Định hướng giá trị gia đình của người Việt Nam sống tại Việt Nam và Ba Lan

VIỆN HÀN LÂM

KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

MAI VĂN HẢI

ĐỊNH HƯỚNG GIÁ TRỊ GIA ĐÌNH CỦA NGƯỜI VIỆT NAM SỐNG TẠI VIỆT NAM VÀ BA LAN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÂM LÝ HỌC

VIỆN HÀN LÂM

KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

MAI VĂN HẢI

ĐỊNH HƯỚNG GIÁ TRỊ GIA ĐÌNH CỦA NGƯỜI VIỆT NAM SỐNG TẠI VIỆT NAM VÀ BA LAN

Ngành: Tâm lý học Mã số: 9.31.04.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÂM LÝ HỌC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Lê Văn Hảo

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ một công trình nào khác.

Tác giả luận án

Mai Văn Hải

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận án này, tôi xin dành những lời tri ân chân thành đến PGS.TS. Lê Văn Hảo, người đã tận tình động viên, khuyến khích và hướng dẫn tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu.

Tôi xin chân thành cảm ơn Khoa Tâm lý – Giáo dục, Học viện Khoa học Xã hội, Ban Giám hiệu và các phòng ban chức năng đã tổ chức giảng dạy, hỗ trợ tôi trong quá trình học tập.

Tôi xin cảm ơn các thầy cô trong lĩnh vực tâm lý học đã chỉ bảo, góp ý cho tôi trong quá trình viết luận án.

Tôi muốn bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc đến gia đình, người thân và bạn bè đã động viên, hỗ trợ tôi trong quá trình học tập.

Tác giả luận án

MỤC LỤC

Nội dung Trang

Mở đầu 1

1. Tính cấp thiết của đề tài 1

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3

4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 3

5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án 5

6. Đóng góp mới của luận án 6

7. Cấu trúc của luận án 7

Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về giá trị gia đình và định hướng giá trị gia đình 8

1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài về giá trị gia đình và định hướng giá trị gia đình

........................................................................................................................... 8

1.1.1. Các nghiên cứu về giá trị gia đình 8

1.1.2. Các nghiên cứu về định hướng giá trị gia đình 18

1.2. Nghiên cứu ở Việt Nam về giá trị gia đình và định hướng giá trị gia đình

........................................................................................................................... 28

12.1. Hướng nghiên cứu về các giá trị nói chung của người Việt Nam trong đó có có giá trị gia đình 28

1.2.2. Hướng nghiên cứu về giá trị và định hướng giá trị gia đình thể hiện ở các mối quan hệ trong gia đình 31

Chương 2. Cơ sở lý luận về định hướng giá trị gia đình 35

2.1. Lý luận về các giá trị phổ quát trên thế giới 35

2.1.1. Lý thuyết của Geert Hofstede 35

2.1.2. Lý thuyết của Shalom Schwartz 38

2.1.3. Lý thuyết của Inglehart 39

2.2. Lý luận về giá trị 41

2.2.1. Khái niệm 41

2.2.2. Đặc điểm 43

2.2.3. Phân loại 45

2.3. Lý luận về định hướng giá trị 46

2.3.1. Khái niệm 46

2.3.2. Đặc điểm 48

2.3.3. Vai trò của định hướng giá trị 50

2.4. Lý luận về gia đình 51

2.4.1. Khái niệm 51

2.4.2. Phân loại 53

2.4.3. Một số chức năng cơ bản của gia đình 53

2.5. Lý luận về định hướng giá trị gia đình và định hướng giá trị gia đình của Việt Nam 55

2.5.1. Khái niệm 55

2.5.2. Một số đặc điểm định hướng giá trị gia đình iệt Nam hiện nay 55

2.5.3. Định hướng giá trị gia đình iệt Nam truyền thống 57

2.5.4. Định hướng giá trị gia đình của Ba Lan 61

2.6. Các yếu tố ảnh hưởng tới định hướng giá trị gia đình 64

2.6.1. Yếu tố khách quan 64

2.6.2. Yếu tố cá nhân 67

Chương 3. Tổ chức và phương pháp nghiên cứu định hướng giá trị gia đình của người Việt Nam sống tại Việt Nam và Ba Lan 72

3.1. Tổ chức nghiên cứu 72

3.1.1. Giai đoạn nghiên cứu lý luận 72

3.1.2. Giai đoạn nghiên cứu thực tiễn 73

3.2. Mẫu khách thể khảo sát thực trạng 73

3.3. Phương pháp nghiên cứu 74

3.3.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu 74

3.3.2. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi 78

3.3.3. Phương pháp phỏng vấn sâu 82

3.3.4. Phương pháp phân tích chân dung 86

3.3.5. Xử lý kết quả nghiên cứu bằng thống kê toán học 86

Chương 4. Kết quả nghiên cứu thực tiễn định hướng giá trị gia đình của người Việt Nam sống tại Việt Nam và Ba Lan 89

4.1. Định hướng giá trị nói chung của hai nhóm khách thể 89

4.2. Định hướng giá trị gia đình thể hiện trong chức năng của gia đình ... 98

4.3. Định hướng giá trị gia đình thể hiện trong các mối quan hệ cơ bản của gia đình 102

4.3.1. Mối quan hệ cha mẹ - con 102

4.3.2. Mối quan hệ vợ - chồng 114

4.4. Ảnh hưởng của một số yếu tố đến định hướng giá trị gia đình của hai nhóm 126

4.4.1. Thời gian nhập cư và định hướng giá trị gia đình 126

4.4.2. Ảnh hưởng của các yếu tố nghề nghiệp, giới và tuổi đến định hướng giá trị gia đình 131

4.5. Phân tích chân dung tâm lý 132

4.5.1. Khách thể L 132

4.5.2. Khách thể Q 134

4.5.3. Khách thể K 136

Thảo luận và Kết luận 141

1. Thảo luận 141

2. Kết luận 143

3. Kiến nghị 146

4. Hạn chế của luận án và hướng nghiên cứu trong tương lai 147

Danh mục tài liệu tham khảo 149

Công trình đã công bố Phụ lục

DANH MỤC CÁC BẢNG

Tên bảng

Trang
Bảng 2.1. Các giá trị phổ quát theo quan điểm của Hofstede	36
Bảng 2.2. Việt Nam và Ba Lan theo lý thuyết của Hofstede	37
Bảng 3.1: Thông tin về mẫu nghiên cứu	74
Bảng 3.2. Thông tin về các khách thể tham gia phỏng vấn sâu	84
Bảng 4.1. Đánh giá của hai nhóm về 10 giá trị trên thế giới theo quan điểm của Schwartz	89
Bảng 4.2. Đánh giá của hai nhóm khách thể nhập cư và không nhập cư về các giá trị phổ biến ở Việt Nam	91
Bảng 4.3. Các giá trị quan trọng nhất theo nhận định của các khách thể	93
Bảng 4.4. Ý nghĩ đầu tiên xuất hiện khi nghĩ về gia đình của người nhập cư	96
Bảng 4.5. Niềm tin của hai nhóm khách thể về chức năng của gia đình	99
Bảng 4.6. Xu hướng hành vi thể hiện chức năng của gia đình của hai nhóm	101
Bảng 4.7. Mối quan hệ giữa niềm tin và hành vi thể hiện chức năng của gia đình	102
Bảng 4.8. Niềm tin về mối quan hệ cha mẹ - con ở hai nhóm khách thể	103
Bảng 4.9. Xu hướng hành vi thể hiện mối quan hệ cha mẹ - con ở hai nhóm khách thể	106
Bảng 4.10. Tương quan giữa niềm tin và xu hướng hành vi trong mối quan hệ cha mẹ - con	107
Bảng 4.11. Niềm tin của hai nhóm về mong muốn có con trai	108
Bảng 4.12. Xu hướng hành vi ở hai nhóm về mong muốn có con trai	109
Bảng 4.13. Mối quan hệ giữa niềm tin và xu hướng hành vi thể hiện việc mong muốn có con trai	113
Bảng 4.14. Niềm tin của hai nhóm về mối quan hệ vợ - chồng	115
Bảng 4.15. Xu hướng hành vi của hai nhóm về mối quan hệ vợ - chồng	117
Bảng 4.16. Tương quan giữa niềm tin và xu hướng hành vi trong mối quan hệ vợ - chồng	120