đất công cộng 10,37%, đất các dự án đã được lập quy hoạch là 10,60%…. Khu vực quy hoạch nằm ở phía tây của Hồ Tây thuộc địa phận hành chính của phường Xuân La (quận Tây Hồ), phường Nghĩa Đô (quận Cầu Giấy), xã Xuân Đỉnh, Xuân La (huyện Từ Liêm). Quy hoạch có tổng diện tích đất quy hoạch hơn 210 ha với quy mô dân số 20 nghìn người. Tại đồ án quy hoạch này, không chỉ phần nổi (các công trình kiến trúc, cây xanh, mặt nước) được coi trọng nhằm tạo một diện mạo hiện đại, đặc trưng của Thủ đô mà phần chìm (hệ thống công trình ngầm) đã có được vị trí, sự quan tâm đặc biệt.‌

Để phục vụ cho sự phát triển của TP. Hà Nội, Quy hoạch trục đường Hồ Tây Ba Vì (hình 3.4) cũng dự kiến sẽ được xây dựng.

3.3. Ảnh hưởng của phát triển đô thị tới các chức năng của hệ sinh thái Hồ Tây

3.3.1. Phát triển đô thị ở quận Tây Hồ

a. Sự gia tăng dân số

Trong những năm gần đây, dân số tại quận đã tăng lên một cách nhanh chóng. Tổng hợp số dân tại quận và tỷ lệ dân số được trình bày trong các bảng 3.8.

Bảng 3.8. Dân số trung bình quận Tây Hồ (nghìn người)

Năm

1999 (*)	2002 (*)	2005	2007	2008	2009	2010	2011
Nam	-	-	55,7	60,3	62,5	64,2	67,6	69,0
Nữ	-	-	56,7	60,4	62,6	66,8	68,7	72,2
Tổng số	92	98	112,4	120,7	125,1	131,0	136,3	141,2

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 113 trang tài liệu này.

Nguồn: Niên giám thống kê Hà Nội 2011; (*):Báo cáo tổng hợp đề tài Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng đô thị hóa trên địa bàn quận Tây Hồ - 2003.

Như vậy, trong những năm gần đây, dân số quận Tây Hồ ngày càng tăng và so với năm 2005 thì số dân tại địa bàn quận Tây Hồ năm 2011 đã tăng 1,2 lần. Dự kiến dân số tại quận Tây Hồ trong năm 2012 sẽ tăng lên tới 145,517 nghìn người và tới

năm 2013 là 149,840 nghìn người (trích Báo cáo Tình hình thực hiện các chỉ tiêu Kinh tế - xã hội 9 tháng và nhiệm vụ trọng tâm 3 tháng cuối năm 2012 của UBND quận Tây Hồ). Dân số tăng nhanh sẽ tạo ra các sức ép về kinh tế, xã hội, các vấn đề về môi trường (lượng rác thải, nước thải sinh hoạt sẽ tăng theo).

b. Sự gia tăng các công trình xây dựng (nhà cửa, giao thông, kè bờ....)

Xung quanh Hồ Tây, xưa kia là những làng cổ giờ đều đã thành các phường với nhiều công trình xây dựng phục vụ cho việc phát triển đô thị hóa cũng như các nhu cầu của con người. Ngoài ra, xung quanh Hồ Tây hiện giờ có rất nhiều biệt thự để cho thuê. Và khi tấc đất ở các làng Thụy Khuê, Nghi Tàm đều đã trở thành "tấc vàng" thì chuyện lấn chiếm bằng đổ đất lấp hồ cũng là điều bình thường. Có người đã ước tính từ năm 1987 tới nay, Hồ Tây đã bị lấn chiếm khoảng 50ha. Các công trình kè bờ, hệ thống lan can, vỉa hè quanh hồ (hình 3.3).

Hình 3.5. Công trình xây dựng ven hồ

c. Sự thay đổi việc sử dụng đất và các quy hoạch trong địa bàn quận

So với trước đây, tổng diện tích sử dụng đất tại khu vực quận Tây Hồ, hiện tại chỉ còn rất ít diện tích đất được sử dụng phục vụ cho mục đích nông nghiệp.

Biến đổi diện tích sử dụng đất là do sự tăng lên của các quy hoạch chiếm tỷ lệ đáng kể (Quy hoạch đô thị Tây Hồ Tây, quy hoạch khu đô thị nam Thăng Long…). Sự biến đổi sử đụng đất được trình bày trong bảng 3.9 sau:

Bảng 3.9. Thay đổi diện tích đất từ năm 2000 - 2011

Mục đích sử dụng	Năm 2000 (*)	Năm 2005	Năm 2011
1	Đất nông nghiệp	1.107,4	933,28	848,66
2	Đất phi nông nghiệp	684,6	1338,18	1.424

Đất chưa sử dụng	608,8	129,34	128,15
Tổng diện tích đất tự nhiên		2.400,8	2.400,81	2.400,81

Nguồn: Phòng Tài nguyên và Môi trường quận Tây Hồ, 2011 Diện tích đất nông nghiệp tại quận ngày càng bị thu hẹp lại. Chủ yếu diện tích đất nông nghiệp này được sử dụng vào mục đích trồng cây cảnh, cây lâu năm tại quận. Trong khi đó diện tích đất phi nông nghiệp đã tăng lên nhanh chóng.

Khu vực tập trung các quy hoạch

Hình 3.6. Quy hoạch quận tới Tây Hồ năm 2020

Nguồn: Sở quy hoạch Hà Nội, 2012

Nhìn vào bản đồ Quy hoạch chi tiết quận Tây Hồ, có thể thấy rằng tới năm 2020, diện tích đất đô thị sẽ chiếm phần lớn và tập trung phát triển tại khu vực phía Tây Nam. Ngược lại, đất cây xanh, đất dân cư nông thôn sẽ chiếm một diện tích rất nhỏ.

d. Sự gia tăng của các loại hình dịch vụ, du lịch tại khu vực Hồ Tây

Trong những năm gần đây, số lượng và quy mô của các loại hình dịch vụ và du lịch tại khu vực Hồ Tây đã tăng lên nhanh chóng. Tại tất cả các vị trí thuận lợi, người

dân và các doanh nghiệp đều tận dụng tối đa để bố trí các cơ sở kinh doanh dịch vụ.

Theo thống kê của quận Tây Hồ, hiện có 6 đơn vị hoạt động kinh doanh dịch vụ trên mặt nước Hồ Tây với các phương tiện nhà nổi, sàn nổi, tàu và cầu tàu. Do chưa có quy chế quản lý Hồ Tây thống nhất, nên các công trình đang được khai thác, sử dụng không có sự đồng bộ về quy hoạch, cao thấp khác nhau, tập trung với số lượng lớn tại bờ hồ phía đường Thanh Niên. Các công ty chỉ quan tâm đầu tư mở rộng kinh doanh, ít lo tới việc đảm bảo vệ sinh môi trường. Một số công ty không có chức năng kinh doanh dịch vụ, địa điểm hoạt động chỉ là địa điểm tạm thời nhưng vẫn ký kết khai thác kinh doanh dịch vụ ăn uống, gây phức tạp trong quản lý.

Các cơ sở, đơn vị kinh doanh khách sạn, dịch vụ, ngoại trừ một số rất ít đã cung cấp các tài liệu cần thiết trong lĩnh vực bảo vệ môi trường như: Giấy xác nhận đăng ký đề án Bảo vệ môi trường, Giấy phép xả nước thải vào nguồn nước, Hợp đồng phục vụ vệ sinh môi trường, Hợp đồng vận chuyển và xử lý rác thải sinh hoạt… cho cơ quan quản lý có trách nhiệm (Ban Quản lý Hồ Tây) như: Khu căn hộ cho thuê Lake View, Khách sạn Thắng Lợi, Cty TNHH Nhuận Mai, Câu lạc bộ Hà Nội. Còn lại hầu hết đều thiếu Bản cam kết Bảo vệ môi trường, Giấy phép xả thải vào nguồn nước. Có thể nói, tất cả các Đơn vị, Doanh nghiệp, Tổ chức kinh doanh… xung quanh Hồ Tây hoặc trực tiếp, hoặc gián tiếp đều gây ảnh hưởng không ít thì nhiều đến chất lượng đất, nước, không khí khu vực Hồ Tây.

Cùng với lượng dân định cư, do vùng xung quanh bờ Hồ Tây và trên Hồ Tây có gần 150 khách sạn và nhà hàng dịch vụ vui chơi, ăn uống (số liệu của Ban quản lý Hồ Tây kết hợp với số liệu điều tra năm 2011), cho nên số lượng khách vãng lai hàng ngày trên vùng lưu vực Hồ Tây là rất lớn. Ngoài số lượng các cá nhân, đơn vị kinh doanh ven Hồ Tây (ở trên bờ), còn có một số doanh nghiệp có tàu du lịch, xuồng, thuyền hoạt động trên Hồ Tây (trên mặt nước).

Hình 3.7. Một số hoạt động du lịch, dịch vụ, nhà hàng

Ngoài ra tại các khu vực này còn có một lượng khá lớn loại hình thuyền tự đạp để cho khách hàng có nhu cầu muốn tự đạp vịt trên hồ.

Hồ Tây, với vị trí và cảnh đẹp của cảnh quan đã trở thành nơi cung cấp các loại hình du lịch, dịch vụ và giải trí: khu vực, loại hình, số lượng lớn (nhà nghỉ, nhà hàng, khách sạn, câu cá, ….), nơi vui chơi thể thao, nghỉ dưỡng…. Tổng cộng khu vực Hồ Tây có 10 Tàu, 06 Bến, 04 Nhà nổi, 115 xe đạp nước và 23 xuồng, thuyền máy.

3.3.2. Các công trình thu gom và xử lý nước thải xung quanh Hồ Tây

Nước thải: Xung quanh Hồ Tây chưa có công trình xử lý nước thải nào, dự án trạm xử lý nước thải Hồ Tây đang được gấp rút xây dựng tại vị trí giáp với vị trí của hồ và sẽ xử lý lượng nước ô nhiễm trong hồ trong thời gian tới.

Chất thải khác: Việc thu gom chất thải phát sinh tại khu vực hồ được thực hiện bởi Xí nghiệp môi trường Hồ Tây, một số khu vực nhà vệ sinh công cộng phục vụ việc vệ sinh, và một số thùng rác bố trí tại các điểm xung quanh hồ.

Hình 3.8. Dự án trạm xử lý nước thải Hồ Tây đang được xây dựng

3.3.3. Ảnh hưởng của phát triển đô thị và đô thị hóa tới các chức năng của Hồ Tây

a. Làm thu hẹp diện tích và không gian do việc phát triển cơ sở hạ tầng - ảnh hưởng tới cảnh quan chung và vẻ đẹp tự nhiên của Hồ Tây

Từ lâu Hồ Tây là một thắng cảnh đẹp, việc kết hợp giữa cảnh quan Hồ Tây với các công trình xung quanh như lăng chủ tịch, các công trình di tích lịch sử văn hóa, các khu đô thị, các nhà hàng khách sạn. Tuy nhiên, khi chưa xây dựng công trình bờ kè thì tình trạng lấn chiếm lòng hồ vẫn xảy ra, hiện nay với sự xuất hiện của mình một số công

trình như nhà hàng, khách sạn đã phần nào phá vỡ cảnh quan chung của khu vực này. Đường dạo dài 17.000 † 18.000m, mặt đường có bề rộng khoảng 3m, bên cạnh đó là hệ thống vỉa hè dành cho người đi bộ rộng từ 2 † 15m đã làm cho không gian tự nhiên của Hồ Tây bị thu hẹp lại đáng kể so với các thời kỳ trước.

Bờ kè được xây dựng xung quanh hồ, bờ kè được bố trí từ bề mặt đường bên trên tới hết khu vực bờ tự nhiên.

Các công trình nhà nổi tại một số khu vực ven hồ Trong đó tập trung tại khu vực góc đường Thụy Khuê và đường Thanh Niên, ngoài ra tại một số vị trí khác cũng có các nhà hàng nổi phục vụ du lịch nằm ven bờ hồ.

b. Các công trình kè bờ và đường giao thông làm giảm khả năng trao đổi nước tại khu vực bờ xung quanh hồ

Hiện tại, chu vi của Hồ Tây khoảng 17 † 18Km, xung quanh bờ đã được kiên cố hóa bằng bờ kè theo chiều dốc của bờ hồ với chiều dài khoảng 2 † 4m. Xung quanh Hồ Tây còn được xây dựng đường đi để phục vụ cho giao thông hàng ngày. Với việc xuất hiện con đường có bề rộng khoảng 3m, cùng với hệ thống vỉa hè và bờ kè, dễ dàng thấy rằng việc xây dựng công trình kè bờ và các công trình khác xung quanh Hồ Tây sẽ làm giảm khả năng thẩm thấu nước, giảm khả năng trao đổi bề mặt giữa đất và nước – nơi giáp ranh giữa đất trên cạn và đất ngập nước từ đó làm ảnh hưởng tới sự sinh sống và phát triển của các loài động thực vật sinh sống tại khu vực này. Đồng thời công trình kè bờ còn làm giảm khả năng thẩm thấu dẫn đến việc chảy thẳng các chất ô nhiễm và khả năng xử lý tự nhiên các chất ô nhiễm chảy từ khu vực xung quanh xuống hồ, từ đó các chất ô nhiễm sẽ bị kéo thẳng theo bề mặt bê tông xuống lòng hồ ảnh hưởng trực tiếp tới các sinh vật sống ở đáy hồ.

Hình 3.9. Kè bờ và các cống thải xung quanh Hồ Tây

c. Suy giảm chất lượng nước bởi chất thải

Lượng chất thải gây ô nhiễm nước Hồ Tây bao gồm nước thải và chất thải khác. Trong đó nước thải là nguồn gây ô nhiễm chủ yếu.

(1) Nước thải

Xung quanh Hồ Tây là hệ thống các cống thải, lượng nước thải này làm ảnh hưởng tới môi trường sống và làm ảnh hưởng các loài động vật, thực vật dưới nước. Hàng ngày Hồ Tây phải tiếp nhận một lượng nước thải rất lớn và tập trung tại khu vực các cống thoát (được trình bày trong bảng…..) mà không qua xử lý hoặc chỉ xử lý sơ bộ (hố lắng tạm thời). Bên cạnh đó lượng nước thải từ các hộ dân, nhà hàng khách sạn cũng thải xuống hồ qua các cống thoát qua các cống nhỏ xung quanh hồ.

Bảng 3.10. Các cống thoát nước và lượng nước thải

Vị trí cống thải	Đường kính miệng cống (m)	Lượng nước thải (m3/ngày)
1	Cống Tàu Bay (cạnh vườn hoa Lý Tự Trọng)	0,8	2,592 – 17.280
2	Cống Cây Si (Thanh Niên) thông với hồ Trúc Bạch	0,6	10,281 – 35.424
3	Giấy Trúc Bạch	0,4	500
4	Cống Đò (đường Thụy Khuê)	-	3.628 -35.920
5	Tại khu vực nhà nghỉ Quảng Bá	0,3	173 – 15.552
6	Khách sạn Tây Hồ	0,3	335 – 3.024
7	Khách sạn Thắng Lợi	0,3	320 - 3.024
8	Trích Sài	0,6	518,4 -3.024
Tổng cộng		89.751	18.348

Nguồn: Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật, 2011 Nhận xét: Các cống thải tập trung chủ yếu phía đường Thanh niên. Ngoài ra, xung quanh khu vực còn có các cống tại các khu vực dân cư, các cống thải này với kích thước nhỏ, tuy nhiên lượng nước thải từ các cống thải loại này cũng chiếm một lưu lượng đáng kể (10.000 † 15.000m3/ ngày đêm).