Xác Định Các Quy Định Của Bộ Luật Hình Sự Liên Quan Đến Áp Dụng Hình

tiết nào đó cho là cơ bản, quyết định”.[47]. Bằng cách đó, Tòa án mới có thể quyết định hình phạt đúng pháp luật, hợp lý, công bằng.

1.2.1.2.Xác định các quy định của Bộ luật hình sự liên quan đến áp dụng hình phạt tù có thời hạn.

- Về hình phạt tù có thời hạn.“Hình phạt tù có thời hạn là việc buộc người bị kết án phải chấp hành hình phạt tại trại giam trong một thời hạn nhất định”.[31].

Người bị kết án phạt tù sẽ bị mất tự do, bị tách ra khỏi xả hội, người bị kết án phải chịu sự quản lý giám sát của Công an trại giam. Do đó, có thể nói phạt tù có thời hạn là một loại hình phạt nghiêm khắc. Người bị kết án phải chấp hành hình phạt tù có thời hạn và chấp hành việc cải tạo theo quy định pháp luật.

Hình phạt tù có thời hạn trong Luật hình sự Việt Nam tuy là biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc, nhưng không mang tính chất trả thù hay hành hạ người bị kết án mà cải tạo giáo dục họ trở thành người có ích cho xã hội.Trong thời gian chấp hành hình phạt, nếu họ tiến bộ thì được xét giảm mức hình phạt. Cũng qua thực tế cho thấy, trong trường hợp người bị kết án có thành tích tốt trong quá trình chấp hành án tại trại giam, đa số những người bị phạt tù có thời hạn đều được giảm và được trả tự do trước thời hạn. Bộ luật hình sự còn có những quy định không phải chấp hành hình phạt tù khi đã hết thời hiệu; được miễn chấp hành hình phạt tù; giảm mức hình phạt tù, hoãn chấp hành hình phạt tù; tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù; án treo.

Điều 38 BLHS năm 2015 quy định:“Tù có thời hạn đối với người phạm một tội có mức tối thiểu là 03 tháng và mức tối đa là 20 năm”.[31]. Tuy nhiên, mức này chỉ đối với người phạm một tội, còn đối với người phạm nhiều tội thì mức tối đa có thể lên đến 30 năm, quy định này thể hiện tính nhân đạo và bản chất của chế độ Nhà nước Việt Nam. Có thể nói, Hội đồng xét xử khi áp dụng mức hình phạt không thể thấp hơn 03 tháng, mặc dù người phạm tội thực hiện tội phạm ít nghiêm trọng ởmức nào.Hoặc người phạm tội thực hiện tội phạm đặc biệt nghiêm trọng nhưng không phải bị rơi vào trường hợp tù chung thân, tử hình thì Hội đồng xét xử cũng áp dụng mức hình phạt đến 20 năm và nếu người phạm tội trong trường hợp phạm nhiều tội thì Hội đồng xét xử khi áp dụng mức hình phạt chung không được vượt quá 30 năm cho người phạm tội, dù họ bị kết tội ở nhiều bản án.

Khoản 2 Điều 38 Bộ luật hình sự năm 2015 quy định: “Không áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người lần đầu phạm tội ít nghiêm trọng do lỗi vô ý và có nơi cư trú rò ràng”[31]. Đây là quy định thể hiện tính nhân đạo và nguyên tắc xử lý đối với người lần đầu phạm tội ít nghiêm trọng do lỗi vô ý, đồng thời giảm thiểu số người phải đi tù trong trại cải tạo.Tù có thời hạn chỉ được áp dụng trong trường hợp khi thấy cần thiết phải cách ly người phạm tội ra khỏi xã hội trong khoảng thời gian nhất định.Trường hợp mục đích của hình phạt có thể đạt được mà không cần phải cách ly người phạm tội ra khỏi đời sống xã hội bình thường thì cần áp dụng hình phạt không phải hình phạt tù.Tòa án chỉ áp dụng hình phạt tù có thời hạn khi khung hình phạt của điều luật mà người phạm tội bị kết án có quy định hình phạt này. Theo khoản 6 Điều 91 Bộ Luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 quy định:“Tòa án chỉ áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội khi xét thấy các hình phạt và biện pháp giáo dục khác không có tác dụng răn đe, phòng ngừa. Khi xử phạt tù có thời hạn, Tòa án cho người dưới 18 tuổi phạm tội được hưởng mức án nhẹ hơn mức án áp dụng đối với người đủ 18 tuổi trở lên phạm tội tương ứng với thời hạn thích hợp ngắn nhất.[31]. Do đó cần lưu ý khi áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội khi rơi vào trường hợp được quy định tại diều luật nêu trên.

- Về chế tài các quy phạm pháp luật quy định về tội phạm được áp dụng.

Điều kiện quan trọng để áp dụng hình phạt đúng quy định pháp luật, đúng người, đúng tội là đòi hỏi có sự nhận thức chính xác về điều kiện, phạm vi áp dụng từng loại hình phạt được quy định trong Bộ Luật hình sự và tổng hợp hình phạt trong trường hợp nhiều tội phạm...Ngoài ra còn phải thông hiểu rò về các chế tài lựa chọn, chế tài bắt buộc hoặc chế tài tùy nghi.

Có thể nói, Hội đồng xét xử cần phải căn cứ vào tất cả các quy định của bộ luật hình sự một cách toàn diện, thống nhất khi áp dụng hình phạt tù có thời hạn. Hội đồng xét xử cần phải nêu rò trong bản án kết tội đã căn cứ những quy định nàotrong Bộ Luật hình sự có liên quan một cách cụ thể đến hành vi của bị cáo để quyết định áp dụng hình phạt.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 88 trang tài liệu này.

1.2.1.3. Quyết định biện pháp trách nhiệm hình sự, loại và mức hình phạt tương xứng với người phạm tội trên cơ sở xác định sự phù hợp các quy định của BLHS với các tình tiết của vụ án được xác định.

Trên cơ sở xác định các tình tiết khách quan của vụ án liên quan đến việc áp dụng hình phạt, nhận thức đầy đủ, chính xác các quy định của BLHS, Tòa án thực hiện việc lựa chọn biện pháp trách nhiệm hình sự, loại và mức hình phạt tương xứng để áp dụng đối với người phạm tội. Quá trình áp dụng hình phạt, Tòa án xem xét và quyết định miễn hình phạt trong trường hợp có nhiều tình tiết giảm nhẹ được quy định tại khoản 1 Điều 51 BLHS, đáng được khoan hồng đặc biệt đối với thể nhân (Điều 59 BLHS) và khi đã khắc phục toàn bộ hậu quả của tội phạm và bồi thường toàn bộ thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra đối với pháp nhân thương mại phạm tội (Điều 88 BLHS). Tòa án quyết định loại và mức hình phạt (bao gồm hình phạt chính và hình phạt bổ sung) áp dụng đối với người bị kết tội. Cũng có những trường hợp, Tòa án không áp dụng hình phạt, mà lựa chọn biện pháp trách nhiệm hình sự khác để áp dụng đối với người phạm tội như bắt buộc chữa bệnh theo quy định tại Điều 49 BLHS hoặc đưa đi giáo dục tại trường giáo dưỡng theo quy định tại Điều 96 BLHS, v.v.... Hoặc đối với trường hợp đối với người dưới 18 tuổi phạm tội, Tòa án chỉ áp dụng hình phạt tù có thời hạn khi xét thấy các hình phạt và biện pháp giáo dục khác không còn có tác dụng răn đe, phòng ngừa. Hội đồng xét xử có thể miễn và áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng cụ thể như cho người dưới 18 tuổi phạm tội được hưởng mức án nhẹ hơn mức áp dụng đối với người đủ 18 tuổi trở lên phạm tội tương ứng và với thời gian thích hợp ngắn nhất.

1.2.1.4. Ra Bản án đối người bị kết tội về áp dụng hình phạt tù có thời hạn.

Nội dung cuối cùng của hoạt động áp dụng hình phạt là ra văn bản áp dụng hình phạt. Hình phạt do Hội đồng xét xử quyết định áp dụng đối với người phạm tội thông qua xét xử tại phiên tòa. Cho nên, văn bản áp dụng hình phạt duy nhất là bản án kết tội của Tòa án. Hội đồng xét xử luận giải lý do của việc áp dụng hình phạt được tại phần xét thấy của bản án, trong đó Hội đồng xét xử lý giải việc áp dụng hay không trách nhiệm hình sự, hình phạt đối với bị cáo; lý do của việc áp dụng loại và mức hình phạt được áp dụng; phân tích chứng cứ và căn cứ pháp lý của việc áp

dụng đó. Trong phần quyết định của bản án, sau khi tuyên bố bị cáo phạm tội cụ thể, Hội đồng xét xử viện dẫn điều, khoản, điểm của BLHS được áp dụng và tuyên hình phạt áp dụng đối với bị cáo. Nếu áp dụng hình phạt tù có điều kiện (án treo) thì Hội đồng xét xử giải thích về chế định án treo theo quy định tại Điều 65 BLHS, để buộc bị cáo phải chấp hành hình phạt theo đúng quy định của pháp luật.

1.2.1.5.Về chủ thể ra quyết định áp dụng hình phạt tù có thời hạn; Sự phân công, phân cấp và mối quan hệ phối hợp trong áp dụng hình phạt tù có thời hạn.

Theo Điều 364 BLTTHS quy định Chánh án Tòa án đã xét xử sơ thẩm có thẩm quyền ra quyết định thi hành án trong thời hạn 07 ngày kể từ ngày bản án, quyết định sơ thẩm có hiệu lực pháp luật hoặc kể từ ngày nhận được bản án, quyết định phúc thẩm, quyết định giám đốc thẩm, quyết định tái thẩm. Và theo quy định tại Điều 22 Luật Thi hành án, Tòa án có trách nhiệm giao quyết định thi hành án phat tù cho: Người phải chấp hành án, Viện kiểm sát cùng cấp, Cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh, Trại tạm giam nơi người chấp hành án đang bi tạm giam tại nhà tạm giữ hoặc đang tại ngoại và Sở Tư pháp nơi Tòa án ra quyết định thi hành án có trụ sở. Như vậy sau khi Tòa án ra quyết định thi hành án sẽ giao cho Viện kiểm sát cùng cấp giám sát theo quy định tại Điều 7 Luật Thi hành án và Cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh và Trại tạm giam có nhiệm vụ thi hành quyết định thi hành của Tòa án.

Trường hợp được giảm án theo quy định tại Điều 38 Luật Thi hành án, cơ quan có thẩm quyền đề nghị làm văn bản đề xuất giảm án là Trại giam thuộc Bộ công an và Cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh gửi cho Viện kiểm sát và Tòa án, Chánh án Tòa án nhân dân cấp Tỉnh thành lập hội đồng và tổ chức phiên họp có sự tham gia của Viện kiểm sát cùng cấp để xét, quyết định giảm thời hạn chấp hành án phạt tù.

Trường hợp người chấp hành án được tha tù trước thời hạn có điều kiện, Trại giam, Cơ quant hi hành án hình sự Công an có trách nhiệm bàn giao hồ sơ phạm nhân cho Cơ quan thi hành án hình sự Công an nơi người tha tù trước thời hạn có điều kiện về cư trú tiếp nhận, quản lý hồ sơ phạm nhân; lập hồ sơ quản lý người được tha tù trước thời hạn có điều kiện và giao cho Ủy ban nhân dân cấp xã quản

lýgiám sát, giáo dục người được tha tù trước thời hạn có điều kiện. Và Công an cấp xã, tham mưu giúp Ủy ban nhân dân cấp xã thực hiện nhiệm vụ quản lý người được tha tù trước thời hạn có điều kiện.

1.2.2. Nội dung áp dụng hình phạt tù có thời hạn: Áp dụng các quy định về quyết định hình phạt tù có thời hạn và các vấn đề liên quan đối với người thành niên, người dưới 18 tuổi phạm tội.

- Áp dụng quy định về miễn hình phạt tù có thời hạn.

Tòa án có thể quyết định miễn hình phạt trong trường hợp có nhiều tình tiết giảm nhẹ được quy định tại khoản 1 Điều 51 BLHS, đáng được khoan hồng đặc biệt đối với thể nhân (Điều 59 BLHS) và khi đã khắc phục toàn bộ hậu quả của tội phạm và bồi thường toàn bộ thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra đối với pháp nhân

thương mại phạm tội (Điều 88 BLHS); Và đối với người dưới 18 tuổi phạm tội, tại khoản 6 Điều 91 BLHS, HĐXX chỉ áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội khi xét thấy các hình phạt và biện pháp giáo dục khác không có tác dụng răn đe, phòng ngừa. Hoặc khi xử phạt tù có thời hạn cho người dưới 18 tuổi phạm tội được hưởng mức án nhẹ hơn mức án áp dụng đối với người đủ 18 tuổi trở lên phạm tội tương ứng và với thời hạn thích hợp ngắn nhất.

- Áp dụng quy định về miễn chấp hành hình phạt tù có thời hạn.

Theo Điều 62 BLHS quy định các trường hợp miễn chấp hành hình phạt tù

có thời hạn gồm: Người bị kết án được miễn chấp hành hình phạt tù khi được đặc xá hoặc đại xá; Người bị kết án cải tạo không giam giữ hoặc tù có thời hạn đến 03 năm chưa chấp hành hình phạt nhưng đã thuộc các trường hợp như sau khi bị kết án đã

lập công, mắc bệnh hiểm nghèo, chấp hành tốt pháp luật, có hoàn cảnh gia đình đặc biệt khó khăn và xét thấy người đó không còn nguy hiểm cho xã hội nữa; Người bị kết án phạt tù có thời hạn trên 03 năm, chưa chấp hành hình phạt nếu đã lập công

lớn hoặc mắc bệnh hiểm nghèo và người đó không còn nguy hiểm cho xã hội nữa,

thì theo đề nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát, Tòa án có thể quyết định miễn chấp hành toàn bộ hình phạt và người bị kết án phạt tù đến 03 năm, đã được tạm đình chỉ chấp hành hình phạt, nếu trong thời gian được tạm đình chỉ mà đã lập công hoặc

chấp hành tốt pháp luật, hoàn cảnh gia đình đặc biệt khó khăn và xét thấy người đó

không còn nguy hiểm cho xã hội nữa, thì theo đề nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát, Tòa án có thể quyết định miễn chấp hành phần hình phạt còn lại.

- Áp dụng quy định về hoãn chấp hành hình phạt tù có thời hạn.

Theo Điều 67 BLHS quy định các trường hợp hoãn chấp hành hình phạt tù có thời hạn gồm: Bị bệnh nặng thì được hoãn cho đến khi sức khỏe được hồi phục;

Phụ nữ có thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi, thì được hoãn cho đến khi con đủ 36 tháng tuổi; Là người lao động duy nhất trong gia đình, nếu phải chấp

hành hình phạt tù thì gia đình sẽ gặp khó khăn đặc biệt, được hoãn đến 01 năm, trừ trường hợp người đó bị kết án về các tội xâm phạm an ninh quốc gia hoặc các tội khác là tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng; Bị kết án về tội phạm ít nghiêm trọng, do nhu cầu công vụ, thì được hoãn đến 01 năm.

- Áp dụng quy định giảm mức hình phạt tù có thời hạn đã tuyên.

Trong trường hợp áp dụng hình phạt tù đối với người thành niên phạm tội, Tòa án có thể quyết định giảm mức hình phạt tù đã tuyên theo quy định tại Điều 63 BLHS, nếu đã chấp hành hình phạt được một thời gian nhất định, có nhiều tiến bộ và đã bồi thường được một phần nghĩa vụ dân sự. Nhưng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội phải thực hiện áp dụng giảm mức phạt tù theo quy định tại Điều 105 BLHS.

- Áp dụng quy định về áp dụng hình phạt tù cho hưởng án treo.

Theo Điều 65 BLHS, khi xử phạt tù không quá 03 năm, căn cứ vào nhân thân của người phạm tội và các tình tiết giảm nhẹ, nếu xét thấy không cần phải bắt chấp hành hình phạt tù, thì Tòa án cho hưởng án treo và ấn định thời gian thử thách từ 01 năm đến 05 năm và thực hiện các nghĩa vụ trong thời gian thử thách theo quy định của Luật thi hành án hình sự.

- Các vấn đề liên quan trong việc áp dụng các quy định về quyết định hình phạt tù có thời hạn.

Tòa án có thể quyết định tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù theo quy định tại Điều 68 BLHS hay tha tù trước thời hạn có điều kiện theo quy định tại Điều 66, Điều 106 BLHS hoặc tổng hợp hình phạt tù của nhiều bản án hay trong trường hợp phạm nhiều tội theo quy định tại Điều 55, Điều 56 BLHS đối với người thành niên

phạm tôi; Theo Điều 103, Điều 104 BLHS đối với người dưới 18 tuổi phạm tội. Tuy nhiên, các điều luật nêu trên không quy định cụ thể để áp dụng cho hưởng án treo, hay tha tù trước thời hạn có điều kiện …do đó Hội đồng xét xử phải xem xét một cách toàn diện các văn bản như Nghị quyết hướng dẫn để lựa chọn biện pháp chấp hành hình phạt cho phù hợp với bị cáo.

1.2.3.Ý nghĩa áp dụng hình phạt tù có thời hạn

Để đạt được nhiệm vụ đấu tranh phòng, chống tội phạm, góp phần giữ gìn trật tự xã hội đề ra, xây dựng và áp dụng hình phạt bảo đảm đúng có ý nghĩa rất lớn sau đây:

-Ý nghĩa chính trị - Xã hội

Áp dụng hình phạt tù có thời hạn đúng sẽ đảm bảo được mục đích và nâng caohiệu quả của hình phạt.Khi Tòa án tiến hành áp dụnghình phạt tù có thời hạn tạo thành một hình phạt cho bị cáo thì hình phạt này là sự đánh giá đầy đủ và toàn diện nhất của Nhà nước đối với tất cả các tội mà bị cáo đã thực hiện. Nếu áp dụng hình phạt tù có thời hạn không đúng sẽ làm mất tác dụng của hoạt động quyết định hình phạt trước đó đối với từng tội và dẫn đến mục đích của hình phạt không đạt được.Như vậy, áp dụng hình phạt tù có thời hạn đúng sẽ góp phần rất lớn trong việc nâng cao hiệu quả của việc quyết định hình phạt với từng tội và việc áp dụng hình phạt chung trong thực tế.Mặt khác, áp dụng hình phạt tù có thời hạn còn có ý nghĩa đặc biệt quan trọng về chính trị - Xã hội, nếu Tòa án áp dụng hình phạt tù có thời hạn đúng sẽ nhận được sự đồng tình của dư luận xã hội, tạo ra sự đồng thuận xã hội trong đánh giá tội phạm, đánh giá chính sách hình sự của Nhà nước ta, đồng thời bảo đảm quan trọng cho việc bảo vệ công lý, bảo vệ lẽ phải, bảo vệ quyền con người, bảo vệ lợi ích Nhà nước, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân trong lĩnh vực hình sự, làm tăng uy tín của Tòa án, Cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp. Cho nên, để giữ vững trật tự pháp luật, trật tự an ninh xã hội cũng như bảo vệ công bằng xã hội và đẩy mạnh công tác xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật xã hội chủ nghĩa cần phải thực hiện việc áp dụng phạt tù có thời hạn bảo đảm đúng pháp luật.

-Ý nghĩa pháp lý

“Áp dụng hình phạt đúng thể hiện sự đúng đắn, hợp lý của văn bản pháp luật hình sự, sức sống của pháp luật hình sự trên thực tế. Đồng thời qua hoạt động áp dụng hình phạt, cơ quan có thẩm quyền cũng phát hiện những bất cập, vướng mắc của các quy phạm pháp luật hình sự để có những biện pháp bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trên thực tế; ban hành án lệ hoặc sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện BLHS.Áp dụng hình phạt thể hiện tính hiệu quả của trình tự, thủ tục tố tụng quy định trong áp dụng pháp luật hình sự nói chung, áp dụng hình phạt nói riêng. Hoạt động áp dụng hình phạt là cơ sở thực tiễn để kiểm nghiệm trên thực tế các quy định của pháp luật tố tụng hình sự liên quan đến áp dụng hình phạt nhằm tổng kết, rút kinh nghiệm và hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự trong xây dựng một hệ thống tư pháp hình sự dân chủ, hiệu quả, vì công lý, vì con người”.[15].

-Ý nghĩa giáo dục phòng ngừa

“Mục đích của hình phạtchỉ đạt được tức là có tác dụng giáo dục cải tạo người phạm tội, ngăn ngừa phạm tội mới và giáo dục người khác khi hình phạt được áp dụng một cách chính xác và công bằng.Người phạm tội vànhững người khác sẽ có thái độ xem thường pháp luật nếu mức hình phạt được quyết định áp dụng quá nhẹ so với tính chất và mức độ nguy hiểm của tội phạm đã được thực hiệnvà ngược lại người bị kết án sẽ có tâm lý tiêu cực, chán nản trong giáo dục cải tạo, không tin tưởng vào tính công bằng của pháp luật và sự công minh của các cơ quan tiến hành tố tụngnếu hình phạt được quyết định áp dụng quá nghiêm khắc.Ý nghĩa phòng ngừa riêng và phòng ngừa chung của hình phạt sẽ bị sút giảm do hậu quả của hai vấn đề nêu trên gây ra. Trong công cuộc đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm, sự công bằng của pháp luật sẽ tạo nên niềm tin tưởng cho người dân cũng như tạo nên sự đồng thuận của toàn xã hội.Chính vì vậy, áp dụng hình phạt một cách đúng đắn sẽ tạo ra hiệu ứng tích cực để toàn xã hội tham gia tích cực vào công cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm ở nước ta”.[15].

1.3. Các yếu tố tác động đến áp dụng hình phạt tù có thời hạn:

Các yếu tố tác động đến áp dụng hình phạt tù có thời hạn là tổng hợp các nhân tố (chủ quan, khách quan) làm ảnh hưởng đến hoạt động áp dụng phạt tù có thời hạn. Các yếu tố tác động đến hoạt động áp dụng phạt tù có thời hạn, gồm: