Xác Định Các Tương Tác Thuốc Có Ý Nghĩa Lâm Sàng Xảy Ra Trong Đơn Thuốc

Bảng 3.5. Phân bố nhóm thuốc trong mẫu nghiên cứu‌

Nhóm thuốc

Số lượt kê đơn (n)	Tỷ lệ (%)
Tim mạch	6881	30,6
Vitamin và khoáng chất	4819	21,5
Đái tháo đường	1706	7,6
Tiêu hóa	1669	7,4
Paracetamol và NSAID	1561	7,0
Kháng sinh	1370	6,1
Kháng histamin H1	641	2,9
Thần kinh	563	2,5
Corticosteroid	436	1,9
Các thuốc khác	2809	12,5
Tổng	22455	100,0

Có thể bạn quan tâm!

Khảo sát các tương tác thuốc trong đơn thuốc điều trị ngoại trú tại Bệnh viện trường Đại học Y Dược Huế - 2
Các Biện Pháp Quản Lý Tương Tác Thuốc Trong Thực Hành Lâm Sàng
Thuốc Được Kê Trong Đơn Thuốc Điều Trị Ngoại Trú
Phân Tích Sự Ảnh Hưởng Của Một Số Yếu Tố Đến Khả Năng Xảy Ra Tương Tác Thuốc Có Ý Nghĩa Lâm Sàng
Cơ Chế Và Hậu Quả Của Các Tương Tác Thuốc Có Ý Nghĩa Lâm Sàng Xảy Ra Trong Đơn Thuốc Điều Trị Ngoại Trú
Khảo sát các tương tác thuốc trong đơn thuốc điều trị ngoại trú tại Bệnh viện trường Đại học Y Dược Huế - 8

Xem toàn bộ 84 trang tài liệu này.

Nhận xét: Thuốc được sử dụng trong mẫu nghiên cứu rất đa dạng, trong đó nhóm thuốc tim mạch được kê đơn nhiều nhất (30,6%), tiếp theo là nhóm vitamin và khoáng chất (21,5%), nhóm thuốc điều trị đái tháo đường (7,6%) và nhóm thuốc điều trị các bệnh trên đường tiêu hóa (7,4%).

3.2. Xác định các tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng xảy ra trong đơn thuốc điều trị ngoại trú tại Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Huế

3.2.1. Danh sách các tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng xảy ra trong đơn thuốc điều trị ngoại trú

Sau khi tiến hành phân tích tương tác thuốc trên 5338 đơn thuốc điều trị ngoại trú, chúng tôi ghi nhận được 43 cặp tương tác thuốc có YNLS được đồng thuận bởi các CSDL sử dụng trong nghiên cứu và trình bày ở bảng 3.6 như sau:

Bảng 3.6. Danh sách các tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng được đồng thuận bởi các cơ sở dữ liệu

STT

Cặp tương tác	Mức độ tương tác theo các CSDL					Mức độ đồng thuận	Kết luận
Cặp tương tác	DRUG	MM	SDI	BNF	MED	Mức độ đồng thuận	Kết luận
1	Benazepril - Muối kali	NT	NT	NT	B	TD	5/5	YNLS
2	Captopril - Muối kali	NT	NT	NT	B	TD	5/5	YNLS
3	Ramipril - Muối kali	NT	NT	NT	B	TD	5/5	YNLS
4	Imidapril - Muối kali			NT	B	TD	3/3	YNLS
5	Perindopril - Muối kali	NT	NT	NT	B	TD	5/5	YNLS
6	Benazepril - Spironolacton	NT	NT	NT	B	TD	5/5	YNLS
7	Captopril - Spironolacton	NT	NT	NT	B	TD	5/5	YNLS
8	Imidapril - Spironolacton			NT	B	TD	3/3	YNLS
9	Lisinopril - Spironolacton	NT	NT	NT	B	TD	5/5	YNLS
10	Perindopril - Spironolacton	NT	NT	NT	B	TD	5/5	YNLS
11	Amiodaron - Bisoprolol	TB	TB	NT	NT	TD	5/5	YNLS
12	Losartan - Muối kali	NT	TB	NT	B	TD	5/5	YNLS
13	Irbesartan - Muối kali	NT	TB	NT	B	TD	5/5	YNLS
14	Losartan - Spironolacton	NT	TB	NT	B	TD	5/5	YNLS
15	Irbesartan - Spironolacton	NT	TB	NT	B	TD	5/5	YNLS
16	Aspirin - Cilostazol	TB	NT	NT	B	TD	5/5	YNLS
17	Ciclosporin - Perindopril	TB	NT	NT	B	TD	5/5	YNLS
18	Cilostazol - Omeprazol	NT	NT	NT	TB	NT	5/5	YNLS
19	Clopidogrel - Omeprazol	NT	NT	NT	TB	NT	5/5	YNLS
20	Clopidogrel - Esomeprazol	NT	NT	NT	TB	NT	5/5	YNLS
21	Doxycyclin - Muối canxi	TB	TB	NT	TB	NT	5/5	YNLS
22	Fenofibrat - Gliclazid			NT	TB		2/2	YNLS
23	Fenofibrat - Glimepirid	TB	TB	NT	TB	TD	5/5	YNLS
24	Fenofibrat - Insulin	TB	TB	NT	TB	TD	5/5	YNLS
25	Fenofibrat - Rosuvastatin	NT	NT	NT	NT	NT	5/5	YNLS
26	Fenofibrat - Atorvastatin	NT	NT	NT	NT	NT	5/5	YNLS
27	Levothyroxin - Muối canxi	TB	TB	NT	TB	TD	5/5	YNLS
28	Levofloxacin - Muối sắt	TB	TB	NT	TB	NT	5/5	YNLS
29	Ofloxacin - Muối sắt	TB	TB	NT	TB	NT	5/5	YNLS
30	Levofloxacin - Tenoxicam			NT	NT		2/2	YNLS

STT

Cặp tương tác	Mức độ tương tác theo các CSDL					Mức độ đồng thuận	Kết luận
Cặp tương tác	DRUG	MM	SDI	BNF	MED	Mức độ đồng thuận	Kết luận
31	Levofloxacin - Diclofenac	TB	TB	NT	NT	TD	5/5	YNLS
32	Levofloxacin - Meloxicam	TB	TB	NT	NT	TD	5/5	YNLS
33	Ofloxacin - Tenoxicam			NT	NT		2/2	YNLS
34	Ofloxacin - Diclofenac	TB	TB	NT	NT	TD	5/5	YNLS
35	Ofloxacin - Meloxicam	TB	TB	NT	NT	TD	5/5	YNLS
36	Ofloxacin - Sucralfat	TB	TB	NT	TB	TD	5/5	YNLS
37	Levofloxacin - Mg(OH)2	TB	TB	NT	TB	TD	5/5	YNLS
38	Levofloxacin - Al(OH)3	TB	TB	NT	TB	NT	5/5	YNLS
39	Ofloxacin - Mg(OH)2	TB	TB	NT	TB	TD	5/5	YNLS
40	Ofloxacin - Al(OH)3	TB	TB	NT	TB	NT	5/5	YNLS
41	Risedronat - Muối canxi	TB	TB	NT	TB	TD	5/5	YNLS
42	Rosuvastatin - Al(OH)3	TB	TB	NT	TB	TD	5/5	YNLS
43	Spironolacton - Muối kali	NT	NT	NT	B	NT	5/5	YNLS

Từ kết quả tra cứu trên, nhận thấy tương tác giữa một thuốc và các thuốc trong cùng một nhóm tác dụng dược lý được ghi nhận giống nhau về mức độ nặng, cơ chế và hậu quả tương tác tại mỗi CSDL. Do vậy, chúng tôi đã tiến hành gộp các thuốc trong cùng một nhóm tác dụng dược lý vào cùng một nhóm như sau:

 Thuốc ức chế bơm proton: omeprazol, esomeprazol.

 Thuốc kháng acid: magnesi hydroxyd, nhôm hydroxyd.

 Nhóm sulfonylurea: gliclazid, glimepirid.

 Kháng sinh nhóm quinolon: levofloxacin, ofloxacin.

 Thuốc ức chế thụ thể AT1: losartan, irbesartan.

 Thuốc ức chế men chuyển: benazepril, captopril, imidapril, lisinopril, perindopril, ramipril.

 Nhóm statin: rosuvastatin, atorvastatin.

 NSAID: diclofenac, meloxicam, tenoxicam.

Kết quả thu được danh sách bao gồm 20 cặp tương tác thuốc có YNLS được trình bày ở bảng 3.7.

Bảng 3.7. Danh sách 20 cặp tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng xảy ra trong đơn thuốc điều trị ngoại trú

STT

Cặp tương tác có ý nghĩa lâm sàng
Thuốc 1	Thuốc 2
1	Clopidogrel	Thuốc ức chế bơm proton
2	Kháng sinh nhóm quinolon	Thuốc kháng acid
3	Fenofibrat	Nhóm sulfonylurea/insulin
4	Kháng sinh nhóm quinolon	NSAID
5	Thuốc ức chế thụ thể AT1	Spironolacton
6	Thuốc ức chế men chuyển	Spironolacton
7	Thuốc ức chế men chuyển	Muối kali
8	Spironolacton	Muối kali
9	Levothyroxin	Muối canxi
10	Thuốc ức chế thụ thể AT1	Muối kali
11	Cilostazol	Omeprazol
12	Risedronat	Muối canxi
13	Fenofibrat	Nhóm statin
14	Rosuvastatin	Nhôm hydroxyd
15	Amiodaron	Bisoprolol
16	Aspirin	Cilostazol
17	Ciclosporin	Perindopril
18	Kháng sinh nhóm quinolon	Muối sắt
19	Doxycyclin	Muối canxi
20	Kháng sinh nhóm quinolon	Sucralfat

3.2.2. Đặc điểm tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng xảy ra trong đơn thuốc điều trị ngoại trú

Mô tả đặc điểm tương tác thuốc có YNLS

Sau khi tiến hành tra cứu tương tác thuốc trên 5338 đơn thuốc, chúng tôi ghi nhận được 355 đơn thuốc xuất hiện tương tác thuốc có YNLS, chiếm tỷ lệ 6,7%. Các đặc điểm tương tác thuốc có YNLS và tần suất xảy ra các tương tác thuốc có YNLS được trình bày lần lượt ở bảng 3.8 và bảng 3.9.

Bảng 3.8. Đặc điểm tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng

Phân nhóm đơn thuốc theo

số tương tác thuốc trong đơn

Số đơn thuốc (n)	Tỷ lệ (%)
Đơn thuốc có 1 tương tác	292	82,3
Đơn thuốc có 2 tương tác	36	10,1
Đơn thuốc có 3 tương tác	26	7,3
Đơn thuốc có 4 tương tác	1	0,3
Tổng số đơn thuốc có tương tác thuốc	355	100,0
Tổng số lượt tương tác thuốc	446
Trung vị của số tương tác thuốc	1

Nhận xét: Trung vị của số tương tác thuốc có YNLS tính theo số đơn thuốc có tương tác là 1. Số tương tác thuốc thấp nhất trong một đơn là 1 tương tác và cao nhất là 4 tương tác. Số đơn thuốc có 1 tương tác thuốc chiếm tỷ lệ cao nhất (82,3%) và chỉ có một đơn thuốc có 4 tương tác được phát hiện (0,3%).

Tần suất xuất hiện các tương tác thuốc có YNLS

Bảng 3.9. Tần suất xuất hiện các tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng

STT

Cặp tương tác	Số lượt tương tác (n)	Tần suất (%)
1	Clopidogrel - Thuốc ức chế bơm proton	85	1,59
2	Kháng sinh nhóm quinolon - Thuốc kháng acid	74	1,39
3	Fenofibrat - Nhóm sulfonylurea/insulin	62	1,16
4	Kháng sinh nhóm quinolon - NSAID	41	0,77
5	Thuốc ức chế thụ thể AT1 - Spironolacton	28	0,52
6	Thuốc ức chế men chuyển - Spironolacton	27	0,51
7	Thuốc ức chế men chuyển - Muối kali	26	0,49
8	Spironolacton - Muối kali	23	0,43
9	Levothyroxin - Muối canxi	21	0,39
10	Thuốc ức chế thụ thể AT1 - Muối kali	15	0,28
11	Cilostazol - Omeprazol	10	0,19
12	Risedronat - Muối canxi	7	0,13
13	Fenofibrat - Nhóm statin	6	0,11
14	Rosuvastatin - Nhôm hydroxyd	6	0,11
15	Amiodaron - Bisoprolol	4	0,07
16	Aspirin - Cilostazol	3	0,06
17	Ciclosporin - Perindopril	3	0,06
18	Kháng sinh nhóm quinolon - Muối sắt	3	0,06
19	Doxycyclin - Muối canxi	1	0,02
20	Kháng sinh nhóm quinolon - Sucralfat	1	0,02
Tổng		446	8,36

Nhận xét: Cặp tương tác thuốc xuất hiện với tần suất nhiều nhất là clopidogrel và thuốc ức chế bơm proton (1,59%), tiếp theo là tương tác giữa kháng sinh nhóm quinolon và thuốc kháng acid (1,39%), tương tác giữa fenofibrat và nhóm sulfonylurea/insulin (1,16%). Có những cặp tương tác chỉ xuất hiện một lần như tương tác giữa kháng sinh doxycyclin và muối canxi (0,02%), tương tác giữa kháng sinh nhóm quinolon và sucralfat (0,02%).

3.2.3. Cơ chế và hậu quả của các tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng xảy ra trong đơn thuốc điều trị ngoại trú

Dựa trên 5 CSDL tra cứu tương tác thuốc sử dụng trong nghiên cứu, thông tin về cơ chế và hậu quả của 20 cặp tương tác thuốc có YNLS được trình bày ở bảng 3.10.

Bảng 3.10. Cơ chế và hậu quả của các tương tác có ý nghĩa lâm sàng

STT

Cặp tương tác	Cơ chế tương tác	Hậu quả tương tác
1	Clopidogrel - Thuốc ức chế bơm proton	DĐH	Giảm nồng độ chất chuyển hóa có hoạt tính của clopidogrel
2	Kháng sinh nhóm quinolon - Thuốc kháng acid	DĐH	Giảm sự hấp thu kháng sinh nhóm quinolon
3	Fenofibrat - Nhóm sulfonylurea /insulin	DLH	Tăng nguy cơ hạ đường huyết
4	Kháng sinh nhóm quinolon - NSAID	DLH	Tăng tác dụng phụ trên hệ thần kinh trung ương
5	Thuốc ức chế thụ thể AT1 - Spironolacton	DLH	Tăng nồng độ kali máu
6	Thuốc ức chế men chuyển - Spironolacton	DLH	Tăng nồng độ kali máu
7	Thuốc ức chế men chuyển - Muối kali	DLH	Tăng nồng độ kali máu
8	Spironolacton - Muối kali	DLH	Tăng nồng độ kali máu
9	Levothyroxin - Muối canxi	DĐH	Giảm sự hấp thu của cả hai thuốc
10	Thuốc ức chế thụ thể AT1 - Muối kali	DLH	Tăng nồng độ kali máu
11	Cilostazol - Omeprazol	DĐH	Tăng nồng độ trong máu của cilostazol và chất chuyển hóa có hoạt tính của cilostazol
12	Risedronat - Muối canxi	DĐH	Giảm sự hấp thu của cả hai thuốc
13	Fenofibrat - Nhóm statin	DLH	Tăng nguy cơ độc tính trên cơ: bệnh cơ (đau cơ và/hoặc yếu cơ), tiêu cơ vân
14	Rosuvastatin - Nhôm hydroxyd	DĐH	Giảm sự hấp thu của rosuvastatin
15	Amiodaron - Bisoprolol	DLH	Chậm nhịp tim, hạ huyết áp, ngừng xoang, block nhĩ thất
16	Aspirin - Cilostazol	DLH	Tăng nguy cơ chảy máu
17	Ciclosporin - Perindopril	DLH	Tăng nồng độ kali máu
18	Kháng sinh nhóm quinolon - Muối sắt	DĐH	Giảm sự hấp thu của cả hai thuốc
19	Doxycyclin - Muối canxi	DĐH	Giảm sự hấp thu của cả hai thuốc
20	Kháng sinh nhóm quinolon - Sucralfat	DĐH	Giảm sự hấp thu của kháng sinh nhóm quinolon

Từ bảng trên, chúng tôi phân loại các tương tác thuốc có YNLS dựa theo cơ chế tương tác và trình bày ở bảng 3.11 như sau:

Bảng 3.11. Phân loại các tương tác có ý nghĩa lâm sàng theo cơ chế tương tác

Cơ chế tương tác

Số lượt TTT (n)	Tỷ lệ (%)	Số cặp TTT (n)	Tỷ lệ (%)
Dược động học	208	46,6	9	45,0
- Ảnh hưởng lên quá trình hấp thu	113	54,3	7	77,8
- Ảnh hưởng lên quá trình phân bố	0	0,0	0	0,0
- Ảnh hưởng lên quá trình chuyển hóa	95	45,7	2	22,2
- Ảnh hưởng lên quá trình thải trừ	0	0,0	0	0,0
Dược lực học	238	53,4	11	55,0
- Tương tác hiệp đồng	238	100,0	11	100,0
- Tương tác đối kháng	0	0,0	0	0.0
Tổng	446	100,0	20	100,0

Nhận xét: Số cặp tương tác theo cơ chế dược lực học (11 cặp tương tác, chiếm tỷ lệ 55,0%), cao hơn số cặp tương tác theo cơ chế dược động học (9 cặp tương tác, chiếm tỷ lệ 45,0%). Tương tác dược lực học và dược động học chiếm lần lượt 53,4% và 46,6% tổng số lượt tương tác thuốc.

Trong nhóm tương tác theo cơ chế dược động học, có 7 cặp tương tác trên quá trình hấp thu, 2 cặp tương tác trên quá trình chuyển hóa và không có cặp nào tương tác trên quá trình phân bố và thải trừ. Tương tác trên quá trình hấp thu và tương tác trên quá trình chuyển hóa chiếm lần lượt 54,3% và 45,7% tổng số lượt tương tác theo cơ chế dược động học.

Trong nhóm tương tác theo cơ chế dược lực học, tất cả 11 cặp tương tác đều theo cơ chế tương tác hiệp đồng và không có cặp nào tương tác đối kháng.