Đánh giá điều kiện sinh khí hậu phục vụ cho du lịch nghỉ dưỡng và du lịch chữa bệnh ở Á Vùng Nam Bộ

DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ

Trang 1. Hình 1.1: Sơ đồ về SKH 13

2. Hình 1.2: Bức xạ Mặt trời đến Trái Đất 14

3. Hình 2.1: Lược đồ á vùng Nam Bộ 42

4. Hình 2.2: Lược đồ các trạm khí tượng khảo sát trong luận văn 44

5. Hình 2.3: Biểu đồ thể hiện mức DI trung bình 5 năm (2007-2011)

của tiểu vùng ĐNB 70

6. Hình 2.4: Biểu đồ thể hiện mức DI trung bình 5 năm (2007-2011)

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 144 trang tài liệu này.

của các địa phương vùng ĐBSCL 72

7. Hình 2.5: Biểu đồ thể hiện mức RSI trung bình 5 năm (2007-2011)

của các địa phương vùng ĐNB 76

8. Hình 2.6: Biểu đồ thể hiện mức RSI trung bình 5 năm (2007-2011)

của các địa phương vùng ĐBSCL 79

9. Hình 2.7: Lược đồ SKH á vùng du lịch Nam Bộ 88

1. Tính cấp thiết của đề tài‌‌‌

MỞ ĐẦU

Khí hậu là yếu tố gắn liền với lịch sử phát triển của Trái Đất và nó tác động đến tất cả các lĩnh vực sản xuất cũng như đời sống con người.

Thật vậy, ở những vùng địa lý khác nhau thì hình thành các dạng địa hình, các loại đất, chế độ thủy văn hay các thảm thực vật khác nhau và điển hình cho từng vùng. Tại sao lại như vậy? Tất cả đều do một yếu tố gây ra: đó là khí hậu.

Và trong quá trình phát triển của xã hội loài người, thì những nơi có điều kiện tự nhiên thuận lợi nhất là những nơi có điều kiện khí hậu ôn hòa, không quá khắc nghiệt chính là những nơi con người tập trung đông nhất.

Xã hội loài người đã và đang trải qua các nền văn minh: nông nghiệp, công nghiệp và bây giờ là nền văn minh hậu công nghiệp với sự phát triển vũ bão của khoa học công nghệ. Tuy nhiên, dù là nền văn minh nào đi nữa, con người và xã hội loài người cũng không thể tách rời và không chịu tác động của các yếu tố khí tượng khí hậu (mây, mưa, nắng,…). Vì con người của chúng ta cần phải thở,… nông nghiệp thì cần có nắng, mưa,…công nghiệp thì cần có nước để làm dung môi,…ngay cả trong kiến trúc xây dựng thì ở mỗi vùng miền địa lý khác nhau cũng có các kiểu kiến trúc khác nhau do tác động của yếu tố khí hậu.

Chính vì sự tác động và tầm ảnh hưởng quan trọng của khí hậu như vậy, mà từ lâu nay khí hậu vẫn luôn là yếu tố được quan tâm nghiên cứu, từ nông dân cho đến các nhà khoa học. Nếu trước đây việc nghiên cứu khí hậu chưa có sự gắn kết với việc nghiên cứu mối liên hệ giữa khí hậu với các cơ thể sống, thì ngày nay, việc xem xét tác động khí hậu đến đời sống con người và các hoạt động sản xuất, các nhà khoa học thường kết hợp với quan điểm sinh thái. Chính sự kết hợp này, đã làm cho việc nghiên cứu khí hậu được toàn diện và đầy đủ hơn, thiết thực và cụ thể hơn, mang đậm tính sinh thái hơn và phục vụ trực tiếp cho những mục đích chuyên sâu.

Nói một cách ngắn gọn nghiên cứu khí hậu ứng dụng trên quan điểm sinh thái học chính là nghiên cứu sinh khí hậu (bioclimate).

Trong quá trình phát triển của xã hội loài người, con người đã từng bước làm nên những ngôi nhà từ thô sơ đến phức tạp để chống lại những điều kiện bất lợi của thời tiết và thoả mãn nhu cầu sống ngày càng cao. Từ đó, dẫn đến việc xuất hiện các loại hình nhà khác nhau trên những khu vực có điều kiện khí hậu khác nhau. Đặc biệt, các loại hình nhà này đã không ngừng được cải tiến, biến đổi và hoàn thiện để (thích nghi) tận dụng tối đa những thuận lợi, hạn chế đến mức thấp nhất những bất lợi của điều kiện khí hậu, thời tiết khu vực mà con người sinh sống.

Ngày nay, việc nghiên cứu mối quan hệ giữa kiến trúc, khí hậu và con người vẫn đang được các kiến trúc sư tiếp tục nghiên cứu, tìm tòi nhằm thiết kế và xây dựng nên những công trình kiến trúc hiện đại và giàu bản sắc dân tộc. Các công trình này phải vừa thoả mãn được nhu cầu của con người vừa tiết kiệm năng lượng và bảo vệ môi trường,… thể hiện qua các xu hướng kiến trúc tiêu biểu hiện nay như Kiến trúc có hiệu quả năng lượng (Energy efficient building), Kiến trúc bền vững (Sustainable Architecture), Kiến trúc xanh (Green Architecture),… Hạt nhân của các xu hướng này chính là Kiến trúc Sinh Khí hậu (Bioclimatic Architecture).

Còn trong nông nghiệp, thì thể hiện rõ nhất trong bài thơ “Đi Cấy”: ….Trông trời, trông đất, trông mây; Trông mưa, trông nắng, trông ngày, trông đêm….Như vậy, trong nông nghiệp thì yếu tố khí hậu càng đóng quan trò quan trọng, mang tính quyết định thời vụ, năng suất và chất lượng sản phẩm nông nghiệp.

Hoạt động du lịch thì sự ảnh hưởng của yếu tố khí hậu cũng là rất lớn, nhất là đối với các loại hình du lịch nghỉ dưỡng, tắm biển, du lịch chữa bệnh,…

Và một mối quan hệ không thể tách rời, đó chính là diễn biến thời tiết với sức khỏe cũng như tâm trạng tâm lý con người. Những điều kiện thời tiết diễn biến khác nhau, có thể gây nên những biến đổi sinh lý trong cơ thể người ta khác nhau.

Điều này ngay từ thời xa xưa con người đã nhận ra và ngày nay đã được khoa học chứng minh.

Ngày nay y học đã chứng minh sự thay đổi thời tiết có thể kích thích hàng loạt người gây ra những ảnh hưởng đến tuần hoàn máu ở não, nhức đầu, đau lưng, nhức xương, mệt mỏi, đau nhói vùng tim. Ở những người đứng tuổi có bệnh mạn tính thì thời tiết thay đổi làm cho tình trạng bệnh tăng lên. Các công trình nghiên cứu trên thế giới 100 năm gần đây cho thấy có sự liên quan giữa thời tiết nóng bức với sự gia tăng các loại tội phạm hình sự. Con người ta trở nên hung hăng hơn khi thời tiết quá nóng. Còn ở Mỹ, một số nhà khoa học nước này nhận xét: sự chuyển mùa, thay đổi thời tiết có thể ảnh hưởng đến tâm lý, đến hành vi cư xử của hơn 27% dân Mỹ. Ngoài những ảnh hưởng không tốt đối với sức khỏe, tâm trạng và tâm lý con người như trên, khí hậu còn có một số tác dụng có thể chữa một số bệnh như: diệt khuẩn trên da,….Và chính điều này đã thôi thúc các nhà y học nghiên cứu ứng dụng của khí hậu vào việc chữa một số bệnh.

Như vậy, khí hậu ảnh hưởng đến tất cả các hoạt động sản xuất từ nông nghiệp, công nghiệp cho đến hoạt động du lịch, y tế,….Việc nghiên cứu sinh khí hậu trong các lĩnh vực sản xuất cũng như sinh khí hậu người hiện nay rất được quan tâm. Đã có nhiều bài báo, nhiều quyển sách viết về sinh khí hậu phục vụ trong nông nghiệp, công nghiệp, du lịch, mối quan hệ giữa khí hậu với vấn đề lao động,….hay những đề tài về sinh khí hậu của một quốc gia, sinh khí hậu Việt Nam, sinh khí hậu vùng biển,….Tuy nhiên, sinh khí hậu từng vùng của Việt Nam thì chưa được nghiên cứu một cách cụ thể, đặc biệt là sinh khí hậu đối với du lịch nghỉ dưỡng và du lịch chữa bệnh (sinh khí hậu người). Nhận thấy, đây là một hướng đề tài khá mới mẻ ở Việt Nam và khá hay, có tính ứng dụng thực tiễn cao, nhưng với khả năng cũng như thời gian có hạn, tôi chọn đề tài: ĐÁNH GIÁ ĐIỀU KIỆN SINH KHÍ HẬU ĐỐI VỚI DU LỊCH NGHỈ DƯỠNG VÀ DU LỊCH CHỮA BỆNH Ở Á VÙNG NAM BỘ.

2. Lịch sử các vấn đề nghiên cứu‌

Sinh khí hậu đã được các nhà khoa học các nước trên thế giới nghiên cứu từ rất lâu. Còn ở Việt Nam thì đây là lĩnh vực khá mới mẻ, còn non trẻ; tuy vậy, việc nghiên cứu sinh khí hậu ứng dụng cũng đã được nghiên cứu khá đầy đủ và trong nhiều lĩnh vực.

a. Trên thế giới

- Cơ sở sinh khí hậu phục vụ cho du lịch nghỉ dưỡng – điển hình ở Ba Lan của Giáo sư Krzysztof Blazejczyk, Khoa Địa lý và nghiên cứu vùng thuộc đại học Warsaw, Ba Lan. Bài báo nói về sự đánh giá của tác giả đối với tài nguyên sinh khí hậu đối với việc nghỉ dưỡng ở Ba Lan. Tác giả đưa ra các tiêu chuẩn về các thành phần trong khí quyển đối với việc chăm sóc sức khỏe của người Ba Lan, cũng như bảng phân loại thời tiết nhiệt sinh học.

- Sự so sánh đơn giản về điều kiện sinh khí hậu người trong thời kì nóng/lạnh ở một số thành phố của Mexico của A.Têjêda-Martinez (Đại học Veracruzana) và O.R.Garcia-Cueto (Đại học Autónama de Baja). Để so sánh sinh khí hậu giữa các thành phố, 2 tác giả đưa ra 4 chỉ số: DI (Discomfort Index - chỉ số bất tiện nghi), ET (Effective temperature – Nhiệt độ phù hợp), I (Enthalpy Index – chỉ số bức xạ nhiệt), và HIS (Heat Strain index – chỉ số nhiệt căng thẳng). Trên cơ sở tính toán các chỉ số trên, so sánh các chỉ số này giữa 2 thành phố, trong 2 thời kì nóng/ lạnh, các tác giả đã đưa ra kết luận về sự thuận lợi và khó khăn của sinh khí hậu giữa các thành phố của Mexico.

b. Ở Việt Nam

- Trong sách Địa lý du lịch Việt Nam do PGS.TS Nguyễn Minh Tuệ (chủ biên) và những người khác, cũng có đưa ra các chỉ số sinh khí hậu người nhưng chưa đưa ra kết quả nghiên cứu sinh khí hậu người đối với hoạt động du lịch của từng vùng cụ thể.

- Một nghiên cứu khá đầy đủ và là tài liệu tham khảo rất quan trọng về SKH, đó là Giáo trình cơ sở SKH của PGS.TS.Nguyễn Khanh Vân. Tác giả đã trình bày

một cách khái quát nhất về SKH thảm thực vật tự nhiên, SKH vật nuôi và SKH người, cũng như mối quan hệ giữa SKH với các khoa học khác.

- Nguyễn Khanh Vân ngoài Luận án Tiến sĩ “ Phân loại SKH thảm thực vật tự nhiên Việt Nam (trên cơ sở nguồn gốc phát sinh)”, 1993 – Liên Bang Nga, cùng những người khác cũng thực hiện các đề tài về SKH như: Đánh giá điều kiện SKH phục vụ công tác điều dưỡng ở miền núi Việt Nam (năm 1995 – Đề tài cấp Viện Địa lý); Điều kiện SKH hậu dải ven biển Việt Nam (1998); Cơ sở khoa học và ý nghĩa thực tiễn của việc xây dựng bản đồ SKH ở Việt Nam (1991); Xây dựng bản đồ SKH Việt Nam tỉ lệ 1:1.000.000 (1992); Sử dụng hợp lý tài nguyên SKH cho phát triển sản xuất và cho dân sinh, du lịch vùng hồ Hòa Bình (1993); Nghiên cứu sinh khí hậu người phục vụ du lịch, nghỉ dưỡng và dân sinh ở Việt Nam (2000); Classification and assessment of bioclimatic conditions for tourism, health resort and some weather therapies in Viet Nam (2008). Gần đây nhất, Nguyễn Khanh Vân-Hoàng Bắc và Hoàng Thị Kiều Oanh đã thực hiện bài báo: Nghiên cứu đánh giá điều kiện sinh khí hậu phục vụ phát triển du lịch các khu vực biển - đảo bờ đông và bờ tây vùng Nam Bộ Việt Nam; bài báo này các tác giả một mặt đánh giá các tác động riêng rẽ của các yếu tố khí hậu đến sức khỏe con người, mặt khác sử dụng các chỉ số SKH tổng hợp. Qua bài báo, các tác giả đã chỉ ra sự khác biệt về một số điều kiện SKH giữa bờ đông (Vũng Tàu, Côn Đảo) và bờ tây (Rạch Giá, Phú Quốc), chỉ sự khác biệt đó đã ảnh hưởng tới tính mùa vụ có khác nhau của hoạt động du lịch của bờ đông – tây của Nam Bộ.

- Bài báo khoa học: Đánh giá tài nguyên SKH phục vụ phát triển du lịch tỉnh Thừa Thiên – Huế của Nguyễn Thám và Nguyễn Hoàng Sơn, đánh giá SKH phục vụ du lịch ở Thừa Thiên – Huế và trong bài báo này 2 tác giả sử dụng Chỉ số bất tiện nghi – DI, để đánh giá SKH.

- Nghiên cứu ứng dụng thông tin khí hậu phục vụ y tế và du lịch – Tạp chí khí tượng thủy văn tháng 5/2011, cũng đưa ra các chỉ số: TCI (Tourism Climate Index – Chỉ số khí hậu du lịch); RSI (Relative Strain Index).

Như vậy, qua lịch sử nghiên cứu trên thế giới cũng như ở Việt Nam, học viên thấy rằng: việc nghiên cứu SKH phục vụ du lịch nghỉ dưỡng và du lịch chữa bệnh ở á vùng Nam Bộ (Việt Nam) là chưa có tác giả nào nghiên cứu một cách cụ thể.

3. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài‌

a. Mục đích của đề tài:

- Tìm hiểu sâu hơn về điều kiện sinh khí hậu con người, mối quan hệ giữa khí hậu với sức khỏe con người, giữa khí hậu với du lịch.

- Tìm ra những khoảng thời gian, những địa phương có điều kiện SKH thuận lợi nhất, tương đối thuận lợi và ít thuận lợi ở á vùng Nam Bộ đối với hoạt động du lịch nghỉ dưỡng và du lịch chữa bệnh.

- Kiến nghị một số giải pháp để quy hoạch và phát triển du lịch bền vững ở á vùng Nam bộ trên cơ sở SKH.

b. Nhiệm vụ của đề tài:

- Làm rõ mối quan hệ giữa khí hậu với sức khỏe con người và các hoạt động du lịch trên các cơ sở lý luận và thực tiễn.

- Thông qua việc đánh giá SKH đối với du lịch nghỉ dưỡng và du lịch chữa bệnh ở vùng Nam Bộ, đề tài đưa ra những điểm du lịch có SKH tốt và thời gian du lịch tốt nhất đối với loại hình du lịch nghỉ dưỡng và chữa bệnh ở vùng Nam Bộ.

- Sử dụng các chỉ số tính toán SKH tại một số điểm du lịch ở vùng Nam Bộ.

4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu‌

a. Không gian: nghiên cứu SKH phục vụ du lịch nghỉ dưỡng và du lịch chữa bệnh ở vùng Nam Bộ (Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long); mỗi tiểu vùng, tác giả chỉ đánh giá SKH ở một vài địa điểm chứ không đánh giá tất cả các địa điểm du lịch trong mỗi tiểu vùng. (Cụ thể, trong luận văn này học viên sẽ tính toán số liệu của 10 trạm khí tượng; riêng tỉnh Bình Phước học viên lấy số liệu tại trạm Phước Long – mỗi tiểu vùng là 5 trạm đại diện).

b. Nội dung: 2 chỉ số khí hậu tổng hợp thống kê, phân tích, đánh giá điều kiện SKH phục vụ du lịch nghỉ dưỡng và du lịch chữa bệnh. Bên cạnh đó, học viên cũng sử dụng các kết quả của các công trình nghiên cứu có liên quan trước đó để so sánh và làm hoàn thiện nội dung của bài luận văn tốt nghiệp.

c. Thời gian: Đề tài sử dụng các số liệu quan trắc khí tượng trong 5 năm gần đây nhất và sẽ được thực hiện kể từ khi đề cương được hội đồng khoa học thông qua.

5. Các quan điểm và phương pháp nghiên cứu‌

a. Hệ thống các quan điểm

- Quan điểm tổng hợp lãnh thổ: Đây là quan điểm cơ bản, truyền thống và được xem là đặc trưng của địa lý học. Đó là khi xem xét các sự vật hiện tượng địa lý phải đặt chúng trong mối quan hệ về không gian. Quan điểm này luôn được sự đồng thuận cao bởi trong thực tế các sự vật và hiện tượng địa lý luôn có sự phân hóa về mặt không gian, làm cho chúng có sự khác biệt giữa nơi này với nơi khác. Trong quá trình nghiên cứu đề tài, tác giả luôn đặt các tỉnh thành phố trong vùng và các vùng trong quan hệ không gian với các vùng khác trong cả nước.

- Quan điểm hệ thống: Khí hậu, con người và hoạt động du lịch, cũng như các quá trình vận động của tự nhiên, kinh tế - xã hội không phải là một quá trình đơn lẻ, độc lập mà còn gắn kết với các quá trình vận động tự nhiên, xã hội khác. Chúng là bộ phận cấu thành của hệ thống kinh tế - xã hội hoàn chỉnh, luôn luôn vận động và phát triển không ngừng, do đó, phải xem xét trên quan điểm hệ thống.

- Quan điểm lịch sử - viễn cảnh: Các sự vật hiện tượng trong quá trình vận động và phát triển của mình không chỉ biến đổi về mặt không gian mà còn có sự thay đổi theo thời gian. Đặc biệt là vấn đề khí hậu, con người và nhu cầu của con người luôn có sự đa dạng và biến đổi phức tạp. Sự phát triển con người từ quan niệm, nhận thức, bản chất, thái độ đối xử,…với vấn đề này trong quá khứ luôn có sự ảnh hưởng nhất định đến quá trình đánh giá trong hiện tại và tương lai. Nhất là, trong bối cảnh hiện nay, tình trạng biến đồi khí hậu đang diễn ra rất căng thẳng. Do