Nghiên Cứu Dich Tễ Học Mô Tả Cắt Ngang Có Phân Tích

2.2.1.1. Nghiên cứu dich tễ học mô tả cắt ngang có phân tích

* Mục đích của nghiên cứu mô tả

- Xác định thực trạng bệnh sâu răng, viêm lợi và tình trạng MBR của học sinh

- Xác định thực trạng về kiến thức, thái độ, thực hành của học sinh về CSRM

- Xác định một số yếu tố liên quan đến bệnh sâu răng, viêm lợi

* Cỡ mẫu

Cỡ mẫu được tính theo công thức nghiên cứu dịch tễ học mô tả.

Z21- /2 p (1-p )

n = -------------------------x DE

Trong đó:

- n: Cỡ mẫu tối thiểu

- p: Tỷ lệ học sinh bị sâu răng, viêm lợi của quần thể, p = 70% (theo nghiên cứu của Trần Văn Trường 2001 [50], Trần Bích Vân, Hoàng Tử Hùng 2007 [56], Lê Bá Nghĩa 2009 [26]).

- d : Sai số tuyệt đối cho phép, d = 4%

- Z1- /2 : Hệ số tin cậy, ứng với độ tin cậy 95% ( = 0,05 ) thì Z1- /2 = 1,96

- DE: Hệ số thiết kế = 2

Theo công thức: n = 1008 (Thực tế điều tra: 1022 HS)

* Cách chọn mẫu

- Chọn chủ đích huyện nghiên cứu: Huyện Quốc Oai và huyện Gia Lâm

- Lý do chọn:

+ Quốc Oai là một huyện ngoại thành của Hà Tây trước đây, chưa triển khai chương trình nha học đường, điều kiện kinh tế, mức sinh hoạt tương đối đầy đủ.

Bệnh sâu răng, viêm lợi rất phổ biến, do bị hạn chế về nhiều mặt nên việc phòng và chữa bệnh RM chưa được quan tâm đúng mức.

+ Gia Lâm là một huyện ngoại thành của Hà Nội, đã triển khai chương trình nha học đường (những năm tiểu học) nhưng hiệu quả còn chưa cao, điều kiện kinh tế và mức sinh hoạt tương đối khá, nhưng do công tác phòng và chữa bệnh chưa được quan tâm đúng mức, nên bệnh răng miệng còn phổ biến.

+ Chúng tôi chọn 2 huyện ngoại thành của Hà Nội để so sánh tình hình bệnh RM của một huyện ngoại thành cũ và một huyện ngoại thành mới của Hà Nội.

Vì theo số liệu của phòng giáo dục huyện Quốc Oai và huyện Gia Lâm thì mỗi trường có khoảng 165 đến 180 em học sinh 12 tuổi, nên chúng tôi lấy toàn bộ số HS lớp 6 của 6 trường, phù hợp với n = 1008 đã tính trong công thức trên.

Đã khám RM và phỏng vấn KAP về CSRM cho 1022 em.

- Chọn chủ đích trường nghiên cứu:

+ Huyện Quốc Oai: Trường trung học cơ sở (THCS) Đồng Quang, Thạch

Thán và Thị Trấn Quốc Oai

+ Huyện Gia Lâm: Trường THCS Cổ Bi, Thị Trấn Trâu Quỳ và Đa Tốn.

- Lý do chọn:

+ Theo số liệu của trung tâm y tế huyện Quốc Oai và huyện Gia Lâm thì 6

trường THCS trên có tỷ lệ bệnh RM cao nhất.

+ Các trường trên có cùng cảnh quan sinh thái (điều kiện tự nhiên), hoàn cảnh kinh tế khá tương đồng.

2.2.1.2. Nghiên cứu dịch tễ học can thiệp có đối chứng.

* Mục đích của nghiên cứu can thiệp

- Thử nghiệm phương pháp can thiệp kiểm soát MBR trên đối tượng nghiên cứu, trong đó đi sâu vào biện pháp giáo dục nha khoa, biện pháp cơ học: hướng dẫn

chải răng có giám sát theo phương pháp Bass cải tiến và biện pháp hoá học (dùng nước súc miệng).

- Đánh giá hiệu quả kiểm soát MBR qua các chỉ số mảng bám PI, chỉ số CI-S, DI-S, OHI-S, qua tình hình bệnh RM và kiến thức, thái độ, thực hành chăm sóc RM của học sinh.

Tiến hành nghiên cứu can thiệp theo sơ đồ sau

6 trường THCS huyện Quốc Oai, Gia Lâm

Chọn 4 trường (phân bố ngẫu nhiên vào 2 nhóm)

2 trường can thiệp (n=306) 2 trường chứng (n=303)

Học sinh lớp 6 Học sinh lớp 6

So sánh trước sau

Điều tra trước CT – So sánh trước CT - Điều tra lần 1

Can thiệp Không can thiệp

Điều tra sau CT Điều tra lần 2

So sánh hiệu quả CT

Sơ đồ 2.1. Chọn mẫu và tổ chức nghiên cứu can thiệp

* Cỡ mẫu

Được tính theo công thức

Z 21 - /2 [(1 – p1)/ p1 + ( 1- p2)/ p2]

n1 = n2 = ----------------------------------------------------

[ln (1 - )] 2

Trong đó:

- p1: Tỷ lệ bệnh răng miệng của nhóm không can thiệp ước tính = 80%

(Theo điều tra của viện RHM năm 2001 ở lứa tuổi 12-14 có 78,4% mắc bệnh RM. Năm 2010 tai hội nghị nha khoa toàn quốc, viện RHM cho biết có trên 80% HS mắc bệnh RM).

- RR ≥ 2 -> p2 = 40%

- : Độ chính xác dự kiến của nhà nghiên cứu = 15%, thì [ln (1 - )] 2 = 0,026

- Z1- /2 : Hệ số tin cậy; ứng với độ tin cậy 95% ( = 0,05 ) thì Z1- /2 = 1,96

Theo công thức trên: n1 = n2 =259 (Thực tế điều tra HS của 2 nhóm: 609)

* Cách chọn mẫu

- Theo cỡ mẫu đã chọn, chúng tôi khám thực tế mỗi trường có 4 lớp 6, mỗi lớp có khoảng từ 38 -> 45 học sinh 12 tuổi, nên chúng tôi tiến hành chọn toàn bộ khối lớp 6 của 4 trường là đủ số mẫu can thiệp.

- 6 trường THCS của 2 huyện có điều kiện kinh tế gần tương đương nhau, số lượng HS gần bằng nhau, đều không triển khai chương trình NHĐ và có cùng cảnh quan sinh thái đồng bằng Sông Hồng.

- Trong 6 trường THCS chúng tôi chọn lấy 4 trường và phân bổ ngẫu nhiên vào 2 nhóm, nhóm can thiệp 2 trường 306 HS : Đồng Quang - huyện Quốc Oai (156

HS) và thị trấn Trâu Quỳ - huyện Gia Lâm (150 HS), nhóm chứng 2 trường 303 HS: Thị trấn Quốc Oai - huyện Quốc Oai (152 HS) và Đa Tốn - huyện Gia Lâm (151 HS).

- Khi tiến hành nghiên cứu để đảm bảo yếu tố đạo đức và công bằng chúng tôi lấy toàn bộ số học sinh khối lớp 6 (12 tuổi) của 4 trường trên.

2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu:

- Phỏng vấn đánh giá KAP về chăm sóc RM của học sinh theo bộ phiếu điều tra của viện RHM quốc gia năm 2009 (kèm theo ở phụ lục II)

- Khám lâm sàng phát hiện bệnh RM của học sinh 12 tuổi, sử dụng

phiếu điều tra sức khoẻ của WHO (kèm theo ở phụ lục I).

2.2.3. Các biến số và chỉ số nghiên cứu

Bảng 2.1 Các biến số và chỉ số nghiên cứu

Mục tiêu

Nhóm biến số	Chỉ số	PP thu thập
Mô tả tỷ lệ, sự	-Tình trạng bệnh	- Tỷ lệ sâu răng, viêm lợi trước	-Khám răng
phân bố mảng bám răng, sâu	răng miệng	can thiệp	miệng
răng, viêm lợi	-Tình trạng MBR	- Chỉ số mảng bám PI
	-Tình trạng	- Tỷ lệ viêm lợi, cao răng, cặn
	VSRM	bám, chỉ số CPITN, OHI-S
Mô tả thực trạng	- Kiến thức, thái	- Tỷ lệ học sinh có kiến thức, thái độ, thực hành đúng - Liên quan giữa kiến thức, thực hành của HS với tình trạng VSRM - Liên quan giữa tình trạng VSRM với bệnh sâu răng và viêm lợi	- Phỏng vấn
kiến thức, thái độ, thực hành về	độ, thực hành của		bằng bộ câu
chăm sóc sức	học sinh		hỏi
khỏe răng miệng
và một số yếu tố
liên quan đến
bệnh răng miệng
Đánh giá hiệu	- Đánh giá hiệu	- So sánh trước và sau can	-Khám răng
quả kiểm soát mảng bám răng	quả kiểm soát	thiệp và so sánh với nhóm	miệng
trong dự phòng	mảng bám răng	chứng:	- Phỏng vấn
sâu răng, viêm lợi của học sinh	qua tỷ lệ sâu răng,	+ Tỷ lệ sâu răng, chỉ số SMT	bằng bộ câu
12 tuổi	viêm lợi	+ Tỷ lệ viêm lợi, chỉ số mảng	hỏi
	- Kiến thức, thái	bám PI, cao răng, cặn bám, chỉ
	độ, thực hành của	số CPITN, chỉ số OHI-S
	học sinh sau can	- Tỷ lệ học sinh có kiến thức,
	thiệp	thái độ, thực hành đúng