Khảo sát truyện cổ tích thần kỳ của dân tộc Mông lưu hành ở Yên Bái

gồm đầy đủ bộ mặt ghê gớm, tàn ác như: vua, quan, dì ghẻ, yêu tinh, hổ ác… Nhóm nhân vật phụ có vai trò quan trọng, xuất hiện đông đảo trong truyện cổ tích. Đó là Xếnh Lầu, ông tiên, Long Vương, Thần Núi, tiên nữ, người thường, các con vật… Nhóm nhân vật phụ không chỉ giúp đỡ, quan tâm mà còn biến ước mơ, khát vọng của người lao động nghèo khổ thành hiện thực.

Từ nội dung về truyện cổ tích thần kỳ của dân tộc Mông lưu hành ở Yên Bái, chúng ta thấy được tư tưởng, tình cảm, thái độ của nhân dân đối với con người trong xã hội. Đó là sự cảm thông sâu sắc đối với những kiếp người bất hạnh trong xã hội. Thông qua các câu chuyện cổ tích thần kỳ, ta thấy được tác giả dân gian Mông muốn bộc lộ triết lý nhân sinh, khát vọng “cái thiện thắng cái ác”, “ở hiền gặp lành”, “chính nghĩa thắng gian tà” một cách sâu sắc. Đây cũng là đặc thù của truyện cổ tích.

3. Nghệ thuật xây dựng truyện cổ tích thần kỳ của dân tộc Mông lưu hành ở Yên Bái có nhiều điểm đặc sắc. Nó thể hiện ở các phương diện: kết cấu tác phẩm, đặc điểm xây dựng nhân vật, xây dựng không gian và thời gian nghệ thuật, dùng các biểu tượng. Truyện có mô hình kết cấu thống nhất với đầy đủ ba phần, mỗi phần đảm nhiệm một nhiệm vụ khác nhau. Một số truyện cổ tích thần kỳ mang có màu sắc của thần thoại. Yếu tố thần kỳ được sử dụng trong mỗi mảng đề tài là khác nhau. Bên cạnh yếu tố thần kỳ, sự miêu tả và cách tổ chức nội dung khéo léo của tác giả dân gian cũng góp phần làm cho nhân vật hiện lên sinh động và ấn tượng. Nhân vật người kể chuyện cũng được xây dựng thành công qua hai kiểu: nhân vật người kể chuyện dùng ngôn ngữ trần thuật thuần túy và nhân vật người kể chuyện sử dụng ngôn ngữ trần thuật xen ngôn ngữ đối thoại của nhân vật. Bên cạnh đó, truyện cổ tích thần kỳ đã xây dựng thành công không gian và thời gian nghệ thuật với những nét đặc sắc. Việc xây dựng không gian nghệ thuật đặc trưng đã có hiệu quả đắc lực trong việc thể hiện nội dung chủ đề. Thời gian nghệ thuật được xây dựng mang tính phiếm chỉ, mơ hồ. Các biểu tượng trong truyện cổ tích thần kỳ gắn

liền với đời sống vật chất và tinh thần của người Mông. Thông qua hệ thống các biểu tượng, ta thấy được truyền thống văn hóa, tôn giáo tín ngưỡng, phong tục tập quán …của người Mông ở Yên Bái.

Nói tóm lại, qua quá trình khảo sát và nghiên cứu truyện cổ tích thần kỳ của dân tộc Mông lưu hành ở Yên Bái, chúng tôi thấy truyện cổ tích thần kỳ là một tiểu loại của truyện cổ tích. Nó có đóng góp không nhỏ vào kho tàng truyện dân gian Việt Nam. Văn học nói chung, truyện cổ tích thần kỳ nói riêng có quan hệ mật thiết với các yếu tố địa lý, lịch sử, văn hóa… của địa phương. Tuy nhiên cho tới nay, số lượng truyện cổ tích thần kỳ sưu tầm được còn hạn chế. Chính vì vậy mà chúng tôi rất mong muốn các cơ quan chuyên trách của trung ương và địa phương có phương hướng để mở rộng sưu tầm được nhiều nhất truyện dân gian nói chung và truyện cổ tích thần kỳ nói riêng còn tản mạn ở các địa phương và bảo tồn, phát huy giá trị của văn học dân gian trong đời sống tinh thần của nhân dân ta.

TÀI LIỆU THAM KHẢO