Ban kiểm soát trong Quản trị nội bộ công ty cổ phần theo pháp luật ở Việt Nam hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT

------o0o------

TRẦN THÀNH LONG

BAN KIỂM SOÁT TRONG QUẢN TRỊ NỘI BỘ CÔNG TY CỔ PHẦN THEO PHÁP LUẬT Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

Chuyên ngành : Luật Kinh tế Mã số : 60 38 50

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 88 trang tài liệu này.

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: TS. BÙI NGUYÊN KHÁNH

HÀ NỘI – 2012

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Bùi Nguyên Khánh. Các kết quả trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực.

Học viên

Trần Thành Long

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 5

Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BAN KIỂM SOÁT TRONG QUẢN TRỊ NỘI BỘ CÔNG TY CỔ PHẦN 10

1.1. Khái quát chung về Quản trị nội bộ công ty cổ phần10

1.1.1. Khái niệm Quản trị công ty 10

1.1.2. Mục đích của Quản trị công ty 15

1.1.3. Vai trò và lợi ích của Quản trị công ty hiệu quả 16

1.1.4. Các mô hình quản trị công ty cổ phần 20

1.2. Ban kiểm soát trong Quản trị nội bộ công ty cổ phần 26

1.2.1. Chức năng kiểm soát trong quản trị nội bộ công ty cổ phần 28

1.2.2. Ban kiểm soát và vị trí của Ban kiểm soát trong quản trị nội bộ công ty cổ phần theo mô hình quản trị song lớp 30

1.2.3. Chức năng kiểm soát quản trị nội bộ Công ty cổ phần tại một số quốc gia trên thế giới 32

Chương 2: THỰC TRẠNG VỀ BAN KIỂM SOÁT TRONG CÔNG TY CỔ PHẦN HIỆN NAY THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM 43

2.1. Nội dung các quy định pháp luật về Ban kiểm soát trong công ty cổ phần ở Việt Nam 43

2.1.1. Thành lập Ban kiểm soát 43

2.1.2. Thẩm quyền của Ban kiểm soát 44

2.1.3. Mối quan hệ giữa Ban kiểm soát với với các thiết chế khác trong quản trị nội bộ Công ty 47

2.1.4. Quy chế pháp lí về thành viên Ban kiểm soát 49

2.2 Thực tiễn hoạt động của Ban kiểm soát trong quản trị nội bộ công ty cổ phần ở Việt Nam hiện nay 53

2.2.1. Ban kiểm soát chưa thực sự phát huy được vai trò của mình 54

2.2.2. Hoạt động của Ban kiểm soát chưa độc lập 56

2.2.3. Ban kiểm soát chưa thể hiện được vai trò bảo vệ cổ đông 58

2.2.4. Hoạt động của Ban kiểm soát thiếu tính chuyên nghiệp 59

2.2.5. Việc tổ chức ra Ban kiểm soát bị ảnh hưởng bởi “quản trị gia đình” 61

2.2.6. Sự can thiệp của Nhà nước trong giám sát điều hành (đối với công ty cổ phần hình thành sau quá trình cổ phần doanh nghiệp nhà nước) 62

2.2.7. Trách nhiệm pháp lý của Ban kiểm soát 64

Chương 3: PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÁC QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ BAN KIỂM SOÁT TRONG QUẢN TRỊ NỘI BỘ CÔNG TY CỔ PHẦN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 67

3.1. Phương hướng hướng hoàn thiện các quy định pháp luật về tổ chức và hoạt động của Ban kiểm soát ở Việt Nam 67

3.2. Một số giái pháp cụ thể nhằm hoàn thiện các quy định pháp luật về tổ chức và hoạt động của Ban kiểm soát 68

3.2.2. Giải pháp pháp lý 68

3.2.2. Những giải pháp bổ trợ khác 77

KẾT LUẬN 80

TÀI LIỆU THAM KHẢO 81

MỞ ĐẦU‌

1. Tính cấp thiết của đề tài

Những năm gần đây, Việt Nam chứng kiến sự bứt phá mạnh mẽ của nền kinh tế chuyển đổi và sự ra đời không ngừng của các Công ty. Trong làn sóng cạnh tranh dữ dội của nền kinh tế, Quản trị Công ty trở thành một yếu tố quan trọng giúp cho Công ty có thể tồn tại vững bền và phát triển không ngừng. Nhiều nghiên cứu đã chỉ rò mối quan hệ tỷ lệ thuận giữa quản trị Công ty với sự phát triển kinh tế. Quản trị Công ty nói chung (Coperate Governance) quan niệm một cách đơn giản nhất là những cơ chế quyết định và sự thực thi, thông qua đó Công ty được điều hành và kiểm soát. Trên thế giới, Quản trị Công ty là đề tài thu hút sự quan tâm rất nhiều. Cùng với sự phát triển nhanh chóng cả về số lượng và quy mô của các doanh nghiệp thuốc các ngành, lĩnh vực của nền kinh tế, đặc biệt sự hình thành của các Công ty lớn với sự tham gia của nhiều chủ sở hữu khác, thực tiễn ở nhiều nước cũng như ở nước ta, doanh nghiệp được tổ chức dưới hình thức Công ty cổ phần đang thể hiện được những ưu điểm, có độ hấp dẫn nhất định khi ngày càng được nhà đầu tư lựa chọn làm hình thức kinh doanh của mình và thực tiễn cũng chỉ ra rằng Quản trị Công ty tốt là một trong những điều kiện tạo nên ưu điểm, tạo nên sự hấp dẫn đó của loại hình Công ty cổ phần. Đây vừa là điều kiện cần đối với Công ty cổ phần do tính chất đại chúng của nó, vừa là điều kiện đủ nhằm đảm bảo sự phát triển ổn định và hiệu quả Công ty. Bởi vậy, như một tất yếu quản trị Công ty ngày càng thu hút được sự quan tâm của cộng đồng doanh nghiệp cũng như các nhà xây dựng pháp luật về doanh nghiệp.

Trong các Công ty cổ phần, đặc biệt là các Công ty đại chúng và Công ty niêm yết, vai trò của Ban kiểm soát là hết sức quan trọng. Ngoài chức năng chính là giám sát hoạt động của Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc/Giám đốc, nhằm ngăn chặn và phát hiện những trường hợp sai phạm, thiếu sót, bất minh, bất hợp lý, xung đột lợi ích… trong việc quản lý, điều hành Công ty; Cùng với của Hội đồng quản

trị, Tổng giám đốc/Giám đốc, Ban kiểm soát còn là chủ thể chịu trách nhiệm không những đối với các cổ đông mà còn đối với Bên thứ ba khi phát sinh các hậu quả pháp lý từ những giao dịch tư lợi, giao dịch nội gián và các giao dịch bất hợp pháp của công ty. Bởi vậy, trên thực tế, Ban kiểm soát có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc đề xuất các biện pháp, giải pháp khắc phục, cải tiến để hoạt động quản lý, điều hành Công ty đạt được hiệu quả cao nhất.

Trong một Công ty cổ phần hoạt động minh bạch, hoặc có mong muốn hoạt động minh bạch, Hội đồng quản trị và Tổng giám đốc/Giám đốc công ty luôn nhìn nhận Ban kiểm soát dưới góc độ vừa là người “thổi còi”, giúp Hội đồng quản trị ngừng ngay các sai phạm, để không đi quá xa; vừa là người hỗ trợ tích cực cho các hoạt động cải tiến, đặc biệt trong các lĩnh vực “nhạy cảm” như quản lý tài chính, quản lý đầu tư, quản lý quan hệ cổ đông. Tuy nhiên, ở hầu hết các Công ty cổ phần ở Việt Nam hiện nay, Ban kiểm soát chỉ đóng vai trò hình thức, được chính Hội đồng quản trị và các cổ đông lớn dựng lên cho có và hoàn toàn bị vô hiệu hóa, thậm chí còn được xem là lực lượng hậu thuẫn, đứng sau, tiếp tay cho Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc/Giám đốc dấn sâu vào những hoạt động sai phạm, xâm phạm lợi ích các cổ đông thiểu số .

Quản trị Công ty với mô hình như của Việt Nam hiện nay, việc thành lập Ban kiểm soát trong các Công ty sẽ là một phương thức tất yếu đảm bảo quyền lợi cho các cổ đông, tạo nên một bộ máy quản trị điều hành trong Công ty giúp hoạt động kinh doanh có hiệu quả, thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước thuộc mọi thành phần kinh tế, đa dạng hóa các lĩnh vực kinh doanh của doanh nghiệp. Tuy nhiên, từ giác độ lý luận, địa vị pháp lý của Ban kiểm soát trong quản trị Công ty ở Việt Nam hiện nay là hết sức mờ nhạt. Các quy định pháp luật về tổ chức và hoạt động của Ban kiểm soát trong Công ty cổ phần còn nhiều bất cập và chưa tiếp cận được với các thông lệ tốt trong quả trị Công ty trên thế giới.

Trong bối cảnh nói trên, việc nghiên cứu nhằm hoàn thiện các quy định pháp luật về Ban kiểm soát trong Công ty cổ phần, đặc biệt ở các Công ty niêm yết và công ty đại chúng đang được đặt ra rất cấp bách kể cả phương diện lý luận và thực tiễn.

Do đó, tôi đã lựa chọn đề tài “Ban kiểm soát trong Quản trị nội bộ công ty cổ phần theo pháp luật ở Việt Nam hiện nay” làm đề tài nghiên cứu cho Luận văn của mình.

2. Tình hình nghiên cứu

Ban kiểm soát trong quản trị Công ty không những là vấn đề quan tâm của các chủ thể thực hành trong Công ty mà còn trở thành một đề tài của các nhà nghiên cứu lý thuyết. Hiện nay trên thế giới, có rất nhiều công trình nghiên cứu về hoạt động kiểm soát đã được hình thành, mà tiêu biểu là những bộ thông lệ tốt về quản trị Công ty như các nguyên tắc quản trị Công ty của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), hệ thống Quản trị Doanh nghiệp Quốc tế (ICGN), Hội đồng các nhà đầu tư là Tổ chức (CII), được vận dụng ở nhiều nước.

Ở Việt Nam hiện nay, có rất nhiều nhà nghiên cứu quan tâm tới đề tài Ban kiểm soát trong quản trị nội bộ Công ty cổ phần như: “Chuyên khảo Luật kinh tế” của tác giả Phạm Duy Nghĩa; “Báo cáo nghiên cứu rà soát văn bản pháp luật về thành lập, tổ chức và hoạt động của doanh nghiệp” của CIEM; “Quản trị Công ty: Nâng cao năng lực cạnh tranh và tiếp cận nguồn vốn trên thị trường toàn cầu” do CIEM dịch với sự tài trở của GTZ; “Ban kiểm soát theo Luật Doanh nghiệp và thực tiễn hoạt động của Ban kiểm soát”, khóa luận tốt nghiệp khóa 2003 - 2007 của Nguyễn Thị Thu Hiền; … Nhìn chung, các đề tài và tài liệu trên đã đề cập ở mức độ khác nhau về Ban kiểm soát trong quản trị Công ty cổ phần.

Tuy nhiên, có thể khẳng định rằng, chưa có công trình nào nghiên cứu, đánh giá độc lập về chức năng, nhiệm vụ và vai trò thực tế của các Công ty cổ phần, đặc

biệt ở các công ty niêm yết và công ty đại chúng ở nước ta hiện nay.‌

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu của đề tài là làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận cơ bản về địa vị pháp lý của Ban kiểm soát trong cơ cấu quản trị nội bộ của công ty cổ phần; phân tích, đánh giá thực trạng các quy định pháp luật về Ban kiểm soát trong pháp luậtt về công ty cổ phần ở Việt Nam hiện nay để từ đó đề xuất các phương hướng, giải pháp hoàn thiện các quy định pháp luật về Ban kiểm soát trong quản trị nội bộ của công ty cổ phần ở nước ta trong thời gian tới.

3.2. Nhiệm vụ của Luận văn

Để đạt được mục tiêu trên, Luận văn có nhiệm vụ cụ thể sau đây:

 Làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận cơ bản về địa vị pháp lý của Ban kiểm soát trong cơ cấu quản trị nội bộ của công ty cổ phần;

 Phân tích và đánh giá thực trạng các quy định pháp luật về Ban kiểm soát trong pháp luật về công ty cổ phần ở Việt Nam hiện nay các quy định pháp luật hiện hành liên quan tới tổ chức và hoạt động của Ban kiểm soát tại Việt nam;

 Nghiên cứu so sánh các mô hình hoạt động của Ban kiểm soát trong công ty cổ phần, các thông lệ quản trị hiện đại có liên quan đến Ban kiểm soát trong công ty cổ phần;

 Đề xuất các phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định của pháp luật về Ban kiểm soát trong quản trị nội bộ Công ty cổ phần.

4. Phạm vi nghiên cứu

Ban kiểm soát trong quản trị Công ty là một khái niệm rất rộng, bên cạnh các mối quan hệ với các thiết chế trong quản trị nội bộ Công ty như cổ đông, hội