Giáo dục thời Lê Sơ (1428 – 1527) nhìn từ góc độ văn hóa học - 21

Tên phụ lục

Nguồn

Trang

1

Phụ lục 1: Các triều đại thời Lê Sơ (1428 –

1527), 99 năm, quốc hiệu Đại Việt

Tác giả sưu

tầm

160

2

Phụ lục 2: Thể thức, địa điểm và học vị của các kỳ thi

Nho học thời Lê Sơ

Tác giả sưu

tầm

161

3

Phụ lục 3: Thống kê khoa thi Hội, số người dự thi và

số người đỗ thi Hội thời Lê Sơ

Tác giả sưu

tầm

162

4

Phụ lục 4: Một số viên quan thời Lê Sơ xuất thân từ

Tiến sĩ Nho học

Tác giả sưu

tầm

163

5

Phụ lục 5: Những quy định của thời Lê Sơ có liên

quan đến giáo dục

Tác giả sưu

tầm

164

6

Phụ lục 6: Trích một số bài phỏng vấn liên quan đến luận án

Tác giả thực hiện

và sưu tầm

175

7

Phụ lục 7: Mẫu phiếu khảo sát thực trạng giáo dục đại

học Việt Nam hiện đại

Tác giả

thực hiện

184

NIÊN HIỆU

NĂM

1. Lê Thái Tổ

(Lê Lợi)

Thuận Thiên

Mậu Thân

1426 - 1433

2. Lê Thái Tông

(Lê Nguyên Long)

Thiệu Bình

Quý Sửu

1433 – 1442

3. Lê Nhân Tông

(Lê Bang Cơ)

Thái Hòa

Nhâm Tý

1442 – 1459

Lê Nghi Dân

(cướp ngôi)

Thiên Hưng

Kỷ Mão

1459

4. Lê Thánh Tông

Lê Tư Thành

Hồng Đức

Canh Thìn

1460 – 1497

5. Lê Hiến Tông

(Lê Tăng)

Cảnh Thống

Mậu Ngọ

1498 – 1504

6. Lê Túc Tông

(Lê Thuần)

Thái Trinh

Giáp Tý

1504

7. Lê Uy Mục

(Lê Tuấn)

Đoan Khánh

Ất Sửu

1505 – 1509

8. Lê Tương Dực

(Lê Oanh)

Hồng Thuận

Kỷ Tỵ

1509 – 1516

9. Lê Chiêu Tông

(Lê Ý)

Quang Thiệu

Bính Tý

1516 – 1522

10. Lê Cung Hoàng

(Lê Xuân)

Thống Nguyên

Nhâm Ngọ

1522 - 1527

Kỳ thi

Địa điểm

Bài thi

Học vị được nhận

1

Thi Hương

Địa phương

Gồm 4 kỳ:

- Kỳ 1: Kinh nghĩa

- Kỳ 2: Thơ phú

- Kỳ 3: Chế, chiếu, biểu

- Kỳ 4: Văn sách

-Đỗ kỳ ba (tam trường): Sinh đồ

- Đỗ kỳ bốn (tứ trường): Hương Cống, được đi thi Hội, đỗ đầu: Giải nguyên, đỗ thứ 2: Á

nguyên.

2

Thi Hội

Kinh đô

Gồm 4 kỳ như thi Hương nhưng bài thi khó hơn. Đỗ đầu là Hội

Nguyên.

Vượt qua được 4 kỳ (4 trường) gọi là trúng cách (đủ điểm đỗ để vào thi Đình).

3

Thi Đình

Điện

Kính Thiên

Bài văn sách Đình đối (đầu đề văn sách do đích thân vua ra và trực tiếp lấy đỗ)

Ba bậc (đỗ đầu là Đình nguyên).

- Đệ nhất giáp Tiến sĩ cập đệ (Tam khôi).

+ Đệ nhất danh (Trạng nguyên).

+ Đệ nhị danh (Bảng nhãn)

+ Đệ tam danh (Thám hoa).

- Đệ nhị giáp Tiến sĩ xuất thân (Hoàng giáp).

- Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất

thân (Tiến sĩ).

Khoa thi

Số người dự thi

Số người đỗ

1

Đại Bảo 3 (1442)

450

33

2

Thái Hòa 6 (1448)

750

28

3

Quang Thuận 4 (1463)

1.400

44

4

Quang Thuận 7 (1466)

1.100

27

5

Quang Thuận 10 (1469)

Không ghi

22

6

Hồng Đức 3 (1472)

Không ghi

27

7

Hồng Đức 6 (1475)

3.200

43

8

Hồng Đức 9 (1478)

Không ghi

62

9

Hồng Đức 12 (1481)

2.000

40

10

Hồng Đức 15 (1484)

Không ghi

44

11

Hồng Đức 18 (1487)

Không ghi

60

12

Hồng Đức 21 (1490)

Không ghi

54

13

Hồng Đức 24 (1493)

Không ghi

48

14

Hồng Đức 27 (1496)

Không ghi

30

15

Cảnh Thống 2 (1499)

Không ghi

55

16

Cảnh Thống 5 (1502)

5.000

61

17

Đoan Khánh 1 (1505)

Không ghi

55

18

Đoan Khánh 4 (1508)

Không ghi

54

19

Hồng Thuận 3 (1511)

Không ghi

47

20

Hồng Thuận 6 (1514)

5.700

43

21

Quang Thiệu 3 (1518)

Không ghi

17

22

Quang Thiệu 5 (1520)

Không ghi

14

23

Thống Nguyên 2 (1523)

Không ghi

36

24

Thống Nguyên 5 (1526)

Không ghi

20

Họ Và tên

Năm

thi đỗ

Chức quan

Triều vua

1

Đào Công Soạn

1426

Nhập nội hành khiển

Lê Nhân Tông

2

Nguyễn Thiên Tích

1431

Phó sứ viện Nội mật

3

Nguyễn Trực

1442

Trung thư lệnh

Tri tam quán

Lê Thánh Tông

4

Nguyễn Như Đồ

1442

Lần lượt làm thượng

thư các bộ Lễ, Lại

Lê Nhân Tông

5

Lương Như Hộc

1442

6

Nguyễn Cư Đạo

1442

Thượng thư bộ Hộ

Lê Thánh Tông

7

Lương Thế Vinh

1463

Thi thư viện Hàn lâm

kiêm Sùng văn quán cục Tú lâm

Lê Thánh Tông

8

Quách Đình Bảo

1463

Thượng thư bộ Hình

Lê Thánh Tông

9

Quách Hữu Nghiêm

1463

Thượng thư bộ Lại

Lê Hiến Tông

10

Đỗ Nhuận

1466

Thị độc Hàn lâm viện

Lê Thánh Tông

11

Đào Cử

1466

Thượng thư bộ Hộ kiêm tri

Sùng văn quán Tú lâm cục

Lê Thánh Tông

12

Thân Nhân Trung

1469

Thượng thư bộ Lại kiêm Quốc

tử giám tế tửu

Lê Thánh Tông

13

Đàm Văn Lễ

1469

Thượng thư bộ Lễ kiêm

chưởng Hàn Lâm viện sự

Lê Thánh Tông

14

Nguyễn Bảo

1472

Tả Thị lang bộ Lễ

Lê Hiến Tông

15

Lê Tuấn Nga

1472

Thượng thư ?

Lê Thánh Tông

16

Bùi Xương Trạch

1478

Thượng thư bộ Binh

kiêm đô Ngự sử tế tửu Quốc Tử Giám

Lê Hiến Tông

17

Lương Đắc Bằng

1499

Thượng thư bộ Lại

Lê Tương Dực

v.v.

Sự kiện

liên quan đến giáo dục, dùng người

808

- Lê Thái Tổ từ khi mới lập quốc, để ý ngay đến việc gây dựng nhân tài: Trong kinh thì lập Quốc Tử Giám, lưạ chọn con cháu nhà các quan và những người tuấn tú trong nhân dân sung làm giám sinh; ngoài các lộ thì lập trường học ở từng lộ, lựa các con em những nhà lương thiện trong dân gian sung làm lộ hiệu sinh; cử những nhà Nho đáng làm thầy đứng ra dạy

dỗ

824

- Hạ chiếu lựa con các quan văn vò vào hầu Thái tử học tập và đến nhà Quốc học để theo học: Các con từ 9 đến 15 tuổi của quan vò từ chức Quản lãnh và quan văn từ chức Hành khiển trở lên đều được vào hầu Hoàng Thái tử học tập. Các con từ 9 đến 17 tuổi của quan vò từ Đồng tri xuống đến Đại đội trưởng và của quan văn từ Thượng thư xuống đến Thất phẩm đều được

vào nhà Quốc học theo đuổi việc học (1429).

831

- Hạ chiếu cho tiến cử những người hiền năng còn bị bỏ sót

Nhà vua hạ chiếu: “Những bậc hào kiệt trong thiên hạ vì sót lọt chìm lịm không ai tiến cử, hoặc có kẻ thù hằn chèn ép mà bị che đậy dập vùi, không bởi đâu ló mình ra được. Vậy ai nấy đều được phép đến chỗ Thiếu phó Lê Văn Linh để xét rò sự thực rồi tâu lên để bổ dụng, chứ không câu nệ là ngụy quan, là nhân sĩ hay thứ dân, miễn chỉ chuộng lấy người có tài có đức.

- Thi Minh Kinh: Trước kia, sắc sai các quan vò trong kinh đô và ngoài các

lộ từ Tứ phẩm trở xuống, văn thì thông kinh sử, vò thì thông Vũ kinh: Đến

Sự kiện

liên quan đến giáo dục, dùng người

tháng 5 năm sau, tất cả đều học tập đông đủ ở Đông kinh để dự kì Khảo thí theo môn học của mình. Đến đây nhà vua mở khoa Minh Kinh, lại sắc sai quân nhân các lộ và những người ẩn dật ở rừng núi hễ có ai thông kinh sử và giỏi văn nghệ thì đều đến Đô sảnh đường, chờ đợi quan trên cùng sát

hạch một thể.

832

- Tháng 6 thi các Tăng đạo. Sắc sai các Tăng đạo: Hễ ai thông kinh điển, cẩn thận giữ được giới hạnh thì đến sảnh đường để sát hạch: Nếu trúng tuyển thì sẽ cấp cho tờ thiếp chứng nhận làm sư; còn thì phải hoàn tục.

- Hạ chiếu cho các quan từ Tam phẩm trở lên được phép tiến cử người hiền

tài.

836

Tháng 3 năm 1431, Tân Hợi, Mở khoa thi Hoành Từ.

Nhà vua ngự ở hành cung Bồ Đề thi các sĩ tử. Bọn Nguyễn Thiên Tích trúng tuyển được bổ làm Ngự tiền học sinh.

Tháng 12, sách Lam Sơn thực lục làm xong

843

Năm 1434 Giáp Dần, Lê Thái Tông hạ lệnh cho con cháu về ngành đích

của các quan văn vò từ Lục phẩm trở lên được vào học ở Quốc Tử Giám.

845

Khảo hạch học sinh các lộ: trước kia Lê Thái Tổ có hạ chiếu cho trong nước về việc dựng nhà học, gây nhân tài, lựa lấy con em các nhà lương thiện ở dân gian sung làm Hiệu sinh các lộ, rồi cất đặt các nhà Nho học làm thầy để dạy dỗ. Đến đây, nhà vua ra lệnh cho tập hợp ở dinh quan Bản đạo để quan trên sát hạch xem sự tiến tới ra sao, lấy trúng tuyển hơn một nghìn người, chia làm ba bậc: Bậc nhất và bậc nhì được bổ vào Quốc Tử Giám, bậc ba cho về trường hàng lộ để đọc sách. Cả ba bậc này đều được miễn sai

dịch.

856

- Tháng 8. Bàn mở khoa thi Tiến sĩ . Nhà vua hạ chiếu rằng: “ Muốn có

công hiệu về việc tìm người hiền, trước phải kén lấy kẻ sĩ; Đường lối kén lấy kẻ sĩ đầu tiên phải mở khoa thi. Khi đức Thái Tổ mới lập quốc, bắt tay