Nâng cao chất lượng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông ở Việt Nam

hay “cơ chế khép kín” đ bị chỉ trích rất nhiều trước khi ban hành Luật đấu thầu.

- Điểm rất quan trọng tiếp theo là cần quy định, hướng dẫn chi tiết cách thức tổ chức đấu thầu và chấm thầu. Theo tác giả luận án, văn bản Luật có thể quy định chung cho các loại đấu thầu: đấu thầu xây lắp và mua sắm hàng hoá,

đấu thầu lựa chọn tư vấn. Tuy nhiên các văn bản hướng dẫn thực hiện nên có sự quy định, hướng dẫn riêng rẽ cho từng loại: Đấu thầu mua sắm hàng hoá; đấu thầu xây lắp; đấu thầu tuyển chọn tư vấn; và đấu thầu gói thầu EPC. Lý do được nêu lên là để tránh nhầm lẫn cho người thực hiện và xuất phát từ kinh nghiệm của các tổ chức quốc tế khi ban hành các hướng dẫn như đ trình bầy trong chương 1 của luận án.

- Về phương pháp xét thầu, tác giả cho rằng phương pháp xét thầu xây dựng các công trình giao thông ở Việt Nam hiện nay là rõ ràng và khoa học. Nó là sự kế thừa sâu sắc các kinh nghiệm quốc tế và sự ứng dụng có hiệu quả vào điều kiện Việt Nam. Tuy nhiên tác giả cũng đề nghị các cơ quan tổ chức thực hiện Luật đấu thầu cần ứng dụng các quy định đó một cách khoa học, không nên máy móc. Chẳng hạn, việc quy định “các điều kiện quan trọng” phải có để loại bỏ nhà thầu thiếu năng lực trong hồ sơ mời thầu và chấm thầu không nên quá nhiều như thực tế đ xẩy ra. Vì đưa ra vài chục “điều kiện tiên quyết” (nay Luật đấu thầu gọi là điều kiện quan trọng) trong hồ sơ mời thầu nên khi xét thầu không có nhà thầu nào đủ điều kiện, năng lực. Điểm thứ hai là việc lựa chọn phương pháp đánh giá về mặt kỹ thuật cũng cần cân nhắc để đảm bảo tính khoa học khi lựa chọn một trong hai phương pháp: phương pháp chấm điểm và phương pháp chấm theo tiêu chí “đạt” hay “không đạt.” Mỗi phương pháp trên đều có ưu và nhược điểm. Khi quyết định phương pháp này hay kia, cần phân tích đầy đủ những ưu điểm và nhược của từng phương pháp; phân tích đặc điểm của gói thầu và yêu cầu của công trình. Đánh giá về mặt tài chính (tiêu chí giá) chỉ áp dụng cho những hồ sơ dự thầu đ đảm bảo các tiêu chuẩn về kỹ thuật. Nói cách khác, tiêu chí chất lượng được xem là điều kiện loại bỏ các hồ sơ dự thầu không đủ năng lực. Chỉ xem xét đến tiêu chí giá đối với các hồ sơ dự thầu đ đáp ứng các yêu cầu về

năng lực, kinh nghiệm và kỹ thuật. Các thầu đảm bảo các yêu cầu về năng lực, kinh nghiệm và các yêu cầu kỹ thuật sẽ được xếp hạng dựa vào tiêu chí giá đưa về cùng một mặt bằng. Xếp hạng nhà thầu trên là căn cứ để xác định nhà thầu trúng thầu và giá trúng thầu trên cơ sở các điều kiện quy định trong Luật đấu thầu.

- Về quy định xử phạt, các hướng dẫn cũng nên cụ thể và chi tiết hơn so với Luật. Việc quy định các hình thức xử phạt vi phạm đấu thầu cần đảm bảo yêu cầu công bằng, đúng mức, có tác dụng ngăn ngừa các sai phạm sau này.

Một trong những điểm rất mới trong Luật đấu thầu là cho phép tổ chức “đấu thầu qua mạng.” Đây là một trong những giải pháp mang tính đột phá của Nhà nước ta trong lĩnh vực đấu thầu. ¸p dụng phương thức “đấu thầu qua mạng” có thể sẽ cho phép giảm thiểu thủ tục giấy tờ trong đấu thầu.

Đấu thầu qua mạng, theo tác giả luận án, có những ưu điểm sau:

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 210 trang tài liệu này.

Thứ nhất, nâng cao được trình độ ứng dụng khoa học-kỹ thuật cho đội ngũ những người tham gia xét thầu và cho đội ngũ nhà thầu. Do đó, cho phép nâng cao năng lực tổ chức đấu thầu cho chủ đầu tư và năng lực tham dự thầu cho nhà thầu. Hiện nay khoa học-kỹ thuật, nhất là khoa học công nghệ thông tin đ phát triển mạnh mẽ và thâm nhập vào đời sống kinh tế x hội với tốc độ

cao. ¸p dụng phương thức đấu thầu qua mạng sẽ tiết kiệm được những chi phí thủ tục, giấy tờ, hành chính. Giảm thiểu được những gian dối trong quá trình giao, nhận hồ sơ tài liệu vì các yếu tố như thời gian giao, nhận; những tài liệu giao nhận được hiển thị trên máy tính.

Thứ hai, bản thân chủ đầu tư thông qua tổ chức đấu thầu qua mạng nâng cao trình độ tổ chức đấu thầu quốc tế. X hội càng phát triển, hội nhập càng tăng, triển vọng gia nhập tổ chức thương mại quốc tế WTO của Việt Nam càng đòi hỏi năng lực tổ chức đấu thầu quốc tế của đội ngũ cán bộ ngành

giao thông. ¸p dụng phương thức đấu thầu qua mạng sẽ buộc đội ngũ này phải tự nâng cao năng lực của bản thân mới đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của x hội.

Thứ ba, đấu thầu qua mạng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà thầu tự nâng cao năng lực cạnh tranh, do đó nâng cao trình độ khoa học-kỹ thuật

nhất là trình độ công nghệ thông tin. Đấu thầu qua mạng sẽ góp phần đào tạo một thế hệ mới có trình độ cao về công nghệ thông tin. Đây là yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá của đất nước.

Thứ tư, đấu thầu qua mạng sẽ cho phép giảm thiểu được sự xa cách về mặt

địa lý, và do đó khuyến khích sự tham gia cuộc thầu của nhiều nhà thầu có năng lực hơn, và do đó, các yêu cầu công bằng, bình đẳng, cạnh tranh sẽ cao hơn.

Thứ năm, đấu thầu qua mạng là điều kiện cho việc thực hiện các yêu cầu, giải pháp khác. Việc tổ chức “Hội đồng xét thầu chuyên nghiệp ngành giao thông” sẽ cực kỳ thuận lợi khi phương thức đấu thầu qua mạng được thực hiện. Hội đồng đó, dù có đặt ở phía Bắc, miền Trung, hay miền Nam đều không quan trọng. Vì sự xa cách về mặt đại lý đ được khắc phục.

Mặc dầu đấu thầu xây dựng các công trình giao thông qua mạng có một số ưu điểm đ được trình bầy ở trên, đấu thầu qua mạng cũng đòi hỏi phải giải quyết một số khó khăn, và khả năng có thể xẩy ra các tiêu cực mới trong đấu thầu sau đây:

Thứ nhất, hệ thống cơ sở hạ tầng thông tin liên lạc, đặc biệt là hệ thống mạng thông tin cần phải được nâng cấp đảm bảo việc truyền tin an toàn, tốc độ. Các nhà thầu phải chú trọng hơn nữa đến việc đầu tư cơ sở hạ tầng thông tin.

Thứ hai, một số hiện tượng tiêu cực có nguy cơ phát sinh như thiếu trung thực khi nhận tin của một bộ phận cán bộ khi họ có ý tránh đối đầu cho nhà thầu họ muốn thắng thầu; hiện tượng thông đồng móc ngoặc qua việc sửa chữa, thêm bớt và xoá bỏ thông tin giao nộp.

Thứ ba, trình độ đội ngũ cán bộ chưa kịp thích ứng với mô hình đấu thầu mới. Khi mô hình đấu thầu qua mạng đi vào cuộc sống, tỷ lệ các cuộc thầu qua mạng sẽ không ngừng tăng lên vì những ưu thế của nó. Tuy nhiên, rất nhiều chủ đầu tư, nhà thầu chưa kịp chuẩn bị đội ngũ cán bộ thích ứng.

Do vậy, hướng dẫn thi hành luật đối với trường hợp áp dụng mô hình mới này cần được sớm ban hành để các cơ sở kịp thời điều chỉnh cơ cấu nhân sự và tổ chức đào tạo cán bộ cho kịp với xu thế phát triển của thời đại.

Kết luận chương 3

Dựa vào những cơ sở khoa học đ trình bầy trong chương 1 về đấu thầu và chất lượng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông, với những phân tích đánh giá chất lượng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông trong chương 2, chương 3 của luận án đ đưa ra những giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông ở Việt Nam.

Trước hết, luận án đề xuất những yêu cầu cần phải quán triệt, tuân thủ trong quá trình tổ chức, quản lý, thực hiện đấu thầu các cuộc thầu xây dựng các công trình giao thông như phải tuân thủ luật pháp của Nhà nước, trước hết là các quy định về quản lý dự án, đấu thầu; quan điểm đảm bảo thực hiện một cách tốt nhất quy hoạch phát triển giao thông đường bộ của Nhà nước đến năm 2010 định hướng đến năm 2020; quan điểm chuyên nghiệp hoá hoạt

động đấu thầu...

Trên tinh thần đó, luận án đề xuất 9 giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao chất lượng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông trong thời gian tới đối với chủ đầu tư và nhà thầu như giải pháp lựa chọn hình thức đấu thầu rộng r i là chủ yếu; giải pháp tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm các vi phạm đấu thầu....

Kết luận

Đấu thầu xây dựng các công trình giao thông ở Việt Nam đ và đang trở thành một hoạt động phổ biến và được toàn x hội quan tâm vì đây là biểu hiện của hình thức chuyển đổi mạnh mẽ từ cơ chế quản lý cũ theo cơ chế “xin,” “cho” sang cơ chế cạnh tranh, công bằng, bình đẳng trong xây dựng giao thông.

Hoạt động đấu thầu xây dựng các công trình giao thông đ tồn tại ở nước ta gần hai mươi năm, nhưng những biểu hiện của cơ chế xin, cho vẫn hiển hiện như là các tàn dư khó được gột bỏ hoàn toàn. Những cung cách cũ, những quan điểm cũ, những cách làm cũ gắn lion với lợi ích cá nhân hoặc lợi ích của một bộ phận x hội đ làm cho chất lượng của hoạt động đấu thầu xây dựng các công trình giao thông ở nước ta thời gian qua còn thấp.

Mặc dù gần đây, sau khi xẩy ra vụ việc tham nhũng tại Ban quản lý 18 (PMU18), Bộ Giao thông Vận tải bị phát hiện, việc thu thập thông tin, ý kiến gặp nhiều khó khăn, nhưng với quyết tâm đóng góp ý kiến nâng cao chất lượng công tác dấu thầu xây dựng các công trình giao thông, tác giả luận án vẫn kiên trì công trình nghiên cứu và mạnh dạn đưa ra những ý kiến trên cơ sở nghiên cứu một cách khoa học vấn đề với sự động viên, cổ vũ của tập thể giáo viên hướng dẫn và các đồng nghiệp. Qua nghiên cứu, tác giả rút ra các kết luận sau:

1. Nâng cao chất lượng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông là một trong những yêu cầu bức thiết, không chỉ trong thời gian hiện tại, mà còn là yêu cầu của cả quá trình lâu dài, liên tục để làm thay đổi tận gốc dễ cung cách làm ăn cũ theo cơ chế “xin, cho” đ bám rễ sâu vào những con người

đại diện cho Nhà nước, thay mặt Nhà nước tìm chọn những tập thể, những doanh nghiệp có đủ năng lực thực hiện các gói thầu bằng vốn của Nhà nước, của x hội. Trong số họ, nhiều người đ không vượt qua các cám dỗ,

đ hoặc là làm sai, hoặc là làm ngơ cho các hoạt động gian dối, sai trái làm sai lệch kết quả đấu thầu và do đó làm suy giảm chất lượng công tác đấu

thầu xây dựng các công trình giao thông ở nước ta. Chất lượng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông ở nước ta thấp đ và sẽ làm mất lòng tin của x hội của các nhà đầu tư quốc tế vào Việt Nam, của các nhà tài trợ vào bộ máy công quyền, vào Đảng. Vì vậy nâng cao chất lượng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông là cực kỳ cần thiết và cấp bách.

2. Khái niệm chất lượng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông không phải là một khái niệm mơ hồ, chung chung không thể đo đếm được mà là một khái niệm cụ thể có thể đánh giá được, có thể đo được. Khái niệm này

được thể hiện ra bằng các tiêu thức thể hiện mức độ chất lượng cao hay thấp. Nó được thể hiện thông qua các chỉ tiêu định lượng có thể đánh giá

được như “chỉ tiêu đánh giá chất lượng công trình giao thông;” - sản phẩm cuối cùng mà hoạt động đấu thầu xây dựng các công trình giao thông cung cấp cho x hội, “chỉ tiêu đo lường năng lực của nhà thầu” sẽ được lựa chọn thực hiện các công trình giao thông… Ngoài ra nó còn được phản ánh bởi các tiêu thức định tính được đánh giá, đo lường bằng nhiều cách khác nhau. Các tiêu chí này cho thấy cuộc đấu thầu xây dựng các công trình giao thông cụ thể có “công bằng”, “minh bạch”, “vô tư” không. Tài liệu trong luận án đ chứng minh việc phản ánh chất lượng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông qua các chỉ tiêu, tiêu chí biểu hiện và cách đo lường chúng.

3. Chất lượng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông và việc nâng cao nó là một yêu cầu khách quan của quá trình đổi mới chuyển từ cơ chế quản lý cũ sang cơ chế quản lý mới. Nó chịu sự ảnh hưởng của nhiều nhân tố, trong đó nhân tố tự thân công trình giao thông và đòi hỏi của nó là một nhân tố rất quan trọng cần phải xem xét khách quan khi đánh giá và đưa ra các giải pháp.

Việc bản thân các công trình giao thông là sản phẩm công cộng, đòi hỏi vốn đầu tư xây dựng lớn, khó thu hồi vốn đ là một nhân tố ảnh hưởng lớn

đến việc đưa ra các giải pháp nâng cao chất lượng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông. Nguồn vốn đầu tư thực hiện các công trình giao

thông về lâu dài và cơ bản vẫn là nguồn vốn Nhà nước là chủ yếu, đòi hỏi các giải pháp đưa ra phải chú ý khắc phục cơ chế “xin, cho” vì tiền là của Nhà nước, trong khi đó người được trao quyền xét duyệt thầu là các cá nhân, tổ chức cụ thể. Sự sa sút phẩm chất, lối sống, nhân cách của một bộ phận nào đó cũng có thể làm giảm chất lượng của hoạt động x hội rộng r i này. Nghiên cứu một cách kỹ lưỡng các nhân tố ảnh hưởng đến việc nâng cao chất lượng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông cũng là một trong những điểm mà luận án muốn nhấn mạnh.

4. Luận án đ học hỏi và tổng kết một số kinh nghiệm của một số nước, một số tổ chức nhằm nghiên cứu, vận dụng chúng vào hoàn cảnh của nước nhà. Trong số những kinh nghiệm đó, cần nhấn mạnh đến các kinh nghiệm quý báu như “biên soạn các văn bản hướng dẫn thi hành Luật đấu thầu” nên có sự tách rời giữa các lĩnh vực đấu thầu xây lắp, mua sắm hàng hoá với tư vấn vì giữa chúng có nhiều nét khác nhau để tránh việc hiểu sai, nhầm lẫn như đ chỉ ra trong luận án. Phải giám sát chặt chẽ quá trình đấu thầu, quá

+trình thực hiện hợp đồng xây dựng các công trình giao thông, phát hiện và xử lý nghiêm khắc các vi phạm quy chế đấu thầu cũng là một kinh nghiệm bổ ích cho việc nâng cao chất lượng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông.

5. Chất lượng đấu thầu ở nước ta thời gian qua nhìn chung theo đánh giá của luận án là thấp, mang nặng tính hình thức. Kết luận này được xem xét và rút ra từ sự phân tích các tài liệu tổng quát, từ các báo cáo thực hiện các cuộc thầu và từ phản ánh, đánh giá của chính những người đ từng tham dự các cuộc đấu thầu xây dựng các công trình giao thông. Nguyên nhân của tình trạng chất lượng thấp có nhiều, trong đó nổi lên là do chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác xét duyệt thầu, là kiến thức, sự am hiểu luật pháp của họ; công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm chưa thường xuyên và chưa kiên quyết; những tàn tích của cơ chế cũ vẫn còn dẫn đến nhiều tiêu cực xẩy ra phổ biến. Đó là cơ sở cho việc đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông.

6. Luận án đ nghiên cứu và trình bầy ba ví dụ điển hình ở ba thời điểm khác nhau làm cơ sở cho việc đánh giá, phát hiện vấn đề của luận án. Trong số

đó, ví dụ đấu thầu gói thầu số 3 dự án xây dựng cầu Phả Lại diễn ra ngay sau khi có Nghị định 88/1999/NĐ - CP được ban hành ngày 01 tháng 9 năm 1999; ví dụ thứ hai là đấu thầu gói thầu số 8 dự án khôi phục đường giao thông trên Quốc lộ 8A đi qua địa bàn tỉnh Hà Tĩnh diễn ra khi Nghị

định 88/1999/NĐ - CP đ có thời gian dài triển khai và ví dụ thứ ba là ví dụ diễn ra tại thời điểm Luật Đấu thầu 61/2005/QH 11 vừa mới được ban hành. Các ví dụ trên vừa minh hoạ cách thức tổ chức đấu thầu, xét thầu và chọn thầu, vừa phân tích, đánh giá chất lượng đấu thầu và phát hiện các khiếm khuyết, sai sót để khắc phục.

7. Luận án đ điều tra lấy ý kiến đánh giá chuyên gia về chất lượng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông, về các hiện tượng vi phạm pháp luật phổ biến trong đấu thầu xây dựng các công trình giao thông. Tác giả đ tham khảo các kết quả từ cuộc điều tra do tác giả tiến hành để làm phong phú hơn kết quả của luận án.

8. Luận án đ trình bầy nhận thức của mình về các yêu cầu khi đưa ra và áp dụng các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông. Trên cơ sở quán triệt các yêu cầu đó, luận án đ đề xuất 9 giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao chất lượng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông ở nước ta trong thời gian tới.

Luận án là công trình nghiên cứu độc lập của tác giả. Các tài liệu minh hoạ trong luận án là những tài liệu có nguồn gốc rõ ràng. Tác giả hy vọng rằng các giải pháp đưa ra sẽ được đưa vào áp dụng trong ngành giao thông trong thời gian tới.