Giá trị văn học trong tác phẩm của Thiền phái Trúc Lâm

		Tại đây sư đại ngộ, rồi trở về chỗ ngài Hoàng	lộ,
		Bá và được ấn khả. Khi dẫn dắt học, sư thường	Niêm
		dùng tiếng hét để hiển bày giáo nghĩa Thiền.	tung
		Người đời gọi là “cây gậy Đức Sơn, tiếng hét	kệ,
		Lâm Tế.	Chí
		Lâm Tế ngữ lục và Cảnh Đức truyền đăng lục.	tâm
		Ngài Lâm Tế tức thiền sư Nghĩa Huyền (? -	phát
		866) tu ở bên sông Hô Đà, Trấn Châu, là Tổ Thiền phái Lâm Tế, dòng Lâm Tế này xuất phát từ Hoài Nhượng, phương pháp truyền giáo	nguyện, Tụng cổ
		là quát. Lâm Tế đề ra thuyết tam huyền, tam
		yếu. Ngài cũng là một vị Tổ nổi tiếng, có ảnh
		hưởng sâu rộng trong Thiền tông.
27	Linh Sôn	2	Kinh Diệu pháp Liên Hoa; có đề cập khi Phật	Phổ	Trần
	(Núi Linh		thành đạo đến núi Linh Sơn giảng kinh này.	thuyết	Thái
	Sôn)		Theo Từ điển Phật học Huệ Quang núi Linh Sơn là nơi diễn ra pháp hội. Có hai thuyết: 1. Pháp hội lúc Phật diễn thuyết kinh Pháp	hướng thượng nhất	Tông, Huyền Quang
			Hoa. Pháp Hoa khoa chú (vạn tục 48, 355 hạ)	lộ,
			ghi “Kinh Diệu pháp Liên hoa được thuyết trong	Vònh
			hội Linh Sơn vào thuở lâu xa Thế Tôn từng	Vân
			giảng nói”.	Yên tự
			2. Theo kinh Đại Phạm Thiên vương vấn Phật	phú
			quyết nghi thuở xưa, trong hội Linh Sơn, đức
			Phật Thích Ca cầm một hoa sen đưa lên trước
			hội chúng, Ca Diếp mỉm cười, Phật liền phó
			chúc cho ngài Chính pháp nhãn tạng.
28	Thiếu thất (Một ngọn phía tây	5	Là ngọn núi nằm ở phía Tây bắc huyện Đăng Phong, tỉnh Hà Nam Trung Hoa. Núi cao 2752 mét, phía dưới chân núi có thạch thất, đồng thời	Phổ thuyết hướng	Trần Thái Tông

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 399 trang tài liệu này.

núi Trung		có 36 ngọn như Triệu Nhạc, Vọng Lạc, Thái	thượng	,Tuệ
Nhạc, Hà		Dương, Thiếu Dương….Vua Hiếu Văn Đế đời	nhất	Trung
Nam)		Nguỵ có xây chùa ở phía Bắc chân núi Thiếu	lộ,	,Trần
		Thất để cúng dường thiền sư Phật Đà người	Tụng	Nhân
		Thiên Trúc. Đó là chùa Thiếu Lâm. Về sau	Thánh	Tông
		ngài Bồ Đề Đạt Ma, Huệ Khả đều có trụ trì ở	Tông
		đây. Thiền pháp rất hưng thịnh. Theo Thiền sử	đạo
		Trung Hoa, tại ngôi chùa Thiếu Lâm này, Đạt	học,
		Ma ngồi quay mặt vào vách trong 9 năm để	Trừu
		truyền pháp cho Huệ Khả. Người đời thường	trần
		gọi Ngài là Bích quán Bà la môn. Các tác phẩm nói về Pháp môn tu hành của ngài là: Thiếu thất lục môn tập, Đạt Ma hoà thượng tuyệt quán luận, Thiền môn nhiếp yếu, Thiếu thất Dật thư, Thích Bồ Đề Đạt Ma Vô Tâm luận, …. Sử dụng từ điển này là thường được dùng để chỉ cội nguồn của tông phái Thiền.	ngâm, Hoạ Hưng Trí thượng hầu, Cư trần
			lạc
			đạo
			phú
29	Di Lặc	2	Kinh Diệu pháp Liên Hoa có đề cập Di Lặc đến	Phổ	Trần
	(Bồ tát Di		nghe Phật giảng kinh Pháp Hoa. Di Lặc là vị	thuyết	Thái
	Lặc)		Bồ tát Nhất sinh bổ xứ được đức Phật thụ ký	hướng	Tông
			thành Phật ở tương lai. Theo kinh Di Lặc thượng	thượng	,Trần
			sinh và kinh Di Lặc hạ sinh, thì ngài xuất thân	nhất	Nhân
			từ gia đình Bà La Môn, sau làm đệ tử Phật,	lộ, Cư	Tông
			dùng thân Bồ tát trụ ở cõi trời Đâu Suất thuyết	trần
			pháp giáo hoá cõi trời này. Vì lòng thương	lạc
			tưởng chúng sinh, nên không ăn thịt chúng sinh	đạo
			từ lúc mới phát tâm, do nhân duyên ấy ngài còn	phú

		có tên là Từ Thị.
30	Hắc Sơn (Địa ngục có tên là Hắc Sơn)	2	Kinh Địa Tạng, Thuỷ Sám có nói về cảnh giới địa ngục. Nơi thụ khổ của chúng sinh tạo các ác nghiệp. Tuỳ theo ác nghiệp của chúng sinh mà có tên gọi khác nhau như Bát đại địa ngục, Nê lê, Hắc sơn… Theo luận Câu xá 11, ở phía Bắc của Nam Thiệm Bộ Châu, có 3 lớp Hắc Sơn. Nơi ấy tối tăm, là chỗ của ác quỷ. Thiền tông mượn điển từ này dụ cho sự chấp trước và chỉ cho sự đoạ lạc của chúng sinh nên sa vào hang tối của Hắc sơn không còn cách nào ra được.	Phổ thuyết hướng thượng nhất lộ, Toạ Thiền luận	Trần Thái Tông
31	Phổ Hiền (Bồ tát Phổ Hiền)	1	Là vị Bồ tát cưỡi voi trắng hầu bên phải đức Phật Thích Ca, một trong 4 đại Bồ tát của Phật. Giáo Đại thừa. Bồ tát Phổ Hiền biểu thị cho Lý, Định, Hạnh, cùng nói lên sự viên mãn về lý trí, định, huệ, hạnh chứng của Như lai. Ngài Văn Thù và Phổ Hiền là 2 vị thượng thủ giúp Phật thuyết pháp độ sinh. Vì thân tướng và công đức của Bồ tát Phổ Hiền bao trùm tất cả, thuần nhất điều thiện, nên gọi là Phổ Hiền. Danh từ Phổ Hiền xuất hiện đầu tiên trong kinh Tam mạn đồ la Bồ tát, sau thấy nhiều trong các kinh mà hình thành một tín ngưỡng phổ biến. Theo phẩm Phổ Hiền khuyến phát, kinh Pháp Hoa, Bồ tát Phổ Hiền cưỡi voi trắng 6 ngà, bảo vệ hành giả tu Pháp Hoa và có đề cập Ngài Phổ Hiền, hiện thân tuyên dương Phật pháp.	Phổ thuyết hướng thượng nhất lộ	Trần Thái Tông
32	Nê ngưu ( trâu đất)	4	Theo Truyền đăng lục ghi, một hôm Động Sơn hỏi hoà thượng Long Sơn, ngài thấy đạo lý gì mà trú trì ở núi này. Long Sơn đáp, ta chỉ thấy 2	Phổ thuyết hướng	Trần Thái Tông

		con trâu đánh nhau rồi chạy xuống bể. Từ bấy	thượng	,Tuệ
		giờ đến nay không thấy tin tức gì.	nhất	Trung
		Trong Thiền môn hay sử dụng điển này để ngụ	lộ,
		ý con người cũng như mọi chúng sinh hiện hữu	Niêm
		ở cõi đời đều có chân tâm, bản tính vốn thanh	tụng
		tịnh. Nhưng khi con người tiếp xúc với đời, 6	kệ,
		căn tiếp xúc 6 trần, tâm đắm nhiễm, mãi mê,	Thủ nê
		quên hẳn đường về và đánh mất mà không tìm	ngưu,
		lại được.	Nhập
			trần
33	Vónh Gia thiền sư (Thiền sư Vĩnh Gia)	1	Theo Chứng đạo ca, Vĩnh Gia tập; thiền sư Vĩnh Gia, người Ôn Châu, Trung Hoa, chuyên nghiên cứu Tam tạng, tinh thông về chỉ quán của Thiên Thai. Ông họ Đài từng tham vấn Lục Tổ, nghe Tổ nói đã giác ngộ, chỉ ngụ lại một đêm rồi ra đi, thời đó gọi ông là Nhất Túc Giác. Sau đó, ông trở về Ôn Giang, người theo học rất đông, có hiệu là Chân Giác Đại sư.	Niệm Phật luận	Trần Thái Tông
34	Nhượng	1	Theo kinh Pháp Bảo Đàn, Hồi Nhượng là học	Toạ	Trần
	thiền sư		trò giỏi của Huệ Năng, tu ở núi Nam Nhạc, còn	thiền	Thái
	(Thiền sư		có tên là Nam Nhạc. Là Tổ của dòng Tào Khê.	luận	Tông
	Hoài		Ngài có công trong việc phát triển đạo Thiền.
	Nhượng)
35	Khứu trì	2	Theo hoà thượng Phúc Điền, Phật thoại có kể	Giới	Trần
	liên địa		một tỳ kheo đi qua ao sen, hoa đang nở rộ,	thâu	Thái
	thần		hương thơm toả ngát. Trước mùi thơm hấp dẫn	đạo,	Tông
	thượng ha		của hoa, vị Tỳ kheo dừng lại ngửi hoa bị vị	Sám
	(Ngửi sen		Thần mắng là đồ Tỳ kheo xấu xa, không về	hoái tò
	ao thần		chùa ngửi hương lại ngửi trộm mùi hoa của	căn tội
	đất rày la)		người khác.
36	Thất bộ	1	Theo Huyền sử Phật thì cho rằng Thế Tôn lúc	Niêm	Trần

chu hành chỉ thiên hạ (Bảy bước dạo quanh chỉ trời đất)		đản sinh, Ngài liền bước bảy bước, một tay chỉ lên trời, một tay chỉ dưới đất, nói “Thiên thượng địa hạ, duy ngã độc tôn.” (Trên trời dưới đất, mình ta là độc tôn).	tụng kệ	Thái Tông
37	Thế Tôn	1	Ca Diếp là học trò thượng thủ của Phật, được	Niêm	Trần
	niêm hoa,		Phật truyền y bát, là vị Tổ thứ nhất trong 28 đời	tụng	Thái
	Ca Diếp		Tổ ở Thiên Trúc. Theo truyền thuyết, trong một	kệ	Tông
	phá nhan		lần thuyết pháp, Thế Tơn giơ cành hoa sen lên,
	vi tiếu		các học trò ngơ ngác thì Ca Diếp mỉm cười.
	(Thế Tôn		Phật biết Ca Diếp giác ngộ. Theo Vân Sơn pháp
	cầm hoa		hội lục thì cho rằng chuyện Ca Diếp nhìn Thế
	sen đưa		Tôn nâng hoa mà mỉm cười lĩnh hội Thiền chỉ.
	lên, Ca		Về sau thành ngữ này chỉ phương thức truyền
	Diếp nét		thụ đặc biệt của Thiền tông “Tuy ngũ tông tiếp
	mặt rạng		nhân cơ dụng bất đồng, vô phi phát minh Thế
	rỡ mỉm		Tôn niêm hoa nhất trước tử, trực chỉ nhân tâm,
	cười)		kiến tính thành Phật.” (Tuy năm tông cơ dụng
			khác nhau trong việc tiếp dẫn học nhân, nhưng
			không ngoài việc làm sáng tỏ thêm cử chỉ nâng
			hoa Thế Tơn, giúp trực chỉ nhân tâm, kiến tính
			thành Phật.).
38	Văn Thù	1	Theo Phật thoại, nói về Văn Thù, tức là ngài	Niêm	Trần
	Bồ tát (Bồ		Văn thù sư lỵ, Mạn thù thất lỵ, phiên âm tiếng	tụng	Thái
	tát tiêu		Phạn Mânjuri, có nghĩa là đức tốt lành, điều tốt	kệ	Tông
	biểu cho		lành, là vị Bồ tát đứng đầu các vị Bồ tát, có đến
	trí tuệ –		108 tên và tiêu biểu cho trí tuệ nên còn gọi là
	đại trí)		Đại Giác. Ngài thường ngồi trên sư tử tuỳ
			duyên ứng hiện độ chúng sinh.
39	Võng	1	Kinh Kim cương Giới mạn trà la của Mật tông	Niêm	Trần

Minh (Boà		đề cập Ngài Võng Minh là một trong năm vị	tụng	Thái
tát Võng		Tôn giả. Ngài cũng là một vị Phật, khi nghe	kệ	Tông
Minh)		Phật Thích Ca giảng kinh A Di Đà, ngài đã tỏ
		lời khen và khuyên chúng sinh nên tin theo kinh
		đó.
40	Đại Quy	4	Theo Trung Hoa Thiền tông, thiền sư Quy Sơn	Niêm	Trần
	(Thiền sư		đời Đường, quê Phúc Châu, họ Triệu tên là	tụng	Thái
	Quy Sôn		Linh Hựu (771 – 853), học trò Hoài Hải. Ông	kệ,	Tông
	đời		trú trì ở núi Quy Sơn thuộc Đàm Châu, Hồ Nam	Phóng	, Tuệ
	Đường)		bảy năm nên có tên là Quy Sơn. Ông thuộc thế	cuoàng	Trung
			hệ thứ ba dòng Tào Khê, cùng học trò là Tuệ	ngâm,
			Tịch (tức Ngưỡng Sơn) lập ra tông phái Quy	Ñoái
			Ngưỡng, tông này rất nổi tiếng trong rừng	cô,
			Thiền Trung Hoa.	Tụng
				cổ
41	Nam	2	Lâm Tế ngữ lục có nói về Ngài Nam Tuyền quê	Niêm	Trần
	Tuyền		ở Trịnh Châu, người từng khai mở sự giác ngộ	tụng	Thái
	(Thiền sư		cho Lâm Tế. Theo Ngũ đăng hội nguyên, một	kệ,	Tông
	Phổ		hôm ông lên giảng đường nói với chúng sinh	Ñoái cô	,Tuệ
	Nguyện)		“Lão tăng bán mình đây, có ai mua thì mua”.		Trung
			Một môn tăng nói “Tôi mua”. Ông bảo ‘Giá
			bán không đắt, không rẻ, sao mua được?”. Môn
			tăng im lặng.
42	Hiện Tử	1	Theo Ngũ đăng hội nguyên, Hiện Tử là một hồ	Niêm	Trần
	hoà		thượng ở phủ Kinh triệu, không rõ quê quán,	tụng	Thái
	thượng		không ở nơi nào nhất định. Không kể mùa đông	kệ	Tông
	(Hoà		hay mùa hè, ông chỉ mặc một chiếc áo cà sa,
	thượng		thường men theo bờ sông bắt trai hến ăn nên
	Hiện Tử ở		quanh vùng gọi là hồ thượng Hiện Tử.
	Kinh
	Triệu)

Vơ Nghiệp Quốc sư (Thiền sư Vô Nghiệp với thiền ngữ “Mạc vọng tưởng”)	1	Là danh tăng và thiền sư nổi tiếng trong giới Thiền Trung Hoa. Theo Vô Nghiệp Quốc sư quảng lục, ngài có pháp tự Mã Tổ Đạo Nhất và chỉ nói “Mạc vọng tưởng”, chớ có vọng tưởng và hệ luỵ các dục ở đời. Thiền ngữ này gắn liền với tên tuổi của Thiền sư. Khi nói đến Thiền sư là nói đến Thiền ngữ này. Điển này nói những ai không còn tạo nghiệp nữa thì sẽ được giải thoát, an lạc	Niêm tụng kệ	Trần Thái Tông
44	Thạch Đầu (Hoà thượng Hy Thiên)	3	Tức là Thạch Đầu Hy Thiên (700 – 790), người Đoan Châu, Trung Hoa, là học trò của thiền sư Hành Tư thuộc dòng Thanh Nguyên. Trên núi Hành Sơn thuộc tỉnh Hà Nam có khối đá hình dáng như một toà đài, ông kết am ở trên đó trú trì, vì vậy gọi ông là Thạch Đầu. Ông có tác phẩm Tham đồng khố rất nổi tiếng, có ảnh hưởng lớn trong giới Thiền Trung Hoa.	Niêm tụng kệ, Phóng cuồng ngâm, Cư trần lạc đạo	Trần Thái Tông, Tuệ Trung ,Trần Nhân Tông
45	Lư Lăng	2	Thiền ngữ được rút ra từ điển cố mà một nhà sư	Niêm	Trần
	mễ giá		hỏi hoà thượng Tư về đại ý Phật pháp. Tư đáp	tụng	Thái
	(Giá gạo		“Giá gạo ở Lư Lăng ra sao? Nhà sư không biết,	kệ,	Tông
	Lư Lăng)		đành thú nhận “Không thể lường tính được”. Ý	Cư	,Trần
			hoà thượng Tư muốn nói Phật pháp huyền diệu	trần	Nhân
			khó lường như giá gạo ở chợ Lư Lăng, không	lạc	Tông
			thể nói một cách chắn chắn được. Do đó, người	đạo
			học phải lấy cái tâm thành mà lĩnh hội chứ	phú
			không thể suy lường tính toán được. Hoà thượng
			Tư chính là thiền sư Hành Tư, hiệu Thanh
			Nguyên, học trò Tuệ Năng, người mở đầu phái
			Thanh Nguyên.

Điển này cũng có một xuất xứ nữa, đó là thiền sư Nguyệt Luân, hiệu Hoàng Sơn (đời thứ 5, phái Thanh Nguyên), một hôm yết kiến thiền sư Thiện Hội. Thiện Hội hỏi “Thầy người xứ nào?” Đáp “Người xứ Mân Trung”. Hỏi “Có biết lão tăng không”. Đáp “Hoà thượng có biết đệ tử không?” Thiện Hội bảo “Nếu không biết thì tiền thầy giày cỏ cho lão tăng, rồi lão tăng sẽ trả giá gạo Lư Lăng cho thầy”. Đáp “Thế thì chẳng biết. Hoà thượng cũng không hiểu giá gạo Lư lăng là bao nhiêu?” Thiện Hội khen “Thực là con sư sử, giỏi biết kêu rống”. Rồi vào

nhà truyền pháp ấn cho ông.

Mã nhĩ (Tai ngựa)

Theo hoà thượng Phúc Điền, ngày xưa có một người chăn ngựa nằm ngủ trên hiên chùa. Lúc ấy có một thiền sư đang tụng kinh Kim cương đến câu “Nhất thiết hữu vi pháp như mộng huyễn bào ảnh (Tất cả các pháp hữu vi trên thế thế gian đều như bóng bọt nước, mơ huyễn). Người chăn ngựa chợt dõng tai nghe, nhưng anh chỉ có nghe một tai, còn một tai kia anh mải lắng nghe tiếng ngưa hí. Sau anh chăn ngựa thác sinh làm Thái tử, chịu nghiệp báo còn lại một tai ngựa. Theo điển cố này thì tác giả nói đến nghiệp báo của người nghe kinh mà lòng còn vướng đến chuyện thế gian. Nhưng Thái Tông chỉ muốn nói người đời lười nhác, ngu tối,

nghe kinh chẳng hiểu gì, họ là tai trâu tai ngựa.

Sám hối nhĩ căn tội

Trần Thái Tông

Khánh Hỉ (Tôn giả

Theo Thập đại đệ tử Phật, Khánh Hỉ là Tôn giả Khánh Hỉ, tên tiếng Phạn là Ananda, phiên âm

Chí tâm

phát

Trần Thái