Thơ chính luận Chế Lan Viên từ góc nhìn tư duy nghệ thuật

Măc

dù có nhiều tìm tòi , tuy nhiên trong thơ Chế Lan Viên những suy

nghĩ sắc sảo nhưng khi ở vào thờ i điểm quyết liêṭ nhất thì gion

g thơ ông lai

trùng xuống. Vì quá say sưa triết lý hùng biện nên khi tố cáo kẻ thù trong thơ

Chế Lan Viên chưa có nhiều cái xót xa căm giân của quần chúng. Đây cũng la

những han

chế trong thơ Chế Lan Viên.

Trong những bài thơ khác, do quá lam

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 131 trang tài liệu này.

dun

g từ ngữ, đã lăp

laị quá nhiều

lần những từ ngữ như lử a máu , bóng tối , ác quỷ , kinh thông điêp

, thánh

đường...Điều ấy đã khiến những câu thơ trở nên sáo mòn , trống rỗng và mất ý nghĩa thẩm mỹ cho hình tượng thơ.

Là một nhà thơ luôn có sự tìm tòi sáng tạo, Chế Lan Viên luôn có nhiều

suy nghi ̃ táo bao

, những so sánh liên tưởng . Tuy nhiên trong môt

số trường

hơp

, bạn đọc vẫn thấy xuất h iên

những hình ảnh so sánh không cân xứ ng ,

thiếu sứ c thuyết phuc

. Chẳng han

trong những vần thơ viết về Hồ Chí Minh ,

nhà thơ đã sử dụng những hình ảnh :

“Bá c đến giữa trờ i mây như sé t xé.

Sạch quang mây nhân dân vùng lên theo chủ soá i của mình

(Hoa trước lăng Người.Tr .76) Trong thơ luôn đòi hỏi phải có sự suy nghi ̃ qua tâm traṇ g và những hình

tươn

g cu ̣thể . Tuy nhiên, trong thơ Chế Lan Viên đôi khi sự suy nghi ̃ còn rơi

vào trừu tượng theo lối suy tưở ng không thưc hiểu cầu ki:̀

tế , hình ảnh thơ có phần khó

“Trá i tim nghiêng như thần tương lỡ dần

Đã đứ ng dây

đẩy và nh xe lên trướ c”

(Ánh sáng và phù sa.Tr.39)

Tuy nhiên khi đoc

thơ Chế Lan Viên ta luôn luôn thường thấy có môt

sự hoài nghi , hoài nghi về cuộc sống , về con người , về thơ - đó là môt sư

hoài nghi về triết học . Tâp

thơ “Á nh sáng và phù sa” Chế Lan Viên luôn hoài

nghi, luôn suy nghi ̃ , dằn văṭ về những tình cảm của mình đối với đất nước

Chàm đổ nát. Đến “Di cảo” do cuôc sống có nhiêù khó khăn , do khủng hoảng

về sứ c khỏe , nhà thơ lại có những biến động . Sự khủng hoảng về sứ c khỏe ,

trước những khó khăn của tình hình xã hôi

đã làm cho tâm lý sán g tao

của

Chế Lan Viên trở nên hoang mang . Từ tâm traṇ g cô đơn trước cuôc đời , tư

những suy nghi ̃ vơ vẩn về cuôc

sống , nhà thơ đã cảm thấy hoài nghi về chính

mình, về thành tưu thơ mình . Sự khủng hoảng ấy đã đi vào nghê ̣th uâṭ, vào tư

tưởng của ông, rõ nhất trong “Di cảo thơ”:

“Ôi tuổi trẻ thơ ngây và khờ dai

Môt

sứ c biếc ở đầu cây tôi ngỡ đấy là tà i

Sứ c lưc

bé mà ham nói điều vĩ đaị ”

(Hồi kí bên trang viêt).

Chế Lan Viên luôn triết lý về cuôc

đời , về cuôc

sống của con người , về

tài năng và số phận của nhà thơ. Chính vì vậy thơ Chế Lan Viên giai đoạn này

đã trở thành thơ “chính luân – triết lý ”. Nhà thơ cho rằng thiên chức và tài

năng của nhà thơ là do định mệnh sắp đặt . Chế Lan Viên luôn cảm thấy bất

lưc

trước sự sắp đăṭ ấy:

“Tôi tà i năng chưa đầy nử a gioṭ

Có hộc tốc cháy đến chân trời cũng là đồ bất lực”

(Xâu kim).

Từ những hoài nghi trăn trở về c uôc

đời , về thơ , từ sự bất lưc

trước

cuôc sống, nhà thơ Chế Lan Viên cảm thấy cần phải lộn lại một số vấn đề, cần

phải đổi giọng:

“Tôi là m thơ môt Thơ đã già đã tã

nử a đờ i

...Hay là ta lôn trá i

May có gì mớ i chăng”

Những hình ảnh trong thơ Chế Lan Viên gõ maṇ h vào nhân thứ c buôc ta

không thể nghi ̃ đơn giản . Những sự vân

đôn

g trừ u tươn

g của hình tươn

g thơ

khiến cảm xúc người đoc

bi ̣lay đôn

g và di chuyển theo môt

hướng , môt

chiều. Từ những bài thơ đầu tiên trong tâp “Điêu tà n” đến những bài thơ cuối

cùng, Chế Lan Viên đối thoaị cùng trời đất, đối thoaị cùng vũ tru ̣bao la và đăt

ra những câu hỏi nhân

thứ c môt

cách cấp thiết, bứ c bối:

“Do đó anh phải thấy cho đươc

con Nhăn

g xanh khi chưa thấy no

Và cả một đời anh, anh là m từ ng câu thơ là

chính để tặng cho Nàng Nhặng đó

Cái nàng cắt cổ anh và nhân loại

Chính nhờ Nàng mà anh chống vớ i thối rữa, Hư vô Mà anh tồn tại”

(Con nhăṇ g xanh- Di cảo II)

Anh hay Nàng hay Tôi cũng chỉ là những nhân vật trữ tình bé nhỏ , có tính chất trừu tượng mà nhà thơ đã đặt họ trước một thế giới vĩ mô , trước cái vô cùng vô tận của không gian và thời gian.

Như vây

, biểu tươn

g là môt

daṇ g kí h iêu

ản chứ a vô vàn ý nghia

khác

nhau. Đi sâu, tìm hiểu giải mã ý nghĩa của biểu tượng giúp chúng ta mở rộng

tầm nhân

thứ c và khám phá những g iá trị đích thực của những bài thơ đồng

thời cũng hiểu sâu hơn những tư tưởng . Những biểu tương mà Chế Lan Viên

đã xây dưng trong những bài thơ ấy là những bài toán ẩn chứ a nhiêù đáp số va

nó đã tạo nên nét đặc sắc ch o thơ ca Chế Lan Viên . Những biểu tươn

g ấy la

cách diễn đạt tốt nhất, kiêṃ

Tiểu kết chương 3:

lời mà nhiều ý.

Có thể nói, đăṭ trong tương quan môt

nền thơ , môt

đôi

ngũ tác giả, thơ

tự do và thơ tứ tuyêt

Chế Lan Viên đã đồ ng hành cùng nhiều thế hê ,

nhưng

đồng thời có nét sáng tao

riêng , đươc

nhiều thế hê ̣nhà thơ trẻ hoc

tâp

. Qua

đó, góp phần chứng minh phong cách thời đại và quá trình hình thành thể loại của thơ Việt Nam hiện đại.

Tìm hiểu yếu tố nghê ̣thuâṭ trong thơ Chế Lan Viên ta thấy sự mới mẻ

trong hình ảnh , tư duy thơ , sự đa daṇ g trong vần nhip

, sự liên kết , xâu chuỗi

trong mac̣ h cảm xúc và suy nghi ̃ , sự bất ngờ trong liên tưởng , suy tưởng đa

làm cho n gôn ngư và tiến trình thể loaị có sự linh đôn tìm tòi, sáng tạo.

g , chọn lọc theo hướng

Trong thơ Chế Lan Viên , các biện pháp nghệ thuật được vận dụng tối đa ,

đăc

biêṭ là biên

pháp so sánh , biên

pháp đối lâp̣ . Tính triết lý, chính luận trong

thơ Chế Lan Viên đươc

coi là đỉnh cao điển hình của thơ trữ tình chính tri ̣ .

Trong thơ ông , nhiều hình ảnh mang tính biểu tươn cho các bài thơ, câu thơ.

g đã tao

nên sứ c hấp dân

KẾ T LUÂṆ

Có thể nói rằng , Chế Lan Viên là người có nhiều đóng góp quan trong

vào tiến trình hiện đại hóa thơ ca Việt Nam theo phạm trù Cách mạng không chỉ ở nội dung tư tưởng mà còn ở hình thức nghệ thuật. Ông là người có nhiều

sáng tao

linh đôn

g trong viêc

kết hơp

giữa truyền thống và hiên

đai

, kế thừ a

và cách tân , dân tôc

và thời đaị , trữ tình và chính luân

...trong thơ và tao

hiêu

ứng nghệ thuật mạnh mẽ với một sức khái quát và tổng hợp cao.

“Từ thung lũng đau thương” Chế Lan Viên đã may mắn dừ ng laị ơ

điểm khởi đầu và găp

lai

“cá nh đồng vui” của nhân dân, của cuộc sống lớn

Cách mạng. Ông không những đươc thay đổi đời mà vinh dự hơn , ông đã tao

ra đươc

môt

trờ i sao lấp lánh thơ ca , trở thành nhà thơ lớn của dân tôc

trong

thời hiên

đaị với những quan niêm

nghê ̣thuâṭ đăc

sắc . Thơ trước hết phải bắt

nguồn từ cuôc

sống và hòa nhâp

vào từ ng bước đi có ý nghia

của nó để làm

người dẫn dắt tư tưởng, thơ phải trở thành vũ khí đấu tranh cho chân lý . Hành

trình thơ Chế Lan Viên , có một đoạn rất ngắn rơi vào hư vô , siêu thưc, thấm

đươm

màu sắc bi đát khi ông chưa đến đươc

với Cách maṇ g , nhưng sau đo

ông bắt nhip

với cuôc

đời và chuyển hướng phương pháp sáng tác theo

nguyên tắc của nền văn hoc

mới dưới sự lan

h đao

của Đảng . Chế Lan Viên đa

tạo ra một hệ thống thi pháp mới mẻ với hành trình “Thơ cần có ích – Hãy bắt đầu từ nơi ấy mà đi”.

Chế Lan Viên là nhà thơ luôn gắn bó với Đời và Thơ , với Dân Tôc va

sự nghiêp

Cách maṇ g , đồng thời luôn thể hiên

những khát khao sáng tao

của

môt

bản lin

h, môt

tâm hồn thi si.

Nhiều tác phẩm của ông có tiếng vang lớn in

đâm

dấu ấn trong lòng đôc

giả , trở thành những đỉnh cao thành tưu

của thơ

Viêṭ Nam hiên

đai

. Những sáng tác của Chế Lan Viên cùng với những hoat

đôn

g văn hóa , với hiện thực cuộc sống sôi động của c ơn bao

táp cách maṇ g ,

với ý thứ c chính tri ̣tỉnh táo , với tầm khái quát rông lớn của trí tuê ̣ , với kha

năng tư duy nhay

bén và sứ c sáng tao

dồi dào . Bằng môt

phương pháp nghê

thuâṭ thích hơp Chế Lan Viên đã đóng góp m ột tiếng nói riêng không thể thay

thế đươc

vào thành tưu

chung của thơ ca hiên

đaị.

Tìm hiểu tư duy thơ Chế Lan Viên cũng có nghĩa là tìm hiểu sự phong

phú của một tâm hồn thơ . Giai đoan

“Điêu tà n” , tư duy thơ Chế Lan Viên

siêu hình về phương diện triết học khi đặt câu hỏi “Ta là ai” môt cách cưc

đoan thần bi,

ông đã để mình rơi vào “trân

đồ bá t quá i” môt

cách điên cuồng,

tuyêṭ von

g . Tác giả “Điêu tà n ” đã chìm đắm vào vũ trụ bao la , lắng nghe

tiếng gào thảm thiết của ma quỷ và xương máu . Hướng về dân tôc

Chiêm

Thành đã bị vùi sâu vào dĩ vãng . Hướng về quá khứ dân tôc Chàm , Chế Lan

Viên đã để cái buồn đến nhanh chóng và dữ dôị, đau đớn, đến không còn nhận ra là mình nữa “Ai bảo giù m: Ta có ta không?”.

Chế Lan Viên sử dun

g tư duy nghê ̣thuâṭ tươn

g trưng trong “Điêu tàn”

như môt

thủ pháp quan tron

g cấu thành nên tác phẩm . Với ông, thi ca mới có

thế là phương tiên đưa con người đêń vớ i thế giới mông lu ng, lạ lùng. Ở đó,

chủ thể trở thành sức mạnh siêu hình linh thiêng, huyền bí tươn tâm traṇ g buồn đau đến kiêṭ cùng . Những hình ảnh mơ hồ , tươṇ

g trưng cho g trưng, khó

xác định xuất hiện trong thơ ông tạo nên chất thơ đôc

đáo khó trôn

lân.

Cách mạng đến như một vầng sáng nở bừng trước mắt Chế Lan Viên , kéo nhà thơ ra khỏi con đường lạnh lẽo , bế tắc của “ Điêu tà n”. Hồn thơ của Chế Lan Viên đã thay đổi hoàn toàn khác . Trước kia ông nhìn vào trong để

biểu hiên

mình , thì nay ông nhìn ra xung quanh để cảm nhận cuộc sống “vớ i

trăm nghìn lớ p sóng” và cảm nhận cái Đẹp, cái Anh hùng . Nhà thơ đã đẩy lũi

nỗi đau cũ để tiến đến niềm vui mới khi đăt câu hỏi “ta vì ai?” hoàn toàn biên

chứ ng. Ông không những thay đổi đời , thay đổi thơ mà vinh dự hơn , ông đã tạo ra được trời sao lấp lánh thơ ca . Hòa trong cuộc sống Cách mạng , Chế

Lan Viên đã điṇ h hướng môt

tư duy nghê ̣thuât

mới dưa

trên hiên

thưc

mới

của cuộc sống Cách Mạng. Đó là tư duy duy vật biện chứng và tư duy duy vật lịch sử.

Tư duy thơ Chế Lan Viên trong giai đoan

mới ảnh hưởng tư tưởng duy

vâṭ biên

chứ ng nên thơ ông đã bắt nguồn từ cu ộc sống và hòa nhập vào từng

bước đi có ý nghia

của nó để làm người dân

dắt tư tưởng , thơ phải trở thành

vũ khí đấu tranh cho chân lý , cho những gì tốt đep nhất của con người .Cuôc

đời mới tràn vào thơ Chế Lan Viên rô ̣ n rã âm thanh . Tâm hồn nhà thơ rông

mở , đón lấy vẻ đep

Tư duy biêṇ

của Đất nước, của cuộc đời.

chứ ng lic̣ h sử đã giúp Chế Lan Viên lấy sự vân

đôn

g của

lịch sử làm căn c ứ để thay đổi thơ, do đó tư duy thơ ông phát triển th eo dòng

vân

đôn

g của lic̣ h sử . Từ quan niêm

thơ ảnh hưởng của chủ nghia

lan

g man

siêu thưc

Chế Lan Viên đã chấp nhân

thơ phản ánh hiên

thưc

lic̣ h sử bởi vì no

vừ a phản ánh môt

phần tiến trình lic̣ h sử dân tôc

cũng như diên

biến tâm traṇ g

của bản thân nhà thơ.

Hoàn cảnh xã hội thay đổi , nhân

thứ c của con người đổi thay theo .

Điều đó tác động mạnh mẽ đến tư duy nghê ̣thuâṭ của người nghê ̣si ̃ trong giai

đoan

lic̣ h sử mới . Thơ Chế Lan Viên đã phản ánh mọi mặt của đời sống : kinh

tế, xã hội, văn hóa, chính trị một cách tương đối đầy đủ.

Tiếng thơ Chế Lan Viên có sự chuyển biến . Tiếng nói chính luân

đanh

thép cũng là tiếng nói buộc tội và vạch mặt kẻ thù , tiếng nói ngợi ca, Tổ quốc và lãnh tụ kính yêu , tiếng nói thứ c tỉnh và lôi cuốn mọi người xông lên giành lấy tương lai.

Cuôc

kháng chiến mà dân tôc

ta đã tiến hành với biết bao xương máu

và tổn thất , là vì độc lập tự do của dân tộc , đồng thời cũng là vì tất cả loài người trên trái đất . Ý nghĩa nhân đạo cao cả , ý nghĩa quốc tế lớn lao , ý nghĩa

thời đaị rôn

g lớn ấy đã đươc

Chế Lan Viên làm sáng tỏ với biết bao xúc đông ,

tự hào và sứ c thuyết phuc maṇ h mẽ.

Đặc điểm nổi bật và sức lôi cuốn của thơ Chế Lan Viên còn là ý tưởng

phong phú và đôc

đáo trong nôi

dung cũng như trong cách diên

đat

. Dưa

vào

sự nghiên cứ u , Chế Lan Viên đã sử dun

g linh hoaṭ trong thơ nhiều sự kiên va

tri thứ c thuôc

nhiều lin

h vưc

khác nhau , từ cuôc

chiến đấu nóng bỏng của dân

tôc

đến đời sống chính trị quốc tế hiện đại , từ sáng tác văn hoc

xưa nay đến

những phát minh khoa hoc mới.

Với những đăc

điểm ấy thơ chính luân

Chế Lan Viên đã thưc

sự là khúc

ca chiến đấu của thời đai

, là công cụ nhận thức đồng thời cũng là tiếng kèn

xung trân

và người cổ vũ dân

đường đến tương lai.

Thơ chính luận Chế Lan Viên đã khẳ ng điṇ h đươc vi ̣trí trong nêǹ thơ

ca Viêṭ Nam , đồng thời khẳng điṇ h vi ̣trí của mình giữa dân tôc Mĩ: Chế Lan Viên- nhà thơ- chiến si.̃

thời chống