Vai trò của du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội Bình Thuận trong giai đoạn 2001-2020

DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ, BẢN ĐỒ



Trang

Hình vẽ

1. Hình 1.1. Sơ đồ hoạt động du lịch 19

2. Hình 2.1. Các trường hợp tổ chức hoạt động du lịch của tỉnh Bình Thuận 47

3. Hình 2.2. Hệ thống quản lý Nhà nước về du lịch tỉnh Bình Thuận 50

Đồ thị

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 143 trang tài liệu này.

4. Đồ thị 2.1. Cơ sở lưu trú trên địa bàn tỉnh Bình Thuận giai đoạn từ năm 2001

đến cuối tháng 6 năm 2009 55

5. Đồ thị 2.2. Cơ cấu lao động hoạt động du lịch của tỉnh Bình Thuận chia theo

trình độ năm 2008 61

6. Đồ thị 2.3 : Doanh thu hoạt động du lịch Bình Thuận giai đoạn 2001 – 2008

và 6 tháng đầu năm 2009 65

7. Đồ thị 2.4. Cơ cấu ngành kinh tế tỉnh Bình Thuận giai đoạn 2001- 2008 67

Bản đồ

8. Bản đồ 2.1 : Bản đồ hành chính tỉnh Bình Thuận 40

MỞ ĐẦU



1. Tính cấp thiết của đề tài :

Để phát triển kinh tế - xã hội, hầu hết các quốc gia trên thế giới đã khai thác mọi nguồn lực của mình. Song nhìn chung, họ đều bắt đầu từ việc khai thác những lợi thế sẵn có, trong số đó có nhiều tài nguyên tồn tại dưới dạng các cảnh quan thiên nhiên và các tài sản văn hóa, tinh thần. Đây là nguồn tài nguyên rất quan trọng để các quốc gia có thể khai thác và phát triển ngành du lịch nhằm thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội.

Du lịch được mệnh danh là “con gà đẻ trứng vàng”, bởi du lịch là ngành kinh tế có tỷ lệ xuất khẩu tại chỗ rất cao, mang lại nguồn thu ngoại tệ lớn cho đất nước. Phát triển du lịch sẽ tạo việc làm cho người lao động, kích thích sự phát triển của các ngành nghề khác có liên quan, đóng góp vào ngân sách nhà nước, cung cấp các dịch vụ nghỉ dưỡng, vui chơi giải trí để tái sản xuất sức lao động cả về vật chất lẫn tinh thần. Với những vai trò to lớn đó, du lịch xứng đáng trở thành ngành kinh tế “mũi nhọn” đối với những quốc gia có tiềm năng du lịch.

Vì vậy, các quốc gia có thế mạnh về tài nguyên thiên nhiên, lịch sử, văn hóa đều rất chú trọng đến chiến lược phát triển du lịch. Lịch sử phát triển của ngành du lịch cho thấy những nền văn minh như Anh, Pháp, Thụy Sỹ; sự mến khách và môi trường sống tốt như Sing-ga-po; một đất nước với một kho tàng đồ sộ những di tích lịch sử và cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ như Trung Quốc hay một điểm đến với nhiều dịch vụ du lịch đa dạng như Thái Lan đều là những quốc gia mà du lịch có những đóng góp to lớn trong thời kỳ đầu của phát triển đất nước.

Nhìn vào thực tế đó, Việt Nam nói chung và Bình Thuận nói riêng đang sở hữu tài nguyên du lịch rất phong phú. Nếu xây dựng được chiến lược phát triển khoa học, hợp lý, địa phương này sẽ cùng với cả nước đưa ngành du lịch phát triển ngang tầm với các nước trong khu vực và trên thế giới.

Tuy nhiên, với khoảng thời gian phát triển chưa lâu, lại mang tính tự phát cao, sự phát triển của du lịch Bình Thuận chưa có điều kiện phát huy hết vai trò của mình, nhiều tài nguyên du lịch chưa được khai thác, lợi ích kinh tế thu được chưa tương xứng với tiềm năng du lịch của Tỉnh. Chính vì vậy, để du lịch thật sự trở thành ngành kinh tế “mũi nhọn”, thành tác nhân quan trọng cho sự phát triển kinh tế - xã hội của toàn Tỉnh thì trước tiên phải nhận định đầy đủ về vai trò của du lịch đối với sự phát triển kinh tế xã hội của Tỉnh, làm cơ sở cho việc hoạch định chính sách, đề ra giải pháp phát triển phù hợp.

Với nguyện vọng được góp phần nhỏ vào giải quyết vấn đề nêu trên, tạo thêm cơ sở khoa học cho Bình Thuận xác định rõ vị trí, vai trò của ngành du lịch trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa nói riêng và phát triển kinh tế - xã hội nói chung của Tỉnh, tác giả chọn đề tài “Vai trò của du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội Bình Thuận trong giai đoạn 2001 - 2020” làm đề tài luận văn thạc sỹ chuyên ngành Kinh tế chính trị.

2. Mục đích nghiên cứu :

Luận văn cao học “Vai trò của du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội Bình Thuận trong giai đoạn 2001 - 2020” nhằm đạt những mục đích sau đây:

Một là, nghiên cứu, khái quát hóa những lý luận cơ bản về du lịch; khẳng định vai trò của du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia; nghiên cứu vai trò của du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của một số nước trên thế giới và bài học kinh nghiệm rút ra cho Việt Nam.

Hai là, phân tích thực trạng của hoạt động du lịch Bình Thuận, đặc biệt là thực trạng về vai trò của du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của Tỉnh giai đoạn 2001 – 2008 để từ đó đánh giá những thành tựu và tồn tại của du lịch Bình Thuận, đồng thời nêu bật lên được những vấn đề đặt ra cần giải quyết để thúc đẩy phát triển mạnh mẽ du lịch Bình Thuận.

Ba là, trên cơ sở xác định vai trò của du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội quốc gia nói chung và Bình Thuận nói riêng, tác giả đề xuất một số giải pháp chủ

yếu nhằm nâng cao vai trò của du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Bình Thuận trong thời gian tới, đặc biệt là đến năm 2020.

Bốn là, luận văn cung cấp những luận cứ khoa học làm cơ sở để Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch Bình Thuận và các cơ quan ban ngành có liên quan hoạch định chính sách, chiến lược phát triển du lịch nhằm góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế

- xã hội tỉnh Bình Thuận.

3. Tình hình nghiên cứu đề tài :

Đề tài du lịch đã được nhiều tác giả nghiên cứu ở nhiều lĩnh vực khác nhau như: khai thác tài nguyên du lịch, quy hoạch du lịch, phát triển du lịch sinh thái ở Việt Nam, xây dựng chiến lược marketing du lịch, đào tạo nguồn nhân lực du lịch, chính sách thu hút vốn đầu tư phát triển du lịch … Tiêu biểu có các công trình nghiên cứu sau :

 Bùi Thị Hải Yến, Phạm Hồng Long (2007), Tài nguyên Du lịch, Nxb Giáo dục;

 Bùi Thị Hải Yến (2007), Quy hoạch Du lịch, Nxb Giáo dục;

 Dennis. L. Foster (2001), Công nghệ du lịch, Nxb Thống kê;

 Đổng Ngọc Minh, Vương Lôi Đình (2000), Kinh tế du lịch và Du lịch học, Nxb Trẻ;

 Luận văn Thạc sỹ kinh tế, chuyên ngành Quản trị kinh doanh : “Định hướng chiến lược phát triển ngành du lịch Bình Thuận đến năm 2010” của tác giả Võ Kỳ Tập.

Những công trình nghiên cứu trên đều có những đóng góp nhất định trong việc cung cấp những lý luận khoa học về phát triển du lịch trong nước cũng như trên thế giới ở góc độ định hướng chiến lược phát triển, quy hoạch du lịch, đào tạo nhân lực du lịch, chính sách thu hút vốn đầu tư phát triển du lịch.

Thực tiễn phát triển du lịch Bình Thuận đặt ra yêu cầu phải khái quát hóa vai trò của du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội Bình Thuận làm căn cứ khoa học để hoạch định chiến lược phát triển du lịch của Tỉnh, chứ không chỉ dừng lại ở việc

nghiên cứu du lịch ở từng góc độ riêng lẻ. Vì vậy, tác giả chọn đề tài “Vai trò của du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Bình Thuận trong giai đoạn 2001 - 2020” làm đề tài luận văn thạc sỹ chuyên ngành Kinh tế chính trị nhằm góp phần xây dựng cơ sở lý luận để hoạch định chiến lược phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận.

4. Đóng góp mới của đề tài:

Cùng đề cập đến một vấn đề chung là sự phát triển của du lịch Bình Thuận nhưng tác giả không lặp lại những vấn đề mà các công trình trước đã nghiên cứu. So với các công trình khoa học trước về du lịch, đề tài “Vai trò của du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội Bình Thuận trong giai đoạn 2001 - 2020” có những đóng góp mới sau đây :

Một là, khái quát hóa vai trò của du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của các quốc gia dưới góc độ kinh tế chính trị.

Hai là, khái quát hóa bài học kinh nghiệm nâng cao vai trò của du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ở một số nước cho Việt Nam.

Ba là, phân tích có hệ thống vai trò của du lịch Bình Thuận đối với sự phát triển kinh tế - xã hội và rút ra những thành tựu, tồn tại của hoạt động du lịch Bình Thuận giai đoạn 2001 – 2008.

Bốn là, đề xuất một số quan điểm và giải pháp nâng cao vai trò của du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Bình Thuận đến năm 2020.

5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu :

Đối tượng nghiên cứu : Vai trò của du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Bình Thuận giai đoạn 2001 – 2020.

Phạm vi nghiên cứu : Du lịch là một ngành có tính tổng hợp cao. Nó liên quan đến rất nhiều lĩnh vực hoạt động của nền kinh tế như giao thông vận tải, bưu chính viễn thông, xây dựng cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế, bảo hiểm … Đồng thời, du lịch cũng là đối tượng nghiên cứu của nhiều ngành nghề như quản trị kinh doanh, thương mại, công nghệ du lịch… Khi viết luận văn này, tác giả không có tham vọng đi sâu phân tích những vấn đề mang tính chuyên ngành, những nghiệp vụ chuyên môn

về du lịch mà chỉ tập trung phân tích vai trò của du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của Bình Thuận và những giải pháp chủ yếu để nâng cao những vai trò ấy.

Phạm vi nghiên cứu của đề tài chỉ tập trung vào những vấn đề cơ bản sau đây :

 Luận văn nghiên cứu hoạt động du lịch Bình Thuận dưới góc độ khoa học kinh tế chính trị.

 Hệ thống hóa những lý luận cơ bản nhất về du lịch như : khái niệm du lịch, du khách, sản phẩm du lịch, hoạt động du lịch, vị trí của du lịch trong phát triển kinh tế - xã hội.

 Phân tích tình hình hoạt động du lịch Bình Thuận giai đoạn 2001 – 2008, đánh giá những thành tựu, tồn tại của nó trong giai đoạn này. Đặc biệt, luận văn chỉ giới hạn tập trung phân tích hoạt động thu hút du khách địa phương khác, du khách quốc tế và một phần dân cư địa phương đi du lịch trong Tỉnh.

 Đi sâu nghiên cứu một số vai trò cơ bản của du lịch đối vối sự phát triển kinh tế - xã hội trong cả nước nói chung và trên địa bàn tỉnh Bình Thuận giai đoạn 2001 - 2008 nói riêng.

 Đề ra những quan điểm và giải pháp chủ yếu để phát triển du lịch Bình Thuận

đến năm 2020.

6. Phương pháp nghiên cứu :

Cơ sở lý luận của việc nghiên cứu luận văn là những Học thuyết Kinh tế chính trị, Học thuyết Kinh tế học, Những nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, các Văn kiện của Đảng cộng sản Việt Nam về phát triển kinh tế - xã hội, về cơ cấu ngành kinh tế, hoạt động du lịch và vai trò của nó trong phát triển kinh tế - xã hội.

Phương pháp nghiên cứu : Luận văn sử dụng phương pháp cơ bản, xuyên suốt quá trình nghiên cứu là phương pháp biện chứng duy vật, phương pháp trừu tượng hóa khoa học. Đồng thời, kết hợp với các phương pháp phân tích - tổng hợp, phương pháp thống kê, lô-gic và lịch sử, mô hình hóa, so sánh và đối chiếu.

Nguồn tài liệu tham khảo : Các tác phẩm của Karl Marx, F.Engels, V.I. Lênin, Kinh tế học, Kinh tế học phát triển, Kinh tế du lịch, các Văn kiện của Đảng Cộng sản Việt Nam về phát triển kinh tế - xã hội, về cơ cấu ngành kinh tế; các Báo cáo của Ủy Ban Nhân Dân Tỉnh Bình Thuận và Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Bình Thuận; Niên giám thống kê tỉnh Bình Thuận và các loại sách báo và tài liệu được đăng tải trên mạng Internet.

7. Kết cấu luận văn :

Toàn bộ nội dung của luận văn được trình bày trong 97 trang với 16 bảng biểu, 3 hình vẽ, 4 đồ thị và 1 bản đồ. Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được kết cấu thành ba chương :

Chương 1 : Tổng quan về du lịch và vai trò của nó đối với sự phát triển kinh tế

- xã hội.

Chương 2 : Vai trò của hoạt động du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Bình Thuận giai đoạn 2001 – 2008.

Chương 3 : Những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao vai trò của du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội Bình Thuận đến năm 2020.

CHƯƠNG 1

TỔNG QUAN VỀ DU LỊCH VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI

1.1. SƠ LƯỢC VỀ LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA DU LỊCH

Du lịch đã xuất hiện từ rất lâu đời trên thế giới và trải qua nhiều giai đoạn phát triển khác nhau. Quá trình phát triển của du lịch được chia thành các thời kỳ sau đây :

1.1.1. Du lịch thời cổ đại

Du lịch thời cổ đại tồn tại gắn liền với ba hình thái kinh tế xã hội : xã hội công xã nguyên thủy, xã hội chiếm hữu nô lệ.

Trong xã hội công xã nguyên thủy, công cụ lao động thô sơ, lạc hậu, lực lượng sản xuất kém phát triển, năng suất lao động thấp. Kết quả lao động chỉ có thể đáp ứng những nhu cầu vật chất thiết yếu của con người. Hoạt động du lịch chỉ là di chuyển của con người từ nơi này sang nơi khác chỉ vì mục đích duy trì cuộc sống như tìm nơi ở, nơi sản xuất, tránh thiên tai … Về khách quan, thời kỳ này chưa có sản phẩm thặng dư nên chưa có cơ sở vật chất cho sự ra đời của du lịch.

Hoạt động du lịch có ý thức của con người được bắt đầu vào xã hội nô lệ. Trong thời kỳ này, hoạt động du lịch không nhằm mục đích tiêu khiển, giải trí mà nó là kết quả tất yếu của sự phát triển của phân công lao động xã hội lớn lần thứ ba với nội dung tách thương nghiệp ra khỏi hoạt động sản xuất. Sự phát triển của sản xuất và trao đổi hàng hóa thúc đẩy con người di chuyển giữa các vùng, lãnh thổ thường xuyên hơn, từ đó tăng cường nhu cầu du lịch của con người. Du lịch có vai trò thúc đẩy kinh tế hàng hóa phát triển.

Trong xã hội phong kiến, hoạt động du lịch gắn liền với hoạt động tôn giáo và sự phát triển của các thành thị phong kiến. Các đoàn lữ hành đi đến nhiều nơi trên thế giới để thỏa mãn nhu cầu tôn giáo và học hỏi những kiến thức thuộc các lĩnh vực khác. Cũng trong thời kỳ này, các đô thị phong kiến hình thành và phát triển mạnh