Tội tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy trong luật hình sự Việt Nam

hành chính về hành vi tàng trữ, vận chuyển trái phép chất ma túy cần phải được hướng dẫn và tổ chức thực hiện một cách đồng bộ, thống nhất, chặt chẽ và có tính hệ thống cao. Để thực hiện tốt vấn đề này, thì ngoài việc ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành các quy định của Bộ luật hình sự (sửa đổi) năm 2015, Nhà nước cần phải đầu tư thỏa đáng về phương tiện kỹ thuật, xây dựng hệ thống thông tin, dữ liệu đồng bộ và phải đào tạo, huấn luyện nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ của các cơ quan chức năng và của chính quyền các cấp nhằm bảo đảm cho hoạt động tố tụng hình sự cũng như công tác đấu tranh phòng chống tội phạm nói chung, phòng chống tội phạm ma túy và tội phạm tàng trữ, vận chuyển trái phép chất ma túy nói riêng đạt hiệu quả cao.

Bốn là, trong phần lớn các vụ án tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy, các đối tượng phạm tội bị bắt giữ, xử lý đều không khai báo về những đối tượng chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy, tổ chức các đường dây vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy. Do đó, chính sách hình sự đối với người phạm tội tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy cần phải thể hiện rõ hơn sự khoan hồng của Đảng, Nhà nước và pháp luật đối với những trường hợp người phạm tội thành khẩn khai báo và tích cực giúp đỡ các cơ quan chức năng phát hiện, điều tra và xử lý các đối tượng chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy, tổ chức thực hiện tội phạm hoặc vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy với số lượng lớn.

Cụ thể hơn, Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Công an, Bộ Tư pháp và các cơ quan chức năng hữu quan cần có những hướng dẫn cụ thể về việc thực hiện chính sách khoan hồng, áp dụng pháp luật và quyết định hình phạt đối với người phạm tội tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy khi có các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự như:“Người phạm tội tự thú”, “Người phạm tội thành khẩn khai báo hoặc ăn năn hối cải”, “Người phạm tội tích cực giúp đỡ các cơ quan có trách nhiệm phát hiện hoặc điều tra tội phạm” và “Người phạm tội đã lập công chuộc tội” theo quy định tại các điểm r, điểm s, điểm t và điểm u khoản 1 Điều 51 Bộ luật hình sự (sửa đổi) năm 2015. Chính sách khoan hồng này chắc chắn sẽ là cơ sở pháp lý quan trọng và là

động lực mạnh mẽ thúc đẩy người phạm tội thành khẩn khai báo, tích cực hợp tác, giúp đỡ các cơ quan chức năng phát hiện, điều tra và xử lý tận gốc các băng, ổ, nhóm và các đường dây ma túy lớn. Thông qua đó, hoạt động xét xử của ngành Tòa án cũng như công tác đấu tranh phòng chống tội phạm nói chung, phòng chống tội phạm ma túy và tội phạm tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy nói riêng sẽ đạt được hiệu quả cao hơn.

Thứ ba, tại phiên họp thứ 10 Quốc hội khóa XIII vừa qua, Quốc hội cũng đã thông qua Bộ luật tố tụng hình sự (sửa đổi) năm 2015 với nhiều nội dung được sửa đổi, bổ sung theo hướng bảo vệ quyền con người và quy định trình tự, thủ tục chặt chẽ hơn đối với các hoạt động khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử; quy định cụ thể hơn về nhiệm vụ, quyền hạn và mối quan hệ phối hợp, chế ước giữa các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng, đồng thời quy định nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của những người có thẩm quyền tiến hành tố tụng cũng như quyền và nghĩa vụ của người tham gia tố tụng, của cơ quan, tổ chức và cá nhân có liên quan trong quá trình giải quyết các vụ án hình sự. Những thay đổi này chắc chắn sẽ tạo ra những thuận lợi cho công cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm nói chung, tội phạm ma túy và tội phạm tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy nói riêng. Tuy nhiên, ranh giới giữa các hoạt động tố tụng hình sự nhằm thực thi pháp luật một cách nghiêm minh, bình đẳng và công bằng với việc bảo vệ quyền con người, quyền công dân cũng cần phải phân định một cách rõ ràng, cụ thể.

Hiến pháp năm 2013 đã quy định cụ thể về quyền con người, về quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Theo đó:

Quyền con người, quyền công dân chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của luật trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng [2, tr. 185], [37, Điều 14]; Mọi người đều bình đẳng trước pháp luật; không ai bị phân biệt đối xử trong đời sống chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội [2, tr. 185], [37, Điều 16]; Người bị buộc tội được coi là không có tội cho đến khi được chứng minh theo trình tự

luật định và có bản án kết tội của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật” và “Người bị buộc tội phải được Tòa án xét xử kịp thời trong thời hạn luật định, công bằng, công khai [2, tr. 189], [37, Điều 31].

Với những quyền hiến định cơ bản trên đây, thì việc Tòa án đưa ra xét xử lưu động đối với các vụ án hình sự nói chung, đối với các vụ án tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy nói riêng cần phải được nghiên cứu, cân nhắc một cách kỹ lưỡng, thận trọng khi thi hành Bộ luật hình sự (sửa đổi) năm 2015 và Bộ luật tố tụng hình sự (sửa đổi) năm 2015. Trên thực tế (như đã được phân tích, chứng minh tại Chương 2 của luận văn này), hoạt động xét xử lưu động của Tòa án không đem lại hiệu quả như mong đợi của một số quan điểm ủng hộ hoạt động này. Về nguyên tắc, việc xét xử lưu động đối với các vụ án hình sự nói chung không bảo đảm được tính công bằng và quyền bình đẳng trước pháp luật mà Hiến pháp năm 2013 đã quy định. Ít nhất là sự công bằng và quyền bình đẳng trước pháp luật của mọi công dân đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng nếu đem so sánh trường hợp của các bị cáo bị đưa ra xét xử lưu động với các bị cáo bị đưa ra xét xử tại Trụ sở của Tòa án theo luật định. Đó là chưa kể đến những vấn đề khác phát sinh trong quá trình tổ chức xét xử lưu động các vụ án hình sự nói chung như: gây tốn kém, lãng phí về tài chính, vật lực và nhân lực; tạo ra những ảnh hưởng không tốt về tâm lý, tình cảm đối với bản thân các bị cáo và những người thân của các bị cáo bị đưa ra xét xử lưu động, đồng thời gây thêm nhiều khó khăn cho người bị kết án khi tái hòa nhập với cộng đồng, xã hội. Hơn nữa, mọi biện pháp hạn chế quyền con người, quyền công dân trong suốt quá trình giải quyết vụ án hình sự phải được quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự. Một khi Bộ luật tố tụng hình sự (sửa đổi) năm 2015 không quy định về việc xét xử lưu động đối với các vụ án hình sự, thì ngành Tòa án cần phải có văn bản hướng dẫn cụ thể nhằm loại bỏ ngay hoạt động này khi Bộ luật hình sự (sửa đổi) năm 2015 và Bộ luật tố tụng hình sự (sửa đổi) năm 2015 có hiệu lực thi hành. Tóm lại, việc nghiên cứu để loại bỏ hình thức xét xử lưu động đối với các vụ án hình sự nói chung, đối với các vụ án tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy nói riêng cũng là một giải pháp hữu hiệu nhằm nâng cao hiệu quả xét xử của ngành Tòa án trong thời gian tới.

Thứ tư, Bộ luật hình sự (sửa đổi) năm 2015 đã bổ sung quy định trách nhiệm hình sự của pháp nhân và các chế định có liên quan đến việc xử lý trách nhiệm hình sự đối với pháp nhân. Vấn đề đặt ra là cần phải phân định rõ ranh giới giữa trách nhiệm hình sự của pháp nhân với trách nhiệm hình sự của cá nhân đối với tất cả các trường hợp có dấu hiệu “lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức” để thực hiện hành vi phạm tội tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy khi Bộ luật hình sự (sửa đổi) năm 2015 và Bộ luật tố tụng hình sự (sửa đổi) năm 2015 có hiệu lực thi hành.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 118 trang tài liệu này.

Như vậy, Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Công an, Bộ Tư pháp và các cơ quan chức năng hữu quan cần phải phối hợp, ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể để các cơ quan tiến hành tố tụng chủ động hơn và tiến hành các hoạt động tố tụng hiệu quả hơn trong việc phát hiện, điều tra, truy tố, xét xử đối với loại tội phạm tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức để thực hiện hành vi phạm tội và trốn tránh sự trừng phạt của pháp luật.

3.3.5. Một số giải pháp khác

Việc giám định hàm lượng chất ma túy đối với ma túy tổng hợp ở thể rắn, thể lỏng, các chất ma túy mới như “ma túy đá”, “nước biển” hay giám định hàm lượng chất ma túy chứa trong một số loại thuốc tân dược (như tranxene, valium…) hoặc các loại thuốc gây nghiện khác chưa có sự thống nhất và phải chờ kết quả phân tích, kết luận giám định của các cơ quan chuyên môn. Tuy nhiên, việc giám định hàm lượng chất ma túy còn gặp khó khăn do chưa có đủ trang thiết bị kỹ thuật để giám định. Điều này dẫn đến việc khởi tố, truy tố và xét xử một số vụ án về ma túy chưa đảm bảo tính chính xác, khách quan và thời gian điều tra các vụ án về ma túy cũng thường bị kéo dài. Do đó, việc đầu tư đầy đủ trang thiết bị kỹ thuật cho các cơ quan chuyên môn để thực hiện tốt việc giám định xác định hàm lượng chất ma túy hoặc tiền chất ma túy là một việc làm cần thiết và đáng được quan tâm.

Ngoài ra, trong đấu tranh ngăn chặn và phòng chống tội thạm nói chung, tội phạm về ma túy và tội phạm tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép chất ma tuý nói riêng, công tác thống kê có vai trò, ý nghĩa quan trọng trong việc dự báo về tình

hình tội phạm. Tỷ lệ tội phạm ẩn càng thấp thì độ chính xác của các dự báo về tình hình tội phạm càng cao và ngược lại. Do đó, các cơ quan chức năng cần phải tổ chức và thực hiện tốt công tác thống kê tội phạm về ma túy, đồng thời nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm sát và thực hành quyền công tố của Viện kiểm sát nhân dân các cấp cũng như nâng cao chất lượng xét xử của Tòa án nhân dân các cấp nhằm tìm ra nguyên nhân và biện pháp khắc phục, hạn chế đến mức thấp nhất tỷ lệ tội phạm ẩn có liên quan đến ma túy.

Khi các hành vi phạm tội theo quy định tại Điều 194 Bộ luật hình sự hiện hành được tách ra thành các điều luật riêng như trong Bộ luật hình sự (sửa đổi) năm 2015, việc thống kê tội phạm sẽ chính xác hơn, phản ánh đúng và đầy đủ hơn tình hình tội phạm trong thực tiễn. Trên cơ sở đó, các cơ quan chức năng sẽ kịp thời triển khai các chương trình, kế hoạch cụ thể và các biện pháp chủ động nhằm đấu tranh một cách có hiệu quả đối với từng tội phạm cụ thể. Đối với vấn đề này, Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Công an, Bộ Tư pháp và các cơ quan chức năng khác cần phải xây dựng hệ thống các tiêu chí thống kê, phương pháp thống kê, quy trình thu thập, lưu trữ, khai thác và sử dụng thông tin, dữ liệu thống kê một cách thống nhất, đầy đủ và cụ thể, đồng thời ban hành các văn bản hướng dẫn thực hiện một cách thống nhất và đồng bộ nhằm nâng cao vai trò và hiệu quả của công tác thống kê trong hoạt động xét xử của ngành Tòa án cũng như trong công tác đấu tranh phòng chống tội phạm.

Tội phạm ma túy nói chung, tội phạm tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy nói riêng đang có xu hướng quốc tế hóa ngày càng sâu rộng với những thủ đoạn ngày càng tinh vi, xảo quyệt cùng với sự liều lĩnh và manh động có tính chất thường xuyên hơn, nguy hiểm hơn. Do đó, các cơ quan chức năng cần phải tăng cường sự phối kết hợp với lực lượng phòng chống ma túy quốc tế, các quốc gia trong khu vực và trên thế giới nhằm triệt phá một cách có hiệu quả và triệt để các đường dây, tổ chức vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy xuyên quốc gia. Trong thời gian gần đây, các lực lượng chức năng trên cả nước đã liên tiếp phát hiện, bắt giữ và xử lý nhiều vụ tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy

tại các khu vực biên giới, bằng đường bộ, đường sắt, đường biển và cả đường hàng không. Các vụ án ma túy có người nước ngoài tham gia phạm tội cũng đang ngày càng nhiều. Để ngăn chặn kịp thời các tổ chức, đường dây tội phạm ma túy xuyên quốc gia, các quốc gia cần phải tăng cường hợp tác hơn nữa trong việc trao đổi thông tin, nghiệp vụ cũng như kinh nghiệm xây dựng và thực thi pháp luật.

Ở cấp độ địa phương, các cấp ủy Đảng và chính quyền thành phố Đà Nẵng cũng cần phải thực hiện tốt một số giải pháp sau đây:

- Chú trọng phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội; giữ vững an ninh, ổn định chính trị và rút ngắn khoảng cách giàu nghèo giữa các vùng miền, giữa các thành phần dân cư; giải quyết tốt công ăn, việc làm cho người dân; tạo điều kiện thuận lợi cho các đối tượng nghiện ma túy và tội phạm ma túy hoàn lương, tái hòa nhập với cộng đồng và xã hội.

- Kiểm soát chặt chẽ các cơ sở kinh doanh dịch vụ có điều kiện; nắm chắc tình hình tội phạm ma túy từ các đơn vị hành chính cấp cơ sở; kịp thời phát hiện và giáo dục, xử lý các đối tượng có biểu hiện nghi vấn có liên quan đến tệ nạn ma túy và tội phạm ma túy.

- Kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm minh các đối tượng trong các cơ quan công quyền có biểu hiện che giấu tệ nạn ma túy hoặc che giấu tội phạm ma túy.

- Đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền, giáo dục và vận động nhân dân tích cực tham gia ngăn chặn, phòng chống tệ nạn ma túy và tội phạm về ma túy nói chung, tham gia ngăn chặn, phòng chống tội phạm tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy nói riêng.

- Tăng cường phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong việc phòng

chống, ngăn chặn tệ nạn ma túy và tội phạm ma túy.

KẾT LUẬN

Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước đã đề ra nhiều chủ trương, chính sách và chỉ đạo hoàn thiện hệ thống pháp luật về phòng, chống ma túy, đồng thời triển khai quyết liệt và đồng bộ các giải pháp. Nhờ vậy, công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy đã đạt được những kết quả quan trọng trên nhiều lĩnh vực, góp phần từng bước kiềm chế tệ nạn ma túy; công tác phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm ma túy, trong đó có tội phạm vận chuyển, mua bán ma túy xuyên quốc gia, thu được những kết quả đáng khích lệ, góp phần ngăn chặn tình trạng thẩm lậu ma túy qua biên giới; hoạt động điều tra, truy tố, xét xử được thực hiện nghiêm minh, kịp thời; hợp tác quốc tế về phòng, chống ma túy được tăng cường và đẩy mạnh. Mặc dù vậy, những kết quả thu được mới chỉ là bước đầu, chưa thực sự vững chắc, công tác phòng, chống ma túy còn có những hạn chế, bất cập. Trong khi đó, tình hình tệ nạn ma túy và tội phạm về ma túy ở Việt Nam hiện nay vẫn đang và sẽ còn tiếp tục diễn biến phức tạp, liên tục gia tăng về số lượng, quy mô và tính chất, mức độ nguy hiểm. Tội phạm về ma túy thường xuyên thay đổi phương thức, thủ đoạn cũng như địa bàn hoạt động và mang tính quốc tế cao hơn. Số người sử dụng các loại ma túy tổng hợp, tân dược gây nghiện và các loại ma túy mới có xu hướng gia tăng và tập trung nhiều vào đối tượng là thanh thiếu niên, học sinh, sinh viên ở các khu vực đô thị.

Mặc dù không phải là địa bàn trọng điểm, tệ nạn ma túy và tội phạm về ma túy tại thành phố Đà Nẵng cũng chịu tác động trực tiếp từ sự gia tăng đó, nhưng sự gia tăng này mang những nét đặc thù của một thành phố trẻ và năng động. Các nguồn ma tuý thẩm lậu vào thành phố như cần sa, hêrôin chủ yếu từ các tỉnh phía Bắc, còn ma túy tổng hợp thì từ nhiều tuyến như các tỉnh phía Bắc, tuyến hành lang kinh tế Đông - Tây (qua 4 nước Myanmar - Thái Lan - Lào - Việt Nam với cửa ngõ hướng ra biển Đông là thành phố Đà Nẵng) và các tỉnh phía Nam mà đặc biệt là từ thành phố Hồ Chí Minh và tỉnh Quảng Nam. Đối tượng buôn bán trái phép chất ma túy chủ yếu vẫn là người địa phương, đối tượng ngoài thành phố chỉ chiếm 10%. Tỷ lệ hơn 91% tội phạm là người sử dụng trái phép các chất ma tuý. Đáng chú ý là có

đến 89% đối tượng phạm tội ở độ tuổi từ 18 đến 35 tuổi và phần lớn người nghiện ma túy đang có xu hướng dịch chuyển từ sử dụng cần sa, hêrôin sang sử dụng các loại ma túy tổng hợp.

Thực tế tại thành phố Đà Nẵng đã cho thấy: Tình hình tội phạm ma túy đang có chiều hướng diễn biến ngày càng phức tạp hơn, nguy hiểm hơn. Các đối tượng phạm tội ma túy ngày càng hoạt động tinh vi, xảo quyệt và manh động hơn. Trong quá trình thực hiện hành vi phạm tội, các đối tượng phạm tội có xu hướng quốc tế hóa hoạt động phạm tội, hình thành các đường dây, tổ chức tội phạm và cấu kết rất

chặt chẽ với nhau. So với các loại tôi

phạm khác, các đối tượng phạm tôi

tàng trữ,

vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy thường hoạt động dưới hình thức là các đường dây, ổ, nhóm, tổ chức vận chuyển, mua bán sỉ hoặc bán lẻ chất ma túy.

Các số liệu thống kê về tổng số vụ án và số lượng đối tương bị bắt giữ cho thấy,

trung bình có khoảng 2 đối tương tham gia thực hiện hành vi phạm tội trong một

vụ án vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy. Do thường đươc

thưc

hiên

dưới

hình thứ c đồng phạm nên tính chất nguy hiểm và mứ c đô ̣ tinh vi trong các vụ án mua bán trái phép chất ma túy luôn cao hơn các vụ án khác. Trong đó, nhiều vụ án

mua bán trái phép chất ma túy có tính chất đăc

biêt

nghiêm trọng và hoạt

đôṇ g trong thời gian dài với nhiều đối tươn trong thời gian gần đây.

g, số lươn

g ma túy lớn mới bị phát hiên

Để ngăn ngừa và đấu tranh có hiệu quả loại tội phạm ma túy, các cơ quan chức năng của thành phố Đà Nẵng đã tập trung thực hiện nghiêm túc đường lối, chủ trương của Thành ủy Đà Nẵng về việc tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng chống, kiểm soát tội phạm và tệ nạn ma túy trên địa bàn thành phố Đà Nẵng. Theo đó, các cơ quan chức năng đã liên tục mở nhiều đợt tấn công, trấn áp tội phạm, triệt phá các tổ chức, tụ điểm mua bán trái phép chất ma túy; tiến hành rà soát lại địa bàn, kịp thời phát hiện các đối tượng nghiện ma túy để tập trung cai nghiện và có giải pháp quản lý sau cai nghiện; không áp dụng các tình tiết giảm nhẹ để xử phạt dưới khung hình phạt, hạn chế xét giảm án hằng năm, không đưa vào diện xét đặc xá các loại tội phạm liên quan đến ma túy, đồng thời tăng cường quản lý các quán