Khái Niệm Và Đặc Điểm Về Công Tác Tiếp Công Dân Tại Các Cơ Quan Chuyên Môn

Chương 1: Cơ sở khoa học về tiếp công dân.

Chương 2: Thực trạng công tác tiếp công dân tại các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh Đắk Lắk.

Chương 3: Định hướng và giải pháp nâng công tác tiếp công dân tại các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh Đắk Lắk.

Chương 1‌

CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ TIẾP CÔNG DÂN‌

1.1. Khái quát chung về công tác tiếp công dân‌

1.1.1. Khái niệm về tiếp công dân

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 109 trang tài liệu này.

Quan niệm về công dân, từ trước đến nay có nhiều nghiên cứu và đã được định nghĩa trong một số công trình sau:

Theo từ điển Oxford, "công dân" (citizen) chỉ "người có quyền lợi hợp pháp trong một quốc gia cụ thể [18].

Từ điển Bách khoa Việt Nam định nghĩa "Công dân là người dân của một nước có chủ quyền" [19, tr12].

Từ điển Hành chính giải thích "công dân là người trong quan hệ về quyền và nghĩa vụ đối với Nhà nước. Quốc tịch là căn cứ pháp lý để xác định công dân của một nước. Mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật" [21, tr 67].

Tại Khoản 1, Điều 17, Hiến pháp năm 2013 khẳng định: "Công dân nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là người có quốc tịch Việt Nam" [8]. Người có quốc tịch Việt Nam bao gồm người đang có quốc tịch Việt Nam cho đến ngày Luật này có hiệu lực và người có quốc tịch Việt Nam theo quy định của Luật Quốc tịch [9].

Các quan điểm và cách lý giải nêu trên đều có sự thống nhất chung "công dân" là người dân của một quốc gia, vùng lãnh thổ có chủ quyền xác định; có quyền và nghĩa vụ trong quan hệ với quốc gia mà mình mang quốc tịch. Do gắn liền với mối quan hệ chính trị, pháp lý, quyền công dân không phải bất biến mà có thể thay đổi hoặc tạm thời bị tước bỏ trong trường hợp công dân đó vi phạm pháp luật nghiêm trọng, bị tòa án nhân danh Nhà nước ra văn bản tước quyền công dân [6].

Trong tiếng Việt, "tiếp" mang nghĩa nhận hoặc đón lấy điều gì đó [20, tr 830]; "Tiếp công dân" có thể được hiểu là quá trình tiếp xúc, trao đổi qua lại giữa các cơ quan nhà nước với công dân để tiếp nhận và phản hồi những thông tin do công dân cung cấp.

Tiếp công dân là một khái niệm chính trị - pháp lý, thể hiện trước hết là việc người dân gặp và trao đổi với đại diện cơ quan nhà nước có thẩm quyền để khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh về các vấn đề liên quan đến hoạt động của bộ máy nhà nước, của cán bộ, công chức. Toàn bộ hoạt động diễn ra trong buổi gặp thể hiện được hình thức của việc tiếp công dân, cùng với các hành vi cụ thể, trong một không gian cụ thể, được pháp luật quy định chặt chẽ. Tiếp công dân thể hiện sự chủ động của cơ quan nhà nước khi người dân đến kiến nghị, phản ánh hoặc khiếu nại, tố cáo. Tiếp công dân có thể tiếp cận là một hoạt động của cơ quan nhà nước nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình; hoặc tiếp cận đây là một thủ tục, một bước trong quy trình giải quyết khiếu nại, tố cáo [4].

Từ điển Hành chính giải thích "Tiếp công dân" là "gặp gỡ nhân dân để báo cáo công việc (đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân) hoặc theo yêu cầu của công dân để nghe kiến nghị của công dân hoặc giải quyết các vấn đề dân yêu cầu. Ở Việt Nam, các cơ quan hành chính, Hội đồng nhân dân phải có lịch tiếp dân và phòng tiếp dân" [21, tr 242].

Tại khoản 1, Điều 2, Luật Tiếp công dân 2013, định nghĩa "Tiếp công dân là việc cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân quy định tại Điều 4 của Luật này đón tiếp để lắng nghe, tiếp nhận khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân; giải thích, hướng dẫn cho công dân về việc thực hiện khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh theo đúng quy định của pháp luật" [10].

Như vậy, tiếp công dân không chỉ giới hạn ở việc đón tiếp, lắng nghe để tiếp nhận khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân... mà còn bao

gồm cả việc tiếp nhận, giải quyết các thủ tục hành chính liên quan đến tổ chức, cá nhân và các công việc thuộc trách nhiệm của cơ quan nhà nước phải thực hiện.

Xuất phát từ quy định này, việc Tiếp công dân là nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng của các cơ quan nhà nước: Chính phủ; Bộ, cơ quan ngang bộ; tổng cục và tổ chức tương đương; cục; Ủy ban nhân dân các cấp; Cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh; Các cơ quan của Quốc hội; Hội đồng nhân dân các cấp; Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, Kiểm toán nhà nước. Thông qua việc Tiếp công dân sẽ tăng cường và củng cố thêm niềm tin, mối liên hệ giữa nhân dân và đại biểu dân cử. Mặt khác, việc nghe công dân trình bày trực tiếp tâm tư, nguyện vọng hoặc khiếu nại, tố cáo giúp cho Đại biểu nắm rõ hơn bản chất của sự việc và quá trình giải quyết của cơ quan có thẩm quyền để có hướng xử lý phù hợp. Bên cạnh đó thông qua hoạt động Tiếp công dân Đại biểu còn thể hiện nhiệm vụ trả lời cho công dân những vấn đề mà công dân đã kiến nghị, phản ánh; đồng thời, còn hướng dẫn, tuyên truyền, phổ biến nâng cao ý thức pháp luật cho người dân, đặc biệt là về khiếu nại, tố cáo [4].

1.1.2. Khái niệm và đặc điểm về công tác tiếp công dân tại các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh

1.1.2.1. Quan niệm về công tác tiếp công dân của cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh

- Quan niệm về công tác là công việc của cơ quan nhà nước, đoàn thể hoặc tổ chức mà một người phải thực hiện; nghĩa này thường được sử dụng trong các cụm từ như đơn vị công tác, công tác cán bộ, công tác kiểm sát thi hành án. Công tác là làm việc tại một nơi khác, xa nơi làm việc hằng ngày

trong một thời gian nhất định; nghĩa này thường được sử dụng trong các trường hợp như đi công tác, chuyến công tác [21, tr 261].

- Từ cách giải thích trên có thể hiểu công tác tiếp công dân là “công việc của các cơ quan nhà nước, các đoàn thể, tổ chức thực hiện công tác tiếp công dân để lắng nghe, tiếp nhận khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân; giải thích, hướng dẫn cho công dân về việc thực hiện khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh theo đúng quy định của pháp luật”.

- Theo Điều 9, Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2019 quy định: “Cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân được tổ chức ở cấp tỉnh, cấp huyện, là cơ quan tham mưu, giúp Ủy ban nhân dân thực hiện chức năng quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực ở địa phương và thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn theo sự phân cấp, ủy quyền của cơ quan nhà nước cấp trên” [11].

Như vậy, có thể hiểu, Công tác tiếp công dân tại các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh “là toàn bộ các hoạt động tiếp công dân từ khâu xây dựng và ban hành các văn bản quy định hoạt động tiếp công dân đến khâu tổ chức triển khai thực hiện và đánh giá kết quả thực hiện tiếp công dân theo chức năng, nhiệm vụ của cơ quan chuyên môn cấp tỉnh”.

1.1.2.2. Đặc điểm công tác tiếp công dân của cơ quan chuyên môn

thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh

Công tác tiếp công dân, giải quyết các khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của người dân là trách nhiệm và nhiệm vụ thường xuyên của cơ quan nhà nước; vì vậy, công tác tiếp công dân luôn cần sự tham gia của cơ quan, cá nhân có thẩm quyền với vai trò đại diện cho cơ quan nhà nước để lắng nghe ý kiến, tâm tư nguyện vọng của nhân dân, qua đó trực tiếp giải quyết những thắc mắc của công dân hoặc chuyển những ý kiến kiến nghị, thắc mắc của người dân đến cơ quan, người có thẩm quyền xem xét, giải quyết.

Công tác tiếp công dân của các cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh có một số đặc điểm sau:

- Là hoạt động đối thoại giữa một bên là chủ thể đại diện cơ quan nhà nước, mang quyền lực Nhà nước (các cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh) và một bên là công dân, tổ chức.

Công tác tiếp công dân là trách nhiệm và nhiệm vụ thường xuyên của các cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh; vì vậy, tiếp công dân luôn cần sự tham gia của cơ quan, cá nhân có thẩm quyền với vai trò đại diện cho cơ quan nhà nước để lắng nghe ý kiến, tâm tư nguyện vọng của nhân dân, qua đó trực tiếp giải quyết những thắc mắc của công dân hoặc chuyển những ý kiến kiến nghị, thắc mắc của người dân đến cơ quan, người có thẩm quyền xem xét, giải quyết.

- Là sự trao đổi và phản hồi thông tin qua lại giữa các cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh và công dân về những vấn đề mà người dân hoặc xã hội quan tâm.

Mục đích của tiếp dân là nhằm lắng nghe, tiếp nhận thông tin phản ánh từ phía người dân; giải thích, hướng dẫn cho người dân hiểu hơn về chính sách, pháp luật. Do vậy, trong quá trình tiếp công dân, cán bộ, công chức được giao nhiệm vụ tiếp công dân phải biết lắng nghe, tiếp thu ý kiến từ phía người dân. Đặc điểm này thể hiện tính dân chủ của nhà nước ta, tiếp công dân thể hiện bản chất nhà nước là của dân, do dân và vì dân.

- Công tác tiếp công dân thực hiện căn cứ vào quy định của pháp luật Các quyền cơ bản của công dân, trong đó có quyền khiếu nại, tố cáo đã

được Hiến pháp ghi nhận và bảo đảm thực hiện, được cụ thể hóa trong các văn bản luật và dưới luật. Với định hướng xây dựng một nhà nước pháp quyền dân chủ, mọi hoạt động của bộ máy nhà nước và xã hội cần phải đi vào nề nếp, quy cũ vì vậy mà việc tiếp công dân đã được các văn bản pháp luật

quy định chặt chẽ về nội dung, thẩm quyền, thủ tục. Theo đó, các chủ thể có trách nhiệm trực tiếp hoặc phối hợp với các cơ quan liên quan tiếp công dân phải nghiêm chỉnh thực hiện. Đồng thời, trong quá trình tiếp công dân, người tiếp công dân (thủ trưởng cơ quan, đơn vị hoặc cán bộ, công chức được giao nhiệm vụ) cần căn cứ vào các quy định của pháp luật để tiếp công dân, hướng dẫn công dân thực hiện quyền, nghĩa vụ do pháp luật quy định.

- Công tác tiếp công dân là hoạt động nghề nghiệp chuyên môn

Tiếp công dân là công việc phức tạp, có đối tượng đa dạng, có khả năng xuất hiện nhiều tình huống bất ngờ khác nhau, đòi hỏi người tiếp công dân ngoài việc nắm vững quy định pháp luật để giải thích, hướng dẫn công dân thực hiện đúng quyền khiếu nại, tố cáo thì còn phải chủ động, linh hoạt về mặt nghiệp vụ, am hiểu sâu sắc và toàn diện nhiều lĩnh vực, có nghệ thuật giao tiếp, ứng xử lịch thiệp, văn hóa để kịp thời xử lý những tình huống bất ngờ phát sinh trong quá trình tiếp công dân [6].

1.1.2.3. Nguyên tắc tiếp công dân

Theo quy định tại Luật Tiếp công dân, hoạt động tiếp công dân phải đảm bảo các nguyên tắc sau:

- Một là, việc tiếp công dân phải được tiến hành tại nơi tiếp công dân của cơ quan, tổ chức, đơn vị. Trụ sở tiếp công dân là nơi để công dân trực tiếp đến khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh với lãnh đạo Đảng, Nhà nước ở trung ương hoặc địa phương. Trụ sở tiếp công dân tỉnh được quy định cấp tỉnh. Đối với các cơ quan hành chính nhà nước (cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh), thì nơi tiếp công dân là trụ sở của cơ quan, tổ chức đó.

Nơi tiếp công dân phải được bố trí thuận tiện, bảo đảm các điều kiện vật chất cần thiết để công dân đến trình bày khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh được dễ dàng, thuận lợi; phải niêm yết rõ ràng nội quy tiếp công dân của

cơ quan, đơn vị, hướng dẫn về quy trình tiếp công dân, quy trình giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh theo quy định của pháp luật.

- Hai là, việc tiếp công dân được tổ chức thường xuyên, định kỳ, hoặc đột xuất. Tiếp công dân thường xuyên do cán bộ, công chức được giao nhiệm vụ hoặc người đại diện của cơ quan, tổ chức, đơn vị có trách nhiệm tiếp công dân thực hiện thường xuyên vào các ngày làm việc (trừ ngày thứ bảy, chủ nhật và các ngày lễ). Tiếp công dân định kỳ do Lãnh đạo các cơ quan Trung ương, địa phương hoặc thủ trưởng cơ quan, tổ chức, đơn vị ở địa phương thực hiện ít nhất 01 ngày trong tháng hoặc tiếp đột xuất trong các trường hợp cần thiết.

- Ba là, tiếp công dân phải đảm bảo công khai, dân chủ, kịp thời. Các thông tin về tiếp công dân: nơi tiếp công dân, thời gian tiếp công dân thường xuyên, lịch tiếp công dân của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị; thành phần tham dự và dự kiến nội dung tiếp công dân của các buổi tiếp công dân định kỳ phải được niêm yết công khai tại Trụ sở tiếp công dân, Trụ sở cơ quan, đơn vị hoặc công bố trên trang thông tin điện tử (nếu có).

- Bốn là, tiếp công dân phải đảm bảo thủ tục đơn giản, thuận tiện; giữ bí mật, an toàn cho người tố cáo theo quy định của pháp luật. Người tiếp công dân có trách nhiệm bảo đảm giữ bí mật về các thông tin tố cáo do người tố cáo cung cấp, thông tin về người tố cáo; kịp thời chuyển nội dung tố cáo hoặc kiến nghị, phản ánh của công dân tới cơ quan, đơn vị, cá nhân có thẩm quyền giải quyết theo quy định của pháp luật.

- Năm là, tiếp công dân phải đảm bảo khách quan, bình đẳng, không phân biệt đối xử trong khi tiếp công dân. Luật Tiếp công dân quy định rất rõ ràng và đầy đủ về quyền và nghĩa vụ của công dân khi đến nơi tiếp công dân để khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh; cũng như nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của cơ quan nhà nước, tổ chức, đơn vị hay của người có trách