Định hướng phát triển các điểm, tuyến du lịch sinh thái của tỉnh Nghệ An

DANH MỤC CÁC BẢNG‌

Bảng 1.1. Bảng điểm tổng hợp các chỉ tiêu đánh giá tiềm năng thu hút khách

du lịch của điểm DLST 25

Bảng 1.2. Bảng điểm tổng hợp các chỉ tiêu đánh giá tiềm năng khai thác của điểm DLST 30

Bảng 1.3. Đánh giá mức độ ưu tiên đầu tư phát triển dựa trên mối tương quan giữa tiềm năng thu hút và tiềm năng khai thác của các điểm DLST 31

Bảng 1.4. Bảng điểm tổng hợp các chỉ tiêu đánh giá tuyến DLST 33

Bảng 2.1. Tổng thu nhập quốc dân GDP theo giá năm 1994 tỉnh Nghệ An

giai đoạn 2006 – 2010 43

Bảng 2.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Nghệ An giai đoạn 2006 – 2010 44

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 164 trang tài liệu này.

Bảng 2.3. Lực lượng lao động của tỉnh Nghệ An giai đoạn 2006 - 2010 46

Bảng 2.4. Danh mục thực vật có mạch ở VQG Pù Mát 50

Bảng 2.5. Số lượng loài thực vật quý hiếm của VQG Pù Mát được ghi trong

sách đỏ 50

Bảng 2.6. Danh mục các loài động vật ở Vườn quốc gia Pù Mát 51

Bảng 2.7. Nhóm động vật quý hiếm ở VQG Pù Mát 52

Bảng 2.8. Danh mục khu hệ động vật Khu BTTN Pù Huống 54

Bảng 2.9. Bảng tổng hợp kết quả đánh giá tiềm năng thu hút khách du lịch

các điểm DLST các tỉnh Nghệ An 82

Bảng 2.10. Bảng tổng hợp kết quả đánh giá tiềm năng khai thác các điểm DLST tỉnh Nghệ An 83

Bảng 2.11. Bảng đánh giá tổng hợp mức độ ưu tiên đầu tư phát triển dựa trên

mối tương quan giữa tiềm năng thu hút và tiềm năng khai thác 84

Bảng 2.12. Kết quả đánh giá các tuyến DLST tỉnh Nghệ An 85

Bảng 2.13. Tổng sản phẩm quốc dân (GDP) của tỉnh và của ngành du lịch Nghệ An theo giá so sánh năm 1994 giai đoạn 2006 – 2010 90

Bảng 2.14. Hiện trạng khách du lịch ở VQG Pù Mát thời kỳ 2006-2010 96

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ‌

Biểu đồ 2.1. Hiện trạng khách du lịch đến Nghệ An giai đoạn 2006 – 2011 88

DANH MỤC CÁC HÌNH‌

Sơ đồ 1.1. Khái niệm và vị trí của loại hình DLST Hình 2.1. Bản đồ hành chính tỉnh Nghệ An

Hình 2.2. Bản đồ phân bố tài nguyên DLST tỉnh Nghệ An

Hình 3.1. Sơ đồ định hướng phát triển các điểm DLST tỉnh Nghệ An

Hình 3.2. Sơ đồ định hướng phát triển các tuyến DLST nội tỉnh tỉnh Nghệ An

Hình 3.3. Sơ đồ định hướng phát triển các tuyến DLST quốc tế và liên tỉnh tỉnh Nghệ An

1. Tính cấp thiết của đề tài‌‌‌

MỞ ĐẦU

Du lịch ngày nay đã trở thành một ngành kinh tế quan trọng, được ví như là: “ngành công nghiệp không khói”, “con gà đẻ trứng vàng”…. và đang hướng đến xu hướng phát triển bền vững. Vì vậy, ở những quốc gia có tiềm năng phát triển DLST đang ngày càng quan tâm đầu tư đến loại hình du lịch này.

DLST là hoạt động du lịch mới phát triển một vài thập kỷ gần đây và đang trở thành một xu hướng tích cực để đảm bảo sự phát triển du lịch bền vững gắn liền với việc bảo tồn thiên nhiên và môi trường, các giá trị nhân văn giàu bản sắc văn hóa của mọi dân tộc, thông qua việc giáo dục nhận thức của xã hội, của cộng đồng.

Nghệ An được xác định là tỉnh có tiềm năng phát triển du lịch nói chung và DLST nói riêng với hơn 1.000 di tích lịch sử, trong đó có 131 di tích được xếp hạng quốc gia; 82km bờ biển với nhiều bãi tắm đẹp như Cửa Lò, Bãi Lữ, Cửa Hiền, Quỳnh Phương,…. Có 12.000 km2 rừng núi ở phía tây với nhiều khu rừng nguyên sinh đáp ứng nhu cầu du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, leo núi... như Vườn quốc gia Pù Mát, khu bảo tồn rừng nguyên sinh Pù Hoạt, khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống. Bên cạnh đó, sự quần tụ các dân tộc anh em đã tạo nên bức tranh văn hóa đặc trưng, mang đậm bản sắc truyền thống của các dân tộc bản địa như Thái, Ðan Lai, Khơ Mú.... Ngoài ra, các địa phương ven biển cũng có nhiều nét văn hóa đặc sắc, những

nghề truyền thống hay những làn điều hò mái đẩy nhịp nhàng,… Đây là tiền đề để hình thành các điểm, tuyến DLST của tỉnh.

Để đảm bảo sự phát triển bền vững của du lịch Nghệ An, DLST là loại hình cần được đẩy mạnh phát triển trên cơ sở khai thác hợp lý các thế mạnh của tài nguyên du lịch tỉnh. Trong đó, cần chú ý tới việc phát triển DLST theo lãnh thổ nói chung và tổ chức các điểm, tuyến DLST nói riêng.

Trước yêu cầu của sự phát triển du lịch trong thời kỳ mới, việc hình thành và hoạt động của các điểm, tuyến DLST ở Nghệ An đã được thực hiện và bước đầu đã thu hút được khách du lịch cả trong nước và quốc tế. Trong thời gian qua các tuyến, điểm DLST đã đóng góp không nhỏ vào quá trình phát triển du lịch của tỉnh, nhưng

thực tiễn phát triển cũng đã chỉ ra nhiều vấn đề cần được sớm giải quyết: Phần lớn các điểm, tuyến du lịch được hình thành một cách tự phát, chưa khai thác hết được tiềm năng của tài nguyên du lịch, ít có khả năng cạnh tranh trong khu vực, thiếu sức thu hút đối với khách du lịch.

Xuất phát từ tình hình đó, đề tài: “Định hướng phát triển các điểm, tuyến du lịch sinh thái của tỉnh Nghệ An” đã được tiến hành.

2. Mục tiêu, nhiệm vụ và giới hạn của đề tài‌

2.1. Mục tiêu của đề tài

Trên cơ sở nghiên cứu tiềm năng phát triển DLST để xây dựng định hướng phát triển các điểm, tuyến DLST nhằm góp phần đẩy mạnh du lịch tỉnh Nghệ An đạt hiệu quả tốt nhất.

2.2. Nhiệm vụ của đề tài

- Tổng quan một số vấn đề lý luận về điểm, tuyến du lịch và DLST để vận dụng vào việc nghiên cứu một địa bàn cụ thể

- Phân tích, đánh giá tiềm năng phát triển các tuyến, điểm DLST ở Nghệ An, rút ra những thuận lợi và khó khăn trong việc phát triển DLST của tỉnh

- Xây dựng định hướng khai thác và đề xuất một số giải pháp phát triển các điểm, tuyến DLST nhằm khai thác có hiệu quả tài nguyên DLST ở Nghệ An

2.3. Giới hạn đề tài

Về nội dung: Tiềm năng, thực trạng, định hướng và giải pháp phát triển các tuyến, điểm DLST tỉnh Nghệ An

Về không gian: Địa bàn tỉnh Nghệ An. Tuy nhiên, du lịch có tính tổng hợp và liên vùng nên đề tài còn xem xét nghiên cứu DLST Nghệ An trong mối quan hệ với các tỉnh lân cận.

Về thời gian: Hiện trạng hoạt động du lịch Nghệ An giai đoạn 2000 –2011 và định hướng phát triển các tuyến, điểm DLST giai đoạn 2012 – 2020

3. Lịch sử nghiên cứu đề tài‌

3.1. Lịch sử nghiên cứu đề tài trên thế giới

Hoạt động DLST được quan tâm nghiên cứu từ những năm cuối của thập niên 1980. Đã có nhiều tổ chức quốc tế như UNWTO (Tổ chức du lịch thế giới), IUCN (Tổ chức bảo tồn thiên nhiên quốc tế), WW (Quỹ quốc tế về bảo vệ thiên nhiên) đã giải quyết các vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển du lịch sinh thái.

Bên cạnh đó, từ những năm cuối của thế kỷ trước cũng đã có những công trình nghiên cứu đề cập trực tiếp đến tuyến, điểm du lịch và DLST như:

- “Nghiên cứu sức chứa và sự ổn định của các điểm du lịch” của Kadaxki (1972), Sepfer (1973). Đây là công trình đầu tiên đưa ra các khung đánh giá quy chuẩn về tiêu chí sức chứa của một điểm du lịch, nó trở thành công cụ cơ sở cho việc xây dựng các tiêu chuẩn đánh giá các tiềm năng các điểm du lịch về sau.

- “Nghiên cứu xác định các tuyến điểm du lịch giữa biên giới Ba Lan và Đức” (Tổ chức ICURP, 1994) của tác giả Lechoslaw Czernic, Halina, Orlinska (Ba Lan) và Edfrank (Hà Lan). Tài liệu đã phân tích các điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã hội có tác động đến du lịch, phương pháp xác định các tuyến, điểm du lịch cũng như việc bảo vệ môi trường trên quan điểm phát triển du lịch bền vững.

- “Du lịch sinh thái - Hướng dẫn cho các nhà lập kế hoạch và quản lý” (Hiệp hội DLST – North Benning ton – Vermont, 1999).

Đây là những tài liệu hết sức quý giá làm cơ sở để tiếp tục nghiên cứu về lĩnh vực DLST.

3.2. Lịch sử nghiên cứu đề tài ở Việt Nam

Hoạt động DLST là một lĩnh vực mới mẻ, các nghiên cứu chủ yếu tập trung vào các vấn đề lý luận; những nghiên cứu cho các địa bàn cụ thể còn ít, thể hiện:

- “ Cơ sở khoa học cho việc xác định các tuyến, điểm du lịch” của Phạm Trung Lương (chủ biên) - Viện nghiên cứu phát triển du lịch (Hà Nội, 1998) đề cập đến cơ sở khoa học cho việc xác định các tuyến, điểm du lịch và kết quả ứng dụng đối với phát triển các loại hình du lịch ở Hà Nội và phụ cận.

-“Hội thảo về nghiên cứu phát triển DLST với phát triển bền vững ở Việt Nam” ( Tuyển tập báo cáo của Viện nghiên cứu phát triển du lịch, Hà Nội, 1998) đã đưa ra một số vấn đề về cơ sở khoa học phát triển DLST ở Việt Nam, phát triển DLST theo quan điểm phát triển bền vững trên cơ sở tài nguyên môi trường tự nhiên, DLST nhân văn và giáo dục.

- “DLST - Những vấn đề lý luận và thực tiễn ở Việt Nam” của Phạm Trung Lương (Hà Nội, 2002) nêu rõ cơ sở lý luận về du lịch sinh thái, tiềm năng và hiện trạng phát triển du lịch sinh thái, đưa ra những định hướng và giải pháp phát triển DLST ở Việt Nam.

- “Điều tra và đánh giá tiềm năng lãnh thổ phục vụ quy hoạch phát triển DLST tỉnh Quảng Trị” của Trương Quang Hải (Hà Nội, 2006).

- “Tuyến, điểm du lịch Việt Nam” của Bùi Thị Hải Yến (Hà Nội, 2006) đề cập đến điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của các vùng du lịch Việt Nam, xác định một số tuyến du lịch của vùng.

Bên cạnh đó nhiều luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ gần đây cũng đã thực hiện về đề tài DLST như:

- “Cơ sở khoa học cho việc định hướng phát triển DLST ở vườn quốc gia Cúc Phương” của Nguyễn Thị Sơn (2000), luận án tiến sĩ Địa lý, Hà Nội.

- “Tiềm năng và định hướng chủ yếu phát triển DLST trên địa bàn Thừa Thiên Huế” của Nguyễn Quyết Thắng (2004), luận văn thạc sĩ Kinh tế, Huế.

- “Thực trạng và giải pháp phát triển DLST vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng” của Đoàn Thị Sâm (2004), luận văn thạc sĩ Địa lý, Huế.

- “Nghiên cứu tiềm năng phục vụ định hướng phát triển các điểm, tuyến du lịch sinh thái tỉnh Quảng Nam” của Thái Thị Thảo Chi (2010), luận văn thạc sĩ khoa học Địa lý, trường Đại học khoa học – Đại học Huế, Huế.

- “Cơ sở khoa học của việc xác định các điểm, tuyến du lịch Nghệ An”, của Nguyễn Thế Chinh (1995), luận án phó tiến sĩ khoa học địa lý – địa chất, trường Đại học sư phạm Hà Nội, Hà Nội.

3.3. Lịch sử nghiên cứu đề tài ở tỉnh Nghệ An

Du lịch nói chung và DLST nói riêng ở Nghệ An là vấn đề đã được đề cập nhiều trong các công trình nghiên cứu của các nhà khoa học. Tuy nhiên, các công trình này nhìn chung mới chỉ đề cập một cách khái quát nhất các vấn đề liên quan đến phát triển du lịch Nghệ An nói chung và DLST trên địa bàn tỉnh nói riêng mà chưa đề cập đến các vấn đề cụ thể trong việc đánh giá tiềm năng, thực trạng và giải pháp cho sự phát triển của các điểm, tuyến DLST trong từng giai đoạn cụ thể.

4. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu‌

4.1. Các quan điểm nghiên cứu

4.1.1. Quan điểm hệ thống

Du lịch được xem là một hệ thống được hình thành từ những phân hệ như phân hệ du khách, phân hệ tài nguyên du lịch, phân hệ cán bộ phục vụ và phân hệ các công trình kỹ thuật phục vụ du lịch

Với quan điểm hệ thống giúp chúng ra nắm bắt và điều khiển được hoạt động của mỗi phân hệ nói riêng và toàn bộ hệ thống du lịch nói chung.

Bên cạnh đó, nghiên cứu vấn đề phát triển du lịch thì phải xem xét trong mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau giữa các yếu tố tự nhiên, kinh tế - xã hội trong phạm vi lãnh thổ của tỉnh và cả trong tổng thể nền kinh tế quốc dân nước ta.

Khi nghiên cứu DLST tỉnh Nghệ An, phải đặt trong mối quan hệ với vùng du lịch Bắc Bộ, tiểu vùng du lịch Nam Bắc Bộ cũng như cả nước. Bên cạnh đó, tác giả còn đi vào phân tích tình hình phát triển du lịch tỉnh Nghệ An trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội chung của tỉnh cũng như đất nước.

4.1.2. Quan điểm lãnh thổ

Đây là quan điểm mang tính chất đặc trưng của khoa học Địa lý. Đề tài được đặt trong bối cảnh không gian cụ thể của nền kinh tế – xã hội tỉnh Nghệ An và xa hơn nữa là tiểu vùng Bắc Trung Bộ. Trong đó lại xem xét các mối quan hệ lãnh thổ giữa các huyện trong nội bộ tỉnh, từ đó xác lập ra các tuyến du lịch liên huyện trong tỉnh. Bên cạnh đó, còn xác lập mối quan hệ lãnh thổ giữa các tỉnh như với Hà Tĩnh, Quảng Bình, Hà Nội,… để xác lập các tuyến du lịch liên tỉnh, liên vùng.

Bên cạnh đó, sự phân bố tài nguyên du lịch lại rất khác nhau theo lãnh thổ. Mỗi địa phương, mỗi vùng lãnh thổ sẽ có những đặc trưng riêng về tài nguyên du lịch, ....Vì vậy, định hướng phát triển không gian DLST cần phải dựa trên vị trí địa lý cũng như các đặc điểm về tự nhiên và tài nguyên du lịch tự nhiên; dựa trên các đặc điểm về dân cư, dân tộc và tài nguyên du lịch nhân văn; dựa trên các điều kiện về kinh tế - xã hội và hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển du lịch, dựa trên sự phân bố tài nguyên... của các vùng lãnh thổ trong và ngoài vùng nghiên cứu.

4.1.3. Quan điểm tổng hợp

Du lịch là một ngành kinh doanh tổng hợp, liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực hoạt động khác nhau. Quan điểm tổng hợp cho phép nhận thức đầy đủ các mối quan hệ phụ thuộc và quy định lẫn nhau giữa các đối tượng, các phần tử, các quá trình diễn ra trong hoạt động du lịch trên một không gian và thời gian nhất định.

Mặt khác hiệu quả của ngành du lịch đưa lại cũng mang tính tổng hợp như hiệu quả kinh tế - xã hội – môi trường và sinh thái. Do đó, trong quá trình nghiên cứu cần tiếp cận quan điểm này.

4.1.4. Quan điểm lịch sử - viễn cảnh

Nghệ An là tỉnh được đánh giá là có nhiều tiềm năng để phát triển DLST (đặc biệt là tài nguyên du lịch tự nhiên). Phân tích những số liệu về DLST của tỉnh trong thời kỳ 2001 – 2011 để nghiên cứu và từ đó đánh giá sự phát triển các điểm, tuyến DLST trong quá khứ và hiện tại làm cơ sở định hướng phát triển các điểm, tuyến DLST đến năm 2020.

4.1.5. Quan điểm phát triển bền vững

Phát triển du lịch đã góp phần không nhỏ vào việc phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh: giải quyết việc làm cho người lao động, khai thác hợp lý tài nguyên thiên nhiên, phát huy lợi thế so sánh của tỉnh,…Song việc phát triển du lịch chưa có sự quản lý và quy hoạch chặt chẽ trong thời gian qua đã gây ra nhiều tác động tiêu cực tới các vấn đề môi trường như: làm ô nhiễm môi trường không khí, đất, nước,… Chính vì vậy, cần phải xây dựng và thực hiện các phương án phát triển du lịch một