Những Ưu Điểm Của Việc Đảm Bảo Chất Lượng Áp Dụng Pháp Luật Trong Giải Quyết Tranh Chấp Quyền Sử Dụng Đất Tại Tòa Án Nhân Dân

SỐ THỤ LÝ, GIẢI QUYẾT CÁ LOẠI TRANH CHẤP VỀ QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT NĂM 2010 CẤP TỈNH, HUYỆN

LOẠI VỤ VIỆC VỀ

QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT

SỐ ÁN PHẢI GIẢI QUYẾT			SỐ VỤ ÁN ĐÃ GIẢI QUYẾT					SỐ VỤ ÁN CÒN LẠI			ĐẶC ĐIỂM NGUYÊN ĐƠN		ĐẶC ĐIỂM BỊ ĐƠN
Cũ còn lại	Mới thụ lý	Tổng số	Chuyển hồ sơ vụ án	Đình chỉ	Công nhận sự thỏa thuận	Xét xử hoặc giải quyết	Tổng số	Tổng số	Quá hạn luật định	Tạm đình chỉ	Cơ quan tổ chức	Cá nhân	Cơ quan tổ chức	Cá nhân
1. Tranh chấp hợp đồng chuyển đổi	372	531	903	15	118	28	247	408	495	52	91	18	574	11	571
2. Tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng	1855	3437	5292	123	594	674	1098	2489	2803	321	378	29	4463	15	4524
3. Tranh chấp hợp đồng thuê	111	217	328	5	32	48	76	161	167	6	16	12	198	4	251
4. Tranh chấp hợp đồng thế chấp	152	357	509	1	21	71	142	235	274	34	25	2	746	4	745
5. Tranh chấp về thừa kế	452	648	1100	17	62	53	240	372	728	53	74		871		872
- Đối với đất nông nghiệp để trồng cây hàng năm, nuôi trồng thủy sản	172	124	296	5	28	26	107	166	130	6	20	3	165		171
- Đối với đất nông nghiệp để trồng cây lâu năm, đất nông nghiệp để trồng rừng, đất ở	182	207	389	1	36	26	162	225	164	2	34		365		356
6. Đòi đất cho mượn, cho sử dụng nhờ, lấn chiếm	3533	5027	8560	101	1146	480	1754	3481	5079	632	1181	90	7016	54	7272
Cộng	6829	10548	17377	268	2037	1406	3826	7537	9840	1106	1819	154	14398	88	14762

Có thể bạn quan tâm!

• Tiêu Chí Đánh Giá Và Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Chất Lượng Áp Dụng Pháp Luật Trong Việc Giải Quyết Tranh Chấp Quyền Sử Dụng Đất Tại Tòa Án Nhân
• Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Chất Lượng Áp Dụng Pháp Luật Trong Việc Giải Quyết Tranh Chấp Quyền Sử Dụng Đất
• Chất Lượng Áp Dụng Pháp Luật Trong Việc Giải Quyết Tranh Chấp Quyền Sử Dụng Đất Tại Tòa Án Nhân Dân
• Nguyên Nhân Hạn Chế Chất Lượng Áp Dụng Pháp Luật Trong Giải Quyết Tranh Chấp Quyền Sử Dụng Đất
• Áp dụng pháp luật trong giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân - 9
• Quan Điểm Nâng Cao Chất Lượng Áp Dụng Pháp Luật Trong Việc Giải Quyết Tranh Chấp Quyền Sử Dụng Đất Tại Tòa Án Nhân Dân

Xem toàn bộ 121 trang tài liệu này.

SỐ THỤ LÝ, GIẢI QUYẾT CÁ LOẠI TRANH CHẤP VỀ QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT NĂM 2011 CẤP TỈNH, HUYỆN

LOẠI VỤ VIỆC VỀ QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT

SỐ ÁN PHẢI GIẢI QUYẾT			SỐ VỤ ÁN ĐÃ GIẢI QUYẾT					SỐ VỤ ÁN CÒN LẠI			ĐẶC ĐIỂM NGUYÊN ĐƠN		ĐẶC ĐIỂM BỊ ĐƠN
Cũ còn lại	Mới thụ lý	Tổng số	Chuyển hồ sơ vụ án	Đình chỉ	Công nhận sự thỏa thuận	Xét xử hoặc giải quyết	Tổng số	Tổng số	Quá hạn luật định	Tạm đình chỉ	Cơ quan tổ chức	Cá nhân	Cơ quan tổ chức	Cá nhân
1. Tranh chấp hợp đồng chuyển đổi	367	757	1124	18	213	135	353	721	403	15	137	1	1095	8	1038
2. Tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng	2038	4455	6493	135	1092	904	1835	3966	2527	123	1028	14	6553	16	6666
3. Tranh chấp hợp đồng thuê	127	285	412	6	56	58	137	257	155	4	43	20	434	2	452
4. Tranh chấp hợp đồng thế chấp	223	326	549	13	69	72	221	375	174	17	72	8	721	1	740
5. Tranh chấp về thừa kế	566	762	1328	21	177	121	430	749	579	25	217	29	1350	13	1359
- Đối với đất nông nghiệp để trồng cây hàng năm, nuôi trồng thủy sản	119	168	287	7	47	37	108	199	88	1	41		264		265
- Đối với đất nông nghiệp để trồng cây lâu năm, đất nông nghiệp để trồng rừng, đất ở	123	124	247	2	30	29	106	167	80		29	13	321		323
6. Đòi đất cho mượn, cho sử dụng nhờ, lấn chiếm	3790	6009	9799	179	1582	850	2680	5291	4508	260	2176	47	9589	50	9660
7. Tranh chấp quyền sử dụng đất	306	1026	1332	20	214	118	474	826	506	15	256	5	1558	5	1543
Cộng	7659	13912	21571	401	3480	2324	6346	12551	9020	460	3999	137	21885	95	22046

Từ thực tế giải quyết các vụ án tranh chấp quyền sử dụng đất tại tòa án nhân dân cho thấy chất lượng áp dụng pháp luật có những ưu điểm, hạn chế sau đây.

2.2.1. Những ưu điểm của việc đảm bảo chất lượng áp dụng pháp luật trong giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân

- Việc áp dụng pháp luật trong việc giải quyết các tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân ở nước ta trong thời gian qua đã đạt được những thành tựu to lớn trong việc bảo vệ quyền và lợi ích của công dân trên các lĩnh vực của đời sống xã hội. Mặc dù các vụ việc dân sự mà các Tòa án phải thụ lý giải quyết tăng, nhưng do nắm vững và thực hiện đúng các quy định của pháp luật, đặc biệt là Bộ luật tố tụng dân sự, Bộ luật dân sự, Luật đất đai, … và các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thi hành các đạo luật này, các Tòa án đã không ngừng nâng cao chất lượng xây dựng hồ sơ vụ án, làm rò yêu cầu của đương sự trong vụ án, tăng cường phối hợp với các cơ quan hữu quan, thực hiện tốt phương châm kiên trì hòa giải đúng pháp luật trong quá trình giải quyết các vụ việc dân sự, giúp cho việc giải quyết vụ án nhanh chóng, dứt điểm, góp phần giải quyết mâu thuẫn trong nội bộ nhân dân, giữ gìn và tăng cường sự đoàn kết trong mỗi gia đình và cộng đồng dân cư. Trong năm 2012, tổng số các vụ việc dân sự toàn ngành Tòa án giải quyết, tỷ lệ hòa giải thành đạt 50%. Công tác giải quyết các vụ việc dân sự nói chung được thực hiện đúng quy định của pháp luật, về cơ bản đảm bảo các quyền, lợi ích hợp pháp của các đương sự [17].

- Việc áp dụng pháp luật và đường lối giải quyết tranh chấp về quyền sử dụng đất đã có sự thống nhất giữa các Tòa án. Việc xây dựng pháp luật và hướng dẫn áp dụng pháp luật cũng đã đạt được kết quả đáng khích lệ, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo cơ sở để pháp luật ngày càng hoàn

thiện hơn, phục vụ đắc lực công tác chuyên môn. Các dự thảo Luật được chuẩn bị công phu, kịp thời, đúng tiến độ, đảm bảo chất lượng. Việc ban hành các Thông tư liên tịch và các Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán đã góp phần tháo gỡ những vướng mắc trong quá trình áp dụng pháp luật, thông qua đó nâng cao chất lượng công tác xét xử đối với công tác xét xử của ngành Tòa án nhân dân nói chung và việc giải quyết các vụ án tranh chấp quyền sử dụng đất nói riêng. So với các tiêu chí để đánh giá chất lượng xét xử, những ưu điểm của ngành Tòa án trong những năm qua đã tạo được những ấn tượng tốt đẹp trong đời sống xã hội. Những phiên tòa mẫu với việc tranh luận công khai dân chủ, những bản án "thấu tình, đạt lý" đầy tính thuyết phục đã đi vào đời sống nhân dân, tạo nên niềm tin vào công lý xã hội chủ nghĩa, vào lẽ phải và sự công bằng xã hội. Công việc xét xử của Thẩm phán đã dần được xã hội nhìn nhận như một nghề cao quý, vinh dự. Cơ quan Tòa án nhân dân ở nước ta thực sự là địa chỉ tin cậy của quần chúng nhân dân trong việc bảo vệ các quyền và lợi ích chính đáng theo quy định của pháp luật.

- Việc áp dụng pháp luật trong việc giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân trong thời gian qua cho thấy đội ngũ Thẩm phán ngày càng phát triển về số lượng và chất lượng, từng bước đáp ứng yêu cầu và nhiệm vụ trong từng giai đoạn cách mạng. Việc nghiên cứu hồ sơ, xem xét, đánh giá chứng cứ, tổ chức phiên tòa, lựa chọn và áp dụng đúng các quy phạm pháp luật và ban hành bản án, quyết định đúng pháp luật ngày càng được nâng cao đáp ứng nhiệm vụ trong tình hình mới. Với những ưu điểm đã đạt được trong công tác xét xử trong thời gian qua, ngành Tòa án nhân dân nước ta hoàn toàn có đủ các điều kiện cần thiết để thực hiện ngày càng tốt hơn chức năng, nhiệm vụ mà Hiến pháp và pháp luật đã giao, xứng đáng trở thành cơ quan trung tâm của hoạt động tư pháp trong việc xây dựng một Nhà nước

pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân. Thông qua việc xét xử, Tòa án nhân dân giáo dục pháp luật cho đương sự và những người khác.

2.2.2. Hạn chế trong việc đảm bảo chất lượng áp dụng pháp luật khi giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân

a. Hạn chế về việc đảm bảo chất lượng áp dụng pháp luật về tố tụng

- Trước tiên về việc phân định thẩm quyền giải quyết giữa Tòa án với cơ quan hành chính: Bộ luật tố tụng dân sự quy định thẩm quyền của Tòa án theo loại vụ việc, thẩm quyền theo lãnh thổ. Đối với thẩm quyền về vụ việc, Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 được sửa đổi, bổ sung năm 2011 có sự phân chia thành tranh chấp về dân sự, kinh doanh thương mại, hôn nhân gia đình. Đối với thẩm quyền về lãnh thổ, Bộ luật tố tụng dân sự có sự phân chia thành thẩm quyền theo nơi cư trú của bị đơn, thẩm quyền theo nơi có bất động sản… Tuy nhiên, khi xác định thẩm quyền theo lãnh thổ, Bộ luật tố tụng dân sự ưu tiên việc xác định thẩm quyền theo nơi có quyền sử dụng đất (bất động sản) trước thẩm quyền theo nơi cư trú của bị đơn [8, Điều 35].

Thực tiễn áp dụng quy định của Bộ luật tố tụng dân sự về thẩm quyền thì khi có nhiều quan hệ pháp luật tranh chấp trong cùng vụ án (mỗi quan hệ pháp luật tranh chấp được xác định thẩm quyền theo từng vụ việc khác nhau) thì thẩm quyền theo lãnh thổ của Tòa án được xác định theo quan hệ pháp luật tranh chấp chính. Chẳng hạn, nếu đó là quan hệ pháp luật tranh chấp về hôn nhân gia đình, hợp đồng tín dụng thì dù vợ chồng có tranh chấp tài sản chung là quyền sử dụng đất hay các bên đương sự có tranh chấp hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất (bảo đảm cho hợp đồng tín dụng) thì thẩm quyền của Tòa án vẫn được xác định theo nơi cư trú của bị đơn hoặc nơi hợp đồng tín dụng được ký kết, thực hiện mà không phải là nơi có quyền sử dụng đất (bất động sản).

- Hai là, cùng một loại quan hệ pháp luật tranh chấp về giao dịch liên quan đến quyền sử dụng đất nhưng tùy thuộc vào yêu cầu của đương sự thì có

khi vụ án thuộc thẩm quyền của Tòa án, có khi vụ án thuộc thẩm quyền giải quyết của Ủy ban nhân dân. Theo quy định của Bộ luật dân sự thì quy định về hợp đồng dân sự thuộc Phần thứ ba – Nghĩa vụ dân sự, hợp đồng dân sự; các giao dịch liên quan đến quyền sử dụng đất thuộc Phần thứ năm – Quy định về chuyển quyền sử dụng đất. Trong khi đó, quy định về giao dịch dân sự thuộc Phần thứ nhất - Những quy định chung. Cho nên, về nguyên tắc, các quy định về hợp đồng dân sự và giao dịch về quyền sử dụng đất không được áp dụng qua lại cho nhau mà chúng chỉ có thể áp dụng qua lại với quy định về giao dịch dân sự. Chính vì vậy, khi các bên xác lập giao dịch về quyền sử dụng đất, chưa được cấp quyền sử dụng mà có tranh chấp thì việc xác định thẩm quyền của Tòa án hay của cơ quan hành chính còn phụ thuộc vào yêu cầu của nguyên đơn. Nếu nguyên đơn yêu cầu tuyên bố hợp đồng vô hiệu thì vụ án thuộc thẩm quyền của Tòa án vì chúng được điều chỉnh theo quy định của Phần thứ ba – Nghĩa vụ dân sự, hợp đồng dân sự và Phần thứ nhất - Những quy định chung (có quy định về giao dịch dân sự vô hiệu). Nếu đương sự yêu cầu tiếp tục thực hiện hợp đồng thì thẩm quyền lại của cơ quan hành chính, chứ không phải Tòa án vì khi đó quy định của Phần thứ năm - Quy định về chuyển quyền sử dụng đất và quy định của Luật Đất đai được áp dụng để giải quyết.

Ví dụ, tại Bản án số 56/2011/DSPT, ngày 29 tháng 3 năm 2011 của Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội xét xử vụ án: đòi quyền sử dụng đất và bồi thường tài sản trên đất giữa nguyên đơn: Bà Nguyễn Thị Thoa với bị đơn: Ông Nguyễn Văn Biên theo trình tự phúc thẩm, đã xử hủy án sơ thẩm và đình chỉ giải quyết vụ án vì theo quy định tại Khoản 2 Điều 136 Luật đất đai năm 2003 thẩm quyền giải quyết tranh chấp thuộc về Ủy ban nhân dân.

Như vậy, việc phân định thẩm quyền giữa Tòa án với Ủy ban nhân dân chỉ dựa vào phần đất đó có 01 trong các loại giấy tờ do Luật Đất đai quy định là chưa phù hợp với quy định của Bộ luật dân sự. Bên cạnh đó, theo quy định

của Bộ luật Tố tụng dân sự thì Tòa án có thẩm quyền và giải quyết tranh chấp về hợp đồng dân sự và giải quyết tranh chấp về quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất theo quy định của pháp luật về đất đai.

- Ngoài ra, hạn chế về mặt tố tụng còn thể hiện ở việc Tòa án không áp dụng đầy đủ các quy định của Bộ luật tố tụng dân sự để xác định tính xác thực của các chứng cứ do đương sự xuất trình trong quá trình giải quyết vụ án. Mặc dù đã được lưu ý trong các hội nghị tổng kết rút kinh nghiệm trước đây nhưng đến nay trong một số hồ sơ vụ án, các tài liệu, chứng cứ do đương sự xuất trình chỉ là bản photocopy, trong khi những tài liệu, chứng cứ này có tính chất rất quan trọng, có ý nghĩa quyết định đến việc giải quyết vụ án như: giấy vay nợ, giấy xác nhận số tiền còn nợ, di chúc, hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất... nhưng những tài liệu photocopy này không có xác nhận của cơ quan có thẩm quyền là đã sao y bản chính...

- Người nhận tài liệu không ký xác nhận (đã đối chiếu với bản chính khi nhận tài liệu) hoặc người nhận tài liệu có ký nhưng không ghi rò chức danh, họ và tên, không lập biên bản về việc giao nhận chứng cứ... làm cho việc xem xét đánh giá chứng cứ, xác định đường lối xử lý vụ án gặp khó khăn và không bảo đảm theo đúng quy định của pháp luật. Có vụ án tài liệu, chứng cứ, rò ràng có sửa chữa, tẩy xóa đương sự có yêu cầu Tòa án cho giám định và đồng ý nộp tiền giám định nhưng Tòa án không cho tiến hành giám định, dẫn đến sau khi xét xử phúc thẩm đương sự khiếu nại bản án và tiếp tục yêu cầu được giám định nên bản án đã bị kháng nghị. Đối với trường hợp đương sự yêu cầu giám định và đã được Toà án giải thích nhưng đương sự vẫn không nộp tiền chi phí giám định thì Tòa án phải lập biên bản để lưu trong hồ sơ.

- Có một số trường hợp nguyên đơn hoặc bị đơn đã chết trong quá trình tố tụng và họ có người thừa kế quyền và nghĩa vụ tố tụng nhưng Tòa án vẫn xác định người đã chết là nguyên đơn hoặc bị đơn là không chính xác. Trong

trường hợp này cần phải ghi rò nguyên đơn: Nguyễn Văn A đã chết có Nguyễn Văn X là người thừa kế quyền và nghĩa vụ tố tụng. Áp dụng không đúng quy định của pháp luật thủ tục giải quyết các vụ án dân sự và pháp luật thủ tục giải quyết các vụ án hành chính nên Tòa hành chính cấp sơ thẩm thụ lý vụ án tranh chấp về quyền sử dụng đất nhưng lại bị Tòa hành chính cấp phúc thẩm xử hủy bản án sơ thẩm chuyển hồ sơ cho Tòa dân sự thụ lý xét xử. Sau khi Tòa dân sự xét xử sơ thẩm vụ án thì lại Tòa án cấp phúc thẩm xử hủy bản án sơ thẩm để chuyển hồ sơ cho Tòa hành chính xét xử làm cho vụ án bị chuyển qua chuyển lại từ Tòa dân sự sang Tòa hành chính và ngược lại, việc giải quyết bị kéo dài gây khó khăn cho các đương sự.

- Do không nghiên cứu kỹ hồ sơ dẫn đến có một số vụ án khi xét xử Tòa án bỏ sót người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan. Ngược lại, cũng có một số trường hợp, Tòa án cấp phúc thẩm hủy án sơ thẩm với lý do cần đưa người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan vào tham gia tố tụng trong khi những người này không có quyền lợi nghĩa vụ nào liên quan đến vụ án. Việc xác định ai là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ việc dân sự phải căn cứ vào quy định của Bộ luật tố tụng dân sự để quyết định. Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ việc tuy không phải là người yêu cầu, người khởi kiện, người bị kiện nhưng khi giải quyết vụ việc dân sự sẽ dẫn đến họ là người được hưởng quyền hoặc phải thực hiện nghĩa vụ dân sự theo quyết định của Tòa án. Vì vậy, trong trường hợp này Tòa án phải đưa họ vào tham gia tố tụng. Ví dụ, Ngày 30 tháng 8 năm 2011, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội đã xét xử phúc thẩm vụ án tranh chấp về quyền sử dụng ranh giới đất và bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng (Nguyên đơn: Ông Phan Đăng Lam và Bị đơn: Ông Nguyễn Doãn Kết, anh Nguyễn Doãn Xuyến) bằng Bản án số 163/2011/DSPT hủy Bản án số 05/12011/DSST, ngày 24 tháng 02 năm 2011 của Tòa án cấp sơ thẩm vì lý do Tòa án án cấp sơ thẩm đưa thiếu người tham gia tố tụng là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.