Quy Định Của Môi Trường Văn Hóa Chính Trị Của Quân Đội Nhân Dân Việt Nam

2.2.3. Quy định của môi trường văn hóa chính trị của Quân đội nhân dân Việt Nam mà trực tiếp là môi trường văn hóa chính trị ở đơn vị cơ sở

Văn hóa chính trị không phải là yếu tố bẩm sinh của con người, mà được hình thành và phát triển chịu sự tác động bởi nhiều yếu tố, trong đó có yếu tố môi trường văn hóa. Chủ nghĩa Mác - Lênin chỉ rò: tồn tại xã hội và ý thức xã hội có mối quan hệ biện chứng; trong đó, tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội và ý thức xã hội tác động trở lại đối với tồn tại xã hội. Bởi vì: “không phải ý thức của con người quyết định sự tồn tại của họ, trái lại tồn tại xã hội quyết định ý thức của họ” [80, tr.56]. C.Mác cũng chỉ ra rằng: “... con người tạo ra hoàn cảnh đến mức nào thì hoàn cảnh cũng tạo ra con người đến mức ấy” [80, tr.55]. Bản thân con người chịu tác động, ảnh hưởng rất lớn từ hoàn cảnh và điều kiện sống, mà trong đó có hoàn cảnh và điều kiện sống do chính con người sáng tạo ra.

Môi trường văn hóa chính trị của Quân đội nhân dân Việt Nam, mà trực tiếp là môi trường văn hóa chính trị ở đơn vị cơ sở, là yếu tố trực tiếp quy định văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội. Cán bộ chính trị cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam là cán bộ của quân đội; do đó, văn hóa chính trị của họ chịu sự quy định trực tiếp và là biểu hiện cụ thể văn hóa chính trị của Quân đội nhân dân Việt Nam. Môi trường văn hóa chính trị của Quân đội nhân dân Việt Nam mang bản chất của môi trường văn hóa chính trị của Đảng, Nhà nước, song có tính chất đặc thù ở đặc điểm, chức năng, nhiệm vụ của quân đội. Môi trường văn hóa chính trị quân đội là tổng hòa các giá trị văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần tác động đến từng quân nhân và tập thể đơn vị trong một không gian, thời gian xác định, nhằm hình thành, nuôi dưỡng, hoàn thiện và phát triển người quân nhân cách mạng mang bản chất “Bộ đội Cụ Hồ”.

Văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội bên cạnh chịu sự chi phối, quy định của môi trường văn hóa chính trị của đất nước (môi trường xã hội rộng lớn); nó còn chịu sự quy định bởi môi trường đặc thù của quân đội (môi trường gần, trực tiếp). Môi trường văn hóa chính trị quân đội, trực tiếp là ở đơn vị cơ sở, giúp cho mỗi cán bộ chính trị cấp phân đội tham gia vào hoạt

động thực tiễn chính trị - xã hội, tiếp nhận các giá trị văn hóa chính trị của quân đội để hoàn thiện, phát triển văn hóa chính trị của mình. Thực tế cho thấy, môi trường văn hóa chính trị quân đội tốt đẹp, lành mạnh sẽ là nhân tố thuận lợi để giáo dục cán bộ, chiến sĩ có phẩm chất cách mạng, hết lòng phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân; có tình đồng chí, đồng đội cao cả “Súng bên súng, đầu sát bên đầu”; đồng thời, là chất dẫn, động lực thúc đẩy cán bộ, chiến sĩ khắc phục mọi khó khăn, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ, xây dựng đơn vị vững mạnh về chính trị. Nói môi trường văn hóa chính trị có vai trò tác động trực tiếp mỗi cá nhân, tổ chức nhằm thiết lập mối quan hệ gắn bó giữa cá nhân với tổ chức, phát huy sức mạnh nội sinh trong mỗi cá nhân, tập thể hướng tới sự phát triển bền vững của giá trị văn hóa.

Cán bộ chính trị cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam là một lực lượng đảng viên ở cơ sở, nên môi trường văn hóa, môi trường văn hóa chính trị đảng viên ở cơ sở quân đội là nơi trực tiếp tác động, quy định văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội. Môi trường văn hóa chính trị quân đội, đơn vị cơ sở tác động, quy định trực tiếp tới văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội. Sự tác động, quy định đó biểu hiện ở chỗ: môi trường văn hóa chính trị quân đội, đơn vị cơ sở tác động trực tiếp hàng giờ, hàng ngày đến cán bộ chính trị cấp phân đội và hoạt động của họ ở sự tương tác giữa cá nhân với cá nhân, cá nhân với tổ chức. Nó chi phối, quy định một cách toàn diện và trực tiếp đến cả nội dung và hình thức biểu hiện, cũng như chất lượng, xu hướng vận động và phát triển văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội. Môi trường văn hóa chính trị quân đội là sự kết tinh những giá trị vật chất, tinh thần do cán bộ, chiến sĩ sáng tạo ra trên lĩnh vực chính trị; là giá trị chính trị, ứng xử chính trị, thiết chế chính trị tổ chức trong quân đội. Nó góp phần nuôi dưỡng, định hướng tình cảm, niềm tin, ý chí chính trị, hành vi chính trị và năng lực hoạt động chính trị của cán bộ, chiến sĩ, của cán bộ chính trị cấp phân đội trong thực hiện đường lối chính trị của Đảng, nhiệm vụ của quân đội, mệnh lệnh, chỉ thị của cấp trên và chức trách, nhiệm vụ của mình.

Môi trường văn hóa chính trị được củng cố, xây dựng vững chắc, thì văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội được hình thành, phát triển bền vững; nếu môi trường văn hóa chính trị chứa đựng những hạn chế, thì tất yếu sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến văn hóa chính trị của họ. Hệ giá trị chính trị trong môi trường văn hóa chính trị quân đội là những giá trị chính trị của Đảng, Nhà nước, của giai cấp công nhân, của dân tộc, nhân dân và truyền thống của đơn vị, quân đội. Đó là chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối chính trị của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, chức năng, nhiệm vụ chính trị của quân đội; sự trung thành với Đảng, hiếu với dân, tình yêu thương đồng chí đồng đội, kỷ luật tự giác nghiêm minh, sẵn sàng chiến đấu hy sinh bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, bảo vệ nhân dân; kiên quyết đấu tranh với những biểu hiện suy thoái,“tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, tiêu biểu về phẩm chất chính trị và đạo đức lối sống... Đây là hệ giá trị chính trị của môi trường văn hóa chính trị quân đội, chúng thẩm thấu, lan toả và nhập thân vào mỗi con người cán bộ chính trị cấp phân đội. Do vậy, môi trường văn hóa chính trị, mà trực tiếp là môi trường văn hóa chính trị quân đội, với hệ giá trị đó, là yếu tố trực tiếp quy định đến chất lượng, trình độ phát triển văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 225 trang tài liệu này.

Các thiết chế, cơ sở vật chất trong môi trường văn hóa chính trị quân đội, như thư viện, nhà văn hóa, bảo tàng, phương tiện thông tin đại chúng…để đáp ứng nhu cầu văn hóa của cán bộ, chiến sĩ; đồng thời qua đó, trực tiếp giáo dục, định hướng, hình thành văn hóa chính trị của họ. Các thiết chế chính trị về sự lãnh đạo, chỉ huy của sư đoàn, trung đoàn, tiểu đoàn, đại đội... có vai trò quan trọng trong giáo dục cán bộ chính trị cấp phân đội, bảo đảm họ luôn giữ vững bản chất giai cấp công nhân, tính nhân dân, tính dân tộc; tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Đây là những yếu tố định hướng, định hình văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội. Cùng với đó, các cơ quan chức năng, tổ chức quần chúng, hội đồng quân nhân trong môi trường văn hóa chính trị quân đội là cơ sở, điều kiện không thể thiếu tác động, chi phối trực tiếp đến văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội.

2.2.4. Quy định bởi chất lượng cán bộ và tính tích cực, tự giác học tập, bồi dưỡng, rèn luyện trong thực tiễn của cá nhân

Cùng với các yếu tố quy định khách quan, văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội còn chịu sự quy định trực tiếp bởi chất lượng bản thân họ với tư cách là người cán bộ của Đảng, của quân đội; và tính tích cực, tự giác học tập, tự bồi dưỡng, tự rèn luyện của cán bộ này trong hoạt động thực tiễn chính trị - xã hội. Theo quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin, chất lượng là cái tạo nên giá trị của một sự vật, hiện tượng và mỗi sự vận hiện tượng cụ thể đều có sự thống nhất giữa chất và lượng. Sự chuyển hóa từ những thay đổi về lượng dẫn đến thay đổi về chất và ngược lại là cách thức của sự vận động, phát triển của sự vật hiện tượng trong thế giới khách quan. Đây là cơ sở phương pháp luận để nghiên cứu sự vận động, phát triển của các sự vật, hiện tượng trong thế giới khách quan.

Chất lượng cán bộ chính trị cấp phân đội là chất lượng tổng hợp. Cán bộ chính trị cấp phân đội là đối tượng cụ thể mang đặc điểm hoạt động quân sự với chức trách, nhiệm vụ chủ trì chính trị ở đơn vị; thì chất lượng cán bộ chính trị cấp phân đội được thể hiện chất lượng của từng cá nhân, được cấu thành bởi yếu tố: phẩm chất chính trị, đạo đức lối sống, năng lực hoạt động chính trị, phong cách làm việc, kết quả hoàn thành nhiệm vụ so với chức trách. Chất lượng từng cán bộ chính trị cấp phân đội phụ thuộc vào các chủ thể và chính bản thân cá nhân của từng người. Nếu cán bộ chính trị cấp phân đội dừng lại thỏa mãn ở yếu tố bẩm sinh, hay trang bị ở nhà trường thì “chất lượng” cán bộ chưa chuyển hóa thành chất; mà phải thông qua tự học, tự bồi dưỡng, rèn luyện của bản thân mỗi cá nhân thì mới tạo thành giá trị chuyển hóa vào mỗi con người. Sự kết hợp đó là “học phải đi đôi với hành”, “phải nâng cao và hướng dẫn việc tự học”, “lấy tự học làm cốt”. Vì vậy, yếu tố chất lượng cán bộ chính trị và tính tự giác, tích cực bồi dưỡng rèn luyện là một trong nhân tố tạo thành văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội.

Chất lượng cán bộ chính trị và tính tự giác, tích cực tự bồi dưỡng, rèn luyện của họ là một trong những yếu tố tạo thành và quy định văn hóa chính

trị của cán bộ chính trị cấp phân đội. Điều đó biểu hiện cụ thể ở chỗ: nó quy định sắc thái biểu hiện, trình độ văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội; quy định tính bền vững và xu hướng, khả năng phát triển văn hóa chính trị của họ; quy định sự hấp dẫn, tầm ảnh hưởng văn hóa chính trị của cán bộ này đến bộ đội và toàn bộ hoạt động ở đại đội, tiểu đoàn; quy định việc phát huy và nâng cao văn hóa chính trị của họ trong thực tiễn hoạt động chính trị thực tiễn ở đơn vị cơ sở quân đội.

Phẩm chất chính trị là một trong các yếu tố quyết định đến chất lượng của cán bộ chính trị cấp phân đội, được biểu hiện: ở thế giới quan, niềm tin và lý tưởng, mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên quyết và quyết tâm thực hiện đường lối xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ xã hội hội chủ nghĩa, bảo vệ nhân dân; trung thành tuyệt đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc, hết lòng phấn đấu về lợi ích của nhân dân, dân tộc. Có bản lĩnh vững vàng, có ý thức tổ chức kỷ luật và tính đảng, tính nguyên tắc cao, luôn tiếp cận mọi vấn đề của cuộc sống trên quan điểm của Đảng; biết phân tích đúng sai trước các sự kiện, hiện tượng xảy ra trong đời sống chính trị - xã hội, cương quyết đấu tranh bảo vệ quan điểm, đường lối của Đảng; có tinh thần đấu tranh kiên quyết với những quan điểm, tư tưởng sai trái, thù địch để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng là chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng; không mơ hồ trước âm mưu, thủ đoạn của kẻ thù, không bi quan, dao động trước khó khăn, thử thách có quyết tâm chính trị cao, sẵn sàng nhận và hoàn thành mọi nhiệm vụ Đảng, quân đội giao. Đây là cơ sở giá trị của văn hóa, nét đặc thù trong cấu thành văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội.

Đạo đức, lối sống của cán bộ chính trị cấp phân đội phải là tấm gương sáng về đạo đức cách mạng và lối sống trong sáng, lành mạnh, giản dị; phải thực sự có ý thức trách nhiệm cao, nói và làm theo đúng quan điểm đường lối của Đảng; gần gũi, yêu thương con người, quan tâm chăm lo đến sự trưởng

thành, tiến bộ của đồng chí, đồng đội và tổ chức quần chúng như V.I.Lênin chỉ: “Sống ngay trong lòng quần chúng, biết tâm trạng của quần chúng, hiểu quần chúng và biết đến với quần chúng” [75, tr.608]. Phẩm chất chính trị, đạo đức của cán bộ chính trị là yếu tố chính của chất lượng cán bộ chính trị, mặt khác suy cho cùng là cốt lòi của văn hóa chính trị và cũng là nhân tố quy định văn hóa chính trị của mỗi cán bộ chính trị quân đội.

Năng lực của cán bộ chính trị là một trong yếu tố tạo nên văn hóa chính trị của họ. Năng lực của người cán bộ chính trị cấp phân đội phải có kiến thức toàn diện chuyên sâu về công tác đảng, công tác chính trị, tinh thông về chính trị, hiểu biết về kinh tế, văn hóa, xã hội; giỏi về kiến thức quân sự, làm chủ về chức trách, nhiệm vụ chủ trì về chính trị; có khả năng hiểu biết, vận dụng sáng tạo đường lối chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về nhiệm vụ cách mạng và có khả năng tự hoàn thiện, phát triển lên tầm cao hơn khi quân đội yêu cầu. Biết vận dụng tri thức chính trị, kinh nghiệm chính trị vào mọi tình huống khó khăn để đạt được mục tiêu chính trị lãnh đạo xây dựng đơn vị vững mạnh về chính trị. Họ phải biết triển khai thành thạo công tác đảng, công tác chính trị trong đơn vị thuộc quyền của mình. Nhưng năng lực như thế chưa đủ, mà phải có kiến thức, kỹ năng và kỹ xảo truyền tải chính trị đến từng tổ chức, cán bộ, đảng viên, chiến sĩ trong đơn vị. Chất lượng cán bộ chính trị còn biểu hiện ở kết quả hoàn thành nhiệm vụ so với chức trách, nhiệm vụ. Nếu như không có năng lực hoạt động chính trị thì tất yếu dẫn đến văn hóa chính trị của cán bộ chính trị chưa hình thành.

Quá trình tự học, tự giác, bồi dưỡng, rèn luyện trong thực tiễn hoạt động chính trị trực tiếp chi phối, quy định việc hình thành, phát triển văn hóa chính trị của họ. Điều này C.Mác và Ph.Ăngghen khẳng định con người là một thực thể sinh học - xã hội, chịu sự chi phối của các quy luật tự nhiên lẫn quy luật xã hội trong quá trình phát triển. Quy luật cho thấy, yếu tố quy định văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội ngoài tác động của các chủ thể còn phụ thuộc vào nỗ lực học tập, tu dưỡng, rèn luyện thông qua

hoạt động thực tiễn của chính bản thân họ. Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, còn sống còn phải học: “Nếu không chịu khó học thì không tiến bộ được. Không tiến bộ là thoái bộ. Xã hội càng đi tới, công việc càng nhiều, máy móc càng tinh xảo. Mình mà không chịu khó học thì lạc hậu, mà lạc hậu thì bị đào thải, tự mình đào thải mình” [107, tr.333]. Mọi tác động và quá trình giáo dục văn hóa của các chủ thể phải nắm chắc của quy trình kết hợp học tập ở trường, lớp và nội lực tự học của mỗi bản thân họ. Bởi vậy, nếu không có sự tích cực của bản thân người cán bộ chính trị cấp phân đội thì không hình thành, hoàn thiện, nâng cao văn hóa chính trị được. Cho nên: “Học ở đâu? Học ở trường, học ở sách vở, học lẫn nhau và học nhân dân” [109, tr.361]. Cuộc sống là một trường học thực tế sinh động, là nơi để “thực hành” những điều đã học; mỗi ngày phải học hỏi thêm được những điều mới mẻ; học đến đâu, luyện tập và thực hành đến đó. Rèn luyện thực tiễn của họ được thực hiện theo nguyên tắc “ở đâu có bộ đội ở đó có hoạt động công tác đảng, công tác chính trị” thông qua thực tiễn chính trị - xã hội là yếu tố quyết định, góp phần hình thành văn hóa chính trị cho cán bộ chính trị cấp phân đội.

Những yếu tố quy định văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam nêu trên là những yếu tố cơ bản, bao gồm cả yếu tố khách quan và chủ quan. Những yếu tố quy định đó quan hệ mật thiết với nhau, việc tách ra từng yếu tố là có tính chất tương đối, nhằm làm rò hơn nội dung và biểu hiện của từng yếu tố. Chúng cùng vận động, tác động và quy định cả trực tiếp và gián tiếp đến văn hóa chính trị của cán bộ này. Các chủ thể cần nắm vững những yếu tố quy định để xác định và thực hiện các giải pháp phù hợp, hiệu quả trong quá trình nâng cao văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam.

Kết luận chương 2

Cán bộ chính trị cấp phân đội trong quân đội là bộ phận quan trọng của đội ngũ cán bộ chính trị trong Quân đội nhân dân Việt Nam; phản ánh, biểu hiện trực tiếp chủ trì chính trị ở cấp phân đội trong quân đội. Họ có những đặc điểm, vai trò chung của cán bộ của Đảng, đồng thời có những đặc điểm, vai trò riêng được quy định bởi đặc thù của hoạt động chính trị quân sự.

Trên quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa chính trị và kế thừa kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học về văn hóa chính trị trên phương diện cộng đồng xã hội và cá nhân; cho thấy, văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam là kết tinh những giá trị văn hóa trong tri thức, tình cảm, ý chí, niềm tin chính trị, hành vi chính trị và năng lực hoạt động chính trị; góp phần nâng cao phẩm chất, năng lực chủ trì chính trị và hoàn thành thắng lợi mục tiêu chính trị của Đảng, quân đội và dân tộc giao cho.

Văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam có những đặc điểm riêng, phản ánh nét đặc thù trong hoạt động chính trị - quân sự ở đơn vị cơ sở quân đội gắn với cương vị chức trách của người cán bộ chủ trì về chính trị, trực tiếp tiến hành công tác đảng, công tác chính trị ở cơ sở; là tổng hòa của văn hóa lãnh đạo, chỉ huy, văn hóa tổ chức quản lý hoạt động chính trị - quân sự - xã hội và văn hóa sư phạm chính trị - quân sự. Văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội chịu sự quy định của các yếu tố: Bản chất của chế độ xã hội chủ nghĩa, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước và mục tiêu, lý tưởng chiến đấu, chức năng, nhiệm vụ của quân đội; chất lượng giáo dục, đào tạo của đất nước, quân đội và bồi dưỡng chính trị ở nhà trường và đơn vị; môi trường văn hóa chính trị đất nước và quân đội; chịu sự quy định bởi chất lượng cán bộ và tính tích cực, tự giác học tập, rèn luyện trong hoạt động thực tiễn.