Góp Phần Bảo Vệ Tài Nguyên Môi Trường Và Phát Triển Du Lịch Bền Vững

được nhấn mạnh ở các nước đang nước đang phát triển. Đầu tư cơ sở hạ tầng sẽ làm tăng sử dụng ngân sách quốc gia song là cần thiết để phát triển DLST, đặc biệt là thời kỳ đầu, đầu tư đúng hướng sẽ đem lại hiệu quả to lớn không chỉ trước mắt mà còn lâu dài cho nhiều ngành khác nhau.

1.1.4.6. Sự tăng trưởng kinh tế

Môi trường kinh tế ở phạm vi quốc gia và quốc tế đều có tác động mạnh mẽ đến cả cầu và cung DLST. Kinh tế phát triển, tốc độ phát triển kinh tế cao, kéo theo thu nhập của người dân tăng lên, đời sống được cải thiện. Cùng với nhịp sống mới và hiện đại, có khả năng về tài chính, cộng với việc nhận thức ngày càng cao về sự cần thiết bảo vệ môi trường và phát triển bền vững đã khuyến khích con người ngày càng yêu thiên nhiên và muốn khám phá thiên nhiên. Theo điều tra của một số công trình nghiên cứu thì khách DLST có mức thu nhập trung bình cao hơn và thường có thời gian đi du lịch lâu hơn, mức chi tiêu hàng ngày nhiều hơn so với khách du lịch thông thường. Họ không đòi hỏi thức ăn hoặc nhà nghỉ cao cấp đầy đủ tiện nghi, mặc dù họ có khả năng chi trả cho các dịch vụ này, họ sẵn sàng chi gấp nhiều lần một sản phẩm tương tự tại một điểm du lịch khác vì muốn chia sẻ trách nhiệm bảo tồn thiên nhiên, muốn đóng góp cho địa phương. Do vậy, đối với khách DLST chất lượng sản phẩm được xác định bao gồm cả cảnh sắc thiên nhiên, những kiến thức được học hỏi và những giá trị nhân văn. Khi cầu DLST phát triển sẽ khuyến khích tăng cung DLST để đáp ứng cầu. Như vậy, kinh tế phát triển sẽ vừa đặt ra yêu cầu, vừa tạo điều kiện cho phép tăng vốn đầu tư về mọi mặt nhằm đa dạng hóa, nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ DLST. Tuy nhiên DLST với mục tiêu bảo tồn thiên nhiên, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững không cho phép tăng cung quá mức giới hạn cho phép.

Khi nền kinh tế kém phát triển, con người thường phá hoại môi trường (thường vùng xa xôi) gây trở ngại cho DLST.

Tóm lại, kinh tế chi phối mạnh mẽ cầu DLST, ảnh hưởng tới mức độ và cơ cấu chi tiêu. Vấn đề đặt ra cho các doanh nghiệp là chủ động nghiên cứu các loại hình sản phẩm dịch vụ, cách thức tổ chức, chính sách giá cả phù hợp nhu cầu của khách nhằm khuyến khích tiêu dùng sản phẩm DLST. Tại mỗi điểm DLST, việc điều hòa cân đối cung - cầu DLST đòi hỏi phải quy hoạch và quản lý hoạt động

DLST hợp lý. Điều đó có liên quan đến nhiều yếu tố như: yêu cầu về đặc điểm của khu thiên nhiên, quy mô của nhóm du lịch; yêu cầu về các điều kiện dịch vụ du lịch, nhu cầu về kinh nghiệm du lịch và mức độ hài lòng của khách.

1.1.4.7. Yếu tố chính trị - văn hóa - xã hội

Yếu tố an ninh, chính trị gián tiếp chi phối tổng thể và toàn diện đến phát triển DLST. Song đây lại là vấn đề đáng quan tâm. Bầu không khí hòa bình, tình hữu nghị giữa các dân tộc, sự ổn định về chính trị và trật tự an toàn xã hội của quốc gia mới có thể đảm bảo sự an toàn cho du khách và thúc đẩy DLST phát triển. Nếu có sự bất ổn về chính trị sẽ cản trở phát triển DLST. Nền văn hóa của mỗi quốc gia, mỗi dân tộc, mỗi cộng đồng dân cư địa phương góp phần tạo nên động cơ du lịch của khách. Truyền thống văn hóa của khách lại quyết định thái độ, hành vi ứng xử hàng ngày, hành vi mua và tiêu dùng hàng hóa của từng cá nhân. Tuy nhiên, chuẩn mực xã hội truyền thống nhiều khi lại gây tâm lý ngại làm việc trong ngành du lịch của cộng đồng địa phương. Nhân tố văn hóa, xã hội luôn thay đổi kéo theo sự thay đổi của lối sống, quan niệm, chuẩn mực đạo đức, chuẩn mực xã hội. Xu hướng người dân thành phố thích đi du lịch, thích ăn nhà hàng sẽ tác động tốt đến DLST.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 118 trang tài liệu này.

Sự đa dạng hóa, giao thoa của các nền văn hóa, sắc tộc và tôn giáo khiến cho việc tổ chức các hoạt động DLST phải thích ứng để phù hợp với các diễn biến đó, song phải tôn trọng truyền thống văn hóa địa phương. Ngày nay, con người có xu thế trở về với cộng đồng, hòa nhập và chung sống hòa bình, bảo vệ và duy trì phát triển thiên nhiên, môi trường sinh thái. Tạo thuận lợi cho việc bảo vệ và phát triển các tiềm năng DLST cả cung và cầu. Nhận thức đúng về DLST và thấy được sự cần thiết sẽ tạo định hướng đúng, đầu tư hợp lý và quản lý hiệu quả giúp cho DLST phát triển mạnh, thúc đẩy mọi người tích cực, chủ động hưởng ứng và tham gia vào hoạt động DLST, hạn chế các hành vi xâm hại, phá hủy môi trường. Điều này chỉ có được khi nhận thức trình độ dân trí càng cao, sự hiểu biết về môi trường, nhận thức về bảo vệ môi trường và bảo tồn phát triển nguồn tài nguyên sinh thái tự nhiên của các tầng lớp dân cư được nâng cao.

1.1.4.8. Chính sách pháp luật của Nhà nước

Chính sách phát triển kinh tế - xã hội của Nhà nước, của địa phương, trong đó có các chính sách về phát triển du lịch cùng với cơ chế điều hành của chính quyền các

cấp có liên quan trực tiếp đến sự phát triển du lịch của điểm đến DLST. Các chính sách đó có thể tác động điều chỉnh hành vi kinh doanh, tiêu dùng, quan hệ trao đổi thương mại, đầu tư, có thể “kéo” hoặc “đẩy” khách DLST. Tính đúng đắn, kịp thời, đồng bộ của các chính sách phát triển các thành phần kinh tế, chính sách phát triển khoa học công nghệ, các chính sách tài chính tiền tệ, các chính sách và chương trình du lịch quốc gia, các chính sách giao đất giao rừng. Chính sách ưu đãi đầu tư khai thác tài nguyên thiên nhiên vào mục đích du lịch... tạo nền tảng pháp lý đảm bảo cho sự phát triển bền vững về tài nguyên môi trường, đồng thời đã tạo ra cả tiềm năng và nhu cầu của việc sử dụng và khai thác các điều kiện sinh thái tự nhiên, khuyến khích sử dụng và khai thác hợp lý những tài nguyên mang đặc trưng sinh thái tự nhiên vào mục đích DLST và ngược lại sự thiếu đồng bộ, kịp thời của chính sách hạn chế sự phát triển của DLST. Hệ thống pháp luật liên quan trực tiếp đến quyền và nghĩa vụ cũng như lợi ích của các doanh nghiệp kinh doanh DLST, nó gián tiếp hoặc trực tiếp ảnh hưởng đến mỗi du khách vì vậy nó chi phối rất lớn đến sự phát triển DLST. Hệ thống pháp luật ổn định, việc thực thi pháp luật nghiêm minh sẽ tạo môi trường thuận lợi cho DLST phát triển. Hệ thống chính sách và pháp luật cùng với cơ chế điều hành của chính phủ trong quyết định tính hiệu lực của luật pháp và chính sách kinh tế là nền tảng pháp lý đảm bảo sự phát triển bền vững về tài nguyên môi trường và tạo điều kiện cho du lịch nói chung và DLST phát triển.

1.1.4.9. Yếu tố cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch

Cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch đóng vai trò hết sức quan trọng trong quá trình tạo ra và thực hiện sản phẩm DLST cũng như quyết định mức độ khai thác các tiềm năng DLST nhằm thỏa mãn nhu cầu của khách. Cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch có ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động DLST, sự sẵn sàng của các phương tiện vật chất tham gia vào việc tạo ra và thực hiện sản phẩm DLST như: các cơ sở lưu trú, ăn uống, khu vui chơi giải trí với đầy đủ thiết bị hiện đại và an toàn; mạng lưới các cửa hàng thương mại, các cơ sở y tế, các công trình phục vụ hoạt động thể thao, thông tin văn hóa sẽ tạo điều kiện thuận lợi khuyến khích khách tham gia vào hoạt động DLST, đảm bảo đáp ứng nhu cầu của họ, kéo dài thời gian lưu trú và tăng mức chi tiêu của khách. Vì phát triển cơ sở hạ tầng trong khu du lịch sinh thái là vấn đề nhạy cảm nên việc quy hoạch, đầu tư cơ sở vật chất kinh tế du lịch cần chú trọng, đa

dạng hóa các loại hình lưu trú như: ngôi nhà sinh thái, lều trại, trú tại nhà dân...tăng cường sử dụng các vật liệu địa phương và các thiết bị sử dụng năng lượng mặt trời cũng như tận dụng năng lượng dư thừa.

Phát triển hệ thống cơ sở vật chất không phù hợp với quy mô và tốc độ phát triển, thiếu đồng bộ, thiếu hiện đại, thiếu an toàn, thiếu tính thẩm mỹ sẽ dẫn đến chất lượng dịch vụ thấp, giới hạn nhu cầu tiêu dùng, đồng thời gây ảnh hưởng xấu tới cảnh quan môi trường. Nếu cơ sở vật chất tại khu DLST có sự hòa nhập với điều kiện thiên nhiên về vị trí, thiết kế, vật liệu, công nghệ vận hành cũng như xử lý các chất thải, đảm bảo điều kiện tốt nhất cho nghỉ ngơi, sự thuận tiện cho việc đi lại của khách sẽ góp phần đạt hiệu quả kinh tế tối ưu trong xây dựng và khai thác chúng.

1.1.4.10. Yếu tố nguồn nhân lực

Con người bao giờ cũng là yếu tố quan trọng nhất. Tham gia hoạt động DLST gồm nhiều thành phần như, các cơ quan quản lý Nhà nước về du lịch, các nhà điều hành du lịch, hướng dẫn viên và thuyết minh viên, nhân viên phục vụ tại các cơ sở dịch vụ, cộng đồng dân cư địa phương, các nhà hoạt động chính sách, các tổ chức thiên nhiên môi trường quốc tế, du khách. Yêu cầu đối với lao động DLST là ngoài kiến thức nghiệp vụ chuyên môn, trình độ quản lý còn phải có nhận thức đúng về bảo tồn và phát triển bền vững, hiểu biết về môi trường sinh thái tự nhiên và văn hóa cộng đồng địa phương và có ý thức bảo vệ tài nguyên môi trường. Nếu con người có quan điểm, nhận thức đúng đắn, có trình độ và trách nhiệm cao sẽ cho phép khai thác hiệu quả các nguồn lực khác nhằm phát triển DLST. Ngược lại, chính nhân tố con người có thể làm cho DLST phát triển chệch hướng, gây hậu quả về nhiều mặt. Hướng dẫn viên và thuyết minh viên nhiều người được xem là cầu nối giữa khách du lịch và đối tượng du lịch, họ làm việc theo thời điểm, thời vụ trong các điều kiện môi trường thiên nhiên với nhiều biến động song mang tính chuyên môn hóa cao, họ có ảnh hưởng quyết định đến việc nâng cao tính giáo dục môi trường cũng như làm tăng hấp dẫn cho điểm đến DLST. Nếu như hướng dẫn viên và thuyết minh viên có trình độ nghiệp vụ cao, trình độ ngoại ngữ tốt, có kiến thức về môi trường đủ rộng, am hiểu về các điểm sinh thái tự nhiên và văn hóa cộng đồng địa phương sẽ có khả năng giới thiệu một cách chân thực giá trị điểm đến

DLST, giúp khách hiểu được bản chất của DLST, làm tăng tính hấp dẫn, tính thuyết phục của điểm đến DLST, đồng thời vai trò giáo dục của DLST được thực hiện một cách đầy đủ, làm cho hiệu quả hoạt động DLST được nâng cao. Những nhà quản lý điều hành có trình độ, kinh nghiệm, các quan điểm, nhận thức sâu sắc ý nghĩa của công tác bảo tồn môi trường, có khả năng công tác với các nhà quản lý các khu bảo tồn thiên nhiên và cộng đồng địa phương sẽ xác định tối ưu hóa lợi ích từ phát triển DLST, từ đó xác định các phương thức tiến hành hoạt động, lựa chọn địa điểm tổ chức hoạt động DLST, xây dựng các chương trình du lịch trọn gói, xác định các dịch vụ mà điểm DL có thể cung ứng cho khách với cơ chế giá cạnh tranh hợp lý. Cộng đồng dân cư địa phương có nhận thức đúng đắn về ý nghĩa nhiều mặt của hoạt động DLST, về yêu cầu của phát triển DLST sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển cả về loại hình và chất lượng sản phẩm dịch vụ DLST.

1.1.4.11. Yếu tố công nghệ

Ngày nay, hàm lượng khoa học và công nghệ trong mỗi sản phẩm xã hội ngày một cao. Sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ và khả năng ứng dụng của nó vào các công trình DLST là nhân tố cho phép tạo dịch vụ mang lại lợi ích cho du khách. Thành tựu về lĩnh vực khoa học công nghệ sinh học, công nghệ năng lượng, công nghệ thông tin được vận dụng hiệu quả nhằm tạo ra những ngôi nhà sinh thái và các sản phẩm DLST giúp cho DLST phát triển theo hướng bảo tồn và phát triển bền vững, đồng thời hiện đại hóa lĩnh vực quản lý hoạt dộng DLST. Xét ở khía cạnh khác, khoa học công nghệ phát triển sẽ làm giảm thời gian nội trợ, làm tăng năng suất lao động và như vậy sẽ tăng thời gian nhàn rỗi dẫn đến làm tăng nhu cầu DLST. Tuy nhiên, sự phát triển khoa học công nghệ cũng đặt ra cho ngành DLST phải chủ động đầu tư nâng cấp thiết bị, đào tạo con người, tổ chức cách thức quản lý có hiệu quả.

1.1.4.12. Yếu tố cạnh tranh trong nước và quốc tế

Phát triển DLST trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế với sự tham gia của nhiều tổ chức, cá nhân trong nền kinh tế thị trường tất yếu có sự cạnh tranh nhiều mặt, trên nhiều cấp độ. Các quốc gia phát triển trên thế giới, có lợi thế về cơ sở hạ tầng, trình độ dân trí, vốn đầu tư, trình độ lao động, công nghệ, kinh nghiệm, nguồn

khách. Chính vì thế, DLST có nhiều thuận lợi để phát triển. Từ nhận thức đầy đủ về DLST sẽ có các chính sách tăng cường đầu tư phát triển cơ sở vật chất kỹ thuật, lao động, công nghệ nhằm tạo ra sản phẩm dịch vụ đặc thù và chất lượng. Những thuận lợi tiếp cận điểm đến DLST cùng với các yếu tố khác cho phép tăng cường khả năng thu hút khách và mở rộng thị trường. Đa số các nước đang phát triển do hạn chế nhiều mặt, đặc biệt về nhận thức, cơ sở hạ tầng, nguồn vốn đầu tư, thiếu công nghệ và kinh nghiệm. Chính vì thế không tạo được lợi thế thu hút khách do điều kiện tiếp cận điểm đến DLST khó khăn, do hạn chế đầu tư phát triển sản phẩm đặc thù, chất lượng sản phẩm kém, giá cả không hợp lý.

Trong nước, do có sự khác biệt về nhận thức, trình độ đội ngũ lao động, khả năng tài chính, chính sách phát triển cũng như kinh nghiệm nên chưa có nhiều doanh nghiệp du lịch tham gia đầu tư kinh doanh DLST. Không những thế, hệ thống sản phẩm còn thiếu đa dạng, một số sản phẩm chưa đảm bảo nguyên tắc của DLST. Việc cạnh tranh chưa lành mạnh, còn hướng chủ yếu đến cạnh tranh bằng giá. Mặc dù cạnh tranh trong lĩnh vực DLST chưa gay gắt song đây lại là khó khăn không nhỏ trong việc tạo động lực và hướng phát triển DLST đúng đắn.

1.1.5. Ý nghĩa của phát triển du lịch sinh thái

1.1.5.1. Góp phần bảo vệ tài nguyên môi trường và phát triển du lịch bền vững

Chức năng của du lịch nói chung và DLST nói riêng là mang lại sự vui chơi giải trí, phục hồi sức khoẻ cho con người. Với DLST còn là giáo dục du khách ý thức bảo vệ môi trường và thấy rõ môi trường sinh thái là yếu tố quyết định sự tồn tại và phát triển cho thế hệ tương lai. Thế hệ tương lai có quyền được hưởng một cuộc sống trong môi trường trong lành. Sự gắn bó hữu cơ giữa môi trường tự nhiên với con người là sự gắn bó mật thiết không thể tách rời.

Tiêu chí cũng như nội dung của DLST đó là góp phần bảo vệ đa dạng sinh học, sử dụng các nguồn tài nguyên một cách bền vững, tập trung cho việc giáo dục và học hỏi… bởi vậy ngoài việc các cơ quan quản lý nhà nước ở các khu bảo tồn thiên nhiên, rừng quốc gia, các khu vực DLST phát triển phải thường xuyên được giáo dục về ý thức bảo vệ tài nguyên môi trường, về đa dạng sinh học thì du khách

sau khi thực hiện chuyến đi họ được hướng dẫn giảng giải, giáo dục kiến thức về môi trường, ý thức của họ về việc bảo vệ tài nguyên, đa dạng sinh học được nâng lên họ sẽ thực hiện việc sử dụng theo cách không phá hoại tài nguyên thiên nhiên và động vật hoang dã, họ sẽ đóng góp cho khu vực thăm quan thông qua sức lực và các biện pháp tài chính với mục đích làm sao để có lợi trực tiếp đến việc bảo tồn nói chung và đối với những nhu cầu cụ thể của từng địa phương nói riêng.

Trên thực tế việc bảo tồn đa dạng sinh học thường bị coi là một trở ngại cho phát triển kinh tế, muốn bảo tồn đa dạng sinh học thì phải hạn chế đến mức thấp nhất sự can thiệp tiêu cực của con người vào tự nhiên. Việc phát triển hệ thống giao thông, các nhà máy xí nghiệp công nghiệp những cơ sở để phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất cho con người nhưng đó lại là nơi sản sinh nhiều nhất chất thải độc hại, gây ô nhiễm môi trường nó ảnh hưởng tiêu cực tới môi trường, tới việc bảo tồn và đa dạng sinh học. Để đảm bảo vừa phát triển kinh tế, vừa bảo vệ nguồn tài nguyên, đảm bảo cho môi trường trong lành thì hướng đi hiệu quả là phát triển loại hình DLST.

Một vấn đề nữa là những người dân địa phương ở gần các khu bảo tồn thiên nhiên, các khu vực có nguồn tài nguyên đa dạng phong phú cho phát triển du lịch thường là những người nghèo, cuộc sống của họ phụ thuộc nhiều vào việc săn bắn hái lượm, khai thác gỗ, đốt rừng làm rẫy... Để hạn chế việc này cần phải cho họ cơ hội việc làm, có thu nhập trên chính nơi mà họ sinh ra từ những nguồn tài nguyên mà họ từng gắn bó bao đời nay. Công việc mà họ có thể làm đó là tham gia vào các hoạt động hướng dẫn khách du lịch, sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ mang đặc tính riêng có của địa phương, làm các món ăn đặc sản, kinh doanh dịch vụ lưu trú tại gia đình họ….

Rõ ràng, DLST là một trong những phương tiện để bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và phát triển bền vững vì cùng một lúc có thể đáp ứng được đòi hỏi phát triển kinh tế xã hội giải quyết việc làm tạo thu nhập cho người dân địa phương và bảo tồn đa dạng sinh học và bảo vệ tài nguyên môi trường. Vừa đáp ứng được nhu cầu của thế hệ hiện tại là giải quyết việc làm thu nhập vừa không cản trở đến việc đáp ứng nhu cầu của thế hệ tương lai là đảm bảo an toàn cho môi trường, hệ sinh thái đảm bảo cho sự phát triển bền vững của ngành du lịch.

1.1.5.2. Góp phần xoá đói giảm nghèo và cải thiện phúc lợi cho nhân dân địa phương:

Khi thành lập các khu bảo tồn thiên nhiên, người ta có thể phải thu hồi đất đai, đồng cỏ, nguồn nước của cư dân quanh khu vực bảo tồn. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống sản xuất và sinh hoạt của cư dân địa phương, nhất là đối với ngành trồng trọt và chăn nuôi.

Để đảm bảo phát triển kinh tế, ổn định cuộc sống của cư dân địa phương tại những nơi này, DLST là một trong những giải pháp tích cực nhất. Những nguồn tài nguyên hoang sơ, những muông thú quý hiếm, không khí trong lành, nền văn hóa độc đáo là tiền đề để phát triển DLST, từ đó sẽ tạo ra cơ hội để phát triển kinh tế ở địa phương. Khi DLST phát triển người dân được nhận vào làm tại các cơ sở kinh doanh du lịch trở thành hướng dẫn viên hoặc tham gia phục vụ du lịch tại địa phương. Điều này làm giảm sức ép đối với các khu bảo tồn hơn so với khi trước người dân không còn sự lựa chọn nào khác ngoài việc tàn phá tài nguyên thiên nhiên để kiếm sống.

Thông qua phát triển DLST ngân sách địa phương được nâng lên từ đóng góp của các đơn vị kinh doanh du lịch, từ đó có điều kiện để đầu tư phát triển y tế, giáo dục, và phát triển cơ sở hạ tầng.

DLST phát triển không những đem lại kinh tế trong vùng mà đời sống văn hoá người dân, trình độ dân trí được nâng lên, người dân được giao tiếp với du khách, giao lưu, trao đổi văn hóa từ đó họ có thể học hỏi nhiều hơn, tri thức được mở mang từ các hoạt động như phim ảnh, ca hát, thể thao…

Có thể nói phát triển DLST là giải pháp tốt để phát triển kinh tế, xã hội nó có thể góp phần xoá đói giảm nghèo, cải thiện đời sống của nhân dân địa phương và nâng cao phúc lợi xã hội cho cộng đồng cư dân bản địa.

1.1.5.3. Góp phần thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn theo hướng tiến bộ

Phát triển DLST còn được coi là một giải pháp để thúc đẩy chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông thôn từ kinh tế nông nghiệp độc canh sang nền kinh tế nông nghiệp đa canh, và phát triển nền kinh tế hàng hoá với các ngành nghề đa dạng, đưa tỷ