Chú Trọng Phát Triển Nguồn Nhân Lực Chuyên Nghiệp Và Cơ Chế Tài Chính

phương, các TĐKT, TCT nhà nước tổ chức thực hiện việc thông tin, tuyên truyền về TCC DNNN theo đúng chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước”.[22]

Ngoài ra, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cũng nhiều lần chỉ đạo: “Các DN phải tăng cường hơn nữa tính công khai, minh bạch trong hoạt động của DNNN; kết quả sản xuất kinh doanh phải được công bố công khai, minh bạch, trung thực kịp thời với báo chí, dư luận để xã hội hiểu đúng về DNNN. Chủ tịch HĐTV, HĐQT các DNNN phải chịu trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ này”. [52, (1+2), tr 6 ].

Tại Thông tư 171/2013/TT-BTC ngày 20 tháng 11 năm 2013, về việc “hướng dẫn công khai thông tin tài chính theo quy định tại Nghị định 61/2013/NĐ-CP” cũng quy định: “DNNN phải thực hiện công bố thông tin với chủ sở hữu, nhà đầu tư, người lao động, công chúng”. Tuy nhiên, hình thức công bố cao nhất, được cho là minh bạch nhất mới chỉ dừng ở trang web của DN, chứ chưa buộc phải công khai trên báo chí. Nhưng với thực trạng trang web của DN hiện nay là chưa đủ sự minh bạch cần thiết và rất khó giám sát.

Thế nhưng, qua trao đổi với tác giả, 04 nhà báo đều trả lời nguyên nhân dẫn đến những hạn chế trong công tác thông tin TCC DNNN là do không tiếp cận được thông tin hoặc thiếu thông tin và đề xuất có cơ chế minh bạch thông tin, tăng cường cung cấp thông tin cho báo chí.

Dù việc minh bạch thông tin về DNNN hiện đang có tiến triển, nhưng cần thực hiện quyết liệt, nhất quán hơn nữa.

Trước mắt, các cơ quan nhà nước cần nghiêm túc thực hiện đúng quy định trên và quy chế phát ngôn của Thủ tướng. Bên cạnh đó, cần sớm sửa đổi thông tư này với yêu cầu cao hơn và công bố thông tin trên báo chí. Riêng mức độ công bố thông tin, Chính phủ cần lập danh mục cụ thể những DN nào không phải công bố thông tin đầy đủ như các DN trên sàn chứng khoán do yếu tố vì an ninh quốc phòng; DN nào phải công bố. Tránh tình trạng các DN vin vào yếu tố an ninh quốc phòng, đảm bảo an sinh xã hội, bí mật nhà nước mà né tránh cung cấp thông tin cho báo chí.

Mỗi bộ, ngành, địa phương căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ của mình phải xây dựng kế hoạch tuyên truyền cụ thể chi tiết đến từng tháng. Ngoài bộ phận tuyên truyền của Bộ, ngành, địa phương cần có đầu mối cung cấp thông tin cho báo chí tại các vụ cục, đơn vị trực thuộc, đặc biệt là đơn vị phụ trách về quản lý về DNNN. Chẳng hạn là Vụ quản lý DN ở các bộ; Cục Tài chính DN ở Bộ Tài chính… Các đầu mối này phải có người học báo chí, am hiểu về báo chí để có sự đồng hành cùng với báo chí, đảm bảo thông tin nhanh chóng, kịp thời, đúng định hướng. Định kỳ tháng hoặc quý nên tổ chức họp báo để công bố công khai các thông tin về hoạt động, TCC của DNNN để báo chí biết và giải đáp mọi thắc mắc của dư luận. Đặc biệt, công khai những đơn vị có sai sót, chậm trễ trong quá trình thực hiện.

Ngoài ra, Ban Đổi mới Xắp xếp DNNN thuộc Văn phòng Chính phủ cũng nên rộng cửa hơn với báo chí. Có thể lựa chọn cơ quan báo, phóng viên để thông tin nhưng việc hạn chế quá ít cơ quan báo chí trong tình hình hiện nay vô hình trung đã thu hẹp phạm vi thông tin.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 164 trang tài liệu này.

Về lâu dài, nhất là sau khi Đảng và Nhà nước thống nhất chủ trương là sẽ lập cơ quan ngang bộ, hoặc cấp tổng cục tại Bộ Kế hoạch Đầu Tư, hay tại Bộ Tài chính làm cơ quan chuyên quản DNNN thì đầu mối công bố thông tin về DNNN nên giao hẳn cho đơn vị này. Theo đó, đơn vị chuyên quản này lập trang web và có mục tổng hợp toàn bộ thông tin về DNNN và cụ thể các DN. Mức độ thông tin phải đảm báo như DN niêm yết trên sàn chứng khoán. Kèm theo đó là có chế tài cụ thể đối với những DN không thực hiện, vì hiện nay vẫn còn thiếu chế tài này.

Đối với cơ quan báo chí

Ông Bùi Đức Hải nhận định: “Báo chí đang có nhiều thuận lợi hơn trong việc truyền thông về vấn đè này. Thứ nhất, các quy định mới về TCC DNNN buộc các DNNN phải công khai thông tin về lộ trình CPH, thoái vốn… Thứ hai, Chính phủ đã xác định trách nhiệm rò ràng của người đứng đầu trong thực hiện CPH. Các bộ, ngành địa phương đều được yêu cầu thông tin về việc thực hiện công việc này. Thứ

ba, sau 3 năm tuyền truyền về vấn đề này, báo chí đã có kinh nghiệm hơn trong thực hiện các đề tài liên quan đến CPH DNNN” [Phụ lục 3.4].

Để tận dụng cơ hội này, theo ông Hải, trước mắt báo chí cần “truyền thông về yêu cầu thực hiện nghiêm túc quy định về công khai cần được thực hiện quyết liệt”. Theo đó, đẩy mạnh tuyên truyền để dư luận, DN hiểu cụ thể mục đích của tuyên truyền là có lợi, cần thiết cho cả nhà nước, DN, nhà đầu tư… “a) Đảm bảo minh bạch, trung thực và khách quan tình hình tài chính của DNNN. Phát hiện kịp thời hành vi vi phạm chế độ quản lý tài chính, chế độ kế toán của DN. b) Thực hiện quyền hạn và trách nhiệm của chủ sở hữu nhà nước, người lao động trong việc giám sát, kiểm tra và thực hiện quy chế dân chủ ở DNNN; thực hành tiết kiệm chống lãng phí, chống tham nhũng, nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh, bảo toàn và phát triển vốn Nhà nước. c) Là căn cứ để các nhà đầu tư trong và ngoài nước nghiên cứu và quyết định việc đầu tư vào DN; các chủ nợ có thông tin để giám sát đánh giá khả năng thanh toán nợ của DN”- Điều 26, Thông tư.

Mặt khác, báo chí đưa tin phải đảm bảo trung thực, khách quan tránh tình trạng cắt câu, bẻ chữ không đúng nội dung người trả lời phỏng vấn, trao đổi để giật gân, câu khách. Ông Đặng Quyết Tiến nêu quan điểm: “Báo chí cần xác định rò, việc thông tin tuyên truyền là để giúp DN phát triển tốt hơn chứ không phải là để DN khó khăn hơn. Việc thông tin cần vào thời điểm thích hợp để DN còn có thời gian tập trung vào sản xuất, kinh doanh”. Nếu báo chí thông tin thiếu khách quan sẽ khiến cơ quan nhà nước sợ bị mất uy tín, DN sợ bị ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh, từ đó sẽ tạo ra khoảng cách với báo chí, né tránh báo chí…

Ngoài ra, để đảm bảo sự khách quan cần tránh tình trạng: “Lấy vấn đề cụ thể ở một DN và quy lên là trách nhiệm của cơ quan này, cơ quan khác là thiếu hay không đầy đủ trong kiểm tra giám sát để thất thoát... Hoặc xem đó là tình trạng chung của tất cả các DN” như đã được phân tích ở phần trên. Tóm lại, cơ quan báo chí, bản thân nhà báo phải tạo dựng niềm tin đối với DN bằng sự chân thành, đồng hành để cùng phát triển.

Để làm được điều đó, báo chí cần đào tạo phóng viên am hiểu lĩnh vực mình phụ trách, am hiểu về tài chính để đưa tin, hiểu các tính năng kỹ thuật ngành đó để đưa tin đúng, kiểm chứng. Để không tạo ra sự ngộ nhận. Đặc biệt, đạo đức nghề nghiệp là điều không thể thiếu. Nếu đưa tin không đúng phải tuân thủ việc cải chính. Thực tế cho thấy, từ một báo cáo tài chính của DN, nhưng nếu báo chí khai thác các khía cạnh khác nhau sẽ tạo ra các cách khiểu khác nhau. Chính vì vậy, báo chí phải tôn trọng DN. Họ đưa ra thông tin báo chí phải chuyển tải đầy đủ rồi mới phân tích những gì hạn chế, những cái chưa đúng, chưa chuẩn xác... để bạn đọc có điều kiện đối chiếu. Vì DN còn phải đối diện với thị trường, và các đối thủ cạnh tranh. Nếu thông tin không đúng, đủ làm hiểu sai sẽ ảnh hưởng đến quá trình sản xuất kinh doanh.

Bên cạnh đó, theo Nhà báo Hoàng Tư Giang, để có thông tin độc “phóng viên phải yêu nghề, tha thiết với nghề từ đó, phải tự thân vận động. Nhà báo cần kiên trì, bám trụ, tăng cường quan hệ. Ví dụ, hội thảo không cho vào thì nhờ người quen xin vào, trường hợp không được thì gửi máy ghi âm, kiểu gì cũng phải viết được”.

Đối với DN, hiện nay hầu hết các DNNN đều đã có phòng truyền thông (có DN gọi là phòng PR, quan hệ công chúng, bộ phận đối ngoại…). Và cũng hầu hết ở các bộ phận đó đều có các nhân sự học báo chí, hoặc hiểu về báo chí, thường xuyên quan hệ, cung cấp thông tin cho báo chí. Tuy nhiên, thông tin chủ yếu dừng lại ở việc quảng bá, quảng cáo, một chiều, chưa đảm bảo khách quan nên khó được báo chí sử dụng, hoặc sử dụng nhưng không hấp dẫn được bạn đọc. Do vậy, lãnh đạo DN cũng cần chủ động hơn trong việc cung cấp thông tin cho báo chí, xem báo chí là bạn đồng hành, trao đổi thẳng thắn, cởi mở với nhau hơn nữa, đặc biệt phải tin cậy, nương tựa, tôn trọng lẫn nhau.

3.3.2. Giải pháp cụ thể

3.3.2.1. Đổi mới nội dung, hình thức thông tin

Như đã đề cập ở phần trên của luận văn, nhiệm vụ thông tin về TCC nền kinh tế của 4 báo in được khảo sát đã có được những thành công nhất định, góp phần

quan trọng vào những thành công ban đầu của công cuộc TCC DNNN. Tuy nhiên, vẫn còn có những hạn chế mà các báo cần khắc phục trong giai đoạn tới.

Thứ nhất, cơ cấu lại tin bài

Các báo cần có sự phân chia hợp lý hơn về số lượng tin bài theo từng nhóm nội dung TCC DNNN trên báo. Mỗi báo cần tận dụng lợi thế là cơ quan báo chí của Bộ, ngành để có hướng khai thác tin bài toàn diện hơn, làm sao đảm bảo hài hòa, hợp lý giữa từng nội dung. Đặc biệt, việc để lọt thể loại bài phóng sự điều tra về các vấn đề thất thoát lãng phí tiền và tài sản Nhà nước, một vấn đề gây nhức nhối trong xã hội qua nhiều năm nay là điều đáng tiếc với các báo được khảo sát. Chính vì vậy, với những tờ như: Tuổi trẻ, Đầu tư cần có sự quan tâm thường xuyên hơn đến nội dung này trong cơ cấu tin bài của báo. Đây cũng là cách mà các báo khẳng định được cá tính của mình trong hàng trăm tờ báo đang ngày càng đề cập tới vấn đề TCC DNNN. Các báo cần thông tin cụ thể hơn đối với từng DN, nhất là DN lớn, để tăng tính đa dạng, hấp dẫn. Phải bám sát thông tin đầy đủ hơn tại DN, tích cực xuống cơ sở quan sát trực tiếp, để có những tin bài từ nơi sản xuất, có tiếng nói của công nhân, người lao động thay vì chỉ có những con số trên báo cáo.

Với BTT, trước tiên cần tăng số lượng tin bài về TCC DNNN. Tỷ lệ hiện tại là quá ít, không chuyển tải hết nội dung thông tin. Vì như trả lời của phóng viên Lê Thanh ở trên, có thể khẳng định: “Tin chưa hay không phải không có tin hay”. Thực tế có nhiều thông tin hay, bạn đọc cần nhưng chưa khai thác được. Do vậy, trước hết, Ban Biên tập cần xác định tăng lượng và phân công phóng viên cụ thể hơn, hướng vào các đề tài được xác định là lọt sổ nói trên. Ngoài ra, có một số đề tài hay dân sinh, gắn quyền lợi sát sườn của người lao động mà báo vẫn chưa khai thác. Đó là việc CPH , bán vốn nhà nước dễ ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động, việc sắp xếp lại lao động dôi dư sẽ như thế nào? Họ được quyền lợi gì khi bị sắp xếp lại… Thêm vào đó, việc củng cố vai trò các đoàn thể, chính trị (trong đó có tổ chức đoàn thanh niên) sau khi CPH nhà nước không còn nắm vốn chi phối sẽ thế

nào? Vì sự thực DN sẽ rơi vào tay một vài người có tiền, có thể đó là doanh nhân nước ngoài.

Với BĐT, ngoài việc tăng bài phóng sự điều tra như trên đã đề cập, cần chú trọng hơn tuyến bài chuyên sâu về TCC DNNN. Thực tế chưa thấy tuyến bài nhiều kỳ chuyên sâu về một chủ đề nào đó trong vấn đề TCC DNNN. Tuyến bài này cần được nhìn dưới góc độ “đầu tư”, bởi thực tế vốn đầu tư của nhà nước hiện nay chủ yếu được thông qua DNNN.

Đối với TCTCDN, Nhà báo Tạ Thị Thu Hằng chia sẻ: “Để nâng cao chất lượng thông tin về vấn đề này trên TCTCDN, theo tôi nhóm phóng viên đã được phân công cần có sự chọn lọc thông tin. Nghĩa là phải xác định được đối tượng người đọc là ai, họ cần những thông tin như thế nào. Trên cơ sở đó định hướng tin, bài, phân công công việc cụ thể cho phóng viên, đảm bảo thông tin được đăng tải có dẫn chứng sinh động và sát với nhu cầu thực tế của DN” [Phụ lục 3.5.4]

Để làm được điều đó, phải bám sát thực tiễn đang vận động để phân tích, lý giải những vấn đề nóng bỏng do thực tiễn đặt ra, Tạp chí phải bám sát các vấn đề đang đặt ra đối với DN, đi sâu phân tích lý giải nguyên nhân sâu xa và đề ra giải pháp, rút ra bài học. Trước mắt các vấn đề đó là: đã được nêu ở Mục 2.5.1.2.

Tạp chí cần tập trung nghiên cứu, khảo sát thực tiễn để có những đề tài và bài viết sâu sắc, sinh động, có sức thuyết phục. Giới thiệu các bộ, ngành, địa phương và DN thực hiện có hiệu quả chủ trương TCC này. Lý giải tại sao họ làm được, trong lúc ở các nơi khác không làm được. Chẳng hạn, vừa qua ở Bộ Giao thông Vận tải làm rất tốt điều này, song Tạp chí chưa có những bài phân tích sâu sắc chỉ rò nguyên nhân làm được.

Bên cạnh báo in cần phát triển báo điện tử và nhiều công cụ truyền thông trên internet khác để cập nhật thường xuyên các sự vụ về hoạt động TCC DNNN. Đây được xem là xu hướng phát triển tất yếu. Mặt khác, người làm nhiệm vụ thiết kế cũng cần có kiến thức về mỹ thuật để có thể thu hút được nhiều độc giả đối với các tin, bài về vấn đề này.

Thứ hai, cả 4 báo cần chú trọng nhiều hơn trong việc tổ chức các tin bài có thông tin chỉ dẫn, giúp độc giả dễ dàng tìm kiếm thông tin về chính sách TCC. Có thể ở mỗi bài thông tin về cơ chế chính sách của Đảng, Nhà nước về TCC nền kinh tế, các báo nên thiết kế 1 box thông tin cung cấp đầy đủ số hiệu, cơ quan ban hành và thậm chí là địa chỉ mà độc giả có thể tìm kiếm được văn bản đó nhằm phục vụ cho mục đích khác nhau của độc giả.

Các báo có thể có mục hỏi đáp căn cứ theo tôn chỉ, mục đích của mình. Chẳng hạn, BTT nên có mục hỏi đáp về quyền lợi của người lao động khi sắp xếp lại các lao động dôi dư khi DN CPH; họ có được mua cổ phần ưu đãi không, giá cả thế nào? Trường hợp không có tiền mua thì xử lý ra sao?... TCTCDN cũng có thể hỏi đáp ở các vấn đề: Cách tính để xác định giá trị DN; Cách tính lợi thế đất vào giá trị DN?...

Thứ ba, 4 báo cần đẩy mạnh tuyến bài viết nhằm phát hiện, cổ vũ, nhân rộng những gương điển hình tiên tiến trong việc thực hiến TCC.

Thẳng thắn chỉ ra những trì trệ, ách tắc, thiếu trách nhiệm trong quá trình triển khai TCC nền kinh tế. Cần thông tin toàn diện, lựa chọn những thông tin thiết thực mà đông đảo bạn đọc đón đợi. Tránh sử dụng quá nhiều thuật ngữ chuyên môn trong một bài viết mà không có chú giải đầy đủ, kỹ càng. Những tác phẩm viết về cơ chế, chính sách, các lĩnh vực kinh tế vĩ mo cần kết hợp nhiều thông tin phân tích bình giải rò ràng, giúp các đối tượng thụ hưởng chính sách hiểu đúng và làm đúng. Giảm thiểu dung lượng chữ trong một bài viết, gia tăng kênh đồ thị, ngôn ngữ phi văn tự.

Với lợi thế của mình, các cơ quan báo chí trên cần chủ động đứng ra tổ chức các cuộc hội thảo chuyên đề, các tuyến bài mang tính chuyên đề, bàn tròn với các chuyên gia, các nhà hoạch định chính sách và các nhà quản lý, để cung cấp thông tin sinh động hơn, thiết thực hơn đối với độc giả. Qua đó tuyên truyền, định hướng được những vấn đề đang còn nhiều tranh luận. Bên cạnh đó, để bắt nhịp với xu thế báo chí hiện đại, nâng cao năng lực cạnh tranh thông tin với các cơ quan báo chí

khác, báo chí khối kinh tế cần tăng cường hơn nữa các thể loại bài điều tra, phóng sự điều tra, thể loại tin để tạo sức hấp dẫn với công chúng độc giả. Thường xuyên tổng kết, tổ chức khảo sát, nghiên cứu khoa học để đánh giá chính xác chất lượng hiệu quả tuyên truyền để từ đó điều chỉnh hợp lý thủ pháp tuyên truyền.

Do vậy, các báo cần xác định thời gian tới cần tích cực hơn trao đổi với các bộ ngành, chủ động chất vấn bộ ngành quản lý về quá trình TCC DNNN. Nên đi vào những vấn đề cụ thể thay vì chỉ nêu những chủ trương, định hướng chỉ đạo chung chung.

Ngoài những nội dung trên, báo chí khối kinh tế nói chung và 4 cơ quan báo in khảo sát nói riêng nên xây dựng định hướng đổi mới theo hướng hiện đại và đa truyền thông; cần tập trung đầu tư cho kênh online nhằm thu hút bạn đọc, tăng lượng truy cập, việc này đồng thời với việc tăng được lượng thông tin quảng cáo vốn rất đang khó khắn đối với hoạt động của báo in. Các báo cũng nên chủ động đặt vấn đề với các cơ quan quản lý hạ tầng truyền thông để chia sẻ giá trị từ việc bạn đọc trả tiền truy cập để đọc báo miễn phí. Việc này phù hợp với Đề án Quy hoạch báo chí đến năm 2025 do Bộ Chính trị vừa thông qua. Theo đó về báo chí in sẽ sắp xếp lại các cơ quan báo chí theo mô hình một cơ quan báo chí có nhiều ấn phẩm báo chí; phấn đấu đến năm 2020, các cơ quan báo chí tự chủ về tài chính. Về báo điện tử, đến năm 2020, báo điện tử trở thành loại hình báo chí chủ lực của các cơ quan truyền thông đa phương tiện. Nhà nước có cơ chế hỗ trợ việc xây dựng và phát triển các báo điện tử phục vụ nhiệm vụ chính trị, thông tin, truyên truyền thiết yếu và phục vụ thông tin đối ngoại.

3.3.2.2. Chú trọng phát triển nguồn nhân lực chuyên nghiệp và cơ chế tài chính

Để nâng cao chất lượng thông tin, đáp ứng nhu cầu thông tin ngày càng cao của độc giả, báo chí luôn cần phải chú trọng đến việc phát triển chất lượng nguồn nhân lực; phát triển trình độ lý luận và kiến thức chuyên môn cho đội ngũ những người làm báo. Do vậy, các cơ quan báo chí nói chung và 4 cơ quan báo chí khảo