Thống Kê Biến Và Dấu Kỳ Vọng Mô Hình Kiểm Định Rủi Ro Đạo Đức

này là giống nhau. Vì vậy, nghiên cứu thực hiện hồi quy dữ liệu theo OLS, Poisson và cả Negative binomial để xem xét kết quả.

Thêm vào đó, do biến phụ thuộc Y trong nghiên cứu này không có giá trị 0 ( do chỉ thực hiện kiểm định rủi ro đạo đức với các quan sát có sử dụng dịch vụ KCB) nên phù hợp với các mô hình zero-truncated count data (Cameron and Trivedi, 2005; Long and Freese, 2005).Vì vậy, mô hình với biến đếm không chứa giá trị 0 (zero-truncated count data models) với hai mô hình cụ thể là zero-truncated poisson và zero-truncated negative binomial cũng được xem xét.

Bảng 4.2 Thống kê biến và dấu kỳ vọng mô hình kiểm định rủi ro đạo đức

Tên biến

Kí hiệu	Giá trị	Dấu kỳ vọng
Số lần KCB nội/ ngoại trú (biến phụ thuộc)	solanKCBNT/ solanKCBNGT	Số đếm
Sức khỏe Tốt	SKTot	1: Tốt – 0: không	-
Sức khỏe Kém	SKKem	1: Kém -0: không	+
Tuổi	Tuoi	Số năm tuổi	+
Giới tính nam	GTNam	1: Nam – 0: Nữ	+/-
Trình độ Đại học	Daihoc	Các biến giả trình độ học vấn. Nhóm cơ sở: Dưới THCS	+/-
Trình độ cao đẳng nghề	Bangnghe
Trình độ THPT	THPT
Trình độ THCS	THCS
Chưa kết hôn	ChuaKH	1: Chưa KH -0: Đã KH	+/-
Nhà lãnh đạo	NhaLD	Các biến giả nghề nghiệp. Nhóm cơ sở: Nông nghiệp	+/-
Giáo sư, kỹ sư	giaosukysu
Dịch vụ, văn phòng	DVVP
Công nghiệp	congnghiep
Lao động giản đơn	Ldgiandon
Hưu trí	huutri
Thất nghiệp	thatnghiep
Đi học	dihoc
Thu nhập	Lnthunhap	Ngàn đồng/người/tháng	+

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 120 trang tài liệu này.

	(lấy log)
Dân tộc Kinh	DTKinh	1: dt Kinh- 0: khác	+
Dân tộc Hoa	DTHoa	1: dt Hoa – 0: khác	+/-
Thành thị	Thanhthi	1: thành thị -0: nông thôn	+
Tổng số người trong hộ	tsnguoiHGD	Số người	+/-
Đồng bằng sông Hồng	Vung1	Các biến giả vùng miền. Nhóm cơ sở: Vùng 6- Đồng bằng sông Cửu Long	+/-
Trung du và miền núi phía Bắc	Vung2
Bắc Trung bộ và duyên hải miền Trung	Vung3
Tây Nguyên	Vung4
Đông Nam Bộ	Vung5
Sử dụng BHYT bắt buộc	sdBHYTBB	Các biến giả về loại BHYT sử dụng. Nhóm cơ sở: không sử dụng BHYT	+
Sử dụng BHYT tự nguyện	sdBHYTTN
Sử dụng BHYT miễn phí	sdBHYTMP
Sử dụng BHYT cận nghèo	sdBHYTCN
Sử dụng BHYT sinh viên	sdBHYTSV

4.3 Mô tả dữ liệu

Nghiên cứu sử dụng bộ dữ liệu khảo sát mức sống Hộ gia đình Việt Nam (VHLSS) năm 2012 do Tổng cục Thống kê (GSO) thực hiện. Bộ dữ liệu VHLSS 2012 với quy mô mẫu gồm 36.655 cá nhân thuộc 9.399 hộ gia đình ở các vùng, khu vực thành thị, nông thôn, các tỉnh thành trong cả nước bao gồm các thông tin ở cấp độ cá nhân, hộ gia đình và cấp độ làng xã. Thông tin ở cấp độ cá nhân và hộ gia đình bao gồm các thông tin về nhân khẩu học, kinh tế xã hội, giáo dục, lao động việc làm, y tế, thu nhập, chi tiêu, đồ dùng lâu bền, nhà ở, các chương trình về xóa đói giảm nghèo, tín dụng nông thôn. Thông tin ở cấp độ làng xã bao gồm các thông tin về cơ sở vật chất, thông tin, đặc điểm và các chương trình của xã.

Đối với mô hình kiểm định lựa chọn ngược, các đối tượng đã có BHYT bắt buộc được loại ra khỏi mô hình vì việc có BHYT của họ là do luật định, được trừ trực tiếp vào tiền lương, tiền công, do đó họ không có quyền lựa chọn mua hay

không mua. Ngoài ra, học sinh-sinh viên là đối tượng có BHYT tự nguyện dành riêng cho học sinh, sinh viên (mức phí đóng thấp hơn so với BHYT tự nguyện), tuy nhiên, tính tự nguyện của học sinh, sinh viên không cao, phần lớn vẫn do Nhà trường bắt buộc tham gia hoặc do cha mẹ quyết định, vì vậy cũng được loại ra khỏi dữ liệu. Đối tượng có BHYT miễn phí dạng chính sách (hộ nghèo, thân nhân sĩ quan quân đội, người có công cách mạng, trẻ em dưới 6 tuổi) hoặc người có BHYT cận nghèo được hỗ trợ 70% mức phí, BHYT khác (không xác định được loại BHYT gì) cũng được đưa ra khỏi dữ liệu và loại bỏ cả những người dưới 18 tuổi và trên 90 tuổi, với giả định rằng việc họ có hay không có BHYT không do sự tự lựa chọn mà phần lớn là do gia đình quyết định.

Sau khi loại bỏ các đối tượng trên, mẫu dữ liệu còn lại 13.691 quan sát là những người có BHYT tự nguyện và không có BHYT tự nguyện do chính sự lựa chọn của họ.

Đối với mô hình kiểm định rủi ro đạo đức, các quan sát bị loại ra trong mô hình kiểm định lựa chọn ngược trước đó ( đối tượng có BHYT bắt buộc, BHYT miễn phí, BHYT sinh viên) sẽ được đưa vào trở lại mẫu dữ liệu. Tiến hành loại bỏ những quan sát không sử dụng dịch vụ KCB nội/ngoại trú trong 12 tháng quavà các quan sát dưới 18 tuổi với lý do nghiên cứu chỉ xem xét hành vi rủi ro đạo đức của người có sử dụng dịch vụ y tế (rủi ro đạo đức sau khi xảy ra sự kiện bảo hiểm – bị bệnh) và ở tuổi trưởng thành, đồng thời cũng loại bỏ các đối tượng có “BHYT khác” (do không rõ loại hình BHYT). Kết quả,

Hồi quy với số lần KCB ngoại trú: có 9.186 quan sát là những người trên 18 tuổi và có sử dụng ít nhất một lần dịch vụ KCB ngoại trú trong 12 tháng qua.

Hồi quy với số lần KCB nội trú: có tất cả 2.171 quan sát, là những người trên 18 tuổi và có sử dụng ít nhất một lần dịch vụ KCB nội trú trong 12 tháng qua.

Tóm tắt chương 4:

- Chương 4 xây dựng khung phân tích và sử dụng mô hình Logit để kiểm định hiện tượng lựa chọn ngược đối với chương trình BHYT tự nguyện, mô hình OLS và mô hình dữ liệu số đếm (count data models) để kiểm định hành vi rủi ro đạo đức đối với người có sử dụng BHYT trên VHLSS 2012 cũng như trình bày việc loại bỏ một số quan sát không phù hợp trong phần mô tả dữ liệu để tiến hành hồi quy trên STATA.

CHƯƠNG 5 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU‌

Chương 5 trình bày các kết quả thống kê liên quan đến lựa chọn ngược và rủi ro đạo đức cũng như kết quả hồi quy logit, OLS và count data models để đưa ra những nhận xét, phân tích từ đó có những kết luận chung về lựa chọn ngược và rủi ro đạo đức trong chương trình BHYT Việt Nam 2012.

5.1 Thống kê mô tả‌

5.1.1 Sự tồn tại lựa chọn ngược‌

Đối với người được tự do lựa chọn mua hoặc không mua BHYT tự nguyện, điều kiện tiên quyết đó chính là sức khỏe. Người có sức khỏe kém thường thích mua BHYT hơn vì họ nghĩ họ cần sử dụng (Tomislav and Danijel, 2008; Baker and Jha, 2012) và đây chính là lựa chọn ngược. Theo bảng thống kê, có đến 43,2% trong tổng số người có sức khỏe kém mua BHYT và chỉ có 11,7% trong tổng số người có sức khỏe tốt mua BHYT (Bảng 5.1)

Bảng 5.1 Tỷ lệ tham gia BHYT tự nguyện theo yếu tố sức khỏe

Sức khỏe

Tổng	Số người có BHYT	tỷ lệ tham gia(%)	Số người chưa có BHYT
Sức khỏe Kém	720	311	43,2	409
Sức khỏe Tốt	8.399	986	11,7	7.413
Sức khỏe Trung bình	4.572	1.356	29,7	3.216
Tổng	13.691	2.653	19,4	11.038

Nguồn: tính toán của tác giả từ VHLSS 2012

Tuổi của người mua BHYT cũng là một trong những minh chứng về sự tồn tại lựa chọn ngược. Tuổi có liên quan mật thiết đến sức khỏe, người ở độ tuổi cao có sức khỏe kém hơnvà thường phải KCB nhiều hơn so với người trẻ tuổi. Theo số liệu thống kê, có đến 40,7% người ở độ tuổi trên 60 mua BHYT; độ tuổi từ 18-40 chỉ có 13,1%. Độ tuổi càng tăng thì khả năng mua BHYT càng nhiều (Bảng 5.2)

Bảng 5.2 So sánh tỷ lệ tham gia BHYT tự nguyện theo độ tuổi

Tuổi

Tổng	Số người có BHYT	tỷ lệ có BHYT (%)	Số người chưa có BHYT
Từ 18t-40t	6.628	867	13,1	5.761
Từ 41t-60t	5634	1.205	21,4	4.429
Trên 60t	1.429	581	40,7	848
Tổng	13.691	2.653	19,4	11.038

Nguồn: tính toán của tác giả từ VHLSS 2012

Dựa vào Bảng 5.1 và Bảng 5.2, với việc có đến 43,2% người có sức khỏe kém và 40,7% người ở độ tuổi trên 60 mua BHYT trong khi chỉ có 11,7% người có sức khỏe tốt và 13,1% người ở độ tuổi 18-40 mua BHYT cho thấy có thể tồn tại lựa chọn ngược trong chương trình BHYT tự nguyện. Ngoài ra, kết quả trên còn cho thấy tỉ lệ tham gia BHYT tự nguyện khá thấp khi chỉ có 2.653 người có BHYT trong tổng số 13.691 người (chiếm tỷ lệ 19,4% ).

Tiếp tục xem xét đến các đặc điểm về vùng (Bảng 5.3), ta thấy vùng 3 có tỷ lệ tham gia BHYT cao nhất, tiếp đến là vùng 6 và vùng 2. Lý do có thể là lựa chọn ngược khi tỷ lệ người có sức khỏe kém mua BHYT ở vùng 2, vùng 3 và vùng 6 cao tương ứng. Vùng 1 và vùng 5 có thu nhập bình quân cao (tính trong tổng số quan sát vùng) nhưng tỷ lệ tham gia BHYT thấp có thể là do sự khác biệt về đặc điểm đời sống kinh tế xã hội khi Vùng 1 và Vùng 5 có nhiều điều kiện lựa chọn nhiều hình thức chăm sóc y tế khác nhau như: các bệnh viện tư, các loại hình BHYT của các công ty bảo hiểm tư nhân.

Bảng 5.3 Một số chỉ tiêu theo vùng

Vùng

Số quan sát	Có BHYT	Tỷ lệ có BHYT	Tổng số người có sức khỏe kém	Sức khỏe kém có BHYT	Tỷ lệ Sức khỏe kém có BHYT	Thu nhập bình quân
Số quan sát	(người)	%	(người)	(người)	%	(Ngàn đồng/ người /tháng)
Vùng 1	3.005	505	16,81	154	55	35,71	2.252
Vùng 2	1.218	243	19,95	76	39	51,32	1.861
Vùng 3	2.942	672	22,84	194	90	46,39	1.800
Vùng 4	869	93	10,7	45	12	26,67	2.034
Vùng 5	1.830	355	19,4	54	21	38,89	3.085
Vùng 6	3.827	785	20,51	197	94	47,72	2.056

Nguồn: tính toán của tác giả từ VHLSS 2012

Ghi chú: Vùng 1- Đồng bằng sông Hồng, Vùng 2-Trung du và miền núi phía Bắc, Vùng

3- Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung, Vùng 4- Tây Nguyên, Vùng 5- Đông Nam Bộ, Vùng 6-Đồng bằng sông Cửu Long.

5.1.2 Sự tồn tại rủi ro đạo đức‌

Bảng 5.4 Thống kê số lần KCB trung bình

Phân Loại

KCB ngoại trú		KCB nội trú
số người	số lần KCB trung bình	số người	số lần KCB trung bình
Có thẻ BHYT	không sử dụng thẻ BHYT	1.383	3,28	270	1,38
Có thẻ BHYT	có sử dụng thẻ BHYT	4.388	4,14	1.343	1,47
Không có thẻ BHYT		3.415	3,25	558	1,32
Tổng		9.186	3,68	2.171	1,42

Nguồn: tính toán của tác giả từ VHLSS 2012

Trong số 9.186 người điều trị ngoại trú, có tất cả 5.771 người có thẻ BHYT. Tuy nhiên chỉ có 4.388 người có BHYT và có sử dụng thẻ (76%), còn lại 1.383 người có BHYT nhưng không sử dụng thẻ (24%) khi đi khám chữa bệnh ngoại trú. Tương tự, tỉ lệ sử dụng thẻ trong KCB nội trú là 83% so với 17% không sử dụng thẻ (Bảng 5.4). Điều này cho thấy khi KCB, nhất là ở điều trị ngoại trú, rất nhiều người có thẻ nhưng không sử dụng, nghĩa là họ bỏ qua quyền lợi về việc được hưởng BHYT. Lý do có thể là do chi phí KCB ngoại trú không nhiều, thời gian chờ đợi KCB BHYT và thủ tục phiền hà đã làm một số người có thẻ nhưng không sử dụng, còn chi phí KCB nội trú cao hơn nên tỷ lệ sử dụng BHYT cũng nhiều hơn.

Để phân tích rủi ro đạo đức (lạm dụng BHYT), số người có thẻ nhưng không sử dụng có thể được xem giống như người không có thẻ BHYT vì nếu không sử dụng thẻ BHYT trong khám chữa bệnh thì sẽ phải tự chi trả 100% mức phí như người không có thẻ BHYT và số lần KCB của đối tượng này không thể xem là lạm dụng BHYT.

người 300

250

200

150

100

không sử dụng thẻ BHYT

có sử dụng thẻ BHYT

5 6 7 8 9 10 11 12 trên

12 lần

Hình 5.1 So sánh số lần KCB ngoại trú trung bình

Nguồn: tính toán của tác giả từ VHLSS 2012

Căn cứ vào số người có sử dụng thẻ khi KCB ngoại trú là 4.388 người chiếm tỉ lệ 47,8% và số người không có sử dụng thẻ là 4.798 người, chiếm tỉ lệ 52,2% (1.383 người không sử dụng thẻ và 3.415 người không có thẻ BHYT) , ta thấy khá