Hình 3. 9. Kết quả một số câu hỏi khảo sát liên quan đến bảo tồn ĐDSH |
Có thể bạn quan tâm!
-
Bảng Tổng Hợp Các Loài Nguy Cấp Trong Hệ Động, Thực Vật Tỉnh Quảng Ninh -
Các Vụ Vi Phạm Pháp Luật Về Buôn Bán Động Vật Hoang Dã Trên Địa Bàn Tinh Quảng Ninh Giai Đoạn 2010 - 2013 -
Các Thách Thức, Tồn Tại Trong Công Tác Quản Lý, Bảo Tồn Đa Dạng Sinh Học Tỉnh Quảng Ninh -
Các Khu Vực, Lĩnh Vực Và Đối Tượng Dễ Bị Tổn Thương Do Tác Động Của Bđkh Trên Địa Bàn Tỉnh Quảng Ninh -
Kết Quả Khảo Sát Về Việc Nuôi Trồng Các Loài Sinh Vật Hoang Dã -
Ý Kiến Về Công Tác Bảo Tồn Đa Dạng Sinh Học Trên Địa Bàn Tỉnh Quảng Ninh
Xem toàn bộ 155 trang tài liệu này.
Hầu hết người tham gia khảo sát đều trả lời là biết về cơ quan quản lý nhà nước về ĐDSH, tuy nhiên khi viết tên của các cơ quan quản lý thì đa phần các câu trả lời chỉ có Sở Tài nguyên và Môi trường, các phòng Tài nguyên và Môi trường, rất ít phiếu có đề cập đến ban quản lý các khu bảo tồn và Sở Nông nghiệp, nên kiến thức về ĐDSH và bảo tồn ĐDSH là không cao (Hình 3.9). Các phiếu khảo sát về loài ngoại lai xâm hại trên cũng góp phần minh chứng cho luận điểm trên (Hình 3.10).
Hình 3. 10. Kết quả khảo sát hiểu biết về sinh vật ngoại lai
Ý thức trách nhiệm cũng như kiến thức, nhận thức của nhân dân trong công tác bảo tồn ĐDSH vẫn rất thấp, thể hiện qua kết quả khảo sát khi 90% số người
được khảo sát cho rằng công tác bảo tồn ĐDSH chưa đi vào ý thức trách nhiệm của nhân dân (Hình 3.11), qua đó nhận thấy rằng rất cần tăng cường kiến thức, nhận thức và ý thức của nhân dân về bảo tồn ĐDSH theo các phương thức thích hợp. Dù nhận thức về ĐDSH không cao nhưng người dân đều rất tích cực trong việc tham gia bảo tồn ĐDSH. Theo kết quả khảo sát, không có phiếu không tham gia hoặc không đóng góp trong việc thực hiện bảo tồn, 43,75 % đồng ý tham gia các chương trình bảo tồn, 37,5% đồng ý quyên góp và phần còn lại sẽ quyết định tùy thuộc nội dung và mức quyên góp, không có phiếu không tham gia (Hình 3.12), đồng thời 100
% ý kiến khảo sát đồng ý với ý kiến rằng Bảo tồn ĐDSH là tất yếu để phát triển bền vững.
Hình 3. 11. Kết quả khảo sát về ý thức người dân đối với công tác bảo tồn ĐDSH
Hình 3. 12 Kết quả khảo sát về việc tham gia đóng góp kinh phí, công sức trong BTĐDSH
Qua khảo sát nhận thấy rằng công tác quản lý nhà nước về ĐDSH được nhận định rằng chưa thực sự hiệu quả, một lượng khá lớn (21%) không biết và không có ý kiến gì về công tác quản lý nhà nước về ĐDSH (Hình 3.13) . Đồng thời thông qua số lượng số phiếu nhận định về hiện trạng ĐDSH (60/80 phiếu nhận xét giảm) cũng cho thấy ý kiến về công tác quản lý về ĐDSH và đặt ra vấn đề cần tăng cường công tác bảo tồn ĐDSH (Hình 3.14).
Hình 3. 13. Kết quả khảo sát về công tác quản lý nhà nước về ĐDSH
Hình 3. 14. Kết quả khảo sát về hiện trạng ĐDSH tỉnh Quảng Ninh
Để người dân bản địa trong khu vực bảo tồn tham gia phối hợp trong công tác bảo tồn là xu hướng tất yếu trong đảm bảo nguyên tắc chia sẻ lợi ích giữa các bên vì những người dân là những người sống gần với thiên nhiên và nguồn lợi ĐDSH và là người sẽ nhận thấy những biến đổi, những giá trị ĐDSH nhanh nhất. Tuy nhiên, nhận thức của nhân dân về tầm quan trọng của ĐDSH còn chưa đầy đủ, việc bảo tồn ĐDSH chưa đi vào ý thức, đồng thời với việc chưa có cơ chế, quy định, chính sách về quyền lợi và nghĩa vụ đối với các bên liên quan nên việc thực hiện gây nhiều tranh cãi. Nhân dân, những người được thụ hưởng trực tiếp giá trị ĐDSH, hiểu về đặc điểm ĐDSH khu vực đó nhất chưa thực sự tham gia vào công
tác quản lý, với chỉ cơ quan quản lý việc bảo tồn đa dạng chưa thực sự mang lại hiệu quả mong muốn.
Việc phối hợp của các tổ chức chính trị - xã hội cũng chưa thực sự sắc nét và chưa chú trọng đến công tác bảo tồn ĐDSH mà chỉ mới tập trung trong công tác phòng ngừa ô nhiễm môi trường. Dù việc trên cũng góp phần vào bảo tồn ĐDSH nhưng chưa thực sự đi vào trọng tâm vấn đề là hướng người dân đến việc sử dụng bền vững tài nguyên với cơ chế chia sẻ lợi ích từ nguồn tài nguyên ĐDSH.
3.2.6. Phân tích đánh giá điểm mạnh, yếu, cơ hội, thách thức
Tóm lại, có thể tóm tắt các vấn đề liên quan đến công tác bảo tồn ĐDSH của Quảng Ninh bằng mô hình SWOT dưới đây:
ĐIỂM YẾU (W) - Có kế hoạch hành động ĐDSH nhưng hiện chưa triển khai thực hiện. Chưa lập Quy hoạch bảo tồn ĐDSH - Thiếu hệ thống quan trắc ĐDSH; - Nhận thức và năng lực về bảo tồn ĐDSH còn chưa đầy đủ, hạn chế ở các cấp cũng như cộng đồng; - Nguồn nhân lực cho công tác bảo tồn còn hạn chế; - Chưa có một cơ quan chuyên trách về ĐDSH; - Hệ thống các khu bảo tồn (cả rừng, biển và đất ngập nước) chưa hoàn thiện; - Các chính sách phát triển kinh tế-xã hội chưa gắn kết chặt chẽ với công tác bảo tồn nhằm thực hiện phát triển một cách bền vững; - Sự phối kết hợp giữa các ngành/ đơn vị liên quan chưa được chặt chẽ và đồng bộ, đồng thời cơ chế phối kết hợp cũng còn bất cập; - Khả năng ứng dụng khoa học công nghệ |
cũng như các mô hình bảo tồn còn hạn chế; - Việc tích hợp công tác bảo tồn ĐDSH vào các kế hoạch phát triển chưa được tốt.. - Nhiều địa điểm có tính ĐDSH cao nhưng chưa được đưa vào danh sách khu bảo tồn và chưa có những chính sách, quy định bảo tồn | |
CƠ HỘI (O) - Tỉnh Quảng Ninh nói chung, Vịnh Hạ Long, Yên Tử và VQG Bái Tử Long, Đồng Sơn- Kỳ Thượng nói riêng đã được nhiều nhà quản lý, nhà khoa học và du khách... trong nước và quốc tế biết đến, kể cả các khu di sàn thiên nhiên thế giới được UNESCO công nhận.. - Nhiều trường Đại học, Viện nghiên cứu và các tổ chức quốc tế đã và đang triển khai các hoạt đông nghiên cứu và bảo tồn tại địa phương; - Tỉnh Quảng Ninh có tính ĐDSH cao với nhiều loài động, thực vật quý hiếm, đặc hữu, nhiều hệ sinh thái độc đáo, cảnh quan đẹp....,nhiều khu gắn liền với các di tích lịch sử và tâm linh. | THÁCH THỨC/ ĐE DỌA (T) - Ô nhiễm môi trường toàn diện, nghiêm trọng tại khu vực khai thác than và đới ven biển từ Đông Triều đến Mông Dương. Nguy cơ ô nhiễm môi trường nước nghiêm trọng tại nhiều nơi: Chất lượng nước mặt, nước ngầm, nước biển ven bờ Nhiều sông, suối, dòng chảy bị bồi lấp. - Chất lượng rừng suy giảm cả rừng đầu nguồn và rừng ngập mặn. Tài nguyên sinh vật rừng tiếp tục suy giảm và xuống cấp. Đây là một trong những nguyên nhân chính phát sinh tai biến lũ quét ở tỉnh. - Khai thác hủy diệt (dùng hóa chất, kích điện, mắt lưới nhỏ, không theo mùa vụ...); - ĐDSH cùng các chức năng và dịch vụ của chúng đang ngày càng bị suy giảm, nhiều nơi, nhiều chỗ rất nghiêm trọng, do nhiều nguyên nhân khác nhau; - Tăng dân số tự nhiên và cơ học cao; - Tỷ lệ đói nghèo ở các vùng sâu, vùng xa (nơi có ĐDSH cao) còn cao; - Vi phạm pháp luật vẫn còn xảy ra, nhiều nơi, nhiều chỗ là khá nghiêm trọng, đặc biệt là trong việc khai thác và buôn bán động, thực vật hoang dã qua biên giới; - Sự phát triển mạnh mẽ của các dự án phát triển kinh tế - xã hội luôn tiềm ẩn nguy cơ đe dọa làm suy giảm ĐDSH của QN; |
- Lượng du khách đến tham quan vịnh Hạ Long và các KBTTN ngày càng tăng;
- Các hiện tượng thời tiết cực đoan và biến đổi khí hậu tác động không nhỏ lên ĐDSH.
3.3 Những yếu tố có tác động đến công tác bảo tồn đa dạng sinh học tỉnh
Quảng Ninh giai đoạn 2013-2020.
3.3.1. Tác động do khai thác khoáng sản và phát triển công nghiệp
Khai thác khoáng sản và phát triển công nghiệp là một trong những nguyên nhân chính gây mất ĐDSH tỉnh Quảng Ninh. Những tác động chính ảnh hưởng đến ĐDSH là làm mất, thu hẹp nơi cư trú của sinh vật, đặc biệt là rừng tự nhiên, gây ô nhiễm môi trường...
Việc phát triển các hoạt động khai khoáng đã và sẽ làm mất đi môi trường sinh sống của sinh vật, đặc biệt là rừng tự nhiên. Năm 2010 nhu cầu gỗ sử dụng cho khai thác than hầm lò là khoảng 500.000-800.000m3. Để đạt được sản lượng than là 50 triệu tấn/năm theo quy hoạch đến năm 2020 thì nhu cầu gỗ ước tính sẽ là 2,5 triệu m3/năm. Đây là nguyên nhân rất quan trọng làm cho diện tích rừng bị suy giảm nhanh, cây không thể tái sinh phục hồi kịp tốc độ khai thác. Đồng thời cảnh quan khu vực bị khai thác sẽ không thể phục hồi nguyên trạng được.
Việc phát triển các khu công nghiệp (với quỹ đất dự tính là 550,4 ha đất vào năm 2015 và 579,5 ha đất vào năm 2020) [60], tăng cường các dự án ưu tiên trong tương lai, phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng, giao thông, cảng biển dẫn tới các nguy cơ về ô nhiễm môi trường, san gạt mặng bằng, thay đổi hệ sinh thái, cùng những sự cố có thể xảy ra trong quá trình hoạt động, khai thác, sản xuất.... (Tác động của các dự án ưu tiên trong Quy hoạch phát triển kinh tế xã hội tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2020, tầm nhìn đến năm 2030 theo phụ lục 04 đính kèm).
3.3.2. Tác động do phát triển nông nghiệp
Việc phát triển nông nghiệp làm cho sinh cảnh sống của nhiều loài bị đe dọa. Đến nay, nhiều diện tích bãi triều là nơi sinh trưởng và phát triển của nhiều loài hải sản bị biến thành các đầm tôm. Do sản lượng tôm nuôi ngày càng giảm sút, nhiều đầm tôm bị bỏ hoang không những gây lãng phí nguồn tài nguyên mà còn làm mất
nơi cư trú, sinh sản của nhiều loài thủy hải sản. Để tăng sản lượng nuôi trồng thủy hải sản và đưa “thủy hải sản thành ngành kinh tế có vị trí xứng đáng trong kinh tế của tỉnh” như quy hoạch của tỉnh đặt ra thì diện tích bãi nuôi sẽ tăng lên và hình thức nuôi thâm canh và nuôi công nghiệp sẽ được đẩy mạnh. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng các hình thức nuôi này hoàn toàn không bền vững và đe dọa đến sự thoái hóa đất, suy giảm về loài.
Việc khai thác gỗ trái phép và buôn bán vận chuyển động thực vật hoang dã vẫn xảy ra thường xuyên tại các khu vực vùng núi cao. Nhiều nguồn dược liệu quý trước đây rất phổ biến như ba kích, hoàng đằng, v.v… nhưng nay đã giảm đáng kể. Thay vì mỗi ngày người dân đào được vài kg ba kích thì nay chỉ đào được vài lạng.
Tại các vùng cửa sông, ven biển và các bãi bồi, do có quá nhiều người dân tham gia khai thác thủy hải sản nên số lượng cá thể của các loài đã bị suy giảm nghiêm trọng. Do lượng thủy hải sản khai thác ngày cáng giảm nên người dân sẵn sàng khai thác cả những con non, con chưa đến tuổi trưởng thành, thậm chí một số loài trước đây có giá trị kinh tế thấp, không phải đối tượng khai thác của người dân thì nay cũng được khai thác một cách phổ biến.
Việc khai thác bằng phương pháp hủy diệt làm chết ấu trùng, con non, những con cái đang mang trứng, làm cho quần thể không thể khôi phục được. Bên cạnh đó, phương pháp này còn làm ảnh hưởng đến cả những sinh vật không phải đối tượng khai thác nhưng sống chung môi trường với đối tượng khai thác, thậm chí còn gây nguy hiểm cho tính mạng của chính ngư dân.
Do diện tích đất trồng lúa ít, năng suất thấp, thóc sản xuất được không đáp ứng đủ nhu cầu về lưong thực và chăn nuôi của người dân, đặc biệt là khu vực có nhiều người dân tộc sinh sống nên tại các khu vực vùng cao Bình Liêu, Ba Chẽ, Hoành Bồ hiện tượng đốt nương làm rẫy vẫn xảy ra, gây suy giảm diện tích rừng, chủ yếu là rừng tự nhiên có giá trị ĐDSH.
Tính ĐDSH tại các vùng cao sẽ bị suy giảm do mở rộng diện tích rừng sản xuất và rừng trồng. Các dịch vụ sinh thái bị suy giảm do tăng diện tích rừng trồng và rừng sản xuất. Đặc biệt, chức năng phòng chống lũ lụt và xói mòn bị suy giảm.
Ở Quảng Ninh, sự xuất hiện của sinh vật ngoại lai không nhiều, nhưng đã xuất hiện rùa tai đỏ ở cả chợ bán sinh vật cảnh và ở các chùa chiền . Ốc bươu vàng có mặt ở hầu khắp các thửa ruộng, cá lau kính đã có mặt tại một số chợ bán cá cảnh, mọt đậu Mexico đã xuất hiện trên đậu trắng trong kho hàng ở cảng… Tuy m ức độ
gây hại của các loài này chưa lớn, nhưng đây cũng là một mối đe dọa đối với ĐDSH của tỉnh.
3.3. 3 Tác động do phát triển đô thị, khu dân cư, du lịch
Việc tăng dân số với tốc độ nhanh chóng hiện nay cũng là nguyên nhân quan trọng gây ảnh hưởng đến ĐDSH. Theo số liệu thống kê, trong vòng 10 năm (1999 – 2009) dân số Quảng Ninh tăng 148.770 người, năm 2011 là 1.172,5 nghìn người người[18]. Dân số tăng nhanh, người dân khai thác thiên nhiên để phát triển. Đồng thời quá trình đô thị hóa cao, hệ thống cơ sở hạ tầng, giao thông tăng, các hệ sinh thái tự nhiêm giảm đồng thời nguồn thải, lượng thải tăng nhanh gây ảnh hưởng đến ĐDSH.
Quảng Ninh là một trong những tỉnh có lượng khách thăm quan, du lịch lớn (số liệu cụ thể xem tại bảng 3.11) và với định hướng chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ “nâu” sang “xanh”, trong thời gian tới du lịch Quảng Ninh sẽ ngày càng phát triển, kéo theo đó nhu cầu về lương thực, thực phẩm, nhà hàng, khách sạn, các dịch vụ du lịch phát triển cũng đặt ra những thách thức trong công tác bảo tồn ĐDSH, bao gồm quản lý việc khai thác nguồn lợi sinh vật, thay đổi mục đích sử dụng đất để phát triển hạ tầng dịch vụ du lịch, ô nhiễm môi trường, ....
Bảng 3. 11. Số lượng khách du lịch đến Quảng Ninh giai đoạn 2008 - 2012
Năm | Lượt khách (1000l/người) | ||
Tổng số | Khách quốc tế | ||
1 | 2008 | 4.373.000 | 2.308.000 |
2 | 2009 | 4.650.000 | 1.825.000 |
3 | 2010 | 5.417.000 | 2.122.000 |