Góp Phần Bảo Vệ Và Phát Huy Bản Sắc Văn Hóa Dân Tộc:

trọng GDP các ngành tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ gắn liền với kinh tế nông nghiệp và nông thôn phát triển.

Thu nhập của các hộ gia đình ở khu vực có nguồn tài nguyên DLST được chuyển từ nông, lâm nghiệp sang tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ. Trong đó thu nhập từ các hoạt động phục vụ khách du lịch như: lưu trú, ăn uống, hướng dẫn viên, các hàng hoá mỹ nghệ mang tính chất đặc thù của địa phương… chiếm tỷ trọng lớn. Điều này làm cho đời sống của cư dân địa phương ngày càng được cải thiện và đảm bảo có một mức sống tốt hơn.

Du khách của loại hình DLST ngoài việc di du lịch để được sống trong môi trường trong lành, nền văn hoá độc đáo đậm đà bản sắc riêng họ còn có những nhu cầu thưởng thức những món ăn đặc sản địa phương, mua sắm quà lưu niệm... điều này sẽ tạo việc làm, phát triển sản xuất nông lâm nghiệp và thúc đẩy phát triển những ngành nghề thủ công truyền thống như sản xuất đồ lưu niệm bằng nguyên liệu mây, tre, gỗ, đá, dệt thổ cẩm...

Văn hóa địa phương luôn hấp dẫn khách DLST, họ muốn được xem được tìm hiểu nghiên cứu do đó khi DLST phát triển nó như là một hình thức để giữ gìn bản sắc văn hóa bản địa, vừa tạo thu nhập cho nhân dân địa phương thông qua các buổi biểu diễn văn nghệ, các lễ hội truyền thống. Ở nhiều địa phương từ khi phát triển DLST bộ mặt kinh tế xã hội thay đổi một cách rõ ràng, chẳng hạn như ở SaPa nhờ có du lịch sinh thái phát triển bên cạnh việc tăng cường các điều kiện về dịch vụ và cơ sở hạ tầng, nhà hàng khách sạn… để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của du khách thì chính du lịch cũng tạo thêm nhiều việc làm mới cho người dân địa phương ví như nghề hướng dẫn viên du lịch. Ngoài hướng dẫn viên của các công ty du lịch từ Hà Nội và một số người Kinh ở địa phương, còn có một bộ phận các hướng dẫn viên là người dân tộc thiểu số ở các bản làng thuộc tỉnh Lào Cai, hơn nữa khi khách đến thăm quan khu vực này thì một số nghề truyền thống đã phát triển trở lại, nếu trước đây người ta chỉ dệt thổ cẩm để phục vụ nhu cầu của gia đình họ thì nay việc này đã phát triển thành một lĩnh vực sản xuất hàng hoá để phục vụ du khách đó cũng là những lợi thế để thu hút du khách đến SaPa. Ở các điểm DLST khác nhiều ngành nghề truyền thống được khôi phục, các sản phẩm thủ công của

người dân tộc như túi, mũ, đai lưng, áo, khèn, vòng tay, vòng cổ hoặc các sản phẩm rừng như: cây thuốc chữa bệnh, phong lan… Ở SaPa người Mông đen tự trồng lanh dệt vải, nhuộm chàm và may vá cho mình, còn người Dao mua lại vải để thêu thùa. Những hoa văn đầy màu sắc trên các sản phẩm của họ làm hấp dẫn du khách nhất là du khách nước ngoài. Điều này giúp gìn giữ nghề truyền thống cũng đồng thời giải quyết được nhiều việc làm cho cả người Mông đen và người Dao.

Những điều nêu trên là ví dụ để minh chứng rằng chính DLST làm thay đổi cơ cấu kinh tế, cơ cấu nghề nghiệp, cơ cấu thu nhập của cư dân địa phương nó làm cho người dân địa phương chuyển dần từ nền kinh tế tự cung tự cấp sang nền kinh tế dịch vụ, hàng hoá với tỷ trọng GDP của các ngành nghề phi nông nghiệp ngày một tăng cao.

1.1.5.4. Góp phần bảo vệ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc:

Đây là một trong những nguyên tắc quan trọng mà hoạt động DLST phải tuân theo bởi các giá trị nhân văn là một bộ phận hữu cơ không thể tách rời với các giá trị môi trường tự nhiên đối với một hệ sinh thái ở một nơi cụ thể. Mối quan hệ giữa DLST với văn hoá là một mối quan hệ có tính tất yếu khách quan. Tính tất yếu khách quan đó trước hết bắt nguồn từ mối quan hệ nội tại: Du lịch là một hoạt động văn hoá. Hơn thế nữa mục tiêu cuối cùng của du lịch là sự phát hiện, tiếp nhận và nâng cao giá trị văn hoá vốn ẩn chứa trong các hiện tượng của cuộc sống. Việc thực hiện chuyến du lịch con người dường như được tiếp thêm sức mạnh để sống hài hoà hơn với thế giới và làm việc có hiệu quả hơn. Bởi thế du khách của DLST ngoài nhu cầu muốn thưởng thức không khí trong lành, tìm hiểu, khám phá thiên nhiên hoang dã họ còn có nhu cầu tìm hiểu nền văn hoá bản địa nơi họ đến thăm. Nền văn hoá càng lâu đời, độc đáo càng thu hút và hấp dẫn du khách. Các điệu múa xoè của các cô gái Thái vùng Tây Bắc, các điệu hát then, hát đối, các lễ hội cổ truyền của các dân tộc, các địa phương luôn được du khách quan tâm vì thế các đơn vị làm du lịch sẽ phải hợp tác với các cơ quan nghiên cứu và quản lý văn hoá tìm cách khôi phục và phát triển nó để phục vụ du khách coi đó là một lợi thế của một điểm DLST để thu hút du khách.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 118 trang tài liệu này.

Trong chiến lược phát triển DLST người ta luôn đặt vấn để bảo tồn và phát huy nền văn hoá đậm đà bản sắc dân tộc là vì:

- Văn hóa địa phương mang màu sắc riêng và tồn tại cùng với các hệ sinh thái của môi trường thiên nhiên xung quanh.

- Chính các giá trị văn hóa địa phương là yếu tố thu hút sự tìm hiểu của khách du lịch sinh thái đối với môi trường thiên nhiên.

- DLST chỉ ra cách làm kinh doanh du lịch mà không xâm hại tới văn hóa địa phương.

1.2. Cơ sở thực tiễn phát triển du lịch sinh thái

1.2.1. Du lịch sinh thái ở một số quốc gia trên thế giới và một số loại hình du lịch sinh thái thịnh hành ở Việt Nam

1.2.1.1. Du lịch sinh thái ở một số quốc gia trên thế giới:

Tuỳ vào điều kiện môi trường sinh thái của các quốc gia mà người ta phát triển các loại hình DLST khác nhau, các loại hình du lịch sinh thái rất đa dạng và phong phú:

- Trung Quốc: Người ta phát triển loại hình DLST cho những người quan tâm nghiên cứu khoa học, địa chất do các giáo sư môn khoa học địa chất của các trường đại học hướng dẫn. Ngoài ra ngưòi ta còn tổ chức các hình thức du lịch như ngồi bè đi dọc sông Trường Giang để khám phá và thưởng ngoạn phong cảnh hai bên bờ sông.

- Inđônêxia: Là một đất nước có địa hình đa dạng với trên 3.000 hòn đảo lớn nhỏ. Nền văn hoá phong phú và đầy màu sắc riêng nó làm cho du lịch đặc biệt là DLST ở quốc gia này rất phát triển. Có rất nhiều loại hình du lịch sinh thái được áp dụng ở đây nhưng độc đáo hơn cả là loại hình DLST đi tìm các bộ lạc bị lãng quên trong rừng sâu.

- Mêhicô: là đất nước với nền văn hoá phong phú, đa sắc tộc, địa hình tự nhiên, môi trường sinh thái đa dạng nhất là môi trường biển bởi thế hình thức DLST lặn biển để thăm quan hang động rất được quan tâm và phát triển ở quốc gia này.

- Mông Cổ: Là một đất nước với địa hình sa mạc là chủ yếu, cuộc sống du mục tạo ra một nền văn hoá riêng có ở Mông Cổ. Rất nhiều du khách quan tâm đến du lịch ở quốc gia này ở đây người ta đưa ra loại hình DLST độc đáo là săn bắn chim ưng cùng người du mục địa phương.

- Braxin: nơi có nhiều hang động, và thiên nhiên nguyên sơ, những vùng núi rừng, nông thôn với nền văn hoá độc đáo, điển hình. DLST rất phát triển, công ty Aretic Edge Tour chuyên tổ chức các tour du lịch du lịch sinh thái dựa vào thiên nhiên nhưng tích cực bảo vệ thiên nhiên. Họ đưa ra nguyên tắc tổ chức: Không được sử dụng động thực vật tại điểm du lịch làm thức ăn; Thực phẩm đem theo được đóng gói sẵn; Nước bẩn phải đổ ra xa nguồn nước sạch; Rác đốt tại chỗ hoặc đem đi; Đi hàng một trên đường mòn; Không cắm trại ở nơi tập trung các đoàn thú hoang; Dọn sạch nơi cắm trại trước khi đi.

1.2.1.2. Một số loại hình du lịch sinh thái thịnh hành ở Việt Nam:

+ Tham quan miệt vườn: Mặc dù mới chỉ ở bước ban đầu của hình thức DLST nhưng loại hình này đã thu hút đựơc nhiều khách du lịch trong và ngoài nước. Thông thường khách du lịch tới đây được tổ chức thăm quan miệt vườn với các hình thức như:

- Đi thuyền trên kênh rạch sau đó đổ bộ lên vườn nghe đờn ca tài tử, ngắm các vườn cây, thưởng thức các món ăn Nam Bộ, thăm chợ trên sông.

- Nghỉ đêm ở các vườn với thời gian tương đối dài để cùng sống và sinh hoạt với dân cư miệt vườn.

+ Thăm bản làng dân tộc: Đây là nguồn tài nguyên nhân văn ở các khu sinh thái tự nhiên. Ở các làng bản dân tộc nét độc đáo thu hút khách du lịch trong và ngoài nước đó là cộng đồng dân cư với vốn văn hoá truyền thống của họ như: các món ăn đặc sản, kiến trúc nghệ thuật, lối sống, sinh hoạt lễ hội và văn hoá dân gian…loại hình này rất hấp dẫn du khách nước ngoài; một số địa chỉ mà du khách đặc biệt chú ý là: Bản của người Thái ở Mai Châu - Hoà Bình, bản của người Tày ở Thái Nguyên… ở vùng núi Tây Bắc như SaPa - Lào Cai, Yên Bái, Điện Biên… và các buôn, sóc, ấp ở núi rừng Tây nguyên.

+ Du lịch bằng thuyền: Sông nước Việt Nam rất đa dạng và phong phú do đó việc tổ chức những loại hình du lịch hấp dẫn như là các tuor du lịch trên sông nước Cửu Long, du ngoạn trên thuyền tại sông Hồng. Loại hình du lịch này đang phát triển mạnh và thu hút nhiều du khách đặc biệt là du khách nước ngoài khi đến thăm quan vùng sông nước miền Tây Nam bộ. Ở miền Bắc, các công ty lữ hành của Hà Nội đã tổ chức tuor du lịch đi thuyền trên sông Hồng thăm quan

phong cảnh hai bên sông, trong chuyến đi du khách được tham gia vào chương trình đi thăm quan và thưởng thức các điệu dân ca quan họ Bắc Ninh, thăm làng gốm Bát Tràng, làng Mộc Đồng Kỵ… tour du lịch này hấp dẫn du khách nhất là du khách nước ngoài khi đến thăm quan Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng vì trong cùng một tuor du lịch du khách có thể tham gia vào nhiều hoạt động, thăm viếng khác nhau thoả mãn nhu cầu đa dạng khác nhau: Thưởng thức văn hoá dân gian, nghiên cứu các làng cổ Việt Nam, mua sắm hàng lưu niệm, thưởng thức các món ăn Việt Nam khi đi trên thuyền…

+ Du lịch trong rừng: Là hoạt động du lịch sinh thái được ưa thích ở nhiều nước trên thế giới. ở nước ta đi bộ trong rừng là hoạt động chủ yếu kết hợp với các mục đích tham gia nghiên cứu các khu bảo tồn thiên nhiên và rừng nguyên sinh. Hiện nay loại hình này thường được phát triển cho du khách đi thăm quan, đi dạo trong các khu rừng thông, trồng mới, và có thể là các khu rừng Cao su…

+ Tham quan, nghiên cứu rừng nguyên sinh: Đây là loại hình du lịch sinh thái phổ biến thu hút nhiều nhóm thị trường khách khác nhau. Đặc biệt là các nhà nghiên cứu, học sinh sinh viên, khách du lịch nước ngoài. Những địa điểm thu hút nhiều du khách là: Rừng quốc gia Cúc Phương, Cát Bà, Ba Vì ở Miền Bắc; Cát Tiên ở miền nam; Bạch Mã ở Miền Trung…

+ Du lịch sinh thái biển: ở nước ta thời gian gần đây bắt đầu phát triển một số loại hình du lịch sinh thái biển như lặn biển tại Nha Trang, đảo Phú Quốc, thăm quan hang động trên biển ở Hạ Long, leo núi và thăm quan nghiên cứu các vùng san hô…Đây cũng là loại hình du lịch mới ở nước ta đang thu hút du khách.

Đó chỉ là một số loại hình DLST tiêu biểu hiện có và đang được nhiều du khách trong và ngoài nước quan tâm. Trên thực tế còn nhiều hình thức khác đã và dang được các công ty lữ hành và du khách quan tâm và từng bước đi vào khai thác.

1.2.2. Bài học kinh nghiệm ở một số địa phương trong phát triển du lịch sinh thái

1.2.2.1. Kinh nghiệm phát triển du lịch sinh thái ở tỉnh Quảng Bình:

Cảnh quan du lịch Quảng Bình được cấu tạo hòa quyện đa dạng giữa núi, rừng, đồng bằng, biển, sông ngòi, hồ tạo nên tài nguyên du lịch phong phú. Ở Quảng Bình, tài nguyên du lịch cho phát triển DLST là tương đối đa dạng và thuận

lợi trong đó nổi lên là: vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng một di sản thiên nhiên thế giới được UNESCO công nhận năm 2002. Tại khu bảo tồn này có hệ thống hang động kỳ vĩ, rừng nguyên sinh, hệ động thực vật đa dạng, hệ thống núi đá vôi rộng lớn có điều kiện thuận lợi để phát triển nhiều loại hình DLST như: thăm quan, khám phá hang động, nghiên cứu hệ động thực vật, nghiên cứu thám hiểm tự nhiên,… Biển Quảng Bình dài có nhiều bãi tắm đẹp như bãi Đá Nhảy, Nhật Lệ, Quảng Đông với cát trắng, nước biển xanh trong, môi trường xanh sạch chưa bị ô nhiễm. Có nhiều hồ lớn: An Mã, Phú Vinh, Bàn Sen. Có suối nước khoáng nóng …với nhiệt độ lên đến 1050C có lỗ phun lại nằm sát rừng thông rất thuận lợi cho du lịch sinh thái nghỉ dưỡng, chữa bệnh. Hiện tại khu nghỉ dưỡng cao cấp “Sunspa resort - Đồng Hới” với hệ thống nhà nghỉ và các dịch vụ bổ sung tương đối hoàn hảo phục vụ cho nghỉ ngơi, tắm biển, hội thảo quốc tế và các hoạt động thể thao… đã hoàn thành việc đầu tư giai đoạn I và đã đi vào khai thác đó là một địa điểm nổi tiếng của Quảng Bình với khách du lịch trong và ngoài nước. Ngoài ra, Quảng Bình còn có nhiều danh lam thắng cảnh nổi tiếng như Đèo Ngang, đèo Lý Hòa…

Với những tiềm năng sẵn có bước đầu Quảng Bình đã tận dụng nguồn lực của mình để phát triển DLST. Du lịch đã tác động tích cực đến kinh tế: Góp phần tăng trưởng kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người dân, tạo ra nguồn thu ngoại tệ…

Để có được những kết quả bước đầu mà du lịch sinh thái Quảng Bình có được trong thời gian qua thì một số nguyên nhân sau: Lãnh đạo tỉnh, các ban ngành địa phương và người dân có nhận thức đúng đắn về vai trò, vị trí và tầm quan trọng của du lịch và DLST, từ đó đề ra nhiều chính sách phù hợp để phát triển. Bên cạnh đó có sự cố gắng nỗ lực của các doanh nghiệp kinh doanh, sự phối hợp nhịp nhàng giữa các ngành các địa phương trong công tác quy hoạch và quản lý… Đặc biệt ở Quảng Bình bước đầu đã khuyến khích người dân địa phương tham gia vào hoạt động kinh doanh du lịch. Hoạt động này không chỉ tạo ra công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người dân địa phương mà có tác dụng rất lớn đến việc bảo vệ môi trường, giữ gìn sinh thái. Tại khu du lịch Phong Nha - Kẻ Bàng, người dân xã Sơn Trạch không còn vào rừng khai thác gỗ lậu và săn bắn thú rừng nữa (một nguồn thu nhập

chính của người dân xã Sơn Trạch trước đây) và họ ý thức được việc bảo tồn khu du lịch Phong Nha - Kẻ Bàng là trách nhiệm của chính họ vì đây là tài sản vô giá cho cả hiện tại và tương lai.

Tuy nhiên, việc phát triển DLST ở Quảng Bình vẫn còn một số tồn tại:

- Vẫn chưa có chiến lược đúng đắn để phát huy những nguồn lực sẵn có để DLST thực sự trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn trong cơ cấu kinh tế của tỉnh.

- Chưa có chiến lược phát triển là DLST và du lịch bền vững. Du khách đến thăm quan Quảng Bình chủ yếu là thăm khu di sản thiên nhiên thế giới Phong Nha - Kẻ Bàng và tắm biển không có nhiều các dịch vụ bổ sung như vui chơi giải trí, mua sắm và đặc biệt là hàng lưu niệm mang tính đặc trưng của địa phương do đó thời gian lưu trú của du khách ngắn do không có sản phẩm du lịch độc đáo, không có những tour du lịch sinh thái thực sự mà chỉ là sự tự phát từ du khách.

- Đội ngũ nhân lực làm du lịch sinh thái chưa được đào tạo bài bản, đặc biệt là người dân địa phương chưa được trang bị nhiều kiến thức về môi trường sinh thái, sự phát triển bền vững và hơn thế nữa là kiến thức về du lịch sinh thái.

1.2.2.2. Kinh nghiệm phát triển du lịch sinh thái ở tỉnh Ninh Bình

Ninh Bình là mảnh đất có nhiều di tích lịch sử - văn hoá, danh lam thắng cảnh nổi tiếng trong và ngoài nước, tài nguyên thiên nhiên phong phú như Vườn quốc gia Cúc Phương và rừng đặc dụng đất ngập nước Vân Long, Ngoài ra ở Ninh Bình còn có một hệ thống rừng phòng hộ đã được trồng từ nhiều năm trước đây như: rừng thông ở Nho quan, Gia Viễn (nằm trong quần thể khu du lịch sinh thái hồ Đồng Chương). Động Bích hay còn gọi là Bích Động (động đẹp như thạch bích) ở xã Ninh Hải - huyện Hoa Lư được người xưa mệnh danh là: “Nam thiên đệ nhị động” (động đẹp thứ nhì trời Nam) chỉ sau động Hương Tích. Liền kề Động Bích có Động Tiên hay Động Móc; Đặc biệt là Ba Hang (còn gọi là Tam Cốc) Đây có thể được coi là những hang đẹp nhất ở Ninh Bình vì có sông đi luồn qua có nhiều nhũ đã được ánh sáng phản chiếu từ mặt nước tạo nên sắc màu lung linh huyền ảo…. Ninh Bình có vị trí địa lý thuận lợi cho phát triển du lịch sinh thái.

DLST Ninh Bình đang chứng tỏ sức hút đối với các nhà đầu tư trong lĩnh vực du lịch. Ninh Bình có các điều kiện và tiềm năng khá thuận lợi cho phát triển

du lịch nói chung và DLST nói riêng. Điều này được thể hiện ở giá trị của các tài nguyên thiên nhiên còn tương đối hoang sơ, hệ sinh thái phong phú, tính đa dạng sinh học cao, môi trường chưa bị ô nhiễm, lao động địa phương dồi dào, cần cù và chịu khó. Giao thông đi lại dễ dàng, thông tin nhanh chóng. Giá trị các tài nguyên nhân văn làm cho sản phẩm DLST trở nên đa dạng và phong phú hơn bởi sự kết hợp của DLST và du lịch văn hoá.

Tuy nhiên việc phát triển DLST ở Ninh Bình còn có một số tồn tại, hạn chế:

- Chưa có sản phẩm DLST hoàn chỉnh theo đúng khái niệm DLST và thành phần cấu thành sản phẩm của nó. Người ta gọi nó là sản phẩm DLST vì trong mỗi loại dịch vụ, hàng hoá du lịch ở đây có đôi chút dáng dấp và một vài khía cạnh của DLST.

- DLST mới chỉ dừng lại bởi các tên gọi theo nhận thức cảm tính của nhà kinh doanh và trên các văn bản, quy hoạch báo cáo của cơ quan quản lý Nhà nước về du lịch ở Ninh Bình.

- Quy hoạch và đầu tư vào du lịch ở Ninh Bình hiện nay là chưa thích hợp khi mà đại bộ phận khách du lịch đến các điểm du lịch của Ninh Bình ít hoặc không tiêu dùng các sản phẩm dịch vụ lưu trú. Trong khi đó phần lớn các dự án đầu tư đều hướng vào xây dựng khách sạn, nhà nghỉ và nhà hàng phục vụ ăn uống. Mặt khác sự đầu tư này tại các khu DLST, điển hình là ngay tại khu du lịch Vân Long chủ đầu tư đã cho xây hẳn một một khu nhà hàng mang đậm kiến trúc Huế. Hoặc chủ đầu tư ở khu quần thể hang động Tràng An chưa phù hợp với tôn chỉ, mục tiêu của thể loại du lịch này, chưa đáp ứng được tính nhạy cảm cao của môi trường cả về các hoạt động khai thác và hệ thống cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ. Quy hoạch và các dự án đầu tư ở Ninh Bình đều nói đến DLST nhưng người ta chưa thực sự hiểu biết về DLST và các yếu tố cấu thành sản phẩm DLST. Theo tôi các dự án đang triển khai hiện nay thực sự là các dự án theo du lịch đại trà truyền thống, du lịch hướng vào thiên nhiên chứ không phải là DLST theo đúng bản chất của DLST và yêu cầu đối với sản phẩm của loại hình du lịch này.

- Với các giá trị tiềm năng của tài nguyên du lịch thì nổi lên có vườn quốc gia Cúc Phương và khu bảo tồn Vân Long là có thể đầu tư quy hoạch để trở thành