Các Biện Pháp Khuyến Khích Về Tài Chính Dành Cho Các Nhà Đtmh

dung cần lưu ý khi thiết kế khung pháp lý điều chỉnh hoạt động đầu tư vốn mạo hiểm bao gồm:

 Quy định phạm vi đầu tư mạo hiểm (khuyến khích đầu tư vào lĩnh vực đổi mới công nghệ, công nghệ cao).

 Mức vốn tối thiểu mà quỹ phải huy động được trong một thời hạn

nhất định.

 Giới hạn vốn góp tối thiểu/ tối đa mà quỹ nắm giữ trong các đối tác

được tài trợ.

 Quy định về thời gian nắm giữ cổ phần/rút vốn của các thành viên trong quỹ đầu tư mạo hiểm và trong đối tác được tài trợ.

 Các vấn đề liên quan đến việc kiểm soát hành vi và trách nhiệm của nhà quản lý quỹ đầu tư mạo hiểm như: quy định chức năng giám sát của ủy ban chứng khoán nhà nước, ngân hàng, tổ chức kiểm toán, nhà đầu tư…đối với hoạt động của quỹ, trách nhiệm công bố thông tin của quỹ cho các cá nhân và các tổ chức có liên quan…

 Ngoài ra một số quốc gia còn quy định thêm loại hình tài sản mà quỹ cần nắm giữ trong cơ cấu danh mục đầu tư, trong đó nhà nước khuyến khích việc nắm giữ các tài sản mang tính rủi ro cao, như Ấn Độ quy định tài sản dưới hình thức cổ phần phải chiếm 80% trong cơ cấu danh mục đầu tư của quỹ. Bên cạnh đó nhiều quốc gia chỉ khuyến khích các quỹ mạo hiểm đầu tư vốn cổ phần vào các công ty chưa được niêm yết và các doanh nghiệp khởi sự trong các lĩnh vực công nghệ cao.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 114 trang tài liệu này.

b. Hoàn thiện các thể chế trên thị trường vốn nhằm hỗ trợ hoạt động đầu tư mạo hiểm

Các thể chế trên thị trường vốn có tác động tương hỗ đối với hoạt động đầu tư vốn mạo hiểm. Trong đó thị trường chứng khoán đóng quan trò quan trọng đối với sự phát triển của thị trường vốn đầu tư mạo hiểm. Hoạt động trên thị trường chứng khoán sôi động sẻ tạo nên khả năng thanh khoản cao cho nhà đầu tư khi kết thúc doanh vụ. Đến lượt mình hoạt động phát hành cổ phiếu ra công chúng của nhà đầu tư mạo hiểm lại có tác dụng ngược đến sự phát triển của trường chứng khoán

thông qua việc phát triển và đa dạng hàng hóa cho thị trường sơ cấp và thứ cấp. Việc hạ các tiêu chuẩn niêm yết và điều kiện thực hiện IPO như hiện nay là cần thiết cho sự phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam. Nhà nước cần tiếp tục thực hiện những chính sách mạnh mẽ nhằm mang lại niềm tin cho công chúng và các nhà đầu tư có tổ chức trên thị trường như giám sát chặt chẽ hoạt động của các công ty niêm yết, kiểm soát hành vi gian lận trong quá trình giao dịch chứng khoán... Sự phát triển của thị trường này sẽ tạo nên một sân chơi nhằm thu hút tốt hơn nguồn vốn cổ phần từ những nhà đầu tư cá nhân hoặc các nhà đầu tư có tổ chức ưa thích rủi ro và có tinh thần mạo hiểm trong các lĩnh vực công nghệ mới.

Đối với vấn đề cung vốn đầu tư mạo hiểm thì ưu tiên hàng đầu vẫn là nguồn vốn từ các nhà đầu tư nước ngoài. Vì bản chất hoạt động đầu tư mạo hiểm là rủi ro, vốn đầu tư ban đầu là khá lớn. Do vậy một chính sách khuyến khích các nhà đầu tư nước ngoài góp vốn vào các quỹ đầu tư tại Việt Nam không những gia tăng nguồn cung vốn mạo hiểm mà còn mang lại nhiều kinh nghiệm bổ ích về các hoạt động của quỹ đầu tư. Vì vậy nhà nước cần từng bước nâng mức trần tỷ lệ cổ phiếu mà người nước ngoài được phép sở hữu trong các đối tác tại Việt Nam. Việc phá bỏ giới hạn mức trần này lại có liên quan đến lộ trình tự do hóa tài chính, tuy vậy nhà nước cần ưu tiên bãi bỏ giới hạn này riêng đối với hoạt động đầu tư vốn mạo hiểm trong các lĩnh vực đổi mới công nghệ. Vì đây là hoạt động đầu tư dài hạn và sự phát triển của chúng sẻ góp phần thúc đẩy đầu tư vào các lĩnh vực lĩnh vực công nghệ mới có ảnh hưởng mạnh mẽ đến chất lượng tăng trưởng kinh tế Việt Nam.

Một nguồn cung vốn đầu tư mạo hiểm khác là từ các tổ chức tài chính như công ty bảo hiểm, ngân hàng, các công ty tài chính, thậm chí từ các quỹ đầu tư khác… Trong đó huy động nguồn vốn từ các tổ chức bảo hiểm mang tính khả thi nhiều hơn vì trên thực tế một phần hoạt động đầu tư của các công ty mạo hiểm cũng tương tự như hoạt động đầu tư mạo hiểm: đó là kinh doanh vốn. Một số công ty bảo hiểm nước ngoài đóng tại Việt Nam cũng sử dụng các nguồn vốn của mình để góp vào các quỹ đầu tư ở nước ngoài như. Do vậy nhà nước cần khuyến khích các định chế tài chính này đầu tư vào các quỹ mạo hiểm hoạt động trong các lĩnh vực công nghệ mới tại Việt Nam thông qua các chính sách ưu đãi về thuế.

Đối với các ngân hàng thương mại, trước mắt nhà nước cần khuyến khích các tổ chức này tài trợ cho các doanh nghiệp thực hiện giao dịch LBO, giúp cho các doanh nghiệp được tài trợ dành lại quyền kiểm soát và giải quyết các mâu thuẫn phát sinh giữa nhà đầu tư mạo hiểm và doanh nghiệp khi doanh vụ kết thúc. Vì khi doanh nghiệp phát hành cổ phiếu ra công chúng thì giá trị tài sản của doanh nghiệp được thị trường định giá. Còn giao dịch LBO chủ yếu phụ thuộc vào thoả thuận ban đầu giữa nhà đầu tư mạo hiểm và doanh nghiệp. Nếu có một sự can thiệp nhất định của nhà nước (về việc định giá tài sản của doanh nghiệp) và có sự tham gia khách quan của tổ chức ngân hàng trong quá trình này thì sẻ góp phần giải quyết các mâu thuẫn phát sinh trong việc xác định giá trị tài sản của doanh nghiệp.

Bên cạnh đó về dài hạn nhà nước cũng khuyến khích các tổ chức tín dụng cho các quỹ đầu tư mạo hiểm vay ở một giới hạn an toàn cho hoạt động của hệ thống ngân hàng. Một vấn đề phát sinh là thường các tổ chức ngân hàng thuộc sở hữu tư nhân tại một số quốc gia sẻ ưa thích cho vay hoặc góp vốn vào các quỹ đầu tư mạo hiểm hơn là các ngân hàng thuộc sở hữu nhà nước. Vì vậy việc khuyến khích các ngân hàng thương mại Việt Nam tham gia vào hoạt động đầu tư mạo hiểm phải đi đôi với việc cải thiện chất lượng hoạt động của hệ thống ngân hàng, từng bước đa dạng hóa các hình thức sở hữu của các ngân hàng thương mại, đẩy mạnh công tác giám sát các tỷ lệ an toàn trong hoạt động tín dụng…

Cuối cùng để tăng cung vốn đầu tư mạo hiểm nhà nước cần khuyến khích các tập đoàn kinh tế lớn, các doanh nghiệp lớn thành lập các quỹ đầu tư mạo hiểm nhằm đa dạng hóa kênh góp vốn cho hoạt động của quỹ cũng như thúc đẩy quá trình đổi mới công nghệ trong từng ngành, từng lĩnh vực cụ thể. Chẳng hạn khuyến khích thành lập quỹ mạo hiểm trong các lĩnh vực bưu chính viễn thông, hàng không, điện tử, CNTT, công nghệ sinh học, năng lượng… Vốn góp cho các quỹ chuyên ngành này có thể đến từ nhiều nguồn khác nhau chứ không chỉ phụ thuộc vào nguồn vốn tự có của các tập đoàn kinh tế. Vì vậy để thúc đẩy tăng vốn cho hoạt động của các quỹ này, các tập đoàn kinh tế trong tương lại cần đổi mới toàn bộ hoạt động theo xu hướng kinh tế tri thức, liên kết chặt chẽ với các mạng lưới đổi mới, thúc đẩy động

cơ và nhu cầu đổi mới công nghệ trong toàn bộ hoạt động sản xuất kinh doanh nhằm tạo nhiều cơ hội hấp dẫn cho hoạt động đầu tư vốn mạo hiểm.

c. Tạo lập môi trường cạnh tranh lành mạnh và hạn chế độc quyền

Nhà nước cần hỗ trợ và khuyến khích một môi trường cạnh tranh lành mạnh và hạn chế độc quyền trong kinh doanh. Chỉ có động cơ mạnh mẽ xuất phát từ nhu cầu thị trường các doanh nghiệp mới thực sự tiến hành đổi mới công nghệ. Và khi động cơ cho việc đổi mới công nghệ được thúc đẩy thì sẻ kéo theo sự phát sinh nhu cầu đầu tư vốn mạo hiểm trên thị trường. Hai chính sách cơ bản mà nhà nước cần quan tâm thực hiện khi khuyến khích đầu tư vốn mạo hiểm vào quá trình đổi mới công nghệ bao gồm:

 Xây dựng cơ sở pháp lý và thể chế thực thi có hiệu quả chính sách cạnh tranh và kiểm soát độc quyền. Thực hiện chính sách này, nhà nước phải đảm bảo mọi thành phần kinh tế đều bình đẳng như nhau trong việc tiếp cận các cơ hội đầu tư mà pháp luật không hạn chế. Nếu một khu vực kinh tế tư nhân bị chèn ép và bị đánh bật khỏi thị trường nội địa bởi khu vực kinh tế nhà nước hoạt động bằng lợi thế độc quyền, dù cho nhà nước có đầu tư lớn vào hệ thống khoa học công nghệ, thì vẫn không cải thiện được năng lực đổi mới của quốc gia. Do đó, cần thực thi mạnh mẽ các chính sách nhằm hạn chế tình trạng độc quyền từ các doanh nghiệp nhà nước, đẩy nhanh việc thực hiện cổ phần hóa và các hình thức mua, bán, khoán cho thuê doanh nghiệp nhà nước, tạo điều kiện thuận lợi cho khu vực tư nhân trong nước và các nhà đầu tư nước ngoài tham gia vào các dự án đầu tư đổi mới công nghệ.

 Hoàn thiện pháp luật về bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ nhằm bảo vệ quyền và lợi ích của nhà đầu tư trong quá trình đổi mới công nghệ. Quyền sở hữu trí tuệ đóng vai trò then chốt và có ảnh hưởng mạnh mẽ đến các quyết định tài trợ của nhà đầu tư vốn mạo hiểm. Một dự án đề nghị tài trợ dù mang ý tưởng sáng tạo và có tính khả thi, nhưng dễ bị sao chép và thiếu sự bảo hộ của nhà nước đối với những người có quyền sở hữu nó, thì cũng khó dẫn đến việc hình thành một doanh vụ đầu tư hấp dẫn. Do đó nhà nước cần tiến hành cải cách cơ chế quản lý và thủ tục đăng ký bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ phù hợp với các hiệp ước quốc tế. Bên cạnh đó nhà

nước cần thực thi chính sách xử phạt thích đáng đối với các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ nhằm tạo môi trường đầu tư lành mạnh khuyến khích đẩy mạnh quá trình nghiên cứu và phát minh các sản phẩm công nghệ mới trên thị trường.

d. Khuyến khích sự minh bạch trong hoạt động kinh doanh

Nhà nước cần thực hiện các chính sách khuyến khích sự minh bạch về tài chính trong mọi hoạt động kinh tế nhằm hạn chế rủi ro cho nhà đầu tư như: hoàn thiện hệ thống kế toán phù hợp với các chuẩn mực kế toán quốc tế, xây dựng một hệ thống thuế hợp lý nhằm nâng cao tinh thần tự giác của nhà kinh doanh hơn là áp đặt các mức thuế suất cao và những quy định phức tạp cho việc vận dụng trong thực tiễn, khuyến khích việc thanh toán không dùng tiền mặt trong nền kinh tế...

e. Nâng cao tinh thần kinh doanh trong xã hội

Nhà nước cần rà soát và bãi bỏ những rào cản cho việc khơi dậy tinh thần kinh doanh trong xã hội. Tinh thần kinh doanh đóng vai trò quan trọng trong các nền công nghiệp đầu tư vốn mạo hiểm. Một khu vực KHCN phát triển mạnh mẽ nhưng thiếu các cá nhân có tinh thần mạo hiểm trong kinh doanh thì cũng không thể tạo ra nhiều cơ hội hấp dẫn cho các nhà đầu tư mạo hiểm. Chính vì vậy nhà nước phải tiếp tục khuyến khích việc khơi dậy tinh thần kinh doanh trong xã hội thông qua các chính sách:

 Khuyến khích các sự hợp tác giữa các tổ chức KHCN và doanh nghiệp. Phát triển cơ sở hạ tầng có chất lượng và giá thành thấp hoặc tương đượng các nước trong khu vực.

 Hạn chế sự can thiệp trực tiếp của nhà nước đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

 Tháo bỏ các rào cản về thủ tục trong quá trình thành lập doanh nghiệp và đưa doanh nghiệp đi vào hoạt động.

 Xóa bỏ các rào cản thủ tục khi doanh nghiệp thực hiện các chính sách ưu đãi đầu tư đổi mới công nghệ.

 Tạo điều kiện thuận lợi cho việc rút lui khi nhà đầu tư “thất bại” trên thị trường thông qua việc hoàn thiện luật phá sản và các luật có liên quan.

2. Các biện pháp khuyến khích về tài chính dành cho các nhà ĐTMH

a. Đầu tư của nhà nước vào quỹ mạo hiểm

Các khoản đầu tư vào quỹ mạo hiểm bằng nguồn vốn nhà nước được đại diện bởi cơ quan Nhà nước là cách thức quan trọng để kính thích đầu tư mạo hiểm hiện đang được các nước OECD áp dụng. Việc nhà nước chủ động đầu tư vào quỹ mạo hiểm sẽ góp phần củng cố niềm tin cho các nhà đầu tư tiềm năng trong và ngoài nước, thu hút họ tham gia đầu tư vào quỹ. Một số quỹ do các cơ quan chính quyền thành lập nhận được phần vốn góp từ khu vực tư nhân và được xem như một quỹ hợp doanh. Sự đầu tư vốn mạo hiểm của nhà nước có mục đích giải quyết các vấn đề liên quan đến vấn đề vốn không đủ cho các dự án đang trải qua giai đoạn ươm tạo công nghệ cao, có nguy cơ rủi ro rất cao khiến các nhà đầu tư thông thường đều e ngại. Việc sử dụng vốn của nhà nước như là vốn mồi cho quỹ mạo hiểm sẽ tác động không nhỏ đến các nhà đầu tư bởi sự giải phóng họ về mặt tâm lý trong quyết định đầu tư. Ngoài ra còn là cơ sở để thực hiện sự giám sát về mặt đinh hướng đầu tư vào những lĩnh vực và giai đoạn R&D cần ưu tiên phát triển.

b. Tín dụng đầu tư mạo hiểm

Tín dụng đầu tư mạo hiểm là nguồn vốn cho vay để đầu tư mạo hiểm phát triển công nghệ cao, trong đó một phần quan trọng cần được lấy từ quỹ hỗ trợ phát triển và các nguồn hỗ trợ tương tự của nhà nước. Có thể áp dụng hình thức này trong các trường hợp sau đây:

 Cho các doanh nhân vay bằng nguồn tín dụng ưu đãi để mua lại cổ phần trong các doanh nghiệp công nghệ cao đã được chuyển nhượng cho nhà đầu tư (Trong đó chủ yếu là quỹ đầu tư mạo hiểm) sau khi đã sử dụng kỹ thuật LBO nhưng vẫn không trả hết nợ cho nhà đầu tư hoặc để thực hiện chiến lược phục hồi (tunraround) đối với các doanh nghiệp công nghệ cao gặp khó khăn về tài chính. Biện pháp này chủ yếu nhằm tạo ra lối thoát cuối cùng cho nhà đầu tư trong những trường hợp LBO không thành công.

 Cho quỹ mạo hiểm vay vốn thành lập hoặc để tăng vốn, theo một tỷ lệ nhất định trong tổng vốn hoạt động của quỹ.

c. Ưu đãi về thuế

Nhìn chung, cần ưu đãi về thuế để khuyến khích đầu tư vào các doanh vụ mạo hiểm phát triển công nghệ cao. Tuy nhiên, kinh nghiệm của một số nước châu âu đã đặt ra câu hỏi về tính hiệu quả của của các kế hoạch đó về mặt chi phí từ ngân sách nhà nước, lợi nhuận đối với các nhà đầu tư và mục đính của các khoản đầu tư. Người ta cũng đang thảo luận ưu đãi về thuế chỉ áp dụng cho đầu tư mạo hiểm trực tiếp vào vốn cổ phần hay cho cả hành vi đầu tư gián tiếp thông qua hình thức quỹ mạo hiểm. Ưu đãi về thuế có thể dẫn đến sự thay đổi về mặt quan niệm và ứng xử trong hoạt động đầu tư. Các biện pháp liên quan đến thuế có thể làm đảo lộn về mặt nguyên tắc, về mặt kiểm toán chi phí và cả về mặt cơ cấu của chúng trong khung thuế. Các vấn đề then chốt trong việc soạn thảo chính sách ưu đãi về thuế đối với các dự án đổi mới và phát triền công nghệ của doanh nghiệp bao gồm:

 Các trường hợp miễn, giảm thuế;

 Diện miễn, giảm;

 Loại hình đầu tư ưu đãi;

 Mục đích ưu đãi;

 Cơ cấu thời gian ưu đãi;

d. Trợ cấp (từ các nguồn của nhà nước, xã hội)

Các khoản trợ cấp từ các nguồn khác nhau hiện nay thường được thực hiện nhằm vào 2 mục đích sau đây:

Bù đắp một phần rủi ro: Hiện nay chỉ một số ít nước đang áp dụng các chương trình trợ cấp bù đắp rủi ro phát sinh từ việc đầu tư vào cổ phần của các doanh nghiệp công nghệ cao. Các kế hoạch trợ cấp cho các doanh vụ thua thiệt có mục đích chia sẻ thiệt hại với các nhà đầu tư mạo hiểm. Tỷ lệ thiệt hại phải cao đến mức nào đó để thấy rằng một sự bù đắp rủi ro là xứng đáng. Tuy nhiên, các khoản bù đắp cũng chỉ đạt đến một mức nhất định để nhà đầu tư mạo hiểm tự gánh vác lấy trách nhiệm như là để đảm bảo rằng họ sẽ sớm từ bỏ vụ đầu tư khi thấy trục trặc. Trong điều kiện nước ta, khi đầu tư vào cổ phần chưa trở thành một tập quán quen thuộc trong kinh doanh thì nhà nước nên xem xét đề ra trợ cấp, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với đầu tư mạo hiểm phát triển công nghệ cao.

Tài trợ cho các hoạt động đánh giá dự án công nghệ cao. Một số ưu đãi được đề nghị áp dụng cho việc đầu tư phát triển và đổi mới công nghệ như các chi phí thẩm định và đánh giá doanh nghiệp công nghệ cao do chính phủ tài trợ nhằm giảm bớt các chi phí giao dịch. Nhà nước có thể khuyến khích phát triển đánh giá công nghệ bằng cách:

- Hỗ trợ một phần chi phí phát triển hệ thống trợ giúp để giảm bớt chi phí đánh giá, chẳng hạn như phát triển một cơ sở dữ liệu cho các chuyên gia để tiếp cận các dự án đổi mới hoặc các hệ thống phát hiện sai sót dựa trên máy tính;

- Chuẩn bị phương án trợ cấp cho các hoạt động thẩm định công nghệ và kế hoạch tiếp thị để thanh toán cho những chi phí của các tổ chức tài chính trong việc sử dụng các chuyên gia và nhà tư vấn có chứng nhận;

3. Xúc tiến đầu tư mạo hiểm ở Việt Nam

a. Xây dựng Website chung về hoạt động đầu tư mạo hiểm ở Việt Nam

Thiếu thông tin sẽ làm hạn chế khả năng tiếp cận của quỹ mạo hiểm với các cơ hội đầu tư phù hợp – dự án công nghệ cao tiềm năng trong khi các chủ dự án đang tìm kiếm nguồn tài trợ từ bên ngoài cảm thấy thất vọng vì không thể trông cậy vào đâu cho các dự án mang tính rủi ro cao của mình, đối tượng mà các ngân hàng và các tổ chức tín dụng khác không muốn hướng tới. Tình trạng cho thấy rằng cần thiết lập một kênh đối thoại thông qua một công cụ như trang web về vốn mạo hiểm, được duy trì bởi hiệp hội các nhà đầu tư mạo hiểm Việt Nam (khi đã có được một số doanh nghiệp đầu tư mạo hiểm nhất định tham gia) hay trước mắt có thể do phòng công nghiệp & thương mại, ban quản lý một khu công nghệ cao hay một tổ chức phi lợi nhuận nào đó với một mức kinh phí nhất định thu gom từ các nhà đầu tư mạo hiểm và nguồn tài trợ của nhà nước. Sự hiện diên một trang Web có thể làm giảm các chi phí tìm kiếm quá cao cơ hội đầu tư. Việc xây dựng trang web về đầu tư mạo hiểm có thể bao gồm các hoạt động sau:

 Xác định một tổ chức chủ trì thiết kế và duy trì trang web.

 Đưa thông tin cập nhật về tình hình các dự án cần được tài trợ.