Tài nguyên du lịch biển Việt Nam cho phát triển du lịch nghỉ dưỡng

Tài nguyên hiểu theo nghĩa rộng nhất bao gồm tất cả những nguồn nguyên liệu, năng lượng, thông tin có trên trái đất và trong không gian vũ trụ mà con người có thể sử dụng phục vụ cho cuộc sống và sự phát triển của xã hội loài người. [30] Yếu tố quy định của tài nguyên là khả năng phục vụ cho cuộc sống của con người hay nói cách khác phải có giá trị sử dụng.

Căn cứ theo nguồn gốc hình thành, tài nguyên được phân loại thành tài nguyên thiên nhiên và tài nguyên nhân văn. Tài nguyên thiên nhiên là các dạng vật chất được tạo thành trong suốt quá trình hình thành và phát triển của tự nhiên và sinh vật. Các dạng vật chất này cung cấp nguyên nhiên vật liệu hỗ trợ và phục vụ cho các nhu cầu phát triển của con người. Tài nguyên nhân văn là loại tài nguyên do lao động của con người tạo ra như nhà cửa, ruộng vườn, xe cộ, đô thị, nông thôn và các dạng vật chất khác...

Căn cứ theo khả năng phục hồi, tài nguyên được phân loại thành tài nguyên có khả năng phục hồi và tài nguyên không có khả năng phục hồi. Tài nguyên có khả năng phục hồi là các dạng tài nguyên mà thiên nhiên có thể tạo ra liên tục và được con người sử dụng lâu dài như rừng, các loài thuỷ hải sản ở sông hồ, biển, độ phì nhiêu của đất... Tài nguyên không có khả năng tự phục hồi gồm các khoáng vật hay các nguyên nhiên vật liệu như than, dầu mỏ, gas tự nhiên... được tạo thành trong suốt quá trình hình thành và phát triển của vỏ trái đất. Các tài nguyên này có một khối lượng nhất định và bị hao hụt dần sau khi được khai thác để phục vụ cho sự phát triển kinh tế, khoa học kỹ thuật của nhân loại. Trong suốt quá trình sống, con người đã liên tục can thiệp vào giới tự nhiên, do đó một số trường hợp tài nguyên có khả năng phục hồi sẽ biến thành tài nguyên không có khả năng phục hồi. Vì vậy, khái niệm tài nguyên có thể phục hồi và không thể phục hồi chỉ mang ý nghĩa tương đối mà thôi.

* Các nguồn tài nguyên biển

Tài nguyên biển (đại dương) là một bộ phận của tài nguyên thiên nhiên, hình thành và phân bố trong khối nước biển, trên bề mặt đáy biển và trong lòng đất dưới đáy biển. [27]

Với diện tích 2/3 bề mặt trái đất, đại dương thế giới (bao gồm toàn bộ khối nước, đáy biển và lòng đất dưới đáy) chứa một nguồn tài nguyên vô cùng phong phú. Về tài nguyên sinh vật, trong đại dương có trên

200.000 loài, trữ lượng tiềm năng của sinh vật biển khoảng 34,2 tỷ tấn. Bên cạnh nguồn lợi sinh vật, biển còn là mỏ khoáng khổng lồ, trong thềm lục địa có những túi dầu với trữ lượng lớn khoảng 135 tỷ tấn, còn mangan có thể cung cấp cho thế giới dùng trong 2 vạn năm, coban - 30 vạn năm, đồng - 900 năm ... Hầu hết các nguyên tố hoá học đều có mặt trong khối nước biển. Song, muối ăn có hàm lượng cao nhất. Nếu như toàn bộ muối trong đại dương được kết tinh lại sẽ cho một khối lượng lớn đến mức mà nó có thể trài trên toàn lục địa một lớp dày 150m. Về năng lượng, người ta ước tính rằng, năng lượng sóng khoảng 70 tỷ kw, hải lưu - 100 triệu kw, năng lượng nhiệt khoảng 50 tỷ kw... Tổng các loại năng lượng của đại dương khoảng 152,8 tỷ kw.... Biển và đại dương ngày càng trở nên quan trọng với tư cách là nguồn năng lượng, tài nguyên khoáng sản và thức ăn cho thế giới tương lai khi tài nguyên đất liền nhanh chóng bị cạn kiệt trước sức ép của gia tăng dân số và nhu cầu khai thác của con người. Tài nguyên biển các nguồn tài nguyên thiên nhiên và có khả năng phục hồi.

Ngoài các loại tài nguyên trên, con người còn có khả năng sử dụng biển và đại dương vào nhiều hoạt động phát triển của mình, nhằm khai thác một cách triệt để và hiệu quả 2/3 diện tích bề mặt trái đất bị nước bao phủ này. Trong số đó, thông thường hơn cả là giao thông vận tải, thông tin liên lạc, du lịch, nghiên cứu khoa học. Giao thông vận tải bằng đường biển là loại hình quan trọng nhất được sử dụng để chuyên chở khối lượng hàng hoá rất lớn giữa các nước cũng như giữa các lục địa với nhau. Vận chuyển hàng hoá bằng đường biển có hiệu quả kinh tế cao vì không cần chi phí

cho việc xây dựng tuyến đường (trừ các bộ phận gần cảng), năng lượng tiêu hao trong quá trình vận chuyển thấp và đơn giá cho việc vận chuyển một tấn hàng hoá rẻ hơn nhiều so với các dạng vận chuyển khác. Đối với các vùng nhiệt đới còn có một lý do khác nữa là giao thông vận tải đường biển hoạt động được quanh năm.

Một dạng tài nguyên gián tiếp của đại dương khi cho rằng nó là bộ máy điều hoà khí hậu khổng lồ. Mùa hè, nhiệt độ không khí thường rất cao, nước biển hấp thu năng lượng mặt trời. Khi đó, nhiệt độ không khí trên biển và vùng ven biển sẽ giảm đi so với các vùng khác nằm cách xa biển. Ngược lại, vào mùa đông, khi nhiệt độ không khí thấp, thì đại dương lại toả nhiệt để làm ấm nhiệt độ không khí.

1.2.2. Tài nguyên du lịch

a) Khái niệm tài nguyên du lịch

Tài nguyên đa dạng, phong phú. Con người sử dụng tài nguyên cho nhiều mục đích khác nhau. Du lịch là một trong nhiều lĩnh vực hoạt động của con người. Tài nguyên du lịch trước hết là một dạng trong toàn bộ tài nguyên mà con người sử dụng.

Không phải bất cứ mọi kiểu địa hình, mọi kiểu khí hậu, mọi sản phẩm văn hoá tinh thần... đều có khả năng hấp dẫn khách cũng như có khả năng kinh doanh du lịch, mà phải là những kiểu địa hình độc đáo, những kiểu khí hậu phù hợp, những sản phẩm mang các giá trị văn hoá tiêu biểu... thu hút du khách, trở thành mục tiêu đi du lịch của du khách mới được coi là tài nguyên du lịch. Tài nguyên du lịch là một dạng đặc sắc của tài nguyên nói chung.

Nhiều học giả đưa ra quan niệm về tài nguyên du lịch. Bản chất khái niệm khá thống nhất.

I.I.Pirôjnik (học giả người Nga), "Cơ sở địa lí du lịch phục vụ tham quan", 1985: "Tài nguyên du lịch là tổng thể tự nhiên và văn hoá lịch sử và những thành phần của chúng, tạo điều kiện cho việc phục hồi và phát triển thể lực và tinh thần của con người, khả năng lao động và sức khoẻ của họ; trong cấu trúc nhu cầu du lịch hiện đại và tương lai, trong khả năng kinh tế kỹ thuật cho phép, chúng được dùng trực tiếp hoặc gián tiếp sản xuất ra những dịch vụ du lịch và nghỉ ngơi".

Nguyễn Minh Tuệ, Vũ Tuấn Cảnh, Lê Thông, Phạm Xuân Hậu, Nguyễn Kim Hồng, "Địa lí du lịch", NXB thành phố Hồ Chí Minh, 1997: "Tài nguyên du lịch là tổng thể tự nhiên và văn hoá - lịch sử cùng các thành phần của chúng góp phần khôi phục và phát triển thể lực và trí lực của con người, khả năng lao động và sức khoẻ của họ; những tài nguyên này đượcsử dụng cho nhu cầu trực tiếp và gián tiếp, cho việc sản xuất dịch vụ du lịch"

Các tác giả trên quan niệm tài nguyên du lịch được sử dụng góp phần để phục hồi sức khoẻ, phát triển thể lực trí tuệ của con người, khả năng lao động và sức khoẻ của họ. Quan niệm này chỉ phù hợp với đặc điểm phát triển du lịch của các nước xã hội chủ nghĩa trước đây khi nền kinh tế mang tính chất bao cấp. Nhà nước xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch, trả lương cho cán bộ, nhân viên lao động làm việc trong ngành Du lịch, bỏ tiền để tiếp đón các cán bộ nhân viên nhà nước đi nghỉ dưỡng theo chế độ hoặc đón tiếp các chuyên gia. Thực tế hiện nay việc khai thác tài nguyên du lịch ngoài chức năng xã hội phục vụ cho du khách, tài nguyên du lịch còn được khai thác nhằm đạt được hiệu quả về kinh tế, nâng cao chất lượng cuộc sống của dân cư, hiệu quả môi trường và chính trị...

Đổng Ngọc Minh, Vương Lôi Đình (học giả người Trung Quốc): "Tất cả các nhân tố có thể kích thích động cơ du lịch của du khách được ngành Du lịch tận dụng và từ đó sinh ra lợi ích kinh tế và lợi ích xã hội thì đều gọi là tài nguyên du lịch"[68]

"Luật Du lịch" 2006, Điều 4, Mục 4: "Tài nguyên du lịch là cảnh quan thiên nhiên, yếu tố tự nhiên, di tích lịch sử-văn hoá, công trình lao động sáng tạo của con người và giá trị nhân văn khác có thể được sử dụng nhằm mục đích đáp ứng nhu cầu du lịch, là yếu tố cơ bản để hình thành khu du lịch, điểm du lịch, tuyến du lịch, đô thị du lịch"

Bảng tóm tắt sau của tác giả Trần Đức Thanh sẽ giúp chúng ta hình dung rõ ràng cấu trúc cũng như bản chất của khái niệm tài nguyên du lịch. Tài nguyên chỉ được coi là tài nguyên du lịch khi và chỉ khi nó có sức hấp dẫn du khách hay nói cách khác khi chúng mang một hoặc một vài giá trị nào đó.

1. Các thành tố của tự nhiên, các hiện tượng thiên nhiên đặc biệt

núi, sông, hang động, sinh vật, tuyết, nhật thực ...
2. Các sản phẩm do con người hay xã hội loài người tạo nên		di tích, công trình đương đại, sản phẩm hàng hoá, lối sống, phong tục tập quán, lễ hội, ca nhạc...
3. Các thể tổng hợp (tự nhiên, tự nhiên - nhân văn)		cảnh quan, danh lam thắng cảnh...
4.	thẩm mỹ	cảnh đẹp, trang phục đẹp, giai điệu đẹp
cùng	môi trường	không khí trong lành
các	văn hoá	kiến trúc, nghệ thuật, văn hoá ứng xử...
giá	tinh thần (tâm linh)	tôn giáo, tín ngưỡng, sùng bái
trị	khoa học, lịch sử...	minh chứng cho sự kiện lịch sử
có	sức hấp dẫn đối với du khách, có thể khai thác phục vụ du khách

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 152 trang tài liệu này.

Khi khai th¸c, h•ëng thô c¸c tµi nguyªn du lÞch, con ng•êi ®Òu cã thÓ trùc tiÕp vµ kÞp thêi thu nhËn ®•îc nh÷ng kiÕn thøc khoa häc, cã ®•îc nh÷ng c¶m høng tinh thÇn vµ n¨ng lùc s¸ng t¹o míi nhê sù thÈm nhËn c¸c gi¸ trÞ cđa tµi nguyªn.

Tµi nguyªn du lÞch bao gåm c¸c yÕu tè liªn quan ®Õn c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®iÒu kiÖn lÞch sö - v¨n ho¸, kinh tÕ - x· héi vèn cã trong tù nhiªn hoÆc do con ng•êi t¹o dùng nªn. Song kh¸i niÖm tµi nguyªn du lÞch kh«ng

®ång nhÊt víi kh¸i niÖm "®iÒu kiÖn tù nhiªn" hay "tiÒn ®Ò v¨n ho¸ lÞch sö". "§iÒu kiÖn tù nhiªn" hay "tiÒn ®Ò v¨n hãa lÞch sö" lµ nh÷ng kh¸i niÖm réng lín. Thùc chÊt tµi nguyªn du lÞch lµ c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, c¸c ®èi t•îng v¨n ho¸ - lÞch sö ®· bÞ biÕn ®æi ë møc ®é nhÊt ®Þnh d•íi ¶nh h•ëng cđa nhu cÇu x· héi vµ cã kh¶ n¨ng sö dông vµo môc ®Ých du lÞch.

b) Ph©n lo¹i tµi nguyªn du lÞch

Tµi nguyªn du lÞch cã thÓ cã nguån gèc thiªn t¹o hoÆc nh©n t¹o (bao gåm nh÷ng cđa c¶i vËt chÊt vµ c¶ gi¸ trÞ tinh thÇn do con ng•êi s¸ng t¹o ra). C¨n cø theo nguån gèc h×nh thµnh, ph©n lo¹i tµi nguyªn thµnh: tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn vµ tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n.

"LuËt Du lÞch" 2006, §iÒu 13, Môc 1:

" Tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn bao gåm c¸c yÕu tè ®Þa chÊt, ®Þa h×nh,

®Þa m¹o, khÝ hËu, thuû v¨n, hÖ sinh th¸i, c¶nh quan thiªn nhiªn cã thÓ ®•îc sö dông phôc vô môc ®Ých du lÞch.

Tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n gåm truyÒn thèng v¨n ho¸, c¸c yÕu tè v¨n ho¸, v¨n nghÖ d©n gian, di tÝch lÞch sö, c¸ch m¹ng, kh¶o cæ, kiÕn tróc, c¸c c«ng tr×nh lao ®éng s¸ng t¹o cđa con ng•êi vµ c¸c di s¶n v¨n ho¸ vËt thÓ, phi vËt thÓ kh¸c cã thÓ sö dông phôc vô môc ®Ých du lÞch"

Tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n cã t¸c dông nhËn thøc trùc tiÕp vµ râ rµng h¬n so víi tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn, t¸c dông nghØ ng¬i gi¶i trÝ kh«ng ®iÓn h×nh hoÆc cã ý nghÜa thø yÕu. Kh¸ch khi ®i du lÞch tíi nh÷ng

®iÓm tµi nguyªn v¨n ho¸, nh©n v¨n th•êng v× ®éng c¬ nhËn thøc (n©ng cao hiÓu biÕt). Tµi nguyªn nh©n v¨n thÝch hîp nhÊt ®èi víi lo¹i h×nh du lÞch nhËn thøc theo lé tr×nh. Trong khi ®ã, kh¸ch du lÞch th•êng t×m ®Õn nh÷ng

®iÓm tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn nh• suèi kho¸ng, b·i biÓn, nh÷ng vïng nói, vïng hå víi c¶nh quan thiªn nhiªn ®Ñp, khÝ hËu m¸t mÎ, trong lµnh...

®Ó ®•îc th•ëng thøc vÎ ®Ñp cđa tù nhiªn, nghØ ng¬i, th• gi·n sau nh÷ng ngµy lµm viÖc c¨ng th¼ng vµ phôc håi søc khoÎ... Tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn cã gi¸ trÞ phôc vô cho gi¶i trÝ, nghØ ng¬i, an d•ìng, ch÷a bÖnh cao h¬n.

Tµi nguyªn du lÞch nh• c¸c hang ®éng, c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn... th•êng ph©n bè ë c¸c vïng nói, vïng s©u, vïng xa, ë khu vùc d©n c• th•a thít vµ c¬ së h¹ tÇng thiÕu thèn, l¹c hËu g©y khã kh¨n cho viÖc khai th¸c, tiÕp cËn tµi nguyªn. Tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n th•êng g¾n bã víi con ng•êi, tËp trung ë c¸c ®iÓm quÇn c•, c¸c thµnh phè lín. C¸c thµnh phè lín l¹i th•êng lµ ®Çu mèi giao th«ng nªn râ rµng viÖc tiÕp cËn víi nguån tµi nguyªn nµy dÔ dµng h¬n nhiÒu.

Cã tµi nguyªn lµ sù tËp hîp cđa hai lo¹i tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn vµ nh©n v¨n. C¸c danh lam th¾ng c¶nh lµ n¬i cã phong c¶nh thiªn nhiªn

®Ñp vµ cã chøa nh÷ng c«ng tr×nh do con ng•êi t¹o ra, th«ng th•êng lµ nh÷ng ng«i chïa, ng«i ®Òn. PhÇn lín nh÷ng danh lam th¾ng c¶nh ë ViÖt Nam ®Òu cã chïa thê PhËt. H•¬ng TÝch (Hµ T©y) cã c¶ mét hÖ thèng chïa Long V©n, Thiªn Trï, Gi¶i Oan, TuyÕt S¬n; ®éng Tam Thanh (L¹ng S¬n) cã chïa Tiªn... Hay nh• vÝ dô vÒ hå nh©n t¹o, râ rµng lµ s¶n phÈm cđa con ng•êi nh•ng l¹i mang ®Æc tÝnh cđa tµi nguyªn tù nhiªn.

c) Đặc điểm của tài nguyên du lịch

Tài nguyên du lịch mang tính chất của tài nguyên nói chung và những đặc điểm riêng liên quan đến tính chất của ngành Du lịch.

- Tài nguyên du lịch có tính hấp dẫn

Tính hấp dẫn là đặc trưng bản chất nhất, phân biệt tài nguyên du lịch với tài nguyên nói chung. Nếu không có tính hấp dẫn thì chúng không thể được coi là tài nguyên du lịch. Tài nguyên du lịch có thể được khai thác, sử dụng nhiều lần, chừng nào chúng còn giữ được sự hấp dẫn và thu hút khách. Điều đó cũng có nghĩa rằng tài nguyên du lịch có thể không tồn tại

nữa nếu đánh mất đi tính hấp dẫn. Vì vậy, trong quá trình khai thác tài nguyên, cần quan tâm đến việc chăm sóc bảo vệ, nâng cấp tài nguyên làm sao luôn đảm bảo cho tài nguyên giữ được tính hấp dẫn.

- Tài nguyên du lịch có tính đa dạng

Thông thường, mỗi ngành kinh tế khai thác một hoặc một vài dạng tài nguyên nhất định, riêng tài nguyên phục vụ du lịch rất đa dạng, phong phú. Chúng có thể là các nguồn năng lượng tự nhiên như ánh nắng mặt trời, gió, nước, các hệ sinh thái khác nhau hay các nền văn hoá, các ngành nghề thủ công, các công trình khoa học.... Chúng có thể là hữu hình (các di tích), cũng có thể là vô hình (các hình thức văn nghệ dân gian, văn hoá ẩm thực, phương pháp và bài thuốc chữa bệnh...).

Tài nguyên du lịch còn là một phạm trù động. Những thay đổi về nhu cầu du lịch lôi cuốn vào tài nguyên du lịch những thành phần mới (khoảng không gian vũ trụ, thế giới bí ẩn trong lòng đại dương...) làm cho nội dung tài nguyên ngày càng mở rộng phong phú.

- Tài nguyên du lịch được sử dụng tại chỗ, không thể di dời

Đối với một số tài nguyên khác, sau khi khai thác có thể được vận chuyển tới nơi chế biến thành sản phẩm rồi lại được đưa đến tận nơi tiêu thụ. Đối với đa số các tài nguyên du lịch như cảnh quan thiên nhiên, các di tích lịch sử... thì đều gắn chặt với vị trí địa lý, được khai thác tại chỗ để tạo ra các sản phẩm du lịch. Ngay cả những di sản văn hoá phi vật thể thì cũng chỉ một số loại hình có thể đưa đi phục vụ ở những nơi khác như ca múa nhạc dân tộc, các trò chơi dân gian... Tuy nhiên, ngay cả những loại hình này cũng chỉ thực sự phát huy hết giá trị trên quê hương sản sinh ra chúng. Gần đây có quan niệm cho rằng, lễ hội có thể tái dựng lại, mang đi trình diễn thường xuyên cho du khách. Nếu làm như vậy lễ hội sẽ đánh mất các giá trị vốn có của chúng và sẽ không còn hấp dẫn du khách nữa.