Hoạt động Kiểm soát đặc biệt của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam

DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ‌

Bảng 1.2: Nội dung của Hành động khắc phục kịp thời 17

Bảng 2.3: Sơ đồ cơ cấu tổ chức của BHTGVN 29

Bảng 2.4: Tổng hợp số liệu tại 28 QTDND được KSĐB qua các thời kỳ 45

Bảng 2.5: Số tiền miễn nộp phí BHTG các TCTD được KSĐB 46

Bảng 2.6: Quy trình xây dựng, phê duyệt và tham gia đánh giá 47

phương án phục hồi 47

Bảng 2.7: Quy trình cơ bản về cho vay đặc biệt để hỗ trợ thanh khoản 49

Hình 1.1: Sơ đồ hoạt động Kiểm soát đặc biệt của Tổ chức BHTG 14

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 103 trang tài liệu này.

MỞ ĐẦU‌

1. Tính cấp thiết của đề tài‌

Kiểm soát đặc biệt (KSĐB) là một hoạt động quan trọng của Bảo hiểm tiền gửi (BHTG), bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền khi tổ chức tham gia BHTG bắt đầu phát sinh các vấn đề nghiêm trọng thông qua việc theo dõi chặt chẽ các tổ chức này, có các động thái hỗ trợ cho tổ chức hoạt động bình thường trở lại và bước đầu chuẩn bị sẵn sàng chi trả cho người gửi tiền trong trường hợp Tổ chức tín dụng (TCTD) không có khả năng hồi phục. Hoạt động tham gia KSĐB là một công tác tương đối phức tạp, bao gồm nhiều nội dung của các nghiệp vụ chính khác của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam(BHTGVN) như giám sát, kiểm tra, chi trả BHTG, do đó, để công tác tham gia KSĐB hiệu quả đòi hỏi phải có hệ thống cơ chế, nghiệp vụ tiên tiến, phù hợp với thực tiễn. Mục tiêu của Đề tài là nghiên cứu, đưa ra được các giải pháp có thể áp dụng được trong tương lai, từng bước hoàn thiện cơ chế, nghiệp vụ tham gia KSĐB của BHTGVN, bảo vệ tốt quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền.

Với vai trò là tổ chức bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần duy trì sự ổn định của các TCTD, đảm bảo sự phát triển an toàn lành mạnh hoạt động tài chính ngân hàng, nên nhiệm vụ KSĐB là một công tác hết sức quan trọng đối với BHTGVN. Triển khai tốt và có hiệu quả công tác KSĐB sẽ gúp theo dõi chặt chẽ đối với các TCTD đang có vấn đề, có các phương án hỗ trợ giúp các TCTD này trở lại hoạt động bình thường, từ đó gián tiếp giúp bảo vệ người gửi tiền và duy trì sự ổn định của toàn hệ thống, mặt khác, trong quá trình KSĐB, BHTGVN cũng chú trọng đến việc lên danh sách người gửi tiền và ước tính số tiền dự kiến chi trả để sẵn sàng chi trả BHTG cho khách hàng trong trường hợp TCTD phá sản.

Hiện nay BHTGVN đã ban hành Hướng dẫn tạm thời số 1215/HD- BHTG ngày 9/12/2016 về việc BHTGVN tham gia vào quá trình KSĐB đối với QTDND và những văn bản của Ban chỉ đạo giám sát, kiểm tra và xử lý QTDND có vấn đề, nhưng chưa có một công trình nghiên cứu nào đánh giá thực trạng nghiệp vụ KSĐB để từ đó đưa ra được các biện pháp nhằm hoàn thiện công tác KSĐB của BHTGVN.

Từ thực tế trên cho thấy việc nghiên cứu sâu sắc các vấn đề lý luận và thực tiễn của hoạt động KSĐB, thực trạng hoạt động KSĐB của BHTGVN, để từ đó đưa ra các giải pháp hoàn thiện hoạt động của KSĐB của BHTGVN trong hoạt động KSĐB hiện nay là rất cần thiết và quan trọng. Chính vì vậy, tôi đã mạnh dạn lựa chọn đề tài:“Hoạt động Kiểm soát đặc biệt của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam” làm đề tài Luận văn Thạc sĩ.

2. Tổng quan các kết quả nghiên cứu liên quan đến đề tài‌

Liên quan đến BHTGVN có rất nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu, trong đó có thể kể đến như:

Hải Yến (2010), Các nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống BHTG hiệu quả, Luận án thạc sĩ, Đại học Thương mại. Luận án đã nghiên cứu Bộ nguyên tắc cơ bản phát triển hoạt động BHTG hiệu quả: 18 nguyên tắc cơ bản xếp thành 10 nhóm. Những nguyên tắc đặc biệt quan trọng: Giảm thiểu rủi ro đạo đức, quyền hạn xác định rõ một tổ chức BHTG cần phải có để hoàn thành chức năng, nhiệm vụ... So sánh hoạt động BHTGVN với các nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống BHTG hiệu quả và những khuyến nghị cho BHTG Việt Nam;

Bùi Thu Hương (2010), Hoàn thiện hoạt động nghiệp vụ BHTGVN trong thời kì hội nhập, Luận văn Thạc sỹ, Học viện Ngân hàng. Luận văn đề cập đến một số nội dung về hoạt động nghiệp vụ BHTG tại Việt Nam, thực trạng và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hoạt động nghiệp vụ BHTG tại Việt

Nam trong thời kì hội nhập quốc tế sâu rộng hiện nay;

Lê Việt Nga (2013), Quản lý hoạt động BHTG của tổ chức BHTGVN hiện nay, vấn đề và giải pháp, Luận án Tiến sĩ, Đại học Thương mại năm 2013. Luận án phân tích các vấn đề lý luận cơ bản về quản lý hoạt động BHTG của tổ chức BHTGVN; trình bày thực trạng và các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý hoạt động BHTG của BHTGVN.

Một số bài báo viết về hoạt động Kiểm soát đặc biệt tại Việt Nam như: Kinh nghiệm quốc tế về thẩm quyền của tổ chức BHTG trong xử lý TCTD yếu kém, Ngân hang Nhà nước kiểm soát đặc biệt các chức tín dụng…

Có thể khẳng định rằng, đã có không ít những nghiên cứu đề cập tới hoạt động của BHTGVN ở nhiều góc độ khác nhau. Các nghiên cứu này đã trực tiếp hoặc gián tiếp đưa ra các mục tiêu, phương hướng, luận cứ khoa học cũng như các giải pháp nhằm từng bước nâng cao hoạt động của BHTGVN nhưng chưa có công trình đi sâu nghiên cứu hoạt động KSĐB của BHTGVN nhằm hoàn thiện hoạt động KSĐB của BHTGVN trong thời gian tới.

3. Mục đích nghiên cứu của đề tài‌

Mục đích nghiên cứu là đề xuất các giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện hoạt động KSĐB của BHTGVN trong thời gian tới để bảo vệ tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền. Để thực hiện mục đích trên, các nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể là:

- Thứ nhất, đề tài làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về BHTG và hoạt động KSĐB của tổ chức BHTG.

- Thứ hai, đánh giá thực trạng hoạt động KSĐB của BHTGVN trong những năm gần đây, tìm ra những kết quả, hạn chế trong công tác KSĐB của BHTGVN.

- Thứ ba, đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động KSĐB của BHTGVN.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu‌‌

- Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu nội dung lý luận về nghiệp vụ và thực trạng nghiệp vụ KSĐB, đánh giá kết quả thực hiện và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động KSĐB của BHTGVN.

- Phạm vi nghiên cứu:

+ Phạm vi về nội dung: Công tác KSĐB ở Việt Nam hiện nay do Ngân hàng nhà nước (NHNN) chủ trì, BHTGVN cử cán bộ tham gia Ban KSĐB theo yêu cầu của NHNN vì vậy Luận văn nghiên cứu dưới góc độ hoạt động tham gia KSĐB của BHTGVN.

+ Phạm vi về không gian: Nghiên cứu hoạt động tham gia KSĐB đối với hệ thống các TCTD, đi sâu nghiên cứu nhoạt động tham gia KSĐB đối với QTDND.

+ Phạm vi về thời gian: Sử dụng dữ liệu thứ cấp nghiên cứu thực trạng hoạt động KSĐB trong 3 năm gần đây (2017 -2019). Đề tài định hướng đề xuất giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện hoạt động KSĐB của BHTGVN để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền.

5. Phương pháp nghiên cứu‌

Khi nghiên cứu đề tài này tác giả đã dựa trên phương pháp luận duy vật và nhìn nhận thực tế bằng phương pháp biện chứng, trách duy tâm, nghiên cứu phải đăt trong điều kiện lịch sử cụ thể, có quá trình phát sinh, tồn tại, phát triển và trong mối quan hệ tương tác lẫn nhau, chi phối lẫn nhau,

Ngoài ra tác giả cũng đã sử dụng phương pháp phân tích tổng hợp, kết hợp lý luận với thực tiễn và phương pháp thống kê để làm sáng tỏ những nội dung mà đề tài đã đặt ra.

Thông qua kết quả thu thập thông tin và nghiên cứu các tài liệu, để có được cái nhìn tổng quát, nhiều chiều từ đó có được các đề xuất giải pháp, kiến nghị đến các cơ quan chức năng nhằm hoàn thiện hoạt động KSĐB của

BHTGVN.

6. Ýnghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài nghiên cứu‌

Việc hoàn thiện hoạt động KSĐB là vô cùng cần thiết để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền và chính tổ chức BHTG, góp phần duy trì sự ổn định của hệ thống các TCTD và sự phát triển an toàn, lành mạnh của hoạt động ngân hàng.

- Về mặt khoa học: Luận văn hệ thống hóa và tổng kết những vấn đề lý luận về KSĐB và hoạt động KSĐB của BHTGVN.

- Về mặt thực tiễn: Việc nghiên cứu hoạt động KSĐB của BHTGVN sẽ góp phần định hướng cho việc nghiên cứu xây dựng, triển khai các chính sách BHTGVN ngày càng hiệu quả, phù hợp với thực tế và cung cấp cho các cơ quan quản lý Nhà nước nói chung tầm nhìn vĩ mô cho phát triển BHTG.

7. Kết cấu của luận văn‌

Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, nội dung của đề tài được chia thành 3 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận về Bảo hiểm tiền gửi và hoạt động Kiểm soát đặc biệt của tổ chức Bảo hiểm tiền gửi.

Chương 2: Thực trạng hoạt động Kiểm soát đặc biệt của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam.

Chương 3: Giải pháp hoàn thiện hoạt động Kiểm soát đặc biệt của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam.

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BẢO HIỂM TIỀN GỬI VÀ HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT ĐẶC BIỆT CỦATỔ CHỨC BẢO HIỂM TIỀN GỬI‌

1.1. Tổng quan về Bảo hiểm tiền gửi‌

1.1.1 Khái niệm về Bảo hiểm tiền gửi‌

Khái niệm về BHTG đã được hình thành từ rất lâu trên thế giới. Xuất phát từ lý do hoạt động tài chính ngân hàng luôn gắn liền với những nhạy cảm và rủi ro tiềm ẩn. Chính vì vậy mỗi quốc gia đặt ra yêu cầu cần có tổ chức đứng ra nắm giữ vai trò bảo vệ người gửi tiền trong trường hợp ngân hàng xảy ra đổ vỡ để ổn định tình hình an ninh xã hội. Trên thực tế, khi các quốc gia chưa hình thành hệ thống BHTG thì cũng đã sử dụng các công cụ bảo hiểm ngầm có nghĩa là mặc dù không cam kết công khai trước công chúng về việc bảo vệ tiền gửi cho họ trong trường hợp ngân hàng đổ bể nhưng nếu điều đó xảy ra thì Chính phủ phải đứng ra chi trả tiền gửi cho người gửi tiền. Tuy nhiên, công cụ bảo vệ ngầm đó chưa thực sự đem lại lợi ích quốc gia cũng như niềm tin với công chúng vì vậy hệ thống bảo hiểm công khai cũng như những khái niệm rõ ràng hơn về BHTG đã ra đời.

Cơ quan BHTG được xuất hiện lần đầu tiên ở Mỹ vào năm 1933 sau những vụ vỡ nợ ngân hàng hàng loạt, đó là BHTG liên bang Mỹ (FDIC). FDIC là cơ quan của Chính phủ có nhiệm vụ thực hiện việc bảo hiểm đối với tiền gửi của hệ thống ngân hàng Mỹ. Ngày 6/5/2002 Hiệp hội BHTGQuốc tế được thành lập, có trụ sở tại Thụy Sỹ với sự tham gia của nhiều hệ thống BHTG trên thế giới. Đến năm 2020, đã có 146 quốc gia trên thế giới thành lập tổ chức BHTG và có 83 tổ chức là thành viên Hiệp hội BHTG quốc tế (IADI). Điều đó, tiếp tục khẳng định tầm quan trọng của BHTG đối với sự kiểm soát hoạt động tài chính ngân hàng bảo vệ người gửi tiền của các nước trên thế giới.

BHTG là sự bảo đảm hoàn trả tiền gửi cho người được BHTG trong hạn mức trả tiền bảo hiểm khi tổ chức tham gia BHTG lâm vào tình trạng mất khả năng chi trả tiền gửi cho người gửi tiền hoặc phá sản.

Theo IADI, BHTG được hiểu là “một hệ thống được thiết lập để bảo vệ người gửi tiền khỏi những tổn thất về tiền gửi được bảo hiểm của họ trong trường hợp tổ chức nhận tiền gửi không thể hoàn thành các nghĩa vụ nợ theo cam kết đối với người gửi tiền”.

Như vậy, có thể hiểu BHTG là một cam kết công khai của tổ chức BHTG về việc sẽ hoàn trả một phần hoặc toàn bộ tiền gửi được bảo hiểm (bao gồm cả gốc và lãi) cho người gửi tiền khi tổ chức tham gia BHTG được cơ quan chức năng xác định là mất khả năng thanh toán hoặc chấm dứt hoạt động.

1.1.2 Bản chất và mục đích của Bảo hiểm tiền gửi‌

Về bản chất, hoạt động BHTG mang đầy đủ bản chất của hoạt động bảo hiểm nói chung, là công cụ phân tán rủi ro thông qua cơ chế hoạt động lấy nhiều bù ít. Rủi ro trong hoạt động của tổ chức BHTG là tiền đề của hoạt động BHTG. Cụ thể đó là rủi ro của tổ chức tham gia BHTG đến mức khiến tổ chức này không thể thanh toán được khoản tiền gửi cho người gửi tiền. Nếu xét về đối tượng chịu thiệt hại do rủi ro này mang lại, đó là thiệt hại về tài sản đối với người gửi tiền tại tổ chức tham gia BHTG. Nhưng với đặc thù của hoạt động ngân hàng nên thiệt hại này có thể gây tác động rất xấu cho hoạt động bình thường của cả hệ thống tài chính - ngân hàng nói chung. Đó là khi người gửi tiền rút tiền về và hiện tượng đó lan truyền trở thành đồng loạt trên toàn hệ thống từ đó dẫn tới nguy cơ mất khả năng thanh toán của dây chuyền các TCTD. Do đó, hoạt động BHTG không chỉ nhằm bảo vệ quyền và lợi ích về kinh tế của người gửi tiền mà còn là công cụ của Nhà nước gây dựng, duy trì sự tin cậy, tâm lý an tâm của người gửi tiền đối với hệ thống ngân hàng,