Quá trình hoàn thiện các chính sách thúc đẩy phát triển làng nghề ở tỉnh Bắc Ninh giai đoạn từ 1997 đến 2003 - thực trạng, kinh nghiệm và giải pháp

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết luận nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Tác giả hoàn toàn chịu trách nhiệm về công trình khoa học này.

Tác giả luận án

Nguyễn Như Chung

MỤC LỤC

Trang

Mở đầu 5

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về các chính sách đối với sự 12

phát triển làng nghề

1.1. Cơ sở lý luận về các chính sách đối với sự phát triển của làng nghề. 12

1.2. Chính sách phát triển làng nghề ở một số nước Châu Á và bài 39

học kinh nghiệm

Chương 2: Thực trạng các chính sách đối với sự phát triển làng 54

nghề ở tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 1997 đến nay

2.1. Khái quát điều kiện tự nhiên kinh tế - xã hội tỉnh Bắc Ninh 54

2.2. Thực trạng một số chính sách nhà nước và địa phương ảnh hưởng 61

đến phát triển của làng nghề ở Bắc Ninh giai đoạn 1997 đến nay

2.3. Tác động chính sách đến sự phát triển các làng nghề và kinh tế 90

- xã hội tỉnh Bắc Ninh 1997 đến nay

2.4. Bài học kinh nghiệm về chính sách phát triển làng nghề ở Bắc Ninh 116

Chương 3: Quan điểm và giải pháp hoàn thiện chính sách thúc đẩy phát triển làng nghề tỉnh Bắc Ninh trong thời gian tới

3.1. Một số quan điểm về hoàn thiện chính sách phát triển làng nghề tỉnh Bắc Ninh

123

3.2. Định hướng và mục tiêu phát triển làng nghề ở tỉnh Bắc Ninh 128

3.3. Những giải pháp cơ bản hoàn thiện một số chính sách thúc đẩy phát triển làng nghề ở tỉnh Bắc Ninh

3.4. Một số kiến nghị trong hoàn thiện chính sách phát triển làng nghề ở tỉnh Bắc Ninh

133

172

Kết luận 181

Danh mục các tài liệu tham khảo 183

Danh mục các công trình của tác giả đã công bố liên quan đến luận án 187

Phụ lục 1: Danh mục làng nghề tỉnh Bắc Ninh 188

Phụ lục 2: Kế hoạch phát triển các khu công nghiệp nhỏ và vừa, cụm làng nghề đến 2010

Phụ lục 3: Kết quả khảo sát doanh nghiệp vừa và nhỏ tỉnh Bắc Ninh 2005

191

193

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BN Bắc Ninh

CN Công nghiệp

CP Chính phủ

CCN - TTCN Cụm công nghiệp - Tiểu thủ công nghiệp CNH, HĐH Công nghiệp hoá, hiện đại hoá

CSHT Cơ sở hạ tầng

CTCP Công ty cổ phần

CTTNHH Công ty trách nhiệm hữu hạn

DN Doanh nghiệp

DNNN Doanh nghiệp nhà nước

DNTN Doanh nghiệp tư nhân

DNVVN Doanh nghiệp vừa và nhỏ

HĐND Hội đồng nhân dân

HTX Hợp tác xã

KCHT Kết cấu hạ tầng

KT – XH Kinh tế - xã hội

LN Làng nghề

LNTT Làng nghề truyền thống

LNTTCN Làng nghề tiểu thủ công nghiệp

NCS Nghiên cứu sinh

SXKD Sản xuất kinh doanh

UBND Uỷ ban nhân dân

DANH MỤC CÁC BIỂU, ĐỒ THỊ, HỘP

Biểu 2.1:

Hiện trạng sử dụng đất đai tỉnh Bắc Ninh	Trang 55
Biểu 2.2:	Lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế tỉnh Bắc Ninh 2006	56
Biểu 2.3:	Tổng sản phẩm tỉnh Bắc Ninh theo giá so sánh 1994	57
Biểu 2.4:	Số lượng di tích lịch sử văn hoá tỉnh Bắc Ninh	60
Biểu 2.5:	Kết quả thuê đất và đầu tư các khu công nghiệp nhỏ và vừa, cụm công nghiệp LN tỉnh Bắc Ninh 1997 -6/2007	92
Biểu 2.6:	Các tổ chức thuê rời để phát triển công nghiệp (từ năm 1997 đến hết 3/2006)	93
Biểu 2.7:	Dư nợ vay các doanh nghiệp vừa và nhỏ Bắc Ninh 2006	95
Biểu 2.8:	Số lượng và cơ cấu hộ nông dân tỉnh Bắc Ninh	97
Biểu 2.9:	Tổng hợp số lượng các doanh nghiệp ngoài quốc doanh tỉnh Bắc Ninh 2001 - 2007	98
Biểu 2.10:	Giá trị sản xuất của các LN ở tỉnh Bắc Ninh 2001 - 2005	99
Đồ thị 2.1:	Chỉ số phát triển tổng sản phẩm trong tỉnh Bắc Ninh	57
Đồ thị 2.2:	Cơ cấu kinh tế Bắc Ninh 1997, 2007	58

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 209 trang tài liệu này.

MỞ ĐẦU

1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

Phát triển nông nghiệp, nông thôn theo hướng CNH, HĐH là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta. Vấn đề này không chỉ có ý nghĩa trước mắt mà còn có ý nghĩa lâu dài trong sự phát triển kinh tế nông thôn. Hiện nay, một trong những nội dung quan trọng của CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn là mở rộng và phát triển các LN. Đặc biệt ở vùng đồng bằng sông Hồng tình trạng đất chật, người đông và nhiều làng xã phổ biến là kinh tế thuần nông. LN phát triển sẽ là cầu nối giữa nông nghiệp và công nghiệp, giữa nông thôn và thành thị. Việc đẩy mạnh phát triển LN nhằm đa dạng hoá các ngành nghề nông thôn, tạo việc làm mới, tăng thu nhập cho dân cư để góp phần ổn định kinh tế - xã hội nông thôn và tạo tiền đề cần thiết cho quá trình CNH, HĐH diễn ra sâu rộng trên phạm vi cả nước.

Trong thời gian qua, sự phát triển của các LN đã trải qua những bước thăng trầm. Một số LNTT đã phục hồi và phát triển, cùng với việc xuất hiện một số LN mới. Có nhiều LN đã phát triển khá mạnh và lan toả sang các khu vực lân cận, tạo nên một cụm các LN, với sự phân công và chuyên môn hoá trong SXKD. Tuy vậy cũng có một số LN dần bị mai một, thậm chí có một số LN mất hẳn. Nhìn chung trong CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn ở tỉnh Bắc Ninh trong thời gian qua LN đã đóng góp vai trò tích cực vào phát triển KT-XH nông thôn, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế và tăng trưởng kinh tế địa phương. Thực tế cho thấy, ngay trong sự phát triển, LN vẫn đứng trước những khó khăn như: Tình trạng khó khăn về mặt bằng sản xuất, vốn đầu tư thiếu, công nghệ lạc hậu, chất lượng tổ chức quản lý kém, tiêu thụ sản phẩm khó khăn, tính cạnh tranh kém, môi trường sinh thái ô nhiễm v.v… còn diễn ra ở nhiều LN. Vì vậy, để thúc đẩy phát triển LN đòi hỏi cần phải tiếp tục có

sự nghiên cứu các giải pháp để phát triển các LN, đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay đất nước ta đang trong quá trình hội nhập kinh tế thế giới sâu rộng.

Sự phát triển LN cần có sự tác động của các yếu tố: trình độ kỹ thuật, công nghệ, thị trường vốn, kết cấu hạ tầng, nguồn nhân lực. Trong khi đó nhân tố về cơ chế chính sách lại hoàn toàn chủ quan có thể nghiên cứu, xây dựng cho phù hợp để tác động vào tất cả các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển LN. Đây sẽ là nhân tố mà đề tài đi sâu nghiên cứu.

Thực hiện đổi mới chính sách phát triển nông nghiệp và nông thôn trong các Nghị quyết của Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII, khoá IX đã đề cập đến phát triển mạnh các ngành công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ ở nông thôn, tiếp tục đổi mới, phát triển kinh tế tập thể, kinh tế tư nhân… Do vậy, một loạt các văn bản pháp luật mới ra đời như Luật Doanh nghiệp, Luật Đất đai, Luật Đầu tư, Luật Bảo vệ môi trường v.v… cùng các văn bản quy định cơ chế, chính sách khác về tài chính, tín dụng, đào tạo, khoa học công nghệ, phát triển ngành nghề nông thôn v.v… nhằm tạo ra một môi trường và hành lang pháp lý cho các LN phát triển. Với tỉnh Bắc Ninh, nơi có nhiều LN khá phát triển, chính quyền địa phương cũng đã cụ thể hoá các chính sách của nhà nước gắn với điều kiện KT-XH của địa phương để đề ra một số chính sách phát triển các LN như các chính sách về thu hút đầu tư, chính sách hỗ trợ xây dựng CSHT, chính sách khuyến khích phát triển công nghiệp, xuất khẩu v.v…

Tuy nhiên thực tế cũng cho thấy nhiều chính sách của Nhà nước chưa đồng bộ, thường xuyên phải bổ sung sửa đổi, thậm chí chưa thích hợp, khó thực thi gây bế tắc trong hoạt động thực tiễn. Mặt khác, nhiều vấn đề liên quan đến quá trình SXKD và phát triển ở các LN chưa được Nhà nước quan tâm, chưa có những chế tài hay biện pháp kích thích phát triển. Vì vậy, việc nghiên cứu các chính sách phát triển LN để hoàn thiện các chính sách phù hợp với tình hình hiện

nay cho phát triển LN và đặc biệt là đối với địa bàn tỉnh Bắc Ninh là đòi hỏi cấp thiết của thực tế. Đó chính là lý do NCS chọn đề tài:

“Quá trình hoàn thiện các chính sách thúc đẩy phát triển làng nghề ở tỉnh Bắc Ninh giai đoạn từ 1997 đến 2003 - Thực trạng, kinh nghiệm và giải pháp” Làm nội dung nghiên cứu.

2. TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU

Hiện nay, việc phát triển các LN đang ngày được sự quan tâm của nhiều nhà khoa học. Thời gian quan đã có một số công trình nghiên cứu về vấn đề này ở những khía cạnh khác nhau. Thực tế có rất nhiều nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển LN. Tuy nhiên chưa thấy công trình nào nghiên cứu chuyên sâu, có hệ thống về chính sách phát triển các LN nói chung và với các LN ở tỉnh Bắc Ninh nói riêng.

Trước tiên là nhóm các nghiên cứu về phát triển nông nghiệp và nông thôn nói chung, trong đó có bao hàm cả các LN như các công trình nghiên cứu: “Tăng trưởng kinh tế Việt Nam - những rào cản cần phải vượt qua” của GS.TS Nguyễn Văn Thường - NXB Lý luận chính trị 2005; “Các ngành nghề nông thôn Việt Nam” của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; nhà xuất bản nông nghiệp 1998; “Phát triển công nghiệp nông thôn Việt Nam” của UNIDO - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; “Môi trường kinh doanh ở nông thôn Việt Nam” của Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, Tiến sĩ Chu Tiến Quang chủ biên, nhà xuất bản chính trị quốc gia 2003; báo cáo điều tra của dự án VIE/98/022/UNIDO, Hà Nội 1998, v.v… Các nghiên cứu này đã đưa hệ thống các giải pháp cho phát triển nông nghiệp và nông thôn Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Trong đó, các giải pháp đưa ra cũng có đề cập đến cơ chế chính sách mang tính bao quát định hướng, có tác động đến khu vực LN, nhưng chưa tập trung nghiên cứu về môi trường chính sách với phát triển các LN ở nước ta.

Thứ hai là nhóm các nghiên cứu về các lĩnh vực kinh tế trong đó có liên quan đến sự phát triển của LN như các công trình nghiên cứu: “Chiến lược cạnh tranh cho các doanh nghiệpvừa và nhỏ ở Việt Nam hiện nay” của TS Phạm Thuý Hồng - Nhà xuất bản chính trị quốc gia 2004, “Định hướng và giải pháp kinh tế chủ yếu nhằm phát triển các ngành tiểu thủ công nghiệp trong nông thôn tỉnh Hà Tây” - Luận án tiến sĩ kinh tế của Lê Mạnh Hùng, Hà Nội 2005, “Nguồn nhân lực nông thôn ngoại thành trong quá trình đô thị hoá” của PGS.TS Trần Thị Minh Châu - NXB chính trị quốc gia, Hà Nội 2007, “Chiến lược phát triển và dịch vụ hỗ trợ cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ: Các tài liệu của cuộc họp quốc tế giữa các chuyên gia” của UNTAC, NewYork và Geneva 2000; “Khu vực tư nhân ở Việt Nam: Sự kiện, con số, thay đổi chính sách và khảo sát các kết quả nghiên cứu” của Liesbet Steer, CIE, 2001; v.v… Các nghiên cứu này đã có những đóng góp lý luận và thực tiễn về phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ, phát triển ngành nghề thủ công; phát triển nguồn nhân lực nông thôn v.v…Trong các nghiên cứu đó khía cạnh cơ chế chính sách được đề cập có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến sự phát triển các LN, nhưng vẫn chưa đi sâu bao quát được hết hoạt động ở các LN, bao gồm các thành phần kinh tế, đa dạng về ngành nghề và phong phú các lĩnh vực đời sống KT-XH.

Nhóm thứ ba là các công trình nghiên cứu về tình hình phát triển LN. Đáng chú ý là “Những giải pháp nhằm phát triển làng nghề ở một số tỉnh đồng bằng sông Hồng” của GS.TS Nguyễn Trí Dĩnh - Hà Nội 2005; “Phát triển làng nghề truyền thống ở nông thôn Việt Nam trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá” - Luận án tiến sĩ của Trần Minh Yến, Hà Nội 2003; “Bảo tồn và phát triển các làng nghề trong quá trình CNH” của TS Dương Bá Phương, NXB khoa học xã hội, Hà Nội 2001; “Phát triển làng nghề truyền thống trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá” của TS Mai Thế