Bối Cảnh Trong Nước Và Quốc Tế Ảnh Hưởng Tới Việc Hoàn Thiện Chính Sách

nhưng về phía Nhà nước lại chưa quản lý chặt chẽ, về phía người sử dụng lại đang sử dụng không tiết kiệm và hiệu quả không cao. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của nền kinh tế - xã hội thì nhu cầu về nhà ở, đất ở cũng ngày càng tăng, kéo theo yêu cầu phải có chính sách quản lý nhà ở, đất ở hợp lý hơn, mà trong đó có chính sách thuế nhà ở, đất ở.

Luận án cũng đã đi vào phân tích rõ thực trạng của các chính sách bộ phận của chính sách thuế nhà ở, đất ở tại Việt Nam, như: chính sách thuế đăng ký nhà ở, đất ở; chính sách thuế sử dụng nhà ở, đất ở. Đây là nội dung chính của chương này, vì vậy đối với mỗi chính sách bộ phận của chính sách thuế nhà ở, đất ở, Tác giả đã đi vào phân tích rõ mục tiêu của chính sách, hệ thống các quy định pháp lý hiện hành đang chi phối chính đến chính sách, đặc biệt phân tích các yếu tố cơ bản của chính sách, như: đối tượng nộp thuế, đối tượng chịu thuế, giá tính thuế, thuế suất.

Luận án phân tích về quy trình chính sách thuế nhà ở, đất ở và chỉ ra quy trình chính sách hiện nay chưa hợp lý, nhất là khâu hoạch định chính sách, đây là nội dung cần hoàn thiện.

Trên cơ sở phân tích hoạt động quản lý thuế, luận án đưa ra kết luận: việc phân cấp không rõ ràng, hệ thống xử lý thông tin theo mô hình phân tán, nhiều đối tượng không nắm rõ về chính sách, nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn thấp nên chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý thuế trong thời kỳ mới.

Để đánh giá thực trạng chung của chính sách thuế nhà ở, đất ở, Tác giả cũng đã đi vào phân tích rõ thực trạng của các công cụ chính sách hiện nay, như: công cụ kinh tế, công cụ hành chính- tổ chức, công cụ tâm lý- giáo dục, công cụ kỹ thuật nghiệp vụ. Từ đó, luận án đi vào đánh giá chính sách thuế nhà ở, đất ở theo đúng quy trình đã trình bày trong chương 1 về 6 tiêu chí đánh giá chính sách. Qua việc đánh giá chính sách thuế nhà ở, đất ở, luận án chỉ rõ hiệu lực của chính sách còn thấp (biểu hiện là nhiều mục tiêu chính sách không đạt được), hiệu quả chính sách chưa cao (còn bỏ qua khả năng đánh thuế vào nhà ở, nguồn thu có tỷ lệ thấp trong tổng thu liên quan đến đất đai- khoảng 4%), đồng thời qua đó phân tích rõ những thành công và hạn chế của chính sách thuế nhà ở, đất ở tại Việt Nam hiện nay, cũng như tìm ra nguyên nhân của những thành công và hạn chế đó, đây chính là cơ sở thực tiễn quan trọng cho những nội dung hoàn thiện chính sách được trình bày trong Chương 3.

CHƯƠNG 3

CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH THUẾ NHÀ Ở, ĐẤT Ở TẠI VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2020

3.1. Bối cảnh trong nước và quốc tế ảnh hưởng tới việc hoàn thiện chính sách thuế nhà ở, đất ở

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 231 trang tài liệu này.

3.1.1. Những thuận lợi trong việc hoàn thiện chính sách thuế nhà ở, đất ở

- Cuộc cách mạng khoa học- công nghệ diễn ra trong phạm vi toàn cầu đang và sẽ tạo những cơ hội lớn cho việc đưa công nghệ cao vào ứng dụng trong các ngành kinh tế, trong đó có ngành thuế, nhất là mảng thuế nhà ở, đất ở: như là ứng dụng công nghệ trong việc quản lý giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ở và quyền sở hữu nhà ở; ứng dụng trong việc kê khai thuế nhà ở, đất ở; ứng dụng trong công tác quản lý và tính diện tích vượt hạn mức,...

- Việt Nam đang ngày càng tham gia sâu vào các quan hệ hợp tác quốc tế, đặc biệt kể từ khi trở thành thành viên thứ 150 của tổ chức thương mại lớn nhất thế giới- WTO. Chính thông qua đây, Việt Nam có thể phát huy được những lợi thế của mình, cũng như có thể đẩy lùi được những nguy cơ tiềm ẩn tác động xấu đến sự phát triển, hơn nữa Việt Nam là một nước đi sau trong tiến trình hội nhập quốc tế, vì vậy, chúng ta có thể rút ra nhiều bài học kinh nghiệm quý báu của các nước đi trước trong việc đổi mới và hoàn thiện chính sách thuế nói chung và chính sách thuế nhà ở, đất ở nói riêng. Ở các nước phát triển, chính sách thuế nhà ở, đất ở là một trong những chính sách thuế tài sản quan trọng, có từ lâu đời và đây là một chính sách có phạm vi ảnh hưởng rộng khắp, tạo ra nguồn thu thường xuyên, không nhỏ cho ngân sách nhà nước, cho nên các nước cũng thường có những nghiên cứu chuyên sâu về chính sách thuế này, đây là điều kiện thuân lợi để Việt Nam có thể học hỏi những kinh nghiệm của các nước về chính sách thuế nhà ở, đât ở.

- Việt Nam đang có một hệ thống chính trị ổn định, Đảng và Nhà nước quyết tâm đổi mới các chính sách kinh tế- xã hội, đặc biệt là hệ thống chính sách tài chính- tiền tệ nhằm thúc đẩy nền kinh tế phát triển bền vững. Tất cả những điều đó

không những góp phần tạo ra một môi trường kinh tế ổn định, thu nhập đầu người tăng, mà còn góp phần củng cố lòng tin của người dân vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước trong công cuộc đổi mới tới đây, trong đó có đổi mới chính sách thuế nhà ở, đất ở.

- Cùng với công cuộc đổi mới nền kinh tế, chúng ta đang tiến hành thực hiện cải cách và đổi mới chính sách thuế và bước đầu thu được những thành công đáng khích lệ. Một trong những thành công của cải cách chính sách thuế trong thời gian vừa qua là đã mở rộng và tập trung kịp thời nguồn thu cho NSNN, số thu từ thuế không ngừng tăng lên qua các năm và chiếm tỷ lệ đáng kể trong tổng thu NSNN, từ đó góp phần đưa NSNN từ chỗ thu trong nước không đủ chi thường xuyên, tiến tới đảm bảo đủ nhu cầu chi thường xuyên và có tiết kiệm để tạo nguồn vốn cho đầu tư phát triển. Chính những bước đi mang tính khởi động đó đã cung cấp cho chúng ta những kinh nghiệm quý giá trong lĩnh vực cải cách chính sách thuế, đặc biệt là chính sách thuế nhà ở, đất ở trong thời gian tới.

- Hòa cùng xu thế phát triển chung của đất nước, các chính sách liên quan đến giáo dục đào tạo cũng có những biến chuyển đáng khích lệ, và kết quả của chính sách này đó là tạo ra một đội ngũ nhân lực có chất lượng cho các khâu của quy trình chính sách. Chính vì vậy, Việt Nam hoàn toàn có đủ nguồn nhân lực tốt để hoạch định một chính sách thuế nhà ở, đất ở mang tính khả thi cao, cũng như có thể tổ chức thực thi và kiểm soát được chính sách thuế nhà ở, đất ở một cách hiệu quả.

3.1.2. Những khó khăn trong việc hoàn thiện chính sách thuế nhà ở, đất ở

- Nền kinh tế thế giới hiện nay, cũng như thời gian tới theo dự báo vẫn có nhiều biến động khó lường và ảnh hưởng không tốt đến môi trường kinh tế- chính trị- xã hội toàn cầu, cũng như từng quốc gia riêng biệt, trong đó có Việt Nam, như là: sự biến động của thị trường BĐS, sự bấp bênh trong thu nhập, sự thay đổi của tỷ giá,... Chính những vấn đề này sẽ có ảnh hưởng trực tiếp đến việc cải cách chính sách thuế nhà ở, đất ở tại Việt Nam.

- Chính sự hội nhập quốc tế, một mặt mang lại cho chúng ta những cơ hội, nhưng cũng đưa lại không ít thách thức, như: hàng rào thương mại bị tháo dỡ dẫn đến sự di chuyển hàng hóa, tiền vốn quốc tế gia tăng trong khi năng lực quản lý thuế còn hạn chế. Tác động lớn nhất đối với việc xây dựng các chính sách thuế khi Việt Nam trở thành thành viên chính thức của WTO là sự chi phối của các quy định, các nguyên tắc chung của WTO, như: nguyên tắc không phân biệt đối xử, nguyên tắc thực hiện tự do hoá, nguyên tắc công khai, minh bạch. Những quy tắc này cũng là một tác động không nhỏ tới việc hoạch định và thực thi chính sách thuế nhà ở, đất ở tại Việt Nam. [17]

- Nguồn lực cán bộ quản lý thuế còn nhiều hạn chế, trình độ không đồng đều, đa số cán bộ thuế không được đào tạo đúng chuyên ngành, đặc biệt là ở những tỉnh miền núi. Thêm vào đó, tiền lương thấp, điều kiện sống không được đảm bảo cũng tạo ra rất nhiều khó khăn để tiến đến thiết lập một hệ thống quản lý thuế nhà ở, đất ở hiệu quả.

- Hệ thống thông tin yếu kém, nghèo nàn về cơ sở dữ liệu làm hạn chế hiệu quả công tác quản lý thuế nhà ở, đất ở. Hơn nữa do những hạn chế về tài chính, các cơ quan thuế và thống kê gặp phải nhiều khó khăn trong việc tổng hợp và đưa ra những số liệu thống kê một cách chi tiết và đáng tin cậy về nhà ở, đất ở. Thiếu số liệu tin cậy và cung cấp không kịp thời làm cho những người ra quyết định chính sách thuế nhà ở, đất ở gặp phải nhiều khó khăn trong việc đánh giá sự ảnh hưởng của những thay đổi cơ bản đến hệ thống thuế nhà ở, đất ở hiện hành .

- Việt Nam đang trong quá trình thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hóa đất nước, chính quá trình này đặt ra cho nền kinh tế Việt Nam trước một sự chuyển đổi mạnh mẽ về cơ cấu kinh tế, vì vậy các chính sách kinh tế nói chung, các chính sách thuế, trong đó có chính sách thuế nhà ở, đất ở nói riêng cần phải có cách tiếp cận phù hợp, đổi mới để đảm bảo thực hiện được mục tiêu đưa nước ta trở thành một nước công nghiệp, đảm bảo tính bền vững của sự phát triển...

3.2. Quan điểm, mục tiêu và yêu cầu hoàn thiện chính sách thuế nhà ở, đất ở tại Việt Nam đến năm 2020

3.2.1. Quan điểm hoàn thiện chính sách thuế nhà ở, đất ở

Việc hoàn thiện chính sách thuế nhà ở, đất ở tại Việt Nam đến năm 2020 cần quán triệt các quan điểm sau:

- Xây dựng ngành thuế Việt Nam hiện đại, hiệu lực và hiệu quả. Công tác quản lý thuế thống nhất, minh bạch, đơn giản, dễ hiểu, dễ thực hiện dựa trên ba nền tảng cơ bản: thể chế chính sách thuế minh bạch, quy trình thủ tục hành chính thuế đơn giản, khoa học phù hợp với thông lệ quốc tế;

- Xây dựng hệ thống chính sách thuế nhà ở, đất ở đồng bộ, thống nhất, công bằng, hiệu quả, phù hợp với thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; góp phần chủ động tham gia hội nhập quốc tế, bảo vệ lợi ích quốc gia; khuyến khích thu hút đầu tư của các thành phần kinh tế và đầu tư nước ngoài vào Việt Nam;

- Mở rộng đối tượng chịu thuế và cơ sở tính thuế để phát triển nguồn thu, bao quát hết các khả năng thu đối với nhà ở, đất ở. Mức động viên từ thuế nhà ở, đất ở vào NSNN cần thiết kế ở mức hợp lý, nhằm tạo điều kiện thúc đẩy sản xuất trong nước và là một trong những công cụ quản lý kinh tế vĩ mô có hiệu quả, hiệu lực của Nhà nước;

- Xây dựng nguồn nhân lực ngành thuế chuyên nghiệp, chuyên sâu, trung thực và liêm chính, phù hợp với yêu cầu thực thi nhiệm vụ của cơ quan thuế; đẩy mạnh việc phân công, phân cấp, tự chịu trách nhiệm trong phạm vi công việc phụ trách;

- Hiện đại hóa trụ sở làm việc; trang bị các thiết bị tiên tiến, đồng bộ; đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế, đảm bảo tính liên kết, tích hợp, tự động hóa cao, gắn chặt với quá trình cải cách thủ tục hành chính và áp dụng thuế điện tử. [21, tr.1-5]

Các quan điểm hoàn thiện chính sách thuế nhà ở, đất ở đến năm 2020 trên đây là những định hướng cơ bản chi phối toàn diện đến việc xem xét để hoàn thiện các nội dung của chính sách thuế nhà ở, đất ở trong các phần sau.

3.2.2. Mục tiêu hoàn thiện chính sách thuế nhà ở, đất ở

Việc đổi mới và hoàn thiện chính sách thuế nhà ở, đất ở cần đạt được các mục tiêu sau:

- Mục tiêu 1, tăng cường quản lý nhà nước đối với nhà ở, đất ở

Chính sách thuế nhà ở, đất ở phải góp phần tạo hành lang pháp lý cho việc thực hiện chức năng điều hành của Nhà nước trong lĩnh vực BĐS nói chung và nhà ở, đất ở nói riêng. Chính sách thuế này là một công cụ hữu hiệu phục vụ yêu cầu kiểm soát, quản lý hành chính đối với nhà ở, đất ở. Thông qua các chính sách thuế đánh vào nhà ở, đất ở Nhà nước sẽ nắm được những thông tin pháp lý về chủ sở hữu, chủ sử dụng nhà ở, đất ở, cũng như các thông tin liên quan đến đặc điểm kinh tế kỹ thuật của nhà ở, đất ở qua đó giúp điều tiết và quản lý các mặt cả về kinh tế lẫn xã hội.

- Mục tiêu 2, thực hiện tăng thu cho ngân sách nhà nước, đi đôi với đảm bảo công bằng xã hội

Chính sách thuế nhà ở, đất ở trong quá trình cải cách phải nâng cao nghĩa vụ đóng góp của các bên liên quan nhằm tăng nguồn thu cho NSNN, đồng thời từng bước thực hiện công bằng xã hội về hưởng thụ những lợi ích công cộng. Phát huy vai trò điều tiết của thuế đối với những người sở hữu, cũng như sử dụng nhà ở, đất ở là điều cần làm, những người có nhiều nhà ở, đất ở thì phải chịu thuế lũy tiến với mức cao hơn so với người có ít nhà ở, đất ở. Đồng thời, chính sách thuế phải tính đến những trường hợp một người sở hữu nhiều nhà ở, đất ở với mục đích đầu cơ, gây tác động xấu đến thị trường BĐS. Qua đó động viên hợp lý vào NSNN, sử dụng một phần số thu từ thuế để bù đắp và thực hiện các vấn đề về an sinh xã hội, góp phần đảm bảo công bằng xã hội.

- Mục tiêu3, góp phần khuyến khích thị trường BĐS phát triển lành mạnh

Thông qua chính sách thuế BĐS, nhà nước chủ động định hướng, điều tiết, kiểm soát và bình ổn thị trường BĐS, khắc phục tình trạng tự phát, đầu cơ BĐS, đảm bảo cho thị trường này hoạt động một cách công khai, minh bạch, hạn chế và tiến tới xóa bỏ thị trường BĐS không chính thức, đảm bảo tính công bằng trong việc nắm giữ và chuyển dịch BĐS.

- Mục tiêu 4, khuyến khích tổ chức, cá nhân sử dụng nhà ở, đất ở có hiệu quả

Việc xác định các sắc thuế đối với nhà ở, đất ở, cũng như đối tượng áp dụng của mỗi sắc thuế và các mức thuế suất có vai trò vô cùng quan trọng trong việc định hướng sử dụng có hiệu quả các loại nhà ở, đất ở. Đất ở, nhà ở là một loại hàng hóa đặc biệt và khan hiếm, tổng quỹ đất tự nhiên không thể tăng lên được, kéo theo số lượng nhà ở cũng không thể tăng đột biến và liên tục được, vì vậy cần phải có kế hoạch sử dụng nhà ở, đất ở hiệu quả và tiết kiệm.

3.2.2. Yêu cầu hoàn thiện chính sách thuế nhà ở, đất ở

Để đạt được các mục tiêu chủ yếu nói trên, chính sách thuế nhà ở, đất ở trong quá trình hoàn thiện cần đảm bảo được các yêu cầu sau đây:

Thứ nhất, chính sách thuế nhà ở, đất ở phải đảm bảo yêu cầu phù hợp với thông lệ quốc tế trong điều kiện hội nhập. Hiện nay Việt Nam đã là thành viên chính thức của WTO, điều này đòi hỏi Việt Nam phải nỗ lực nhiều trong các cam kết về chính sách, trong đó có chính sách thuế. Việc cần làm là chúng ta phải tiếp cận với các thông lệ quốc tế về chính sách thuế, phải tuân thủ các quy định, các chuẩn mực, các nguyên tắc của WTO trong quá trình hoàn thiện chính sách thuế nói chung và chính sách thuế nhà ở, đất ở nói riêng, tiến đến hội nhập quốc tế về thuế.

Thứ hai, chính sách thuế nhà ở, đất ở phải phù hợp với các chính sách kinh tế khác liên quan đến nhà ở, đất ở của Nhà nước, như: chính sách đất đai, chính sách nhà ở, chính sách trong việc phát triển thị trường BĐS, chính sách về giao thông... Đặc biệt, chính sách thuế nhà ở, đất ở phải đặt trong mối quan hệ và đồng bộ với các chính sách thuế khác trong hệ thống chính sách thuế. Sự thống nhất, đồng bộ

giữa các chính sách này là điều kiện quan trọng đảm bảo thực hiện thành công các chính sách thuế, cũng như tránh sự chồng chéo, trùng lặp, gây khó khăn trong các khâu của quá trình chính sách.

Thứ ba, mức động viên của thuế nhà ở, đất ở phải được xây dựng hợp lý, phù hợp với khả năng đóng góp của các chủ sở hữu, sử dụng nhà ở, đất ở. Việc nghiên cứu hoàn thiện chính sách thuế nhà ở, đất ở phải nhằm thiết lập một hệ thống thuế công bằng và hiệu quả, có khả năng tài trợ nhu cầu cần thiết của chi tiêu công. Đặc biệt trong bối cảnh hội nhập quốc tế như hiện nay, thì chính sách thuế đóng vai trò đặc biệt nhạy cảm và cần đảm bảo được: Một là, gia tăng nguồn thu để tài trợ nhu cầu chi tiêu cần thiết; hai là, gia tăng nguồn thu trong cách thức đảm bảo công bằng và giảm thiểu những ảnh hưởng tiêu cực đến các hoạt động kinh tế; ba là, gia tăng nguồn thu trong cách thức không làm chệnh hướng đáng kể những thông lệ và tiêu chuẩn quốc tế.

Thứ tư, chính sách thuế cần vừa đảm bảo nguồn thu cho ngân sách, vừa nâng cao hiệu quả quản lý thu thuế, vừa có tác động khuyến khích quá trình tạo dựng và sử dụng nhà ở, đất ở tiết kiệm, hiệu quả.

Thứ năm, chính sách thuế nhà ở, đất ở phải được xây dựng và thực hiện một cách đơn giản, dễ hiểu, dễ làm, dễ kiểm tra. Các quy định trong chính sách thuế phải đảm bảo rõ ràng, minh bạch, thuận tiện cho cả người nộp thuế và người thu thuế. Để đảm bảo được điều này, chính sách thuế cần rõ ràng, minh bạch trong việc xác định nhà ở, đất ở chịu thuế và không chịu thuế, việc quy định các căn cứ tính thuế không quá phức tạp và dễ dàng xác định trong các trường hợp cụ thể, không có quá nhiều trường hợp miễn thuế, giảm thuế, việc xác định trường hợp miễn, giảm thuế và số thuế được giảm không quá phức tạp...

Thứ sáu, chính sách thuế nhà ở, đất ở phải bao quát được hết các khả năng đánh thuế và khả năng nộp thuế liên quan đến nhà ở, đất ở của dân cư.

3.3. Các giải pháp hoàn thiện chính sách thuế nhà ở, đất ở

Trên cơ sở những nền tảng về mặt lý luận, những bài học kinh nghiệm rút ra từ việc nghiên cứu chính sách thuế nhà ở, đất ở của các quốc gia và vùng lãnh thổ