Tác Động Khủng Hoảng Tài Chính Đến Kim Ngạch Xuất Nhập Khẩu Việt Nam

yếu là nhập khẩu từ Trung Quốc và ASEAN, trong khi đó nhập khẩu từ thị trường Châu Âu vẫn ở mức khiêm tốn chiếm 10,3%

2.2.6 Tác động khủng hoảng tài chính đến kim ngạch xuất nhập khẩu Việt Nam

2.2.6.1. Xuất khẩu

Một khi mà người tiêu dùng Mỹ thắt chặt hầu bao, không còn vung tiền chi tiêu mua sắm ôtô, tivi, tủ lạnh, thực phẩm... thì các nền kinh tế dựa chủ yếu vào nguồn lợi từ xuất khẩu chắc chắn sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Với Việt Nam cũng vậy, hiện nay 60% GDP của chúng ta là để phục vụ cho xuất khẩu, mà Mỹ là thị trường nhập khẩu quan trọng các mặt hàng dệt may, da giày, thuỷ sản của Việt Nam. Ngoài ra, khủng hoảng tài chính Mỹ cũng lan rộng, thành khủng hoảng kinh tế thế giới nên xuất khẩu của Việt Nam sang các thị trường tiềm năng như EU, Nhật, Đông Nam Á… đều bị ảnh hưởng nặng nề. Tác động của khủng hoảng khinh tế toàn cầu không chỉ thể hiện ở sự sụt giảm kim ngạch xuất khẩu mà còn ảnh hưởng đến giá hàng xuất khẩu, thị trường xuất khẩu…

Hình 12: Kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam từ 1/2008 đến 2/2009

Đơn vị: tỷ USD

đơn vị: tỷ USD

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 105 trang tài liệu này.

th1/08 th7/08 th1/09

xuất khẩu nhập khẩu

( Nguồn: tổng hợp từ http://www.gso.gov.vn)

Khủng hoảng tài chính toàn cầu làm cho xuất khẩu của Việt Nam giảm mạnh vì hai lý do hàng xuất khẩu của Việt Nam một phần lớn vẫn là các loại hàng thô, trong khi giá các nguyên liệu thô trên thị trường thế giới đang giảm, kể cả khi không có khủng hoảng ở Mỹ sự eo hẹp của thị trường tài chính dẫn đến eo hẹp thị trường nhập khẩu hàng hóa, nhu cầu về hàng xuất khẩu của Việt Nam giảm đi.

Xuất khẩu của Việt Nam đã bắt đầu gánh chịu những khó khăn từ tháng 8 năm 2008. Trị giá xuất khẩu hàng hóa giảm 4 tháng liên tiếp, mặc dù có tăng nhẹ trong tháng 12 nhưng tiếp tục giảm mạnh trong tháng 1 năm 2009. Kim ngạch xuất khẩu tháng 1 năm 2009 đạt 3,7 tỷ USD, giảm 19% so với tháng 12 năm 2008 và giảm 24,2% so với cùng kỳ 2008.

Hầu hết các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như dệt may, dầu thô, điều, hải sản, cà phê, cơ khí, điện tử... đều có mức tăng trưởng rất thấp và đang đi xuống. Theo Bộ Công Thương, ước tính quý 1/2009, Việt Nam đã xuất siêu tới 1,647 tỷ USD. Tuy nhiên, trong 35 nhóm hàng hoá được thống kê, chỉ có 9 nhóm hàng hoá xuất khẩu tăng. Sở dĩ kim ngạch xuất khẩu 3 tháng tăng nhẹ là do có sự đóng góp tăng kỷ lục của nhóm đá quý và kim loại quý. Kim ngạch tháng 3/2009 của loại hàng hóa này đạt 850 triệu USD, tăng tới 49 lần so với cùng kỳ năm 2008 và chiếm 18% kim ngạch xuất khẩu cả nước. Nguyên nhân của sự tăng đột biến này là do việc tái xuất vàng. Như vậy, nếu bóc tách kim ngạch xuất khẩu vàng thì Việt Nam vẫn trong tình trạng nhập siêu. Còn lại, xuất khẩu của đa số nhóm hàng hoá đều chững hoặc giảm.

Hình 13: Kim ngạch xuất khẩu một số mặt hàng chính của Việt Nam từ tháng 7/2008 đến tháng 1/2009

Đơn vị: nghìn USD

1400

Dầu thô Than đá Dệt may Giầy dép Gạo

Sản phẩm gỗ

Thủy sản

1200

1000

800

600

400

200

th7/08 th9/08 th11/08 th1/09

(Nguồn: tổng hợp từ tổng cục thống kê)

Đáng lo ngại nhất là trong 13 mặt hàng chủ lực thì kim ngạch xuất khẩu của 12 mặt hàng đều giảm mạnh từ 10 đến 20%, như điện tử và linh kiện máy tính, giày dép, than đá, thủy sản, cà phê, nhân điều, sản phẩm chất dẻo… Trong đó, so với cùng kỳ năm 2008, dầu thô giảm mạnh nhất với mức giảm 48,6%, kế đến là dây điện và cáp điện giảm 47,3%, cao su giảm 43,9%. Nhóm hàng dệt may vốn chiếm tỷ trọng lớn nhất trong kim ngạch xuất khẩu cả nước thì trong tháng 3, kim ngạch đã giảm 4,2%.

Tác động của khủng hoảng tài chính Mỹ đến một số nhóm hàng chính:

Nhóm hàng nông sản

Có lẽ đây là nhóm hàng ít chịu tác động của khủng hoảng nhất. Gần đây, giá một số loại nông sản xuất khẩu xuống thấp khi gặp khủng hoảng tài chính. Nhiều chuyên gia nhận định, giá nông sản giảm là bất ngờ nhưng chỉ vào thời điểm này, không đến mức quá nghiêm trọng. Rất nhiều mặt hàng nông sản chủ lực của Việt Nam chịu tác động từ hiệu ứng domino của cơn khủng hoảng tài chính thế giới như cao su, cà phê, điều, hạt tiêu, gạo. Song, sự giảm giá này còn là do nhiều yếu tố khác, như một số sản phẩm chuẩn bị bước vào thời kỳ thu hoạch (cà phê), hoặc hết hàng do đã cuối vụ (hạt tiêu) hay mức giá giảm đã kéo dài từ trước đó (gạo). Mặt hàng chịu tác động đầu tiên, nặng nề nhất chính là cao su - khi giá liên tục giảm theo chiều thẳng đứng. 60% sản lượng cao su Việt Nam hiện xuất sang Trung Quốc, hơn 15% đi Nhật Bản... Các nước này lại nhập cao su chủ yếu để sản xuất lốp xe bán cho Mỹ, châu Âu nên nhiều chuyên gia lo ngại giá cao su còn xuống nữa.

Tuy nhiên, mặt hàng gạo trong nhóm hàng chủ lực này có kim ngạch xuất khẩu tăng. Tháng 3, gạo tăng 23,5% và tính chung 3 tháng, gạo tăng 76,4% so với cùng kỳ 2008. Đối với hạt điều, tuy giá nhân điều gần đây giảm từ 6.500 xuống 5.400 USD/tấn so với hồi đầu tháng 8/2008 và đây không phải là lương thực chủ lực, song người tiêu dùng (nhất là ở Mỹ), ăn quen từ lâu nên chỉ một thời gian nữa giá sẽ bình ổn trở lại.

Tóm lại, các mặt hàng nông sản tiêu dùng vẫn có cơ hội vì không nhắm tới khách hàng quá giàu và vẫn có những nước sản xuất không đủ, phải nhập để đáp ứng nhu cầu thiết yếu như thuỷ sản, rau quả, gạo... Về cơ bản, giá các mặt hàng nông sản thiết yếu sẽ theo cân đối cung cầu, vượt qua tâm lý nhất thời, và tiếp tục có cơ hội thương mại.

Nhóm hàng thủy sản

Hai thị trường xuất khẩu chính của thủy sản Việt Nam là Mỹ và châu Âu. Kinh tế Mỹ đang khó khăn, kéo theo thị trường châu Âu khó theo càng làm bất lợi cho DN xuất khẩu Việt Nam. Các nhà đầu tư Mỹ rút vốn đầu tư ở châu Âu, khiến đồng Euro, đồng bảng Anh có khả năng mất giá, nhà nhập khẩu châu Âu bị lỗ. Vì vậy việc xuất khẩu của Việt Nam vào châu Âu dần thêm khó. Tính đến tháng 1 năm 2009, thuỷ sản 250 triệu USD, giảm 18,6% so với cùng kỳ. Bản thân các doanh nghiệp thuỷ sản cũng đã va vấp nhiều, như các vụ kiện chống bán phá giá, quy định ngặt nghèo về chất lượng... nên không quá khó để vượt qua giai đoạn này.

Nhóm hàng công nghiệp chế biến

Đây là nhóm quan trọng nhất, chiếm tỷ trọng trên 70% tổng kim ngạch xuất khẩu. Và đây cũng là một trong những nhóm hàng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ khủng hoảng tài chính Mỹ. Nhìn vào bảng số liệu trên có thể thấy mặt hàng giam kim ngạch nhiều nhất là dệt may, giày dép và thủy sản. Tính đến tháng 1 năm 2009, dệt may 722 triệu USD, giảm 33,2% so cùng kỳ; da giày 350 triệu USD, giảm 26%; sản phẩm gỗ 197 triệu USD, giảm 31,8 %. Ảnh hưởng của suy thoái kinh tế toàn cầu, đơn hàng xuất khẩu dệt may từ các thị trường truyền thống như Nhật, Mỹ, châu Âu giảm sút. Đơn hàng toàn ngành đã giảm 20%, thị trường Mỹ giảm 30% - 50% đơn hàng. Theo thống kê của Bộ Công Thương, một số doanh nghiệp (DN) dệt may nước ngoài ở Đồng Nai, Bình Dương, Vũng Tàu... đã đóng cửa, sa thải hàng loạt công nhân. Ước tính lượng lao động ngành dệt may mất việc làm có thể lên đến hơn chục ngàn người.

Như vậy, cuộc khủng hoảng tài chính nặng nề tại các thị trường chủ chốt như Mỹ, EU, Trung Quốc, Nhật Bản... chính là nguyên nhân khiến sức cầu sụt giảm mạnh. Rắc rối của hệ thống ngân hàng tại những thị trường lớn làm

hạn chế khả năng thanh khoản của các doanh nghiệp (DN) nhập khẩu hàng từ Việt Nam.

2.2.6.2. Nhập khẩu

Hàng xuất khẩu chủ yếu là gia công, hàm lượng nhập khẩu trong kim ngạch xuất khẩu chiếm đến 70-80%, giá trị gia tăng rất thấp. Cũng từ tháng 8, do giá nhiều mặt hàng nhập khẩu giảm mạnh (xăng dầu, sắt thép, phân bón, các loại hoá chất…) cùng với nhu cầu tiêu thụ bị thu hẹp, sản xuất và đầu tư trong nước bị cắt giảm do lãi suất cao, khả năng tiếp cận vốn bị hạn chế làm nhu cầu nhập khẩu giảm, tốc độ tăng kim ngạch nhập khẩu có thấp hơn so với 7 tháng dầu năm

Năm 2008, kim ngạch nhập khẩu cũng giảm mạnh với mức 4,1 tỷ USD, giảm tới 45% so với cùng kỳ năm ngoái. Một số mặt hàng nhập khẩu giảm đáng kể như ô tô giảm tới hơn 70%; phôi thép giảm hơn 80%; chất dẻo và hóa chất giảm hơn 50%, xăng dầu gần 75% so với cùng kỳ... Nhập khẩu giảm ngoài yếu tố giá cũng cho thấy nhu cầu trong nước, nhất là nhu cầu cho sản xuất đang giảm mạnh. cụ thể hơn, nhu cầu nhập khẩu nguyên liệu để sản xuất hàng xuất khẩu giảm do khó khăn về thị trường, vốn, lãi suất… doanh nghiệp và người dân cũng sẽ tiết kiệm hơn trong sản xuất, tiêu dùng.

Trong tháng 1/2009, lượng nhập khẩu tất cả các mặt hàng chủ yếu đều giảm lượng so với cùng kỳ năm 2008 như: xăng dầu giảm 43,4%, ô tô giảm 79,4%, thép các loại bằng 19,6%, phân bón bằng 34,8%, máy móc thiết bị giảm 17%, máy tính và linh kiện giảm 45%, giấy các loại giảm 43,7%, chất dẻo nguyên liệu giảm 29,2%.

Hình 14: Kim ngạch nhập khẩu một số mặt hàng chính từ tháng 8/2008 đến tháng 1/2009

Đơn vị: nghìn USD

1400

1200

1000

ô tô

máy móc điện tử xăng dầu sắt thép chất dẻo hoá chất

NPL dệt may

800

600

400

200

th8/08 th10/08 th12/08

(Nguồn: tổng hợp từ tổng cục thống kê)

Trong số 23 mặt hàng nhập khẩu chủ yếu (chiếm 75%), kim ngạch nhập khẩu tháng 1 năm 2009 giảm so với tháng 1 năm 2008 là gần 2,8 tỷ USD, trong đó giảm do giá là 300 triệu USD, giảm do lượng là gần 2,5 tỷ USD. Các mặt hàng giảm lớn về lượng: xăng dầu giảm 426 triệu USD, hóa chất 98 triệu USD, sản phẩm hóa chất 54 triệu USD, phân bón các loại 80 triệu USD, chất dẻo nguyên liệu 80 triệu USD, thép các loại 700 triệu USD, máy tính linh kiện 164 triệu USD, máy móc thiết bị 242 triệu USD, ô tô 92 triệu, linh kiện phụ tùng ô tô 117 triệu USD,...

Trong khi kim ngạch xuất khẩu tăng thì kim ngạch nhập khẩu giảm mạnh, trong đó tháng 1 giảm 55,2%, tháng 2 giảm 31,7%, tháng 3 giảm 47%, tổng 3 tháng giảm 45% so với cùng kỳ. Kim ngạch nhiều mặt hàng giảm do giá giảm như dầu thô, chất dẻo, sắt thép và phôi thép, sợi dệt, phân bón, bông...Nhập khẩu bị sụt giảm quá mạnh. Tháng 1/2009 giảm 55,2%, tháng 2 giảm 31,7%, tháng 3 ước giảm 49%, tính chung 3 tháng ước giảm 45% so với cùng kỳ. Nhập khẩu giảm do cả yếu tố giá, do cả yếu tố lượng, nên kim ngạch giảm mạnh. Giảm mạnh gồm có xăng dầu, hoá chất, máy móc, thiết bị và dụng cụ phụ tùng, phân bón, thuốc trừ sâu, chất dẻo, bông, sợi, nguyên phụ liệu dệt may giày dép, sắt thép, điện tử máy tính... Sự sụt giảm nhập khẩu cho thấy tình hình sản xuất hàng tiêu thụ trong nước và hàng xuất khẩu vẫn đang đứng trước những khó khăn.

2.4. ĐÁNH GIÁ CHUNG

Nền kinh tế Mỹ rơi vào tình trạng đình trệ, tiêu thụ của Mỹ giảm thì các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam sẽ bị tác động trực tiếp. Hiện nay, các doanh nghiệp xuất nhập khẩu đang theo dõi sát sao tình hình và tìm kế hoạch đối phó. Ngay lập tức, các doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ hải sản đã chuẩn bị nhóm họp để tìm giải pháp. Các thị trường bị tác động mạnh của khủng hoảng tài chính như Mỹ, châu Âu, Nhật đều là những thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam.