Kiểm sát điều tra vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi từ thực tiễn tỉnh Đồng Nai

Kết Luận Chương 2

Trong chương 2, trên cơ sở những vấn đề lý luận và quy định của pháp luật về kiểm sát điều tra vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi, tác giả đã phân tích đánh giá tình hình tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi trên địa bàn tỉnh Đồng Nai từ năm 2016 đến năm 2020 cho thấy tình hình tội phạm hiếp dâm người dưới 16 tuổi có nhiều diễn biến phức tạp, tính chất mức độ ngày càng nghiêm trọng. Tại chương 2 tác giả cũng đánh giá thực trạng kiểm sát việc khởi tố vụ án, khởi tố bị can, các hoạt động điều tra vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi của VKSND tỉnh Đồng Nai bao gồm: thực trạng kiểm sát việc hỏi cung bị can, lấy lời khai người bị hại, thực trạng kiểm sát việc khám xét, thực trạng kiểm sát việc khám nghiệm hiện trường, xem xét dấu vết trên thân thể; thực trạng kiểm sát việc giám định và thực trạng kiểm sát việc tạm đình chỉ và kết thúc điều tra, trong đó đánh giá những kết quả đạt được và những tồn tại, hạn chế trong quá trình kiểm sát điều tra. Từ đó, tác giả đã đánh giá nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế bao gồm những nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan.

Kết quả nghiên cứu thực tiễn tại chương 2 có ý nghĩa rất quan trọng trong việc đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động Kiểm sát điều tra vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi trên cả nước nói chung và tại tỉnh Đồng Nai nói riêng.

Chương 3

GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG KIỂM SÁT ĐIỀU TRA VỤ ÁN HIẾP DÂM NGƯỜI DƯỚI 16 TUỔI TRÊN ĐỊA BÀN

TỈNH ĐỒNG NAI

3.1. Hoàn thiện một số quy định pháp luật

Để đảm bảo quá trình kiểm sát điều tra của KSV trong các vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi đúng quy định của pháp luật, hạn chế thấp nhất việc kiểm sát gián tiếp qua hồ sơ, tài liệu, chứng cứ do CQĐT cung cấp, BLTTHS quy định các hoạt động điều tra bắt buộc phải có Kiểm sát viên tham gia gồm: khám nghiệm hiện trường, đối chất, khám xét, nhận dạng, nhận biết giọng nói, thực nghiệm điều tra, bởi các hoạt động điều tra có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với các vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi, thường thu thập được số lượng nhiều chứng cứ vật chất như tinh dịch, lông, tóc... BLTTHS yêu cầu tính chặt chẽ cao về trình tự thu thập chứng cứ nên bắt buộc cần sự có mặt của KSV để kiểm sát chặt chẽ việc thu thập chứng cứ và kiểm sát các hoạt động điều tra đó, nếu có sai sót trong các hoạt động điều tra này thì sẽ rất khó khắc phục và xác minh, kiểm tra lại chứng cứ. Do đó, Trong thời gian tới, cần nghiên cứu, xem xét lại Quy chế 111/2020/QĐ- VKSTC ngày 16/4/2020 của VKSNDTC, đối với các hoạt động kiểm sát điều tra các vụ án hình sự, sửa quy định này cho thống nhất với quy định của BLTTHS: “Trong mọi trường hợp, KSV bắt buộc phải có mặt trong các hoạt động: khám nghiệm hiện trường, đối chất, khám xét, nhận dạng, nhận biết giọng nói, thực nghiệm điều tra. Nếu vì lý do bất khả kháng không thể có mặt thì báo cáo lãnh đạo VKSND tỉnh để cử KSV khác có mặt thay thế.

Trong thực tiễn hoạt động kiểm sát các quyết định tố tụng của cơ quan có thẩm quyền điều tra, Viện kiểm sát phải kiểm sát cả về mẫu văn bản tố tụng do Bộ Công an ban hành là không hợp lý bởi BLTTHS đã quy định về

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 87 trang tài liệu này.

nội dung cần có trong các quyết định tố tụng hình sự tại khoản 2 Điều 132 và đối với mỗi quyết định tố tụng cụ thể cũng có quy định về nội dung cần có. Ví dụ như Điều 154 BLTTHS năm 2015 quy định về Quyết định khởi tố vụ án hình sự: “Quyết định khởi tố vụ án hình sự phải ghi rò căn cứ khởi tố, điều, khoản của BLHS được áp dụng và các nội dung quy định tại khoản 2 Điều 132”. Quá trình kiểm sát thực tế cũng chỉ quan tâm đến nội dung của văn bản tố tụng đó thể hiện. Trong khi hệ thống biểu mẫu các văn bản tố tụng của CQĐT rất nhiều, nếu kiểm sát cả các mẫu văn bản đó thì khối lượng công việc sẽ rất lớn, mất nhiều thời gian. Vì vậy thống nhất chung không đặt nặng và kiến nghị đối với CQĐT đối với những văn bản tố tụng không đúng theo hệ thống biểu mẫu về điều tra hình sự theo Thông tư 61/2017 của Bộ công an.

3.2. Nâng cao chất lượng kiểm tra, chỉ đạo của Lãnh đạo Viện kiểm sát với hoạt động kiểm sát điều tra vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi

Để quá trình kiểm sát điều tra đối với vụ án xâm hại tình dục nói chung và kiểm sát điều tra vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi nói riêng chính xác, khách quan và hiệu quả thì yếu tố con người là quan trọng nhất, do đó cần kiến nghị VKSNDTC tăng cường biên chế số lượng KSV cho phòng 2, đặc biệt bổ sung biên chế là nữ giới, có hiểu biết về tâm lý học, khoa học giáo dục dành cho người chưa thành niên để từ đó bổ sung số lượng KSV có kinh nghiệm kiểm sát điều tra đối với loại án này, giảm áp lực về số lượng công việc cho KSV của phòng.

Lãnh đạo phải phân công và phải chỉ đạo KSV kiểm sát chặt chẽ hoạt động điều tra ngay từ ban đầu, phải có đề ra yêu cầu điều tra cụ thể đối với từng vụ án. Các báo cáo, đề xuất của KSV phải bằng văn bản, nêu rò quan điểm về đánh giá chứng cứ và đường lối giải quyết vụ án. Tất cả các báo cáo, đề xuất của KSV phải được Lãnh đạo VKS phê duyệt nhằm đề cao trách nhiệm. Đồng thời, lãnh đạo phải luôn quan tâm sát sao đối với vụ việc, kịp thời chỉ đạo KSV ngay từ đầu và xuyên suốt quá trình điều tra cho đến khi

đình chỉ hoặc kết thúc điều tra. Cùng với việc KS các biện pháp điều tra, hoạt động điều tra, KSV phải chủ động đề ra các yêu cầu điều tra kịp thời, cụ thể để Điều tra viên thực hiện nhằm làm rò hành vi, thủ đoạn, nguyên nhân, điều kiện, động cơ, mục đích phạm tội, các dấu vết, vật chứng để lại, nhân thân người phạm tội, các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng TNHS, đánh giá thiệt hại của nạn nhân và làm rò yêu cầu của họ… Chú ý phải phát hiện kịp thời các vi phạm, thiếu sót trong hoạt động điều tra của Điều tra viên để kiến nghị khắc phục sửa chữa ngay vi phạm. Đặc biệt là giai đoạn điều tra ban đầu có ý nghĩa rất lớn, nếu không thực hiện nghiêm chỉnh, tỷ mỷ thì khó có thể khắc phục được trong giai đoạn tố tụng về sau như thu thập chứng cứ phạm tội: các băng ghi âm, ghi hình; các dấu vết tội phạm: tinh dịch, lông, tóc,…; các tổn thương sinh hoạt, các giám định ban đầu…

Khi phân công cán bộ giải quyết vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi nên ưu tiên KSV nữ giới, có kinh nghiệm dày dặn, có hiểu biết tâm lý học, khoa học giáo dục với người chưa thành niên, nhẫn nại, chịu khó, có tính tỉ mỹ, cẩn thận trong việc kiểm sát điều tra loại án này. Trong quá trình giải quyết án cần có thêm chuyên gia tâm lý, thông dịch viên, tổ chức đoàn hội cùng tham gia tác động, hỗ trợ điều tra, xác minh nhằm tạo điều kiện thuận lợi và đạt hiệu quả cao nhất. Lãnh đạo phải là những người giỏi về chuyên môn nghiệp vụ đồng thời phải là những người có khả năng quản lý, chỉ đạo điều hành đối với hoạt động của đơn vị nghiệp vụ. Lãnh đạo VKS, Lãnh đạo Phòng phải nắm được cụ thể tổng số vụ án đang được KSĐT và tiến độ ĐT vụ án để còn có các biện pháp chỉ đạo đôn đốc không để xảy ra tình trạng bỏ lọt án và vi phạm tố tụng như thời hạn điều tra vụ án kéo dài. Một trong những biện pháp quan trọng của công tác lãnh đạo, chỉ đạo điều hành mà các cấp lãnh đạo phải thực hiện tốt đó là phải thường xuyên kiểm tra cấp mình và cấp dưới, phát hiện những sai phạm thiếu sót trong các quá trình thực hiện nhiệm vụ để khắc phục hoặc rút kinh nghiệm chung trong công tác.

Ngoài ra, VKSND tỉnh kiến nghị VKSNDTC mở các lớp bồi dưỡng, tập huấn chuyên sâu cho KSV về kiểm sát điều tra các vụ án xâm hại tình dục nói riêng, kiểm sát điều tra vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi trong đó hướng dẫn quy trình, kỹ năng, cũng như tổng kết rút kinh nghiệm về quá trình kiểm sát điều tra để nâng cao chất lượng kiểm sát điều tra các vụ án này.

3.3. Không ngừng nâng cao chất lượng kiểm sát viên kiểm sát các vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi

Nâng cao năng lực chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ KSV trong việc nhận thức pháp luật và chuyên môn nghiệp vụ; hàng tuần giao ban trực tuyến kết hợp với thảo luận về chuyên đề liên quan đến công tác nghiệp vụ; hàng năm tổ chức những cuộc thi tìm hiểu kiến thức pháp luật; những cuộc thi viết cáo trạng, luận tội, báo cáo đề xuất nhằm thúc đẩy phong trào hăng say nghiên cứu, học tập nhiệm vụ chuyên môn. Cần phải tạo điều kiện cho các cán bộ có năng lực tham gia học chương trình sau đại học hoặc làm nghiên cứu sinh, nâng cao kiến thức và chất lượng công tác.

Tăng cường công tác tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, nâng cao ý thức trách nhiệm, năng lực và trình độ cho cán bộ, KSV mới được bổ nhiệm để họ có thể nắm chắc, vận dụng thành thạo các thao tác nghiệp vụ phục vụ cho công tác KSĐT các vụ án hình sự nói chung. Đặc biệt có thể cử các KSV đi học tập thêm các lớp bồi dưỡng chuyên ngành tâm lý người chưa thành niên hay khoa học giáo dục người chưa thành niên để quá trình kiểm sát giải quyết các vụ án này ngày càng hiệu quả hơn.

Không ngừng bồi dưỡng nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp, tinh thần trách nhiệm của KSV khi kiểm sát điều tra vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi bởi tính chất khó, yêu cầu tỷ mỷ của loại án này. Phân công KSV có năng lực hướng dẫn theo phương thức cầm tay chỉ việc, hướng dẫn từng khâu công tác nghiệp vụ cho cán bộ trẻ mới vào ngành, kiểm sát viên, kiểm tra viên mới được bổ nhiệm để kế cận công tác trong tương lai.

3.4. Nâng cao mối quan hệ phối hợp với Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh trong thực hiện kiểm sát điều tra các vụ án hình sự

Việc tăng cường các mối quan hệ giữa các cơ quan điều tra và VKS trong việc giải quyết các vụ án hình sự là rất cần thiết; phải được tiến hành thường xuyên để tạo thuận lợi trong việc điều tra các vụ án hình sự nói chung và điều tra các vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi nói riêng.

Hai cơ quan phải thực hiện tốt các thông tư liên tịch, quy chế phối hợp đã ban hành và có hiệu lực pháp luật. Trong khi thực hiện có sự vướng mắc thì giữa các ngành trong đơn vị có thể thống nhất và xây dựng thành văn bản làm tiền đề để giải quyết các tình huống tương tự sau này. CQĐT và VKS định kỳ nên tổ chức họp giao ban, tiến hành họp liên ngành với các cơ quan tư pháp để tìm ra những biện pháp thúc đẩy tiến độ điều tra án hình sự; giải quyết những vướng mắc, khó khăn, các đề xuất kiến nghị; xác định những vụ án là trọng điểm nhằm mục đích phục vụ nhiệm vụ chính trị của địa phương.

3.5. Các giải pháp khác

Thứ nhất: Trong những năm gần đây VKSND tỉnh Đồng Nai đã được VKSND tối cao quan tâm tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và phương tiện làm việc theo hướng khang trang hơn, hiện đại hơn. Tuy nhiên, nhìn chung vẫn chưa đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ theo quy định của Hiến pháp và BLTTHS. Điển hình, theo quy định của BLTTHS cũng như yêu cầu của VKSND tối cao, VKSND tỉnh Đồng Nai khi KSĐT ở giai đoạn điều tra các vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi phải tham gia đầy đủ các cuộc khám nghiệm hiện trường, thực nghiệm điều tra, nhận dạng, đối chất... dẫn đến nhu cầu sử dụng các thiết bị công nghệ phục vụ quá trình kiểm sát điều tra hay sử dụng phương tiện đi lại cũng như kinh phí phục vụ đi lại sẽ tăng lên; hoặc chế độ báo cáo ngày càng đặt ra khẩn cấp hơn, nhiều hơn... trong khi cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin và phương tiện liên quan còn hạn chế thì chắc chắn khó đáp ứng được như yêu cầu. Để hoạt động KSĐT ngày càng được nâng

cao chất lượng thì cần phải quan tâm đầu tư cơ sở vật chất, phương tiện và trang thiết bị làm việc cho KSV nói riêng và ngành kiểm sát nói chung.

Thứ hai: Cần có chính sách thi đua, chế độ khen thưởng hàng tháng, hàng quý, hàng năm đối với những KSV được phân công kiểm sát điều tra vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi làm việc năng suất, hiệu quả và ngược lại có chính sách phạt đối với những KSV cố tình né tránh, thụ động, làm việc kém hiệu quả đặc biệt dẫn tới oan, sai, sót lọt tội phạm. Điều này góp phần tạo động lực làm việc, khuyến khích việc tự học hỏi, nghiên cứu để nâng cao trình độ chuyên môn đáp ứng được công việc của KSV.

Kết Luận Chương 3

Từ thực trạng kiểm sát điều tra vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi trên địa bàn tỉnh Đồng Nai được tác giả phân tích, đánh giá trong chương 2, đến chương 3, tác giả đã đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác Kiểm sát điều tra vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi trong thời gian tới. Để thực hiện có hiệu quả, các giải pháp này phải được Lãnh đạo Viện cần quán triệt thực hiện đồng bộ, xuyên suốt trong tất cả cán bộ, KSV làm công tác KSĐT án hình sự nói chung và cán bộ, KSV làm công tác KSĐT án hiếp dâm người dưới 16 tuổi nói riêng.

Luận văn đã kiến nghị các giải pháp về hoàn thiện pháp luật, nâng cao vai trò lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý của Lãnh đạo Viện; xây dựng mối quan hệ phối hợp chặt chẽ với cơ quan điều tra Công an tỉnh; nâng cao chất lượng đội ngũ KSV và các giải pháp khác như: tăng cường cơ sở vật chất, có chế độ khen thưởng thích hợp... đầu tư về mọi mặt nhằm nâng cao hiệu quả vai trò của VKS trong KSĐT các vụ án hình sự nói chung và KSĐT án hiếp dâm người dưới 16 tuổi nói riêng trong thời gian tới.

KẾT LUẬN

Thực hành Quyền công tố và KSĐT các vụ án hình sự của VKS là một trong những chức năng do Hiến pháp quy định. Trong những năm qua, hoạt động KSĐT của VKSND tỉnh Đồng Nai trong KSĐT các vụ án hình sự nói chung và kiểm sát điều tra vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi nói riêng đã đạt được những thành tích đáng kể, góp phần tích cực trong việc ổn định chính trị, bảo đảm an toàn xã hội; bảo vệ tính mạng, sức khỏe, tự do, danh dự, nhân phẩm của công dân... Chính vì vậy, các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng, Hiến pháp và pháp luật của Nhà nước ta đã khẳng định: VKS thực hiện hai chức năng cơ bản là THQCT và kiểm sát các hoạt động tư pháp, không chỉ vậy còn yêu cầu phải “Tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra”. Đây là một trong những căn cứ để luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn cơ bản nhất của VKSND tỉnh Đồng Nai trong Kiểm sát điều tra vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi. Nghiên cứu vấn đề này tác giả tập trung vào những nội dung cơ bản sau đây:

Thứ nhất, những vấn đề lý luận chung về quyền công tố, THQCT của VKSND là cơ sở, nền tảng để tác giả phân tích làm rò khái niệm, phạm vi, nội dung Kiểm sát điều tra vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi của VKSND. Trên cơ sở đó, tác giả tập trung phân tích thực trạng và đưa ra giải pháp cơ bản nâng cao hiệu quả của VKSND trong Kiểm sát điều tra vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi trong thời gian tới.

Thứ hai, tác giả đã sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cưu khoa học, nghiên cứu và tiếp thu những thành tựu của những người đi trước, phân tích, đánh giá thực trạng của hoạt động của VKSND tỉnh Đồng Nai trong Kiểm sát điều tra vụ án hiếp dâm người dưới 16 tuổi thời gian từ năm 2016 - 2020. Trước khi phân tích, đánh giá thực tiễn, luận văn đã khái quát tình hình tội phạm hiếp dâm người dưới 16 tuổi trên địa bàn tỉnh Đồng Nai thời gian qua. Từ đó đánh giá những kết quả đạt được trong Kiểm sát điều tra vụ án