Xây dựng chiến lược kinh doanh thân thiện với môi trường trong doanh nghiệp

CHƯƠNG I: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ CHIẾN LƯỢC KINH DOANH THÂN THIỆN VỚI MÔI TRƯỜNG‌‌

I. TIẾP CẬN CHIẾN LƯỢC KINH DOANH THÂN THIỆN VỚI MÔI TRƯỜNG

Danh từ ”chiến lược” vốn là một thuật ngữ về quân sự có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp (strategos), nghĩa là mưu lược tiến hành chiến tranh. Đó là việc căn cứ vào tình hình quân sự, kinh tế, chính trị. địa lý của hai bên đối địch, xem xét cục diện chiến tranh để chuẩn bị và vận dụng lực lượng quân sự. Carlvon Clausewitz – nhà binh pháp của thế kỷ 19 đã mô tả chiến lược là “lập kế hoạch chiến tranh và hoạch định các chiến dịch tác chiến. Những chiến dịch ấy sẽ quyết định sự tham gia của từng cá nhân”.[2]

Ngày nay, các tổ chức kinh doanh cũng áp dụng khái niệm chiến lược tương tự như trong quân đội. Chiến lược là kế hoạch kiểm soát và sử dụng nguồn lực của tổ chức như con người, tài sản, tài chính nhằm mục đích nâng cao và bảo đảm những quyền lợi thiết yếu của mình. Kenneth Andrews là người đầu tiên đưa ra các ý tưởng nổi bật này trong cuốn sách kinh điển The Concept of Corporate Strategy. Theo ông, chiến lược là những gì mà một tổ chức phải làm dựa trên những điểm mạnh và yếu của mình trong bối cảnh có những cơ hội và cả những mối đe dọa.

Brace Henderson, chiến lược gia đồng thời là nhà sáng lập Tập đoàn Tư vấn Boston đã kết nối khái niệm chiến lược kinh doanh với lợi thế cạnh tranh. Lợi thế cạnh tranh là việc đặt một công ty vào vị thế tốt hơn đối thủ để tạo ra giá trị về kinh tế cho khách hàng. “ Chiến lược kinh doanh là sự tìm kiếm thận trọng một kế hoạch hành động để phát triển và kết hợp lợi thế cạnh tranh của

tổ chức. Những điều khác biệt giữa bạn và đối thủ cạnh tranh là cơ sở cho lợi thế của bạn” [1]. Henderson tin rằng không thể cùng tồn tại hai đối thủ cạnh tranh nếu cách kinh doanh của họ giống hệt nhau. Cần phải tạo ra sự khác biệt mới có thể tồn tại.

Michael Porter cũng tán thành nhận định của Henderson: “Chiến lược cạnh tranh liên quan đến sự khác biệt. Đó là việc lựa chọn cẩn thận một chuỗi hoạt động khác biệt để tạo ra một tập hợp giá trị độc đáo”.[1]

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 106 trang tài liệu này.

Có rất nhiều quan điểm khác nhau về chiến lược kinh doanh, các chiến lược gia theo các trường phái khác nhau và ở vào các giai đoạn phát triển xã hội khác nhau đã đưa ra những định nghĩa riêng về chiến lược kinh doanh. Nhưng một cách khái quát nhất, chiến lược kinh doanh chính là cách thức lựa chọn và gắn kết các ngành nghề kinh doanh của doanh nghiệp để đem lại giá trị cao nhất cho doanh nghiệp, là việc phân tích và xác định trước những xu hướng biến động của các nhân tố kinh tế, xã hội, môi trường nhằm giúp doanh nghiệp kịp thời ứng phó hoặc đón đầu những thay đổi trong tương lai.[2]

Sơ đồ 1: Mô hình chiến lược kinh doanh

Chiến lược kinh doanh

Quan điểm

Đường lối

Mục tiêu lớn cần đạt

Các nguồn lực phải sử dụng

Các kế hoạch

Các chiến thuật

2. Khái niệm về chiến lược kinh doanh thân thiện với môi trường

Trong kinh doanh, bảo tồn và phát triển nguồn vốn của chủ sở hữu là một mục tiêu quan trọng nhưng các doanh nhân không hề nghĩ tới chuyện phải mở rộng việc bảo tồn và phát triển ấy tới các nguồn lực tự nhiên và con

người - những vấn đề vốn từ lâu được xem là trách nhiệm của nhà nước, không phải là của doanh nghiệp, và doanh nghiệp quan niệm, các chính phủ siết chặt hơn các quy định luật pháp về môi trường sẽ kìm hãm sự tăng trưởng kinh tế. Kết quả là một sự đánh đổi, giữa một bên là chất lượng môi trường lành mạnh cho sức khỏe con người, và bên kia là sự phát triển lành mạnh của nền kinh tế. Do đó, cơ hội kinh doanh của chính doanh nghiệp cũng bị hạn chế, ảnh hưởng đến lợi nhuận, khả năng mở rộng quy mô kinh doanh, hạn chế cạnh tranh với các đối thủ có tiềm lực mạnh về kinh tế, khoa học kỹ thuật.

Hiện nay trên thế giới, trào lưu “làm xanh” các hoạt động sản xuất kinh doanh đang ngày càng trở nên mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Lãnh đạo doanh nghiệp cần phải xây dựng một chiến lược phù hợp, nhằm giúp doanh nghiệp có thể phản ứng hiệu quả trước những biến động do xu hướng ấy đem tới. Đó là cơ sở hình thành của khái niệm chiến lược thân thiện với môi trường - một khái niệm gần gũi và thực tế hơn đối với khái niệm phát triển bền vững đối với doanh nghiệp.

Bảo vệ sức khỏe Trách nhiệm xã hội Giá trị gia tăng khác

Sơ đồ 2: Lồng ghép các mục tiêu môi trường trong chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp [3]

Khách

hàng

Chính

phủ

Doanh

nghiệp

Giảm thiểu ô nhiễm môi trường

Bảo vệ sức khoẻ của mọi người

Phát triển bền vững

Lợi nhuận của doanh nghiệp Đáp ứng nhu cầu của khách hàng

Tuân thủ pháp luật

Thể hiện trách nhiệm với xã hội

Chiến lược kinh doanh thân thiện với môi trường của doanh nghiệp được hình thành và xuất phát từ chính các áp lực của phát triển bền vững, mà cụ thể là từ yêu cầu bảo vệ môi trường của Chính phủ, nhu cầu của khách

hàng và bản thân doanh nghiệp nhằm hướng tới phát triển bền vững. Chiến lược kinh doanh thân thiện môi trường của doanh nghiệp qua tiếp cận bền vững được thể hiện thông qua việc áp dụng các chiến lược và hoạt động kinh doanh nhằm thỏa mãn nhu cầu hiện tại của chủ doanh nghiệp và những người liên quan đến doanh nghiệp, trong khi vẫn bảo tồn, duy trì tính bền vững về môi trường và làm tăng giá trị của các nguồn lực tự nhiên và con người cần thiết cho tương lai.[3]

Chính vì vậy chiến lược thân thiện với môi trường được hiểu là phương hướng nhằm thỏa mãn các yêu cầu kinh doanh hiện tại của doanh nghiệp và những người có quyền lợi liên quan, dựa trên cơ sở bảo tồn, duy trì tính bền vững và làm tăng giá trị các nguồn lực tự nhiên mà con người có thể cần tới trong tương lai. Những người có quyền lợi liên quan tới doanh nghiệp có thể là khách hàng, nhà cung cấp, chủ sở hữu, các nhà đầu tư, ngân hàng.[3]

Chiến lược kinh doanh thân thiện với môi trường cũng có thể được hiểu là cách thức kinh doanh mà quá trình sản xuất, lưu thông và tiêu dùng sản phẩm hướng tới hai mục tiêu là lợi nhuận của doanh nghiệp và bảo vệ môi trường. Chẳng hạn doanh nghiệp kết hợp việc kinh doanh với môi trường thông qua việc sử dụng các nguồn đầu vào thân thiện môi trường, áp dụng các quy trình sản xuất, công nghệ thân thiện môi trường, sản xuất ra các sản phẩm thân thiện môi trường.[3]

Chiến lược kinh doanh thân thiện với môi trường, cũng như mọi loại chiến lược doanh nghiệp, trước hết phải xuất phát từ vấn đề tối đa hóa lợi nhuận cho doanh nghiệp mà trong đó, chiến lược quản lý môi trường của doanh nghiệp đóng vai trò cốt lõi và được cụ thể hóa thành chính sách môi trường của doanh nghiệp.

Tóm lại, chiến lược kinh doanh thân thiện môi trường trước hết phải thể hiện được cam kết của doanh nghiệp về trách nhiệm đối với vấn đề bảo vệ môi trường, định hướng của doanh nghiệp để thực hiện trách nhiệm đó. Các

định hướng này sẽ được cụ thể hóa bằng các chương trình hoạt động quản lý môi trường của doanh nghiệp, gắn kết trong các chức năng quản lý khác của hệ thống nhằm thực hiện được mục tiêu đã đề ra.

3. Những lợi ích của chiến lược kinh doanh thân thiện với môi trường

3.1. Đáp ứng nhu cầu bảo vệ môi trường và phát triển bền vững

Với tốc độ phát triển kinh tế thần tốc, thế giới đang phải đối mặt với sự biến đổi khí hậu toàn cầu và vấn đề bảo vệ môi trường đi đôi với phát triển kinh tế là nhiệm vụ hàng đầu của mỗi quốc gia.

Chiến lược kinh doanh thân thiện với môi trường, về bản chất hướng tới việc sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên không tái tạo, hạn chế chất thải ra môi trường đồng thời có thể tái sử dụng lại các chất thải, phế thải đó. Chiến lược này cũng khuyến khích nghiên cứu và thay thế các nguồn năng lượng có nguy cơ cạn kiệt và gây ô nhiễm môi trường hiện nay bằng các nguồn năng lượng sạch như năng lượng gió, mặt trời, nước, sinh học...; cho ra đời những nguyên liệu có khả năng tái sinh, an toàn với môi trường hơn. Như vậy, có thể thấy, chiến lược kinh doanh thân thiện môi trường mang lại cơ hội bảo vệ môi trường cho mỗi quốc gia, đảm bảo phát triển bền vững.

3.2. Đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng.

Người tiêu dùng trên thế giới đặc biệt là ở các quốc gia phát triển rất coi trọng vấn đề bảo vệ môi trường và họ ý thức rất rõ hành động của chính mình ảnh hưởng thế nào đến môi trường. Do vậy, trong quá trình sinh hoạt hằng ngày họ luôn ưu tiên lựa chọn các sản phẩm có thêm tính năng thân thiện với môi trường trong hàng loạt các sản phẩm tương tự đồng thời xem xét trách nhiệm đối với môi trường của doanh nghiệp sản xuất ra sản phẩm đó.

Đứng trước sự thay đổi về thói quen tiêu dùng của các khách hàng, các doanh nghiệp cũng cần phải thay đổi, cần phải bổ sung thêm mục tiêu môi

trường vào chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp. Việc có thể đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng chứng tỏ bản thân doanh nghiệp cũng đang phát triển đi lên.

3.3. Hướng tới mục tiêu kinh doanh dài hạn và bền vững

Môi trường trái đất ngày càng trở thành vấn đề bức bách, không có ngày nào không có những thông tin về tình trạng ôi nhiễm môi trường với những hậu quả của nó. Do đó, có thể nói, chiến lược kinh doanh thân thiện môi trường không phải chỉ là một chiến lược trước mắt mà là chiến lược lâu dài. Với mỗi giai đoạn phát triển, doanh nghiệp sẽ nghiên cứu thị trường để nắm bắt thị hiếu của khách hàng thông qua các kế hoạch ngắn hạn nhưng định hướng xuyên suốt sẽ vẫn là sản phẩm thân thiện với môi trường.

Theo một nghiên cứu gần đây của một tổ chức cấp giấy chứng nhận phi lợi nhuận độc lập mang tên Green Seal, 4 trong 5 người cho biết họ vẫn đang mua những sản phẩm và dịch vụ xanh, ngay cả khi nền kinh tế Hoa Kỳ đang suy thoái. Mặc dù những sản phẩm được tuyên bố là thân thiện với môi trường, thường có giá thành đắt hơn, nhưng một nửa trong số 1000 người tham gia cuộc khảo sát cho biết số lượng sản phẩm xanh họ mua tương đương với trước khi khủng hoảng kinh tế. Thêm vào đó, 19% trong số 1000 người được hỏi cho biết họ mua nhiều sản phẩm xanh hơn và 14% mua ít hơn. Bất chấp khủng hoảng kinh tế đang diễn ra, các sản phẩm xanh của doanh nghiệp vẫn luôn có chỗ đứng trên thị trường.[10]

Tóm lại, tiêu chí thân thiện môi trường được xem như là kim chỉ nam cho hành động của doanh nghiệp trong dài hạn, đáp ứng mục tiêu kinh doanh dài hạn của doanh nghiệp.

3.4. Góp phần đáp ứng được các tiêu chuẩn quốc tế trong xuất khẩu hàng hóa

Hiện nay, khi nền kinh tế hội nhập sâu và rộng, các hàng rào thuế quan đã dần được các quốc gia trên thế giới xóa bỏ đồng thời thay thế bằng các rào cản mang tính kỹ thuật đặc biệt là lợi dụng rào cản môi trường để hạn chế sự

nhập khẩu hàng hóa từ nước ngoài và bảo vệ người tiêu dùng trong nước. Có thể coi các quy định về môi trường như một rào cản thương mại đối với hàng hóa xuất khẩu của các doanh nghiệp đặc biệt là các doanh nghiệp của các nước đang phát triển và kém phát triển vào thị trường của các nước phát triển. 1

Do trình độ khoa học công nghệ tại các nước đang phát triển và kém phát triển còn lạc hậu, vấn đề môi trường lâu nay chưa được chú trọng nên chưa thể đáp ứng được các tiêu chuẩn môi trường quốc tế nói chung và của từng thị trường tiêu thụ nói riêng. Việc theo đuổi chiến lược kinh doanh thân thiện với môi trường sẽ đưa ra những định hướng giúp các doanh nghiệp tháo gỡ những khó khăn bởi các vấn đề môi trường trong khâu sản xuất, tiêu thụ đồng thời nâng cao khả năng đạt được các tiêu chuẩn chất lượng về môi trường.

3.5. Tạo ra lợi thế cạnh tranh nhờ các đặc tính môi trường chuyên biệt của sản phẩm.

Những sản phẩm thân thiện môi trường cũng có thể giúp doanh nghiệp tạo ra được lợi thế mang tính chất chuyên biệt hóa sản phẩm. Khi những người tiêu dùng khó tính đang ngày càng nhận thức được một cách rõ ràng hơn về tầm quan trọng của vấn đề môi trường thì những sản phẩm được gắn vào những tính năng thân thiện với môi trường sẽ có sức hút mạnh hơn một cách đáng kể. Những giá trị mà người tiêu dùng những sản phẩm này, ngoài sự thỏa mãn thông thường của quá trình tiêu dùng, giờ được tăng thêm sự thỏa mãn về ý thức trách nhiệm cá nhân trong tiêu dùng. Cảm giác về trách nhiệm đối với môi trường thiên nhiên và xã hội cũng là một mảng giá trị của sản phẩm.

Bên cạnh đó, còn có những yếu tố khác có thể khiến đặc tính thân thiện với môi trường trở thành giá trị khác biệt của sản phẩm. Luật pháp là một yếu

1 Green Seal là một tổ chức phi Chính phủ, chuyên cung cấp những thông tin về thủ tục vệ sinh môi trường, xúc tiến sản xuất và tiêu thụ những sản phẩm tiêu dùng có tinh thần trách nhiệm.

tố quan trọng. Tại nhiều nước, những tiêu chuẩn hay quy định về môi trường hoặc có liên quan tới các vấn đề môi trường đối với sản phẩm đã ảnh hưởng trực tiếp tới giá trị của của sản phẩm đó trên thị trường. Những quy định và tiêu chuẩn về môi trường có thể tác động tới rất nhiều loại sản phẩm như nông nghiệp, thủy sản, may mặc, ô tô, chế tạo máy, mỹ phẩm, các loại dịch vụ có sử dụng hóa chất như tẩy rửa, vệ sinh...Những quy định và tiêu chuẩn này vô hình chung có thể loại bỏ một loại sản phẩm nào đó ra khỏi thị trường, hoặc làm giảm khả năng cạnh tranh một khi sản phẩm đó không phù hợp với các tiêu chuẩn hoặc không thể tuân thủ các quy định. Trái lại, những sản phẩm phù hợp với tiêu chuẩn và không vi phạm quy định về môi trường lại chiếm được lợi thế nhất định trên thị trường.

3.6. Nâng cao hiệu suất sử dụng tài nguyên cho doanh nghiệp

Chiến lược kinh doanh thân thiện môi trường hướng tới cách thức sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên không tái tạo và hạn chế chất thải ra môi trường. Rất nhiều tài nguyên không tái tạo và sản phẩm trực tiếp của chúng được sử dụng trong hoạt động sản xuất kinh doanh như nhiên liệu hóa thạch, các sản phẩm gỗ, điện năng, nước sạch, nước ngầm... Tiết kiệm những nguồn tài nguyên này không chỉ có ý nghĩa về mặt môi trường mà còn có thể đem lại cho doanh nghiệp những khoản tiết kiệm chi phí không nhỏ. Nhiều doanh nghiệp đã thực sự tiến hành những bước đi cần thiết để tổ chức lại hoạt động của mình, nâng cao hiệu suất sử dụng nguyên, nhiên, vật liệu và từ đó giảm được chi phí cho các loại nguồn lực này. Mặt khác, khi giảm thiểu sử dụng nguyên nhiên liệu đầu vào bằng cách nâng cao hiệu suất sử dụng, bản thân doanh nghiệp đã có thể làm giảm lượng chất thải tuồn ra môi trường theo hướng tích cực nhất có thể.

4. Các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng chiến lược kinh doanh thân thiện môi trường trong doanh nghiệp

4.1. Người tiêu dùng