Những Vấn Đề Chung Về Loại Hình Báo In Và Báo Điện Tử

Chương 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1.1. Những vấn đề chung về loại hình báo in và báo điện tử

1.1.1. Đặc điểm, đặc trưng của loại hình báo in.

Báo in là thuật ngữ chỉ một loại hình báo chí định kỳ thông tin thời sự các sự kiện, các vấn đề trong đời sống xã hội thông qua việc sử dụng ngôn ngữ chữ viết và kỹ thuật in ấn để chuyển tải thông tin. Báo in bao gồm: báo, tạp chí, bản tin thời sự, bản tin thông tấn.

* Tính thời sự và tính định kỳ của báo in

Báo in là ấn phẩm định kỳ chuyển tải nội dung thông tin mang tính thời sự và được phát hành rộng rãi trong xã hội.

Định kỳ của báo in có nhiều loại khác nhau như: hàng ngày, thưa kỳ (2,3,5 ngày một số), hàng tuần. Định kỳ của báo in chính là sự xuất hiện theo chu kỳ đều đặn và cố định của sản phẩm báo. Chu kỳ xuất hiện của báo in có ý nghĩa quan trọng đối với báo in vì nó quy định thời điểm mà công chúng đón nhận sản phẩm báo in. Ví dụ, cứ 6 giờ sáng hằng ngày người ta có thể mua các tờ nhật báo buổi sáng ở bất kỳ quầy bán báo nào trong thành phố. Nếu định kỳ của báo in bị phá vỡ có nghĩa là phá vỡ luôn cả thói quen mua (hay nhận) báo in vào giờ đó của người đọc và người đọc sẽ đi tìm phương tiện khác để thỏa mãn nhu cầu thông tin của mình.

Tính thời sự của báo in được hiểu là sự phản ánh nhanh chóng những sự kiện mới xảy ra, vấn đề mới nảy sinh hoặc vừa mới được phát hiện trong đời sống xã hội.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 146 trang tài liệu này.

Sản phẩm báo in được phát hành rộng rãi trong xã hội, từng loại báo, từng tờ báo in đều có đối tượng riêng. Như vậy, mỗi một tờ báo in đều có công chúng tiếp nhận khác nhau, và công chúng thực hiện phương thức tiếp nhận theo những hướng khác nhau.

* Tiếp nhận thông tin chủ động

Công chúng tiếp nhận thông tin trên báo in thông qua thị giác – giác quan quan trọng nhất của con người trong mối quan hệ với thế giới xung quanh nên người đọc hoàn toàn chủ động trong việc tiếp nhận thông tin từ báo in. Sự chủ động bao gồm từ việc bố trí thời điểm đọc, lựa chọn trình tự đọc đến việc chủ động về tốc độ đọc, cách thức đọc khi trong tay có một tờ báo in cụ thể. Buổi sáng người ta có thể mua một tờ báo in của một cơ quan báo chí nào đó, đọc lướt qua các tin tức, bình luận quan trọng rồi chiều tối về nhà mới đọc tiếp những tờ báo dài và đáng quan tâm như phóng sự, phản ánh, tiểu luận, các loại bài ký… Khi đọc các tờ báo in, người ta hoàn toàn có thể đọc lướt nhanh những nội dung quen thuộc, đọc kỹ hay đọc lại những nội dung phức tạp mà đọc lần đầu chưa rõ. Đặc điểm này tạo cho báo in khả năng thông tin những nội dung sâu sắc, phức tạp. Nhà báo có thể trình bày, lí giải các nội dung thông tin với những mối quan hệ đan chéo, những biểu hiện trên nhiều bình diện, nhiều tầng nhiều lớp khác nhau. Những thông tin có thể được tổ chức theo nhiều cách khác nhau mà người đọc vẫn có thể hiểu, miễn là những thông tin, nội dung bài viết là bổ ích, đáp ứng được nhu cầu của người đọc.

* Nội dung thông tin sâu

Sự tiếp nhận thông tin từ báo in của công chúng là quá trình chủ động, đòi hỏi người đọc phải tập trung cao độ, phải huy động sự làm việc tích cực của trí não. Vì thế, làm tăng khả năng ghi nhớ thông tin, giúp người đọc có thể nhận thức sâu sắc những mối quan hệ bên trong phức tạp và tế nhị của các vấn đề, sự kiện.

Không phải ngẫu nhiên mà người ta nói, báo phát thanh đưa tin, truyền hình diễn tả và báo in bình luận. Qua đó, có thể thấy rằng các loại hình báo chí có phương thức tác động tới công chúng khác nhau sẽ tạo ra những hiệu ứng khác nhau. Trong đó, báo in với sự tác động riêng biệt tới công chúng

tiếp nhận, đó là sự đồng hiện thông tin, sự tiếp nhận bằng thị giác, đưa thông tin trong sự bình luận đánh giá có chiều sâu, đã tạo nên sự sâu sắc trong truyền đạt thông tin và đã tác động mạnh mẽ vào tư duy của công chúng tiếp nhận. Như vậy, nếu muốn chứng kiến tận mắt sự kiện, hiện tượng nào đó, người ta xem truyền hình. Và muốn đi tìm hiểu sâu sắc, cặn kẽ về nguyên nhân, kết quả, đánh giá về sự kiện, hiện tượng nào đó, thì người ta sẽ tìm đến với báo in. Như vậy có thể nói, việc đi sâu bình luận, đánh giá về một sự kiện, hiện tượng nào đó của báo in là một trong những ưu thế của báo in so với các loại hình truyền thông khác.

* Về mặt kỹ thuật

Về phương diện kỹ thuật, báo in đơn giản hơn rất nhiều so với các loại hình báo chí khác. Việc dàn trang, chế bản báo in, chỉ cần một máy tính có cấu hình tương đối, phần mềm không đòi hỏi tích hợp đa phương tiện (thông dụng nhất hiện nay ở khu vực phía Nam là PageMaker 7.1), hình ảnh lại tĩnh, đã có thể chế bản báo và xuất phim thẳng cho nhà in.

Trong khi đó, cả phát thanh, truyền hình và báo mạng điện tử đòi hỏi phải có các hệ thống máy móc kỹ thuật cao như máy phát sóng (phát thanh, truyền hình) hoặc server mạnh (báo mạng), sử dụng hình ảnh động (flash), âm thanh (voice, music), (đồ họa), video sinh động

* Lưu trữ báo in đơn giản và thuận lợi

Việc lưu trữ báo in phù hợp với thói quen của nhiều người đọc. Do đó, báo in trở thành nguồn tư liệu quý giá đối với người đọc. Nguồn tư liệu đó có thể được lưu trữ lâu dài (nguyên bản hoặc lưu giữ riêng những tin tức bài vở được quan tâm, dẫn liệu minh chứng trong các công trình nghiên cứu xã hội, lịch sử).

Báo in chỉ xuất hiện trong một thời điểm cụ thể và nhất định với nội dung thông tin đề cập các vấn đề, sự kiện trong cả một chu kỳ xuất bản. Thông tin về các vấn đề, sự kiện thời sự diễn ra trong chu kỳ sau đó chỉ có thể

được đề cập trong sản phẩm được xuất bản vào thời điểm định kỳ sau. Vì thế trong báo in bao giờ cũng tồn tại một khoảng thời gian trống thông tin, hay nói cách khác, độ nhanh, tính thời sự của báo in bị hạn chế hơn so với các loại hình phát thanh truyền hình và đặc biệt là báo mạng. Để khắc phục hạn chế này khi mà phát thanh và truyền hình chưa phát triển, người ta đưa ra các tờ báo buổi chiều.

Phạm vi tác động của báo in đôi khi có hạn chế vì chỉ có người biết chữ mới có thể đọc báo. Riêng về mặt này, phát thanh và truyền hình có ưu thế hơn so với báo in khi mà hầu như tất cả các thành viên của xã hội bất kể trình độ văn hoá như thế nào đều có thể tiếp nhận thông tin do chúng mang lại.

Việc phát hành báo in được thực hiện theo phương thức trao tay, vì thế việc báo in đến với người đọc sớm hay muộn phụ thuộc vào trình độ phát triển giao thông và các phương tiện chuyên chở, phân phối báo. Đối với các nước chậm phát triển, báo in chủ yếu chỉ được phát hành ở các thành phố, thị trấn đông dân cư, thuận lợi về giao thông đi lại. Ở các địa phương xa trung tâm, báo in thường đến muộn, tin tức trở thành lạc hậu. Vì thế ở khu vực này, ảnh hưởng của thông tin từ báo in rất hạn chế. Đối với những người đi công tác xa theo những lộ trình đặc biệt, như các đoàn khảo sát địa chất, các đoàn thám hiểm địa lý, phục vụ trên các con tàu trên đại dương… việc phát hành báo in hầu như không thể thực hiện được.

*Sự tương tác với độc giả

Tính tương tác giúp rút ngắn khoảng cách giữa báo chí và công chúng, khiến những vấn đề xã hội được nhìn nhận một cách khách quan trên nhiều bình diện. Tuy nhiên, đây lại là một hạn chế đối với báo in bởi sự phản hồi của người đọc phải trải qua nhiều khâu, thậm chí cần phải có đơn khiếu nại bài báo.

Trong khi đối với phát thanh, truyền hình và báo mạng, tính tương tác giữa toà soạn và công chúng rất cao, chỉ cần gọi điện thoại đến đài (phát

thanh, truyền hình), comment hay gửi mail (báo mạng) là toà soạn đã tiếp nhận phản hồi của công chúng.

1.1.2. Đặc điểm, đặc trưng của báo điện tử

Báo điện tử đang là phương tiện truyền thông đại chúng hữu hiệu trong việc truyền tải thông tin đến công chúng. Cùng với các loại hình truyền thông khác, nó đã và đang đóng góp rất lớn vào việc làm phong phú thêm đời sống thông tin của mọi người.

So với các phương tiện truyền thông đại chúng khác thì báo mạng điện tử có những đặc điểm vượt trội hơn như khả năng tương tác cao – sự tương tác qua lại giữa người dân và báo điện tử rất cao, khả năng đa phương tiện, tính thời sự cao vì khả năng tiếp cận và truyền đạt thông tin rất nhanh chóng, ngoài ra báo điện tử còn có khả năng tìm kiếm thông tin và lưu giữ thông tin tốt nhất.

Báo điện tử có những đặc điểm sau đây:

*Tính thời sự và tính phi định kỳ

Với báo in, như chúng ta đã biết, kỳ phát hành tối đa chỉ dừng lại ba lần một ngày. Báo điện tử đã vượt qua những rào cản về mặt không gian, thời gian và tỏ rõ tính linh hoạt, năng động có một không hai. Báo điện tử không mất thời gian chuẩn bị kích rích, không bị chậm trễ do phải trải qua khâu in ấn và tổ chức phát hành. Điều này giúp cho tính thời sự của báo điện tử cao hơn báo in rất nhiều. Nội dung thông tin của báo điện tử không bị giới hạn trong khuôn khổ cố định hạn hẹp trên mặt giấy, cũng như không bị chế định bởi những nguyên tắc bất di bất dịch về thời gian phát hành của báo in.

Báo điện tử phá vỡ tính định kỳ thường có của loại hình báo in và các loại hình báo chí khác.Tuy nhiên, những tờ báo điện tử ở nước ta do điều kiện, tính thời sự và phi định kỳ chưa được chú ý. www.laodong.com.vn mỗi ngày đẩy một lần toàn bộ trang báo, một lần đẩy bản tin chiều và một lần đẩy bản tin tóm lược về số báo sẽ phát hành ngày hôm sau và những thông tin đó

hầu hết là sự chuyển tải từ tờ báo in Lao Động sang nên những thông tin cũng không có gì mới mẻ. Nếu một độc giả không đọc được báo điện tử thì vẫn có thể biết được thông tin thời sự trong ngày thông qua tờ báo in mua được. Chính vì thế, sự tìm tòi, sáng tạo trong việc biên tập bài viết báo điện tử sao cho thông tin nóng, cập nhật nhanh chóng nhất và thu hút nhất hoặc vẫn sử dụng thông tin, bài viết của báo in nhưng phải có sự biên tập lại theo cách nhìn, góc nhìn khác sẽ phải là một trong những hướng đi quan trọng để giữ chân độc giả của báo điện tử.

* Khả năng truyền tải thông tin đa phương tiện

Không phải ngẫu nhiên người ta ví sự xuất hiện của báo điện tử như một cuộc cách mạng kỳ diệu trong đời sống xã hội nói chung và hệ thống truyền thông nói riêng. Điều này xuất phát từ đặc điểm quan trọng nhất của báo chí điện tử là khả năng truyền tải thông tin đa phương tiện.

Có thể coi khả năng truyền tải thông tin đa phương tiện là ưu điểm mạnh nhất của báo điện tử. Khả năng truyền tải thông tin đa phương tiện cho phép báo điện tử sử dụng các yếu tố chữ viết, âm thanh, hình ảnh, màu sắc, đồ hoạ, hình khối…để truyền tải thông tin. Các yếu tố này liên kết chặt chẽ, hài hoà, tác động và bổ sung cho nhau. Mỗi yếu tố đều giữ một vị trí không thể thiếu trong việc cấu thành một trang báo điện tử hoàn thiện, hiện đại. Khi độc giả truy cập vào một tờ báo điện tử, độc giả sẽ bắt gặp đồng thời sự có mặt của phát thanh, truyền hình và báo in. Báo điện tử cho phép độc giả tiếp nhận thông tin bằng nhiều hình thức, không chỉ đọc nội dung thông tin (text) họ còn có thể nghe một khúc nhạc (audio), xem một đoạn phim hay ngắm một seri ảnh động hoặc tĩnh (image) liên quan đến thông tin bài viết cùng một lúc.

Như vậy, báo điện tử tích hợp được sức mạnh riêng của các phương tiện truyền thông đại chúng. Thông tin của báo điện tử có sự bổ trợ của các track âm thanh trung thực, các video clip sinh động, các vinhét minh hoạ đẹp mắt và các seri ảnh báo chí rõ nét. Sự truyền tải thông tin đa phương tiện giúp

đa dạng hoá cách tiếp nhận thông tin của độc giả, khắc phục được sự khô khan của hình thức trình bày, trang trí cố định trên báo in, tránh được sự nhàm chán, tẻ nhạt, đơn điệu khi tiếp thu thông tin chỉ bằng một cách như báo in. Công chúng được thoả mãn tất cả các nhu cầu nghe, nhìn một cách chủ động nhất, không buộc người đọc phải tưởng tượng ra diễn biến của sự kiện bằng những âm thanh đơn thuần của phát thanh, cũng không biến khán giả thành thụ động trước hệ thống chương trình cố định tuần tự như truyền hình, và tưởng tượng, suy ngẫm diễn biến sự việc như của báo in.

*Khả năng truyền đạt thông tin không giới hạn

Báo điện tử không có số trang hạn định như báo in, báo điện tử cũng không quan tâm đến thời gian, thời lượng phát sóng nên nội dung thông tin của báo điện tử phát triển không giới hạn. Nó có được thuận lợi nhờ việc thiết lập các đường siêu liên kết. Các siêu liên kết tổ chức thông tin thành từng lớp, tạo mối quan hệ giữa thông tin mới nhất với các thông tin tham chiếu, bổ sung trong cùng một chủ đề. Chẳng hạn như việc ở trang chủ từ tít và tít dẫn siêu liên kết sẽ dẫn người đọc đến toàn văn nội dung chính của tác phẩm báo chí. Trong nội dung này lại chứa một số các siêu liên kết dẫn đến các nội dung thông tin khác có liên quan trên từng mặt cụ thể.

Siêu liên kết có mặt trong nhiều trang báo khiến cho các trang báo điện tử không tồn tại độc lập, riêng lẻ mà thực sự trở thành kho tư liệu khổng lồ, nơi cho công chúng dễ dàng tìm kiềm, tiếp nhận lượng thông tin toàn diện, phong phú về mọi vấn đề. Nhờ siêu liên kết người đọc có thể tra cứu những dữ liệu lịch sử về bài viết trong kho lưu trữ của báo điện tử một cách nhanh chóng nhất không có thư viện nào, không có hình thức tích luỹ nào của phương tiện truyền thông đại chúng có thể làm được.

*Tính tương tác trên báo điện tử

Hơn bất kì một loại hình báo chí nào khác, báo điện tử có tính tương tác cao, thể hiện rõ tính đại chúng và thoả mãn được nhu cầu thông tin đa chiều của người đọc.

Tính tương tác của báo chí là khả năng tạo ra sự tác động qua lại giữa báo chí với công chúng, tạo ra mối quan hệ chặt chẽ và khép kín giữa nhà báo và công chúng.

Như vậy, theo lý thuyết, sự tương tác qua lại giữa công chúng và toà soạn qua kênh thông tin phản hồi là một yếu tố quan trọng thể hiện hiệu quả truyền thông, đồng thời tạo cơ sở để toà soạn điều chỉnh nội dung, hình thức thông tin theo hướng tăng cường chất lượng.

Đặt trong mối tương quan so sánh khả năng tương tác của báo điện tử với các phương tiện truyền thông đại chúng truyền thống thì báo điện tử có nhiều ưu thế hơn hẳn. Báo điện tử do tận dụng tính năng của mạng Internet đã thiết lập được một kênh thông tin phản hồi tốc độ, tin cậy và đặc biệt hiệu quả.

Nếu ở các loại hình báo chí truyền thống đã tạo lập được các kênh thông tin phản hồi như việc độc giả, thính giả, khán giả có thể phản hồi ý kiến bằng cách viết thư, gọi điện thoại đến các chuyên trang chuyên mục: “bạn đọc viết” của báo in, “hộp thư truyền hình” của truyền hình, “bạn nghe đài”của phát thanh,…thì hiện nay hầu hết các tờ báo điện tử đều xây dựng một địa chỉ e-mail (hòm thư điện tử) riêng trong nỗ lực tạo quan hệ chặt chẽ, mật thiết giữa độc giả với tờ báo điện tử. Trong khi các phương tiện truyền thông đại chúng có thể gặp khó khăn khi tiếp nhận thông tin phản hồi do nhiều nguyên nhân rủi ro khách quan khác nhau như thời gian, thất lạc, điện thoại không liên lạc được… thì báo điện tử với hòm thư có ưu điểm nổi bật là tốc độ, toà soạn báo điện tử có thể tức thời nhận được thông tin phản hồi từ phía người đọc, nhờ thế có thể nhanh chóng đưa ra những biện pháp điều chỉnh nội dung, hình thức tờ báo sao cho phù hợp với người đọc.

Mặt khác do hạn chế về thời lượng chương trình đối với báo truyền hình và báo phát thanh, hay khuôn khổ số trang đối với báo in nên các loại hình này không thể hồi đáp đầy đủ các thông tin phản hồi của công chúng, dễ gây cảm giác những ý kiến phản ánh không được tiếp nhận. Điều này phần