Yêu Cầu Bảo Đảm Áp Dụng Pháp Luật Hình Sự Đúng Đối Với Tội Cướp Giật

đối với tội danh này không chỉ đòi hỏi phải có một hệ thống pháp luật hoàn chỉnh mà cần phải có đội ngũ cán bộ công tác trong hoạt động áp dụng pháp luật hình sự thật chuyên trách. Thực tiễn cho thấy bên cạnh những bản án có tính thuyết phục, xét xử công minh, hợp tình hợp lý, khách quan và toàn diện thì cũng có một số bản án phạm lỗi, mắc sai lầm khi áp dụng pháp luật một cách tùy tiện, thiếu logic và không mang tính khách quan. Quá trình nghiên cứu, những vi phạm, sai lầm, thiếu sót trong định tội danh và quyết định hình phạt đối với tội cướp giật tài sản xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, có thể kể đến:

Một là, các văn bản hướng dẫn về các tội xâm phạm sở hữu nói chung và tội cướp giật tài sản nói riêng theo quy dịnh của Bộ luật hình sự 2015 chưa thật sự rò ràng cụ thể, còn nhiều bất cập, vướng mắc nhưng vẫn chưa duợc hướng dẫn, giải thích hoặc có hướng dẫn nhưng nằm rải rác trong các văn bản khác nhau dẫn đến khó khăn, lúng túng trong áp dụng pháp luật hình sự đối với loại tội phạm này.

+ Mặc dù pháp luật hình sự hiện nay đã được hoàn thiện hơn so với trước đây rất nhiều, nhưng các dấu hiệu cấu thành tội cướp giật tài sản, đặc biệt là dấu hiệu hành vi khách quan vừa công khai, vừa bất ngờ, vừa nhanh chóng chiếm đoạt tài sản và tẩu thoát vốn là đặc trưng của tội phạm này nhưng trong thực tế rất khó để nhận định được nó bởi người phạm tội cướp giật tài sản thường sử dụng một loạt các thủ đoạn mưu mô xảo quyệt, thậm chí còn có sự chuẩn bị phạm tội rất chu đáo nhằm dễ dàng chiếm đoạt tài sản. Do tính chất đặc thù và có nhiều hành vi khác liên quan đến việc chiếm đoạt tài sản nên gây không ít khó khăn cho chủ thể định tội danh và ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định hình phạt đối với tội cướp giật tài sản.

Đặc biệt, trên thực tế khi áp dụng pháp luật đối với tội cướp giật tài sản thì rất khó xác định được dấu hiệu, hành vi từ cướp giật tài sản sang cướp tài sản. Tại Điểm đ Khoản 2 Ðiều 171 Bộ luật hình sự 2015 quy định tình tiết

“Hành hung để tẩu thoát” là tình tiết định khung tội cướp giật tài sản đồng thời cũng là tình tiết để xác dịnh chuyển hóa tội phạm từ tội cướp giật tài sản sang tội cướp giật tài sản theo hướng dẫn tại mục 6.2 phần I của Thông tư liên tịch 02/2001/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BCA-BTP ngày 25/12/2001 về

việc hướng dẫn áp dụng một số quy định tại Chương XIV “Các tội xâm phạm sở hữu” của BLHS năm 1999: “Nếu người phạm tội chưa chiếm đoạt được tài sản hoặc đã chiếm đoạt được tài sản, nhưng đã bị người bị hại hoặc người khác giành lại, mà người phạm tội tiếp tục dùng vũ lực, đe doạ dùng vũ lực ngay tức khắc tấn công người bị hại hoặc người khác nhằm chiếm đoạt cho được tài sản, thì trường hợp này không phải là "hành hung để tẩu thoát" mà đã có đầy đủ các dấu hiệu cấu thành tội cướp tài sản”. Tuy nhiên hướng dẫn này còn nhiều bất cập khi áp dụng trong thực tế bởi lẽ nếu người phạm tội dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc nhằm “giữ cho được tài sản và tẩu thoát” chứ không phải “chiếm đoạt cho được tài sản” vì hành vi chiếm đoạt lúc này đã thực hiện xong.

+ Ngoài ra, tội cướp giật tài sản quy định tại Ðiều 171 Bộ luật hình sự 2015 cũng không mô tả rò ràng dấu hiệu của hành vi khách quan dẫn đến khó phân biệt rò hành vi với một số tội có dấu hiệu cấu thành gần giống nhau như Tội trộm cắp tài sản (điều 173), Tội công nhiên chiếm đoạt tài sản (Điều 172).

+ Một số tình tiết để xác định dấu hiệu để định tội cướp giật tài sản chưa rò, chưa có hướng dẫn cụ thể, ví dụ như “gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội” quy định tại Điểm h Khoản 2 Điều 171 Bộ luật hình sự 2015, tình tiết này mang tính đánh giá, tùy nghi của các cơ quan áp dụng pháp luật, trong thực tế tình tiết này rất ít khi được áp dụng vì để xác định thế nào là gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội thì chưa có văn bản huớng dẫn cụ thể dẫn đến mỗi cơ quan tố tụng, người áp dụng pháp luật có cách đánh giá khác nhau khi áp dụng tình tiết này để định tội.

Hai là, trình độ, khả năng, năng lực, kinh nghiệm, ý thức pháp luật, ý thức về nghề nghiệp, nhất là tinh thần, trách nhiệm, bổn phận của người thực hiện áp dụng pháp luật tại các cơ quan tiến hành tố tụng chưa thật cao, làm việc chủ quan, duy ý chí, chưa làm việc hết mình vì công lý, vì quyền con người, quyền công dân trong tố tụng hình sự.

Trong những năm gần đây, tình hình tội cướp giật tài sản ngày càng phức tạp, tính chất mức độ ngày càng nguy hiểm nhưng năng lực chuyên môn của đội ngũ tiến hành tố tụng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ hiện nay, ý thức trách nhiệm của một số người thực hiện áp dụng pháp luật khi được phân công giải quyết vụ án đã không nghiên cứu kỹ hồ sơ, không nghiên cứu các quy định mới của Bộ luật hình sự và các văn bản pháp luật hình sự có liên quan đến giải quyết vụ án, không xem xét toàn diện các chứng cứ, tình tiết trong vụ án, không chú trọng lời khai của những người tham gia tố tụng; một số vụ án các tài liệu, chứng cứ còn nhiều mâu thuẫn nhưng không được kiểm tra, đánh giá kỹ nên dẫn đến xác định không đúng các tình tiết định tội, định khung cũng như quyết định hình phạt không tương xứng với tính chất, mức dộ hành vi phạm tội.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 89 trang tài liệu này.

Ba là, một vấn đề thực tế là tại Tòa án nhân dân huyện Thống Nhất đang lâm vào tình trạng thiếu Thẩm phán hoặc những Thẩm phán còn non trẻ chưa có nhiều kinh nghiệm trong công tác cộng với số lượng án cần xét xử hàng năm rất nhiều trong tất cả các lĩnh vực nên việc các Thẩm phán làm việc quá nhiều, không có thời gian để nghiên cứu hồ sơ, tìm hiểu, xem xét thấu đáo chứng cứ nên ảnh hưởng đến chất lượng áp dụng pháp luật hình sự nói chung, trong định tội danh và quyết định hình phạt đối với tội cướp giật tài sản nói riêng.

Tiểu kết chương 2

Trong Chương 2 học viên đã nghiên cứu, phân tích một số vấn đề thực tiễn về định tội danh và quyết định hình phạt trong một số vụ án hình sự về tội cướp giật tài sản. Từ thực tế áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cướp giật tài sản giai đoạn 2015 – 2020 tại Tòa án nhân dân huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai theo cấu thành tội phạm cơ bản, cấu thành tội phạm tăng nặng và định tội danh trong trường hợp đồng phạm. Luận văn cũng đã phân tích các nguyên tắc, đặc điểm cơ bản trong quyết định hình phạt, nêu rò ý nghĩa của việc quyết định hình phạt. Việc quyết định hình phạt đúng của cơ quan tiến hành tố tụng tác động đến ý thức của mỗi cá nhân vừa thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật vừa thể hiện tính nhân đạo xã hội giúp họ ý thức được việc chấp hành pháp luật một cách nghiêm túc. Thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự thời gian qua cho thấy, các bản án đã tuyên tại Tòa án huyện Thống Nhất mặc dù thể hiện sự coi trọng tính trừng trị, tuy nhiên, những hình phạt đã tuyên cho thấy xu hướng nhân đạo, nhân văn và hướng thiện rất rò. Tuy không có bản án nào bị kháng cáo, kháng nghị về tội cướp giật tài sản trên địa bàn huyện trong thời gian qua thật sự là cả một sự nỗ lực, cố gắng rất tốt của Tòa án nhân dân huyện Thống Nhất nhưng điều đó không có nghĩa là cho phép lơ là, chủ quan khi định tội danh dẫn đến những sai lầm, thiếu sót, không chính xác trong quyết định hình phạt cho người phạm tội.

Chương 3

YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM ÁP DỤNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ ĐÚNG ĐỐI VỚI TỘI CƯỚP GIẬT TÀI SẢN TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN THỐNG NHẤT, TỈNH ĐỒNG NAI

3.1. Yêu cầu bảo đảm áp dụng pháp luật hình sự đúng đối với tội cướp giật tài sản

Hoạt động áp dụng pháp luật hình sự diễn ra thường xuyên, liên tục trong quá trình giải quyết vụ án hình sự về các tội phạm nói chung và tội cướp giật tài sản nói riêng. Việc áp dụng pháp luật để giải quyết vụ án hình sự của các cơ quan tiến hành tố tụng được thực hiện theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự dựa trên luật nội dung là Bộ luật Hình sự. Trong công cuộc tiến hành cải cách tư pháp thì vấn đề áp dụng pháp luật hình sự đúng luôn là mối quan tâm hàng đầu của xã hội nhằm hướng đến xây dựng một hệ thống pháp luật hoàn chỉnh, bảo đảm công lý khi thi hành pháp luật, làm cơ sở vững cho công cuộc xây dựng nhà nước pháp quyền ngày càng vững mạnh.

Trong đó vấn đề định đúng tội danh cướp giật tài sản rất quan trọng, là cơ sở tiên quyết cho quyết định hình phạt chính xác, truy cứu trách nhiệm hình sự đúng người, đúng tội. Chỉ trên cơ sở xác định đúng người phạm tội đã thực hiện hành vi cướp giật tài sản theo quy định tại Điều 171 Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 thì Toà án mới có thể quyết định hình phạt phù hợp, tương thích đối với hành vi phạm tội đó.

Những yêu cầu được đặt ra nhằm bảo đảm áp dụng pháp luật hình sự đúng đối với tội cướp giật tài sản:

* Yêu cầu bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người

Trong toàn bộ hệ thống chính trị, chỉ có Tòa án có chức năng xét xử, thực hiện quyền tư pháp, điều này phù hợp với nhiều nước trên thế giới. Tòa án khi thực hiện chức trách của mình, nhiệm vụ hàng đầu của Tòa án là bảo

vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân. Công lý và quyền con người là hai phạm trù có mối quan hệ biện chứng với nhau, đó là quyền lợi mà con người được hưởng, được đảm bảo thông qua việc ban hành các quy phạm pháp luật. Con người luôn được bình đẳng, đối xử công bằng như nhau, được pháp luật bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của mình; khi con người phạm tội thì phải chịu trách nhiệm pháp lý do hành vi của mình gây ra làm tổn hại, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của người khác, của xã hội mà pháp luật hình sự bảo vệ. Để làm được điều kiện tiên quyết này, việc áp dụng pháp luật hình sự trong đó định tội danh và quyết định hình phạt phải thật đúng, chuẩn xác và “thấu tình, đạt lý”. Bên cạnh đó, áp dụng pháp luật hình sự đúng cho phép tránh được oan sai, đảm bảo được tính có căn cứ của hình phạt trong bản án được tuyên, xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.

Thực tiễn truy cứu trách nhiệm hình sự từ các vụ án xâm phạm sở hữu cho thấy hành vi phạm tội xảy ra phần lớn là ở nhóm tội phạm có tính chất chiếm đoạt. Những tội phạm này có dấu hiệu khác nhau đặc trưng là ở phương pháp, thủ đoạn chiếm đoạt tài sản. Từ các vụ án hình sự cho thấy, các cơ quan tiến hành tố tụng còn gặp phải nhiều khó khăn, vướng mắc trong việc định tội danh, đặc biệt đối với những vụ án mà hành vi phạm tội của bị can, bị cáo không thể hiện các yếu tố cấu thành tội phạm một cách đặc trưng, rò ràng như: tội cướp tài sản thì có yếu tố dùng vũ lực hoặc đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc nhằm chiếm đoạt tài sản; tội cướp giật tài sản thì có yếu tố giật lấy, giằng lấy rồi nhanh chóng tẩu thoát, tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản thì có yếu tố dùng thủ đoạn gian dối chiếm đoat tài sản; tội trộm cắp tài sản thì có yếu tố lén lút chiếm đoạt tài sản… trong khi đó hành vi của người phạm tội lại có nhiều yếu tố khác nhau của các tội phạm khác nhau, như vừa có yếu tố gian dối nhưng lại có thêm yếu tố nhanh chóng, công khai hoặc vừa có tính công nhiên nhưng lại có thêm yếu tố nhanh chóng tẩu thoát… Do vậy, để xác định đúng tội danh đòi hỏi những người tiến hành tố tụng phải có trình độ lý luận

cơ bản và vững chắc, trên cơ sở phân tích, đánh giá, tổng hợp từng yếu tố của vụ án, cần phân biệt rò sự khác nhau giữa các cấu thành tội phạm liên quan, đối chiếu với diễn biến thực tế của hành vi mà bị cáo thực hiện, áp dụng các văn bản pháp luật liên quan một cách chính xác để kết luận bị cáo đã phạm tội gì.

Khi áp dụng các tình tiết định khung tăng nặng hình phạt đối với tội cướp giật tài sản đôi khi không chính xác và thường tập trung vào một số tình tiết như: "phạm tội có tổ chức"; "gây hậu quả nghiêm trọng"; "phạm tội có tính chất chuyên nghiệp", “tái phạm nguy hiểm”; phải có cơ sở đánh giá mức độ, tính chất như thế nào là có tổ chức, có tính chất chuyên nghiệp…bởi lẽ các tình tiết tang nặng này sẽ quyết định đến hình phạt mà người phạm tội gánh chịu.

Bên cạnh đó, để bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người trước hết cần phải định tội danh thống nhất, từ đó mới quyết định hình phạt thống nhất tránh tình trạng mỗi nơi, mỗi địa phương cùng một loại tội phạm nhưng việc định tội danh và quyết định hình phạt khác nhau do nhận định về các quy định các dấu hiệu trong mặt khách quan của cấu thành tội phạm của cướp giật tài sản chưa cụ thể, rò ràng. Do đó, cần kiến nghị quy định điều luật phải thật rò ràng, chi tiết, cũng như mô tả hành vi khách quan của tội phạm xâm phạm sở hữu nói chung và tội cướp giật tài sản nói riêng một cách rò ràng hơn; giúp các cơ quan tiến hành tố tụng hiểu đúng, đầy đủ và áp dụng pháp luật hình sự một cách chính xác, không chủ quan, suy diễn dẫn đến định tội danh và quyết định hình phạt sai căn cứ.

* Yêu cầu cải cách tư pháp:

Theo phân tích của Tòa án nhân dân Tối cao, nguyên nhân dẫn đến định tội danh sai là do những loại tội phạm này có một số đặc điểm giống nhau hoặc tương tự nhau dễ gây nhầm lẫn dẫn đến có những cách hiểu khác nhau khi áp dụng luật đối với vụ án cụ thể. Bên cạnh đó trình độ chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ của một số thẩm phán còn hạn chế, chưa nắm vững hoặc

hiểu sai các quy phạm pháp luật như dấu hiệu đặc trưng, đặc điểm và các yếu tố cấu thành tội phạm đối với một số loại tội phạm cụ thể có tính chất tương đồng hoặc khi xem xét, đánh giá các tình tiết vụ án thiếu chính xác, không hợp tình hợp lý. Cải cách tư pháp góp phần phát triển, bảo vệ đất nước, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, đáp ứng yêu cầu ngăn ngừa có hiệu quả và xử lý kip thời, nghiêm minh các loại tội phạm.

Trong quá trình áp dụng pháp luật hình sự để giải quyết vụ án hình sự đối với tội phạm cướp giật tài sản nói riêng và tội phạm hình sự nói chung, việc định tội danh và quyết định hình phạt đúng đắn, chính xác không chỉ nâng cao uy tín cho hoạt động tư pháp của các cơ quan tiến hành tố tụng mà còn góp phần nâng cao uy tín của Đảng và Nhà nước ta.

* Yêu cầu phòng chống và ngăn ngừa tình hình tội cướp giật tài sản

Việc định tội danh chính xác đối với tội cướp giật tài sản là điều kiện mang tính quyết định cho hình phạt đúng đắn. Định tội danh đúng không chỉ có ý nghĩa tiên quyết trong vụ án hình sự mà qua đó còn góp phần đem lại hiệu quả tích cực trong đấu tranh phòng chống và ngăn ngừa tội phạm.

Từ thực tiễn tình hình tội cướp giật hiện nay cho thấy đối tượng phạm tội cướp giật tài sản ngày càng trẻ hóa điều này cho thấy công tác quản lý, giáo dục đối với các đối tượng thanh thiếu niên hiện nay còn bị buông lỏng, một bộ phận không nhỏ thanh niên trong độ tuổi lao động không có việc làm dẫn đến việc phạm tội.

Do đó, trong quá trình áp dụng pháp luật cần thiết làm rò điều kiện, nguyên nhân phát sinh tội cướp giật tài sản, hệ thống các biện pháp ngăn ngừa tội phạm và khắc phục những thiếu sót, tồn tại, yếu kém trong công tác phòng chống và ngăn ngừa tội phạm cướp giật tài sản trong đó đề xuất, kiến nghị những giải pháp ngăn chặn không để cho tội phạm xảy ra, hoặc không để tội phạm được thực hiện mục đích đến cùng hoặc hạn chế, phòng ngừa tình trạng tái phạm. Cần phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng chức năng,