Những giá trị văn hóa chính trị truyền thống Lào và ý nghĩa đối với công cuộc đổi mới ở Cộng Hòa Dân chủ Nhân dân Lào hiện nay - Aloun Bounmixay

149

giá trị VHCT của dân tộc Lào, khắc phục những hạn chế của kinh tế thị trường hiện nay. Việc hoàn thiện hệ thống pháp luật và thi hành pháp luật một cách nghiêm minh sẽ tạo điều kiện cho người lao động, các chủ thể trong phát triển các thành phần kinh tế tiến hành kinh doanh những gì mà pháp luật không cấm, các quan hệ kinh tế sẽ được điều chỉnh, các tranh chấp sẽ được giải quyết, đồng thời tạo môi trường thuận lợi, an toàn trật tự cho hoạt động kinh tế. Hơn nữa, nó sẽ góp phần điều chỉnh một cách tự giác các hoạt động kinh tế để làm sao cạnh tranh nhưng phải là nh mạnh, không xảy ra tình trạng cạnh tranh bất chấp tất cả, "cá lớn nuốt cá bé" một cách tự do; phải làm cho các chủ thể kinh tế không triệt tiêu nhau mà cùng có trách nhiệm tạo điều kiện cho đối tác cạnh tranh cùng tồn tại và phát triển. Điều này không c hỉ làm cho xã hội trở nên lành mạnh mà kinh tế cũng sẽ phát triển.

Cùng với các giải pháp nêu trên tất nhiên phải củng cố, hoàn thiện văn hóa nói chung, VHCT nói riêng - nền tảng tinh thần của xã hội trên cơ sở làm lành mạnh hóa xã hội, khắc phục những hì nh thức phát triển kinh tế tách rời văn hóa; và muốn làm được như vậy đòi hỏi phải tiến hành một số biện pháp như sau:

+ Phải kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng. Tham nhũng là hành vi

lợi dụng quyền lực để nhũng nhiễu - lấy của Nhà nước và nhân dân phục vụ cho lợi ích cá nhân. Tham nhũng có nhiều hình thức khác nhau như: tham nhũng cá nhân, tham nhũng tập thể, tham nhũng trực tiếp, tham nhũng gián tiếp, tham nhũng có ý thức, tham nhũng không có ý thức, tham nhũng chủ động, tham nhũng bị động, v.v... dù tham nhũng theo hình thức nào cũng làm thiệt hại cho sự phát triển chung của đất nước. Về mặt chính trị, tham nhũng tới một mức độ nào đó sẽ phá vỡ cả thể chế của một nước. Về mặt kinh tế, tham nhũng sẽ làm cho kinh tế thiệt hại, rỗng mọt, đi chệch hướng và không có khả năng phát triển. Về mặt xã hội, tham nhũng làm đảo lộn luân thường đạo lý, khinh nhờn luật pháp, làm biến đổi quan hệ sở hữu, biến của công

150

thành của tư, hình thành tầng lớp tư nhân làm giàu bất chính. Tham nhũng là một hành vi xấu gắn liền v ới những người có chức có quyền trong các cơ quan Nhà nước nhưng lại thoái hoá về lối sống, về đạo đức, ăn cắp tiền của dân dưới nhiều hình thức khác nhau, từ tham ô, hối lộ, cắt xén của công để tư túi cá nhân. Ở nước CHDCND Lào, từ khi bước sang cơ chế th ị trường, tệ nạn tham nhũng phát triển một cách đáng lo ngại. Tệ nạn tham nhũng xảy ra ở mọi ngành mọi cấp từ Trung ương đến địa phương. Mặc dù Đảng, Nhà nước đã có chủ trương, nghị quyết về chống tham nhũng, lãng phí và tiêu cực, nhưng nhìn chung tình hìn h vẫn chưa suy giảm mà ngày càng lún sâu và trở thành thách thức đối với sự phát triển của đất nước nói chung, phát triển kinh tế thị trường nói riêng.

Tham nhũng xảy ra vì nhiều nguyên nhân, nhưng nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ chủ nghĩa cá nhân, vị kỷ, từ sự thoái hóa, biến chất của một số cán bộ đảng viên; chế độ tuyển chọn cán bộ, công chức, viên chức thiếu quy chế chặt chẽ; luật pháp chưa đầy đủ và đồng bộ, chưa bao quát hết các lĩnh vực hoạt động của đất nước để quy định hành lang hoạt động và hành vi cho mọi người; tiền lương quá thấp, không đủ sống, nhiều cán bộ, công chức, viên chức phải đi tìm việc làm khác để có thu nhập thêm; công tác chống tham nhũng chưa có chỗ dựa vững chắc. Mặc dù có nhiều văn bản chống tham nhũng trong đó tỏ thái độ kiên quyết ngăn chặn, trừng trị thích đáng bọn tham nhũng, nhưng thực tế, câu hỏi ai tham nhũng và ai là người chống tham nhũng vẫn chưa phân biệt rõ ranh giới và chưa có câu giải đáp rõ ràng, nên hiệu quả công tác phòng chống và xử lý tham nh ũng chưa cao. Những nguyên nhân này khiến cho việc chống tham nhũng gặp nhiều khó khăn. Ở CHDCND Lào cũng như nhiều nước trên thế giới cần phải chống tham nhũng bằng cách: xây dựng quy chế tổ chức, quy chế hoạt động, bảo đảm thực thi nhiệm vụ chống tham nhũng có hiệu quả thông qua việc thành lập uỷ ban chống tham nhũng. Uỷ ban này vừa là cơ quan tham mưu cho Đảng và Chính phủ, vừa là cơ quan đặc quyền

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 176 trang tài liệu này.

151

đề nghị xử lý kỷ luật hoặc khởi tố trước pháp luật những đơn vị, cá nhân tham nhũng. Một uỷ ban chống tham nhũng như vậy đòi hỏi phải bao gồm những cán bộ lãnh đạo cao cấp chủ chốt, có uy tín và quyền lực, có khả năng bao quát, quyết đoán được mọi vấn đề, theo đúng luật pháp, đối với mọi cấp, mọi ngành và mọi người khi phạm tội tham nhũng. Đảng, Quốc hội và Chính phủ cần dành cho uỷ ban này một cơ chế hoạt động đặc biệt với những quy định cụ thể rõ ràng về quyền hạn và trách nhiệm chống tham nhũng.

+ Kiên quyết đấu tranh khắc phục các tệ nạn xã hội. Tệ nạn xã hội là

hiện tượng xã hội hết sức phức tạp, giải quyết vấn đề này không bao giờ đơn giản. Các tệ nạn xã hội như rượu chè, cờ bạc, mê tín dị đoan, ma tuý, mại dâm v.v... nảy sinh từ nhiều nguyên nhân khác nhau: nguyên nhân từ kinh tế, môi trường xã hội, gia đình; sự bất cập của công tác quản lý nhà nước có nguyên nhân từ bên trong, có nguyên nhân tác động từ bên ngoài. Trong những năm gần đây, ở CHDCND Lào, tệ nạn xã hội phát triển khá nhanh. Đất nước chuyển sang nền kinh tế thị trường và mở cửa hội nhập với thế giới, kinh tế thị trường bên cạnh mặt tích cực là cơ bản, cũng có m ặt trái là kích thích tâm lý sống gấp, hưởng thụ, kích thích lòng ham muốn làm giàu bằng mọi cách và mọi giá, bất chấp đạo lý và pháp luật. Đáng chú ý là việc kinh doanh ma tuý và mại dậm v.v... lại có thể mang đến lợi nhuận cao hơn bất kỳ một ngành kinh doanh nào khác. Tuy nhiên, nguyên nhân rõ nhất dẫn đến tệ nạn xã hội phát triển tràn lan hiện nay lại là sự yếu kém về quản lý của Nhà nước trong nhiều mặt chưa đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng của nhân dân, đặc biệt là ở thành phố; chưa tạo được công ăn việc làm cho người lao động; không có biện pháp quản lý chặt chẽ và có hiệu lực các mặt xã hội, đặc biệt là các ngành dịch vụ, du lịch giải trí. Như vậy, có thể nói rằng ở bất kỳ nước nào, khi quản lý nhà nước bị buông lỏng, hệ thống luật pháp chưa chặt c hẽ; sự chênh lệch giàu nghèo vẫn còn, dân trí thấp, thì còn tạo điều kiện cho các tệ nạn xã hội nảy sinh và gia tăng.

152

Giải quyết vấn đề tệ nạn xã hội là công việc không phải của riêng ai mà là công việc của toàn xã hội, nó liên quan đến nhiều ngành, nhiều tổ chức, cá nhân, nên phải có nhiều biện pháp tiến hành một cách đồng bộ với phương châm vừa "phòng" vừa "chống", trong đó lấy phòng ngừa là chính. Công cuộc bài trừ tệ nạn xã hội cần được tiến hành trên cơ sở kết hợp các biện pháp giáo dục, tuyên truyền, xử phạt và phát triển các chương trình kinh tế - xã hội, đồng thời cần chú trọng xây dựng một môi trường xã hội là nh mạnh, tập trung sức lực đẩy mạnh phát triển kinh tế, thực hiện các chương trình quốc gia về xoá đói giảm nghèo gắn với việc giải quyết công ăn việc làm cho người lao động. Nhà nước cần phải có chính sách xã hội để giải quyết những hậu quả của quá trình phát triển kinh tế như: chính sách tạo công ăn việc làm cho người l ao động; chính sách thực hiện xoá đói giảm nghèo, đền ơn đáp nghĩa, bảo hiể m xã hội và các hoạt động nhân đạo; chính sách bảo vệ sức khoẻ và chăm sóc sức khoẻ nhân dân, chính sách dân số và kế hoạch hoá gia đình. Nếu thực hiện tốt các chính sách đó sẽ là một trong những bảo đảm chắc chắn cho nền kinh tế thị trường phát triển bền vững, đồng thời cũng có ý nghĩa to lớn về văn hoá - xã hội ở nước CHDCND Lào trong giai đoạn hiện nay.

+ Phải đẩy mạnh thực thi các biện pháp bảo vệ môi trường, môi sinh.

Lào là một nước có tài nguyên thiên nhiên phong phú, phân bố ở các vùng từ bắc đến nam. Đây là một điều kiện hết sức thuận lợi, một thế mạnh cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Tuy nhiên, trong những năm qua, do tác động của nền kinh tế thị trường, người lao động, các chủ thể sản xuất kinh doanh do thiếu ý thức bảo vệ môi trường, chỉ thấy lợi ích trước mắt đã có những hoạt động tiêu cực chạy theo lợi nhuận thuần tuý, đã làm huỷ hoại môi trường tự nhiên, khiến cho môi trường sinh thái ngày càng bị ô nhiễm, tài nguyên rừng ngày một bị cạn kiệt, môi trường sông, suối bắt đầu có dấu hiệu bị ô nhiễm do khai thác khoáng sản bừa bãi, ô nhiễm môi trường địa chất, sụt, lở đất đá , v.v... Ngoài ra, các chất thải công nghiệp và sinh hoạt ở một số nhà máy xí nghiệp,

153

khu dân cư đông người chưa có biện pháp xử lý đang gây hậu quả tiêu cực đối với môi trường sống hiện tại và thế hệ tương lai. Môi trường tự nhiên, môi trường sinh thái bị tàn phá, ô nhiễm sẽ gây tác hại rất lớn cho đời sống con người nói chung, cho sự phát triển kinh tế nói riêng. Kinh nghiệm của các nước trên thế giới cho rằng, các dự án công nghiệp nếu không tính đến biện pháp xử lý chất thải thì lợi nhuận của dự án không đủ bù đắp sự tổn hại về môi trường. Do vậy, muốn phát triển kinh tế một cách bền vững thì phải có biện pháp hữu hiệu trong việc bảo vệ môi trường tự nhiên, môi trường sinh thái. Những vấn đề về phát triển bền vững phải bao quát: "công bằng xã hội", "phúc lợi"; "nền kinh tế xanh", "môi trường tin cậy", "khả năng trường tồn", "chất lượng không khí", "môi trường trong lành". Để đạt được điều đó đối với nước Lào phả i thực hiện các biện pháp như sau: Trước hết, cần phải kế hoạch hóa công tác bảo vệ môi trường; phải khuyến khích nhân dân Lào nói chung, các chủ thể sản xuất kinh doanh trong các thành phần kinh tế nói riêng tham gia bảo vệ môi trường và sử dụng hợp lý tài nguyên; phải tập trung bảo vệ môi trường đô thị, các khu công nghiệp và các đơn vị sản xuất kinh doanh.

Cùng với biện pháp trên cần tiến hành nhiều biện pháp khác như: sớm

hoàn thiện tổ chức quản lý thống nhất về môi trường từ Trung ương đến địa phương cơ sở, đưa các tổ chức này vào hoạt động có nề nếp; tổ chức tuyên truyền giáo dục cho mọi đối tượng có nhận thức đúng đắn về công tác môi trường, thấy rõ vị trí và mối quan hệ của nó với sự phát triển xã hội, có ý thức đầu tư xây dựng, gìn giữ bảo vệ môi t rường xung quanh; tăng cường đào tạo cán bộ, bao gồm cả cán bộ quản lý chuyên môn về lĩnh vực môi trường; có chính sách đãi ngộ hợp lý cho những người làm công tác về môi trường ở những nơi khó khăn và phải sớm hoàn chỉnh các luật về bảo vệ môi trường để ngăn chặn tình trạng xuống dốc của môi trường sinh thái trên đất nước Lào. Để thực hiện các giải pháp nêu trên cần tập trung đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu, đào tạo và phổ biến thông tin về phát triển bền vững. Đây là việc làm đòi hỏi

154

phải được tiến hành thư ờng xuyên, liên tục nhằm nâng cao nhận thức về tầm quan trọng trong bảo vệ tài nguyên môi trường.

Ba là, kế thừa những giá trị VHCT truyền thống trong việc phát triển VHCT ở Lào hiện nay phải hạn chế những rủi ro , tác động tiêu cực của nền kinh tế thị trường. VHCT của dân tộc Lào là sắc thái riêng của nhân dân các bộ tộc Lào, là tổng hòa các giá trị, các yếu tố vừa đa dạng vừa lâu bền của dân tộc. VHCT Lào không ra đời một cách ngẫu nhiên. Nó hình thành và phát triển thông qua quá trình lịch sử lâu dài, a nh dũng của dân nhân Lào. Để có những giá trị tạo nên VHCT, dân nhân các bộ tộc Lào đã vượt qua những khó khăn và thách thức lớn. Vì vậy, nhiệm vụ của Đảng, Nhà nước và nhân dân Lào là cần bảo vệ lưu giữ và phát triển VHCT của dân tộc trong điều kiện đổi mới nói chung, trong quá trình phát triển kinh tế thị trường nói riêng. Đây là yêu cầu khách quan của một dân tộc khi gia nhập vào quá trình toàn cầu hoá hiện nay.

Để vai trò của VHCT dân tộc trở thành động lực phát triển kinh tế - xã

hội, chúng ta cần phải kế thừa và phát huy những giá trị VHCT dân tộc như tinh thần yêu nước, lòng vị tha, đức tính cần cù, chịu khó , v.v... Kinh nghiệm lịch sử cho thấy, một dân tộc biết bảo tồn, kế thừa và phát huy các giá trị VHCT truyền thống sẽ tạo nên được những xung lực nội tại để phát triển và tiếp biến VHCT nhân loại. Ngược lại, nếu tự bỏ, đánh rơi các giá trị VHCT truyền thống sẽ dẫn xã hội đến tình trạng mất ổn định, thiếu nền tảng cho sự phát triển bền vững.

Việc kế thừa và phát huy vai trò của VHCT nhằm khắc phục nh ững thất bại của nền kinh tế thị trường hiện nay là phát huy những giá trị tốt đẹp của truyền thống, biến các giá trị tiềm ẩn của nền VHCT thành hiện thực của đời sống đương đại, đồng thời phải nỗ lực vun trồng, phát triển các nguồn lực nhân văn tạo nên nộ i lực phát triển của mỗi người và cả cộng đồng dân tộc Lào. Các giá trị truyền thống VHCT như: tinh thần yêu nước, yêu dân tộc, tính cố kết

155

cộng đồng trong bản làng, tinh thần sống hoà hợp với thiên nhiên, đặc biệt là giá trị trong Phật giáo đã từng tồn tạ i trong đời sống xã hội và đời sống kinh tế của người Lào hàng ngàn năm lịch sử. Các giá trị ấy cần phải được kế thừa, phát huy và vận dụng một cách sáng tạo khi đất nước bước vào thời kỳ mở cửa, để khắc phục những khuyết tật của nền kinh tế thị trường. Bở i lẽ, xu hướng phát triển bền vững chỉ diễn ra khi có sự hài hoà giữa giá trị vật chất và giá trị tinh thần, giữa giá trị văn hóa và kinh tế. Việc đảm bảo lợi ích vật chất và tinh thần trong quá trình khắc phục những hạn chế của nền kinh tế thị trường ở Lào hiện nay chính là cơ sở, tiền đề cho nền kinh tế Lào tồn tại và phát triển bền vững.

Do đó việc kế thừa, phát huy VHCT dân tộc với các giá trị truyền thống phải được coi trọng và phát huy hơn nữa. Tinh thần yêu nước cần phải được khơi dậy, bởi vì yêu nước chính là làm cho "dân giàu, nước mạnh" như khẩu hiệu của Đảng NDCM Lào đề ra. Các chủ thể sản xuất kinh doanh trong các thành phần kinh tế phải biết kết hợp lợi ích cá nhân, lợi ích cộng đồng với lợi ích đất nước. Những kẻ chỉ biết vì lợi ích cá nhân mà làm tổn hại đến lợi ích cộng đồng, chà đạp lên lợi ích xã hội như: kinh doanh phi pháp, kinh doanh mà phá hoại môi trường, cảnh quan, di sản văn hoá; những kẻ tham nhũng đổi lấy sự giàu có nhanh chóng bằng mọi giá, không thể gọi là nhà kinh doanh yêu nước. Ngược lại, chúng ta phải tôn vinh, cổ vũ những người làm ăn chính đáng, những người đem lại sự thịnh vượng cho đất nước, cuộc sống ấm no hạnh phúc cho mọi người dân.

Cùng với việc kế thừa và phát huy VHCT truyền thống dân tộc, Đảng và Nhà nước Lào chủ trương tăng cường giao lưu và tiếp thu những tinh hoa VHCT nhân loại. Trong sự nghiệp phát triển đất nước nói chung, khắc phục những hạn chế của nền kinh tế thị trường nói riêng, cần phải biết kết hợp và phát huy sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại; ngoài việc tận dụng, phát huy

156

các yếu tố vốn, sức lao động, tài nguyên khoáng sản trong nước, cần kế thừa những thành tựu khoa học - công nghệ, những phương thức kinh doanh tiên tiến, những biện pháp quản lý hiệu quả từ nước ngoài. Điều đó chỉ có thể được thực hiện khi có giao lưu và hội nhập với thế giới. Tuy nhiên, trong hội nhập quốc tế, khi tiếp thu những tinh hoa văn minh nhân loại nói chung, tinh hoa VHCT nói riêng, cần phải biết chắt lọc, tiếp thu những giá trị phù hợp với điều kiện cụ thể của Lào. Tiếp thu văn minh, VHCT nhân loại là học hỏi, vận dụng những đỉnh cao của trí tuệ và sự sáng tạo của nhân dân các nước trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa v.v..., làm giàu thêm, làm phong phú hơn VHCT dân tộc Lào.

Trong quá trình kế thừa, tiếp thu đó, điều quan trọng là phải theo nguyên tắc phát triển, tồn tại phát triển trong đa dạng chứ không chấp nhận trở thành bản sao đồng dạng với các nền văn hoá khác, dân tộc khác. Các yếu tố ngoại sinh như vốn, kỹ thuật, khoa học - công nghệ, kinh nghiệm quản lý kinh tế, nghệ thuật kinh doanh, sẽ trở thành động lực khắc phục những hạn chế của kinh tế thị trường của Lào, nếu chúng được tiếp thu và sử dụng phù hợp với điều kiện cụ thể của nước Lào, mà trung tâm là con người Lào hiện đại nhưng lại mang đậm sắc thái văn hoá Lào đã được hun đúc qua nhiều thế hệ. VHCT Lào sẽ bảo tồn được sắc thái của mình trong môi trường kinh tế thị trường khi nhân dân Lào biết vận dụng một cách sáng tạo cả yếu tố nội sinh và yếu tố ngoại sinh, biết khơi dậy tiềm năng sáng tạo của con người Lào với những giá trị chân - thiện - mỹ.

Như vậy, phát huy vai trò VHCT dân tộc nhằm khắc phục những hạn chế của nền kinh tế thị trường ở CHDCND Lào hiện nay không phải là vấn đề đơn giản, đòi hỏi phải tiến hành những biện pháp đồng bộ sau:

- Đảng và Nhà nước phải có chủ trương đường lối, chính sách phát triển kinh tế - xã hội và phát triển văn hóa đúng đắn phù hợp với hoàn cảnh cụ thể đất nước, phải có cơ chế, quy định cụ thể để phát huy những giá trị VHCT truyền