Tăng Cường Năng Lực Thực Thi Của Các Chủ Đầu Tư Trong Thực Hiện Chính Sách

mọi dự án đầu tư công từ nguồn NSNN, lẫn các dự án đầu tư huy động từ các nguồn vốn khác.

Việc thẩm định độc lập đối với các dự án quan trọng, nhất thiết phải lựa chọn đơn vị tổ chức thẩm định có uy tín, chất lượng, nhằm xác định tính khả thi, hiệu quả của dự án một cách khách quan và trung thực nhất, hạn chế tối đa sự lạc quan thái quá và thiếu khách quan đối với các dự án đầu tư công do xác định chi phí quá thấp và lợi ích quá cao. Luôn đề cao và kiểm tra tính trung thực, khách quan của hoạt động thẩm định dự án, đặc biệt là đối với những dự án lớn, dự án trọng điểm, hơn nữa lại do chính cơ quan thực hiện tự thẩm định. Để thực hiện tốt việc thẩm định này, cần phải tăng cường giáo dục đội ngũ cán bộ làm công tác thẩm định, hoặc người được giao nhiệm vụ lựa chọn đơn vị thẩm định, nhằm đảm bảo được tính khách quan trong khi thực thi nhiệm vụ, người thẩm định phải nhận thức rõ được vai trò quan trọng của mình trong chuyên môn khi được giao thẩm định.

- Nâng cao chất lượng trong công tác giám sát thực hiện của chủ đầu tư: Giám sát, kiểm tra là việc làm hết sức cần thiết của quá trình thực hiện chính sách đầu tư công. Qua nghiên cứu, việc kiểm tra, giám sát thực hiện của các chủ đầu tư còn nhiều hạn chế, thiếu sự thường xuyên, thường nghe các nhà thi công báo cáo tiến độ thực hiện dưới các hình thức khác nhau. Hơn nữa, việc kiểm tra vẫn mang nặng tính hình thức, một phần do hạn chế về thời gian, một phân do hạn chế về năng lực chuyên môn, nên khi kiểm tra cũng khó phát hiện được những sai sót trong quá trình thi công, chất lượng một số công trình còn hạn chế, khi khai thác sử dụng không phát huy được hiệu quả như thiết kế hoặc thời gian khai thác không đảm bảo.

- Kiểm soát chặt chẽ và siết chặt kỷ luật đối với việc điều chỉnh dự án để tránh khả năng những điều chỉnh này bị lạm dụng: Nhằm giảm sự điều chỉnh trong suốt quá trình thực hiện các dự án đầu tư công, cần thực hiện thật tốt các khâu ở phía trước, đặc biệt là các khâu lập dự toán, thẩm định, lựa chọn, ký kết hợp đồng mua sắm, lập kế hoạch và chuẩn bị các điều kiện cần thiết để triển khai. Đồng thời, công tác kiểm tra, giám sát, đánh giá định kỳ cũng cần được thực hiện nghiêm túc để có được thông tin cập nhật về tình hình triển khai dự án, đặc biệt là việc phân tích chi phí và lợi ích của dự án. Bên cạnh đó, cũng cần có cơ chế để đình chỉ, thậm

chí hủy bỏ kịp thời các dự án được phát hiện là kém hiệu quả và lãng phí, nếu phát hiện sớm trong quá trình thi công. Thực hiện thắt chặt khả năng điều chỉnh tiến độ, dự toán và phương án tài chính, nhằm buộc chủ đầu tư phải tính toán chặt chẽ, nghiêm túc, tính đúng, tính đủ ngay từ trước khi thực hiện dự án. Với những dự án đề nghị điều chỉnh cần có luận chứng kinh tế kỹ thuật rõ ràng, chi tiết, đồng thời, chỉ rõ lý do và quy rõ trách nhiệm đối với những tổ chức và cá nhân là nguyên nhân của việc phải điều chỉnh về tiến độ và kinh phí dự án.

- Thường xuyên kiểm toán và đánh giá sau khi dự án kết thúc: Nhằm xem xét dự án có được triển khai theo đúng thiết kế, tiến độ và ngân sách đã dự toán, có chất lượng và kết quả đúng như kỳ vọng, và đạt được các mục tiêu đề ra ban đầu hay không. Bên cạnh đó, dự án cũng có thể được kiểm toán một cách chọn lọc để đánh giá mức độ tuân thủ của dự án đối với hệ thống luật định về đầu tư công. Thực hiện nghiêm túc việc đánh giá hiệu quả đầu tư và xử lý mạnh những người có liên quan chịu trách nhiệm đối với dự án kém hiệu quả. Giáo dục đào tạo, lựa chọn cán bộ liên quan, xử lý nghiêm khắc mọi cán bộ vi phạm, tiêu cực, tham nhũng. Đưa vào luật việc bắt buộc phải kiểm toán mọi khoản thanh toán sử dụng vốn nhà nước. Nâng cao hiệu lực và hiệu quả công tác giám sát các dự án đầu tư công thông qua việc tăng cường vai trò giám sát của Hội đồng nhân dân, công tác kiểm toán các dự án đầu tư công cũng như cơ chế giám sát của người dân và các tổ chức xã hội đối với hoạt động đầu tư công.

- Sắp xếp và lựa chọn thứ tự ưu tiên đầu tư các dự án thuộc chính sách đầu tư côngđể đảm bảo cân đối được nguồn vốn

Việc lựa chọn các dự án đầu tư công được quy định ở nhiều văn bản pháp luật khác nhau. Chính vì vậy, quy trình lựa chọn, thẩm định, phê duyệt và quyết định đầu tư cần được tiến hành bài bản và thống nhất. Người có thẩm quyền quyết định các dự án đầu tư công cần phải cân nhắc thận trọng trước khi đưa ra quyết định đầu tư hay không nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư, tránh sai sót, rủi ro từ khâu phê duyệt. Cần phải thống nhất quy trình thẩm định, lựa chọn, phê duyệt và quyết định đầu tư để lựa chọn những dự án có tính khả thi cũng như khả năng hoàn thành sớm nhất. Bên cạnh đó, việc quản lý các dự án cần sự tham gia của nhiều cơ quan sẽ

thuận tiện hơn khi giữa các cơ quan có được sự thống nhất về quy trình quản lý. Cần có quy định rõ về trách nhiệm của các cơ quan, cá nhân, đơn vị liên quan đến dự án đầu tư.

Tăng cường việc phân cấp trong công tác theo dõi, đánh giá, kiểm tra, giám sát trong triển khai thực hiện các dự án đầu tư công để kịp thời xử lý các sai phạm phát sinh trong quá trình thực hiện, nâng cao hiệu quả của nguồn vốn đầu tư công. Việc lựa chọn dự án đầu tư công cần chú trọng đến việc đầu tư vào các dự án trọng điểm có tính lan tỏa vùng, miền và mang lại hiệu quả kinh tế xã hội cao nhất khi đưa vào sử dụng.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 186 trang tài liệu này.

Trong các dự án đầu tư công, vai trò của người chủ đầu tư là cần phân tích, cân nhắc thật kỹ trước khi ra quyết định. Vì vậy, việc lựa chọn sắp xếp thứ tự các dự án cần được ưu tiên đầu tư cũng là một trong những nhiệm vụ quan trọng và cần thiết. Thực hiện cơ chế người có thẩm quyền quyết định đầu tư chỉ quyết định đầu tư trên cơ sở cân đối và bố trí được đủ nguồn vốn được thống nhất trong Nghị quyết của HĐND tỉnh. Muốn vậy, cần áp dụng các chế tài buộc người có thẩm quyền quyết định các dự án đầu tư phải cân nhắc một cách thận trọng khi quyết định phê duyệt đầu tư, nhằm nâng cao hiệu quả thực thi chính sách đầu tư công, tránh sai sót, rủi ro ngay từ khâu phê duyệt chủ trương. Cần tập trung xây dựng dứt điểm và đồng bộ một số công trình kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội trọng điểm như các tuyến đường bộ, hạ tầng các khu công nghiệp, khu kinh tế, khu đô thị.

Cần có những quy định rõ trách nhiệm cá nhân, đơn vị liên quan đến chất lượng công trình từ khi thi công đến khi sử dụng. Việc phân cấp trong thực thi chính sách đầu tư công cần được thực hiện một cách triệt để hơn, nghiêm túc hơn, tránh việc phân cấp, phân quyền mang tính hình thức để các cấp dưới được chủ động hơn trong việc phê duyệt và quyết định đầu tư những công trình, dự án phù hợp với lợi ích thiết thực và nhu cầu của cộng đồng dân cư do địa phương, đơn vị quản lý, để kịp thời xử lý các sai phạm phát sinh, nâng cao hiệu quả quản lý nguồn vốn đầu tư.

Các dự án đầu tư công phải phục vụ mục tiêu phát triển đồng bộ, hiện đại hóa từng bước kết cấu hạ tầng đô thị và nông thôn; kết nối hệ thống hạ tầng kỹ thuật

đáp ứng yêu cầu phát triển tạo diện mạo đô thị hiện đại văn minh. Trong đó, ưu tiên đầu tư các công trình thuộc kết cấu hạ tầng giao thông tại các nút thắt, các đầu mối và trong các khu vực đô thị, ưu tiên đầu tư hệ thống cấp nước, thoát nước, xử lý rác thải góp phần trực tiếp giải quyết vấn đề dân sinh bức xúc và đạt các chỉ tiêu về môi trường đô thị. Đồng thời, thực hiện chính sách đầu tư công cũng phải ưu tiên các dự án phục vụ mục tiêu thúc đẩy sản xuất kinh doanh, tăng cường thu hút đầu tư, phát triển công nghiệp, dịch vụ; ưu tiên đầu tư hạ tầng ngoài hàng rào các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, hạ tầng thương mại, du lịch góp phần tạo tiền đề để thúc đẩy sản xuất và đạt được các chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế. Bên cạnh đó, các dự án đầu tư công từ NSNN của tỉnh thời cần phục vụ mục tiêu đổi mới, sáng tạo, phát triển khoa học, công nghệ thúc đẩy tái cơ cấu kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển kinh tế tri thức; phát triển và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý nhà nước nhằm đẩy mạnh cải cách hành chính, xây dựng chính quyền điện tử.

4.3.3. Tăng cường năng lực thực thi của các chủ đầu tư trong thực hiện chính sách đầu tư công

Sau khi các đơn vị (sở, ngành, các huyện) nhận được kế hoạch phân bổ vốn đầu tư công trung hạn, sẽ tiến hành lập dự án thực hiện theo danh mục đã được phê duyệt của UBND tỉnh. Các đơn vị lập dự án đầu tư công dựa theo nguồn vốn cũng như danh mục đầu tự. Tuy nhiên, do đơn vị nào có được kế hoạch thì đơn vị đó sẽ lập dự án thực hiện đầu tư công theo phân cấp thẩm quyền được quy định của UBND tỉnh. Cán bộ được giao là những cán bộ bộ của đơn vị thực thi dự án, hoặc doanh nghiệp được mời thầu thi công công trình thì giao doanh nghiệp lập dự án , năng lực lập dự án của mỗi cán bộ, mỗi đơn vị khác nhau, dẫn đến việc lập ra các dự án chưa hoàn toàn phù hợp. Thực tế, đa phần các đơn vị khi nhận được kế hoạch phân bổ vốn đầu tư công, tiến hành tìm kiếm nhà thầu và giao việc lập dự án thực hiện đó cho nhà thầu. Nhà thầu căn cứ vào lượng vốn đó để lập dự án tiền khả thi, gửi đơn vị để tiến hành thẩm định. Việc thẩm định tiền khả thi hầu như được làm hết sức hình thức để có đủ điều kiện ghi vốn, trúng thầu. Sau khi trúng thầu, nhà thầu tiếp tục thực hiện các bước tiếp theo, hoặc có thể bán lại cho nhà thầu khác thực hiện để hưởng ―hoa hồng‖. Theo đó, các dự án thường bị đội vốn, hoặc việc thi công công trình không đúng tiêu chuẩn quy định, kém chất lượng là nguyên nhân

làm cho việc thực hiện chính sách đầu tư công không hiệu quả.

Để đảm bảo thực hiện chính sách đầu tư công có hiệu quả, nhất thiết phải thật nghiêm túc với các đối tượng đầu tư trong khâu lập dự án, đảm bảo các dự án lập phải có căn cứ khoa học. Thông thường, các đơn vị lập dự án thường vượt quá so với khả năng, luôn hy vọng trong quá trình thực hiện có thể còn nhận được kinh phí bổ sung từ nguồn dự phòng để thực hiện dự án vượt so với khả năng vốn được phân bổ ban đầu. Thực hiện tốt giải pháp này cần:

- Tăng cường năng lực cho các chủ đầu tư bằng cách chủ động tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng, cập nhật kiến thức, nâng cao năng lực, kinh nghiệm cho các chủ doanh nghiệp trong công tác quản lý các dự án trên địa bàn tỉnh, đảm bảo thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ quản lý về các dự án, nhất là các dự án đầu tư XDCB trên địa bàn; kịp thời phát hiện và có biện pháp xử lý nghiệm các cá nhân, tổ chức không thực hiện hoặc thực hiện không đúng, đầy đủ các quy định của doanh nghiệp trong quá trình thi công.

- Người có thẩm quyền phê duyệt dự án đầu tư công phải thực hiện nghiêm túc việc phê duyệt dự án theo đúng quy định của pháp luật hiện hành, chỉ phê duyệt những dự án giải trình rõ ràng khả năng cân đối nguồn vốn để thực hiện, kiên quyết tránh hiện tượng nể nang khi hạ bút phê duyệt những dự án mang tính hình thức, đối phó để khi có vốn rồi mới bắt đầu chuẩn bị dự án. Cần xóa bỏ tình trạng phê duyệt quá nhiều dự án vượt nguồn lực hiện có, kế hoạch đầu tư công bị chia nhỏ ra nhiều năm, dẫn đến đầu tư dàn trải, kéo dài thời gian thi công, nợ đọng trong xây dựng cơ bản lớn, gây lãng phí, thất thoát, hiệu quả thấp. Cần đổi mới và áp dụng nguyên tắc phân bổ nguồn vốn đầu tư theo cơ chế thị trường. Đối với các dự án đấu thầu đầu tư công cần sử dụng nguyên tắc ngân sách cứng, không được điều chỉnh chi phí đầu tư.

- Cơ quan tham mưu cần nghiêm túc thực hiện thẩm định các dự án để đảm bảo lựa chọn được những dự án tốt nhất trước khi trình lãnh đạo phê duyệt. Muốn vậy, cần phải tuyển chọn được đội ngũ thẩm định giỏi về năng lực chuyên môn, có tinh thần trách nhiệm cao và phẩm chất đạo đức tốt, lập trường tư tưởng vững vàng, không bị cám dỗ trước những tiêu cực trong khi thực thi nhiệm vụ.

- Đối tượng thực hiện dự án cần rất nghiêm túc trong việc chọn nhà thầu, cần chọn nhà thầu có đủ năng lực về chuyên môn, đáp ứng được yêu cầu thực hiện các dự án đầu tư công, tránh tình trạng nể nang, quen biết, thậm chí là ―sân sau‖ mà chọn ra nhà thầu không đủ năng lực thực hiện, không lập được dự án mang tính khả thì, dự toán không sát với thực tế, gây cản trở việc thực hiện đầu tư của đơn vị thực hiện chính sách đầu tư công.

4.3.4. Tăng cường tính chủ động và linh hoạt trong điều hành thực hiện chính sách đầu tư công

Quán triệt và tổ chức thực hiện tốt các Nghị quyết của Chính phủ về chỉ đạo điều hành kế hoạch đầu tư công, bảo đảm hoàn thành hết kế hoạch đầu tư công được giao, nâng cao chất lượng, hiệu quả các công trình đầu tư nói chung và đầu tư công nói riêng. Chủ động nắm bắt, đánh giá tình hình triển khai thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn, kịp thời đề xuất cấp có thẩm quyền xử lý các dự án triển khai chậm, điều chuyển vốn cho các dự án có nhu cầu bổ sung vốn để đẩy nhanh tiến độ. Trong bối cảnh nền kinh tế của cả nước cũng như tỉnh còn nhiều khó khăn,

nguồn vốn thực hiện chính sách đầu tư công rất hạn hẹp, UBND tỉnh quán triệt cơ quan trực tiếp tham mưu công tác lập kế hoạch vốn đầu tư trung hạn giai đoạn 2021

- 2025 là Sở Kế hoạch và Đầu tư, cần đặc biệt quan tâm và quán triệt chủ trương tiết kiệm, hiệu quả trong xây dựng kế hoạch đầu tư công trung hạn và hàng năm. Trước hết, phải tập trung xử lý tốt số nợ đọng trong các dự án đầu tư công, nhằm tháo gỡ khó khăn cho các nhà thầu, doanh nghiệp, bố trí đủ vốn cho các dự án đã hoàn thành, dự án chuyển tiếp. Đối với các dự án khởi công mới, chỉ phê duyệt những dự án đầu tư công thật sự cần thiết, phục vụ cho nhu cầu cấp bách về phát triển kinh tế

- xã hội của tỉnh, cần phải cân đối, bố trí đủ nguồn vốn để thực hiện, bảo đảm sử dụng hiệu quả cao nhất nguồn vốn đầu tư công.

Thường xuyên rà soát kỹ lưỡng quyết định phê duyệt chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư đúng trình tự thủ tục và bảo đảm phù hợp với ý kiến thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn. Không đề xuất cấp có thẩm quyền bố trí kế hoạch đầu tư công trung hạn và hàng năm cho các dự án phê duyệt chủ trương đầu tư và quyết định đầu tư không đúng quy định tại Luật Đầu tư công và các văn bản

quy phạm pháp luật liên quan. Đồng thời, Sở Kế hoạch và Đầu tư cần kiểm soát chặt chẽ việc điều chỉnh dự án đầu tư công, chỉ điều chỉnh dự án trong các trường hợp quy định rõ trong Luật Đầu tư công, phù hợp với khả năng cân đối nguồn vốn để thực hiện; phải thực hiện thẩm định lại nguồn vốn và khả năng cân đối vốn trước khi trình cấp có thẩm quyền quyết định điều chỉnh dự án. Sở Kế hoạch vấ Đẩu tư cần chủ trì và kiên quyết kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm, đề xuất UBND tỉnh xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân để xảy ra tình trạng làm tăng tổng mức đầu tư khi lập, thẩm định, phê duyệt điều chỉnh dự án đầu tư không thuộc các trường hợp được điều chỉnh tổng mức đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư công, nhằm giảm thiểu sự điều chỉnh trong quá trình triển khai thực hiện.

4.3.5. Tăng cường kiểm tra và xử lý nợ đọng để nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đầu tư công trên địa bàn tỉnh

Tăng cường kiểm tra và xử lý nợ đọng là rất quan trọng, nhất là đối với các dự án xây dựng cơ bản từ nguồn vốn của tỉnh. Những nội dung công việc cần làm là: Tập trung chỉ đạo, lập lại kỷ cương, nghiêm túc trong thực thi chính sách đầu tư công. Yêu cầu cơ quan tham mưu phải xây dựng kế hoạch và báo cáo UBND tỉnh về tình hình nợ đọng đối với các dự án đầu tư trên địa bàn tỉnh, đồng thời, đưa ra phương án xử lý nợ đọng, đặc biệt là nợ đọng trong đầu tư xây dựng cơ bản hàng năm và đầu tư trung hạn để UBND tỉnh làm căn cứ xem xét, xử lý.

Tăng cường kiểm tra, đôn đốc, chỉ đạo các ngành, địa phương trong quá trình triển khai thực hiện để hạn chế nợ đọng gia tăng, cũng như đảm bảo thời gian thực hiện đầu tư. Cần xác định rõ trách nhiệm của đơn vị, cá nhân để các dự án đầu tư có nợ đọng kéo dài, gắn trách nhiệm cá nhân trong việc để phát sinh nợ trong thực hiện đầu tư nói chung và đầu tư công nói riêng. Nhằm hạn chế nợ đọng phát sinh cũng như xử lý tốt nợ đọng tồn tại, UBND tỉnh cần:

- Giao đơn vị tham mưu, tuyên truyền, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật trong thực thi chính sách đầu tư công đến các chủ thể tham gia thực hiện, nhằm thấy rõ được những bất lợi khi nợ đọng kéo dài để ngăn ngừa nợ đọng phát sinh. Theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được giao, tham mưu bố trí vốn cho từng chương trình, dự án theo đúng thứ tự ưu tiên, trong đó tập trung trả nợ vốn vay và thanh toán nợ đọng, nhất là nợ đọng xây dựng cơ bản theo lộ trình quy định; tham mưu

các cơ chế chính sách giải quyết dứt điểm nợ đọng tồn tại, hạn chế tối thiểu nợ đọng phát sinh. Có thể tham mưu, đề xuất UBND tỉnh bố trí các nguồn vốn khác thuộc Ngân sách tỉnh để ưu tiên, tập trung thanh toán dứt điểm các khoản nợ đọng đối với các dự án đầu tư công. Đề xuất không bố trí vốn cho khởi công mới khi chưa giải quyết xong nợ đọng theo quy định. Hướng dẫn, đôn đốc các chủ đầu tư lập hồ sơ, thủ tục thanh toán hoàn ứng, thanh toán vốn đầu tư đảm bảo theo quy định.

- Yêu cầu các tổ chức, địa phương, các chủ đầu tư định kỳ rà soát, báo cáo danh mục dự án, số nợ đọng và phương án xử lý, gửi về Sở Kế hoạch và Đầu tư để tổng hợp, báo cáo UBND tỉnh và các bộ, ngành Trung ương theo quy định. Trên cơ sở số vốn kế hoạch đầu tư công trung hạn đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt, xây dựng kế hoạch thực hiện cho phù hợp với mức vốn được giao; hàng năm, căn cứ mức vốn, mục tiêu đầu tư được Chủ tịch UBND tỉnh giao để triển khai thực hiện theo quy định. Ưu tiên bố trí số vốn kế hoạch đầu tư công trung hạn được giao để xử lý nợ đọng; hoàn thành các hạng mục dở dang; đồng thời, có có thể huy động các nguồn vốn hợp pháp khác thực hiện dứt điểm; các tổ chức, cá nhân tuyệt đối không tự bỏ vốn đầu tư trước, khi chưa được cấp có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư; chỉ tổ chức lựa chọn nhà thầu thi công đối với các gói thầu có đầy đủ hồ sơ, thủ tục và được giao kế hoạch vốn. Thường xuyên rà soát và có kế hoạch giải ngân cụ thể đối với từng dự án, gói thầu; trường hợp dự kiến khả năng không giải ngân hết kế hoạch vốn, các chủ đầu tư báo cáo về Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính để tổng hợp, trình Chủ tịch UBND tỉnh xem xét, điều chuyển vốn cho dự án khác theo quy định. Tăng cường đôn đốc các nhà thầu nghiệm thu, lập hồ sơ để thanh toán ngay với Kho bạc Nhà nước khi có khối lượng nghiệm thu và hoàn ứng theo quy định hiện hành. Người đứng đầu các cơ quan, đơn vị được giao kế hoạch vốn đầu tư công có công trình, dự án sử dụng vốn sai mục đích, gây thất thoát vốn; không giải ngân hết kế hoạch vốn mà không có lý do khách quan, phải thu hồi vốn; nghiệm thu, thanh quyết toán không đúng quy định; hoàn ứng hoặc tiến độ thi công chậm, làm phát sinh nợ đọng, phải chịu trách nhiệm toàn diện trước pháp luật.

- Các sở, ban, ngành, đơn vị liên quan, theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được giao, cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra chuyên đề, công tác giám sát đánh giá đầu tư, nhằm kịp thời phát hiện và kiên quyết xử lý những vi phạm trong