ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------
ĐỖ VĂN KIÊN
BIẾN ĐỔI GIA ĐÌNH
NGƯỜI DAO QUẦN TRẮNG Ở XÃ TÂN HƯƠNG, HUYỆN YÊN BÌNH, TỈNH YÊN BÁI
LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ
Chuyên ngành: Dân tộc học Mã số: 60 22 70
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Lê Sỹ Giáo
Hà Nội-2013
BẢNG KÊ NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT
CNH: Công nghiệp hóa CTQG: Chính trị quốc gia HĐH: Hiện đại hóa KHXH: Khoa học xã hội
KHXH&NV: Khoa học Xã hội và Nhân văn Nxb: Nhà xuất bản
DANH MỤC BẢNG BIỂU
19 | |
Bảng 2.2: Thành phần dân tộc xã Tân Hương (theo hộ và nhân khẩu) | 20 |
Bảng 2.3: Phân bố người Dao Quần Trắng ở xã Tân Hương theo đơn vị hành chính | 26 |
Bảng 3.1: Tuổi kết hôn lần đầu của người Dao Quần Trắng (trước 1986) | 34 |
Bảng 3.2: Người quyết định hôn nhân (trước 1986) | 35 |
Bảng 3.3: Tuổi kết hôn lần đầu của người Dao Quần Trắng (sau 1986) | 38 |
Bảng 3.4: Người quyết định hôn nhân hiện nay | 38 |
Bảng 3.5: Quy mô gia đình thời điểm trước 1986 | 41 |
Bảng 3.6: Quy mô gia đình của người Dao Quần Trắng ở Tân Hương hiện nay | 42 |
Bảng 3.7: Cấu trúc gia đình theo thế hệ (trước 1986) | 43 |
Bảng 3.8: Cấu trúc gia đình theo thế hệ hiện nay | 43 |
Bảng 3.9: Số con trong gia đình người Dao Quần Trắng ở Tân Hương (trước 1986) | 44 |
Bảng 3.10: Số con trong gia đình người Dao Quần Trắng ở Tân Hương hiện nay | 47 |
Bảng 3.11: So sánh vai trò của giáo dục của gia đình và nhà trường | 57 |
Có thể bạn quan tâm!
- Biến đổi gia đình người Dao Quần Trắng ở xã Tân Hương, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái - 2
- Tiếp Cận Theo Lý Thuyết Chức Năng (Hay Chức Năng – Cấu Trúc)
- Đị A Bà N Nghi Ên C Ứu: Xã Tân Hương , Huy Ện Y Ên Bì Nh, T Ỉ Nh Y Ên Bái
Xem toàn bộ 141 trang tài liệu này.
MỤC LỤC
Trang
1 | ||
1. | Tính cấp thiết của đề tài | 1 |
2. | Mục đích nghiên cứu | 2 |
3. | Đối tượng, phạm vi nghiên cứu | 2 |
4. | Nguồn tài liệu và giả thiết khoa học | 3 |
5. | Đóng góp của luận văn | 3 |
6. | Cấu trúc luận văn | 4 |
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU | 5 | |
1.1. | Tổng quan về tình hình nghiên cứu | 5 |
1.1.1. | Những nghiên cứu về gia đình và biến đổi gia đình | 5 |
1.1.2. | Những nghiên cứu về người Dao và nhóm Dao Quần Trắng | 8 |
1.2. | Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu | 9 |
1.2.1. | Một số khái niệm sử dụng trong luận văn | 9 |
1.2.2. | Một số hướng tiếp cận lý thuyết | 12 |
1.2.3. | Phương pháp nghiên cứu | 15 |
Tiểu kết chương 1 | 17 |
18 | ||
2.1. | Khái quát về địa bàn nghiên cứu | 18 |
2.1.1. | Địa bàn nghiên cứu: Xã Tân Hương, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái | 18 |
2.1.2. | Giới thiệu về người Dao Quần Trắng ở huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái | 21 |
2.2. | Gia đình truyền thống của người Dao Quần Trắng | 28 |
2.2.1. | Phân loại gia đình | 28 |
2.2.2. | Loại hình gia đình truyền thống của người Dao Quần Trắng | 29 |
Tiểu kết chương 2 | 31 | |
CHƯƠNG 3: BIẾN ĐỔI CẤU TRÚC, CHỨC NĂNG VÀ MỐI QUAN HỆ GIA ĐÌNH TRƯỚC VÀ SAU ĐỔI MỚI | 33 | |
3.1. | Biến đổi cấu trúc gia đình | 33 |
3.1.1. | Cấu trúc (quan hệ) hôn nhân | 33 |
3.1.2. | Cấu trúc gia đình theo số khẩu (quy mô) | 40 |
3.1.3. | Cấu trúc gia đình theo thế hệ | 42 |
3.2. | Biến đổi chức năng gia đình | 44 |
3.2.1. | Chức năng tái sản xuất con người | 44 |
3.2.2. | Chức năng kinh tế | 49 |
3.2.3. | Chức năng giáo dục | 53 |
58 | ||
3.3.1. | Trong quan hệ vợ chồng (quan hệ ngang) | 58 |
3.3.2. | Trong quan hệ giữa các thế hệ (quan hệ dọc) | 59 |
3.4. | Tác động của biến đổi cấu trúc, chức năng, mối quan hệ gia đình đến đời sống gia đình và xã hội | 62 |
Tiểu kết chương 3 | 64 | |
CHƯƠNG 4: BIẾN ĐỔI CÁC PHONG TỤC, NGHI LỄ TRONG CHU KỲ ĐỜI NGƯỜI TRƯỚC VÀ SAU ĐỔI MỚI | 66 | |
4.1. | Biến đổi các phong tục, nghi lễ trong sinh đẻ và nuôi con | 66 |
4.1.1. | Các phong tục, nghi lễ trong sinh đẻ và nuôi con trước Đổi mới | 66 |
4.1.2. | Biến đổi các phong tục, nghi lễ trong sinh đẻ và nuôi con | 69 |
4.2. | Biến đổi các phong tục, nghi lễ trong lễ cấp sắc | 72 |
4.2.1. | Các phong tục, nghi lễ trong lễ cấp sắc trước Đổi mới | 72 |
4.2.2. | Biến đổi các phong tục, nghi lễ trong lễ cấp sắc | 77 |
4.3. | Biến đổi các phong tục, nghi lễ trong cưới xin | 80 |
4.3.1. | Các phong tục nghi lễ trong cưới xin trước Đổi mới | 80 |
4.3.2. | Biến đổi các phong tục, nghi lễ trong cưới xin | 86 |
4.4. | Biến đổi các phong tục, nghi lễ trong ma chay | 89 |
4.4.1. | Các phong tục, nghi lễ trong ma chay trước Đổi mới | 89 |
4.4.2. | Biến đổi các phong tục, nghi lễ trong ma chay | 95 |
3.3.
97 | ||
Tiểu kết chương 4 | 99 | |
KẾT LUẬN | 100 | |
TÀI LIỆU THAM KHẢO | 104 | |
PHỤ LỤC | 108 | |
1 | Địa bàn nghiên cứu | 109 |
2 | Bản đồ tỉnh Yên Bái | 110 |
3 | Phiếu thu thập thông tin | 111 |
4 | Một số hình ảnh | 118 |
4.5.
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong đời sống các tộc người nước ta, gia đình là tế bào cơ bản của xã hội, giữ vai trò hạt nhân trong cấu trúc xã hội và có chức năng rất quan trọng. Bức tranh gia đình phản ánh sự đa dạng của thiết chế và trình độ xã hội ở các dân tộc.
Gia đình có lịch sử từ rất sớm và đã trải qua một quá trình phát triển lâu dài. Thực tế, gia đình có sự ảnh hưởng và những tác động mạnh mẽ đến xã hội. Về phương diện văn hóa tộc người, gia đình có thể được coi như xã hội tộc người thu nhỏ, đồng thời chịu sự ràng buộc bởi điều kiện văn hóa xã hội của đời sống tộc người. Vì vậy, gia đình là thiết chế quan trọng bảo tồn và phát huy văn hóa tộc người.
Với tư cách là tế bào, là thiết chế cơ bản của xã hội, gia đình luôn giữ vai trò quan trọng trong đời sống của mỗi cá nhân, cộng đồng và tộc người cũng như sự phát triển của xã hội. Nhận thức về vị trí, vai trò của gia đình, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng Cộng sản Việt Nam đã khẳng định: “Gia đình là môi trường quan trọng để hình thành, nuôi dưỡng và giáo dục nhân cách con người, bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống tốt đẹp, tạo nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” [5, tr 67].
Cùng với những bước chuyển mình rò rệt trong đời sống kinh tế - văn hóa - xã hội của đất nước trong thời kỳ Đổi mới, gia đình các dân tộc Việt Nam, đặc biệt là gia đình của các dân tộc thiểu số trong đó có nhóm Dao Quần Trắng ở tỉnh Yên Bái đã và đang có những bước biến đổi mạnh mẽ. Chính sự phát triển kinh tế - xã hội trong gần ba thập kỷ qua đã có tác động nhiều chiều đến đời sống văn hoá - xã hội của người Dao Quần Trắng, trong đó có gia đình. Thiết chế gia đình của đồng bào đã có những biến đổi quan trọng cả về cấu trúc, chức năng, đặc điểm sinh hoạt và lối sống so với truyền thống. Những thay đổi đó đã tạo ra một diện mạo mới về gia đình của người Dao Quần Trắng ở tỉnh Yên Bái, đồng thời tác động lên văn hóa và lối sống của cộng đồng cư dân này. Bên cạnh sự biến đổi trên các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội, những thay đổi của gia đình người Dao Quần Trắng với tư cách là tế bào và thiết chế cơ bản của cộng đồng đã diễn ra sự tương tác giữa truyền thống và hiện đại, văn hóa và phát triển. Đó chính là hình ảnh thu nhỏ nhưng hết sức sinh động của quá trình biến đổi và phát triển văn hóa tộc người từ mấy thập kỷ nay ở miền núi Việt Nam.