Trách nhiệm của công ty mẹ đối với hành vi của công ty con

HOÀNG THU HÀ * TRÁCH NHIỆM CỦA CÔNG TY MẸ ĐỐI VỚI HÀNH VI CỦA CÔNG TY CON * 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

TRÁCH NHIỆM CỦA CÔNG TY MẸ ĐỐI VỚI HÀNH VI CỦA CÔNG TY CON

Ngành: Luật Kinh tế

HOÀNG THU HÀ

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 104 trang tài liệu này.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

TRÁCH NHIỆM CỦA CÔNG TY MẸ ĐỐI VỚI HÀNH VI CỦA CÔNG TY CON

Ngành: Luật Kinh tế

Mã số: 8380107

Họ và tên học viên: Hoàng Thu Hà

Người hướng dẫn: PGS., TS. Ngô Quốc Chiến

Hà Nội, năm 2022

Luận văn “Trách nhiệm của công ty mẹ đối với hành vi của công ty con” này là công trình nghiên cứu của bản thân tôi trên cơ sở tham khảo và học hỏi từ nhiều nguồn tư liệu khác nhau. Tôi xin cam đoan đã trích dẫn đầy đủ tất cả những nội dung nghiên cứu, ý tưởng, quan điểm của người khác mà tôi sử dụng trong đề tài nghiên cứu của mình.

Nếu có bất kỳ sự khiếu nại, khiếu kiện của tổ chức, cá nhân nào về việc nội dung trong đề tài này là sản phẩm của sự sao chép không trung thực và vi phạm quyền sở hữu trí tuệ của người khác, tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm trước tổ chức, cá nhân đó cũng như trước pháp luật.

Hà Nội, ngày 22 tháng 03 năm 2022

Tác giả

Hoàng Thu Hà

Quá trình theo học chương trình Cao học Luật Kinh tế của Trường Đại học Ngoại thương trong hơn một năm qua đã mang đến cho tôi thực sự nhiều kiến thức và kinh nghiệm quý báu cho nghề nghiệp của bản thân. Cũng trong hơn một năm này, tôi đã rất may mắn được gặp những giảng viên có hiểu biết sâu rộng, giàu kinh nghiệm giảng dạy, lại vô cùng tận tụy và tâm huyết. Họ đã cho tôi một nguồn cảm hứng lớn lao đối với việc học và thực hành những kiến thức pháp luật trong đời sống cá nhân cũng như trong công việc. Tôi xin cảm ơn duyên lành đã cho tôi biết đến chương trình Cao học này của Trường Đại học Ngoại thương.

Trong quá trình nghiên cứu và viết bài luận này, tôi vô cùng cảm kích sự hướng dẫn, động viên và khích lệ của những thầy, cô phụ trách lớp Cao học Luật Kinh tế 4A gồm cô Nguyễn Thị Thu Hằng đến từ Khoa Sau Đại học và thầy Nguyễn Ngọc Hà, người bạn đồng môn Khối E K40 Kinh tế đối ngoại và cũng là người thầy của tôi đến từ Khoa Luật, Trường Đại học Ngoại Thương. Tôi cũng cảm ơn những người bạn đồng hành là những học viên trong lớp Cao học Luật Kinh tế 4A đã sát cánh, chia sẻ với tôi ở những giai đoạn khó khăn trong quá trình nghiên cứu, động viên tôi cố gắng mỗi ngày đặc biệt là khi vào giai đoạn cuối để hoàn thành nhiệm vụ, dù đáng lẽ với vai trò là lớp trưởng tôi mới phải là người động viên các bạn mình.

Trên tất cả, tôi dành sự biết ơn chân thành và sâu sắc nhất đến thầy Ngô Quốc Chiến, người đã khơi nguồn cảm hứng cho tôi, đã hướng dẫn tôi trong quá trình nghiên cứu, đã nghiêm khắc với tôi từ nội dung đến hình thức của bài luận và đặc biệt thấm thía là về tính cam kết trong thời hạn hoàn thành nhiệm vụ cuối cùng của chặng đường cao học này. Mặc dù vậy, tôi tự thấy rằng mình đã không hoàn thành được nhiệm vụ như sự mong đợi của thầy, và tôi biết ơn thầy thêm nữa về sự bao dung, rộng lượng thầy đã dành cho tôi.

Cuối cùng, tôi xin dành lời cảm ơn không thể thiếu cho gia đình và đồng nghiệp tại nơi công tác của tôi đã tạo điều kiện về mặt thời gian cũng như hỗ trợ về mặt tinh thần cho tôi trong quá trình hoàn thành luận văn này.

Trân trọng cảm ơn vì tất cả.

LỜI MỞ ĐẦU 1

1. Tính cấp thiết của đề tài 1

2. Tổng quan tình hình nghiên cứu 2

2.1. Các công trình nghiên cứu ở trong nước 2

2.2. Các công trình nghiên cứu trên thế giới 3

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 7

3.1. Mục đích nghiên cứu 7

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu 7

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 8

5. Phương pháp nghiên cứu 9

6. Kết cấu của đề tài 10

CHƯƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TY VÀ TRÁCH NHIỆM CỦA CÔNG TY MẸ 11

1.1. Lý thuyết về công ty và sự xuất hiện của nhóm công ty 11

1.1.1. Tư cách pháp nhân và trách nhiệm hữu hạn 11

1.1.2. Trách nhiệm hữu hạn và ý nghĩa của trách nhiệm hữu hạn 12

1.2. Nhóm công ty 15

1.2.1. Sự xuất hiện của nhóm công ty 15

1.2.2. Khái niệm và đặc điểm của nhóm công ty 16

1.2.3. Mối quan hệ giữa công ty mẹ và công ty con theo pháp luật một số quốc gia 19

1.3. Trách nhiệm pháp lý phát sinh từ hành vi của công ty 22

1.3.1. Khái niệm “trách nhiệm” và “trách nhiệm pháp lý” 22

1.3.2. Trách nhiệm dân sự 23

1.3.3. Trách nhiệm hành chính 25

1.3.4. Trách nhiệm hình sự 26

1.4. Các quan điểm lý luận về trách nhiệm của công ty mẹ đối với hành vi của công ty con 30

1.4.1. Quan điểm ủng hộ cơ chế “vén màn công ty” 31

1.4.2. Quan điểm phản đối cơ chế “vén màn công ty” 33

1.5. Tính chất và cơ sở trách nhiệm của công ty mẹ 34

1.5.1. Tính chất trách nhiệm của công ty mẹ 34

1.5.2. Cơ sở trách nhiệm của công ty mẹ 36

1.6. Tiểu kết Chương 1 34

CHƯƠNG 2 – BẤT CẬP TỪ MÔ HÌNH CÔNG TY MẸ - CÔNG TY CON VÀ QUY ĐỊNH CỦA CÁC QUỐC GIA VỀ TRÁCH NHIỆM CỦA CÔNG TY MẸ 39

2.1. Mô hình công ty mẹ - công ty con bị lợi dụng để doanh nghiệp trốn tránh trách nhiệm 39

2.1.1. Chuyển giá để trốn thuế 39

2.1.2. Sử dụng các “công ty bình phong” 42

2.2. Quy định pháp luật của một số quốc gia về trách nhiệm của công ty mẹ 47

2.1.1. Pháp luật về công ty và học thuyết “vén màn công ty” 47

2.1.2. Pháp luật về trách nhiệm dân sự ngoài hợp đồng (tort law) và lý thuyết về trách nhiệm cẩn trọng (duty of care) 54

2.1.3. Trách nhiệm của công ty mẹ theo một số luật riêng 57

2.3. Quy định pháp luật của Việt Nam về trách nhiệm của công ty mẹ 58

2.3.1. Pháp luật về công ty 58

2.3.2. Pháp luật về trách nhiệm dân sự ngoài hợp đồng 59

2.4. Tiểu kết Chương 2 60

CHƯƠNG 3 – MỘT SỐ KIẾN NGHỊ VỀ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ TRÁCH NHIỆM CỦA CÔNG TY MẸ ĐỐI VỚI HÀNH VI CỦA CÔNG TY CON VÀ NHỮNG LƯU Ý ĐỐI VỚI NHÓM CÔNG TY VÀ CÁC CHỦ THỂ LIÊN QUAN 62

3.1. Kiến nghị về hoàn thiện hệ thống các quy phạm pháp luật về trách nhiệm của công ty mẹ đối với hành vi của công ty con 62

3.1.1. Cần làm rõ khái niệm về sự chi phối của công ty mẹ đối với công ty con 62

3.1.2. Cần cụ thể hóa các nguyên tắc áp dụng những ngoại lệ trong cơ chế trách nhiệm hữu hạn… 64

3.1.3. Cần một án lệ về “vén màn công ty” 66

3.2. Kiến nghị về hoàn thiện hệ thống các quy phạm pháp luật nhằm ngăn ngừa các hành vi lợi dụng vỏ bọc công ty, lợi dụng mô hình công ty mẹ - công ty con để thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật 67

3.3. Khuyến nghị với các doanh nghiệp thuộc các nhóm công ty 67

3.3.1. Thực hiện đúng và đủ các quy định về quản lý, điều hành công ty 68

3.3.2. Hạn chế sự không tách bạch trong hoạt động giữa công ty mẹ và công ty con 69

3.3.3. Thực hiện đúng cam kết góp vốn 70

3.4. Khuyến nghị với các tổ chức, cá nhân khi giao dịch với các thành viên trong một nhóm công ty 71

3.5. Tiểu kết chương 3 73

KẾT LUẬN 74

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 76

LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Cùng với sự ra đời và phát triển của các loại hình công ty trong nền kinh tế, khoa học pháp lý về công ty cũng đã ra đời và trải qua một quá trình phát triển lâu dài để định hình nên những nguyên lý cơ bản. Trong đó, “tư cách pháp nhân” của công ty và “trách nhiệm hữu hạn” của nhà đầu tư là hai nguyên lý nền tảng và cũng được coi là những đặc quyền mà các nhà làm luật trao cho các công ty và những người đầu tư vào chúng. Các nhóm công ty cũng hình thành từ đó bởi các nhà đầu tư ngày càng biết cách “tận dụng” cơ chế trách nhiệm hữu hạn để tối đa hóa lợi nhuận thu về nhưng lại khoanh vùng được rủi ro của mình.

Tuy nhiên, cũng như mọi sự vật hiện tượng của cuộc sống, tư cách pháp nhân và trách nhiệm hữu hạn cũng có hai mặt của một vấn đề. Một mặt, nó tạo ra một “bức màn công ty”, bảo vệ những người góp vốn trước những rủi ro từ hoạt động kinh doanh của công ty, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế thông qua việc thu hút nguồn vốn nhàn rỗi của xã hội. Mặt khác, nó lại dễ dàng bị lợi dụng vào những mục đích phi pháp, gây thiệt hại cho nhiều bên và tạo ra những hệ lụy tiêu cực cho trật tự xã hội. Người ta gọi những trường hợp này là lợi dụng vỏ bọc công ty hay lợi dụng bức màn công ty. Pháp luật đã có những quy định buộc những người chủ thực sự của công ty phải chịu trách nhiệm cá nhân trong một số trường hợp nhân danh công ty thực hiện những hành vi trái với pháp luật. Tuy vậy, nếu chủ sở hữu của một công ty lại là một công ty khác thì pháp luật quy định như thế nào về trách nhiệm của công ty này? Dù đã có những quy định về trách nhiệm của pháp nhân song trên quan điểm các pháp nhân là độc lập với nhau về mặt địa vị pháp lý, các văn bản quy phạm pháp luật hiện nay của Việt Nam mới chỉ dừng lại ở mức độ yêu cầu pháp nhân tự chịu trách nhiệm về hành vi của mình mà chưa hề đề cập trực tiếp và rõ ràng về trách nhiệm của pháp nhân trong vai trò là công ty mẹ của công ty khác. Đây cũng là vấn đề chung của nền pháp luật nhiều quốc gia. Tuy nhiên, tại một số nước mà pháp luật về công ty đã hình thành từ lâu, giới nghiên cứu đã phát triển một học thuyết để giải quyết vấn đề này, gọi tên là học thuyết hay cơ chế “vén màn công ty”, được áp dụng chủ yếu ở các nước theo hệ thống thông luật (Common law) mà tiêu biểu là Anh và Hoa Kỳ. Vấn đề đặt