Bảng 2.1 dưới đây cho thấy số liệu về thương mại dịch vụ giữa Nga với các đối tác chủ yếu của ASEAN. Thương mại về dịch vụ Nga - ASEAN đi ngược với xu hướng thương mại chung giữa hai bên, khi Nga luôn là nước xuất siêu, trong khi đối với thương mại dịch vụ thì Nga lại là nước nhập siêu lớn, tiêu biểu là với Thailand, giá trị nhập khẩu luôn lớn hơn khoảng 5 lần xuất khẩu của Nga.
Để thấy rõ hơn về sự tăng trưởng thương mại và xu hướng thương mại Nga - ASEAN trong một số năm đầu thế kỷ XXI, chúng ta hãy điểm qua quan hệ thương mại giữa Nga với 4 đối tác chính thuộc ASEAN
Bảng 2.1: Thương mại dịch vụ Nga với một số nước ASEAN 2002 - 2005
Xuất khẩu đến (triệu USD) | Nhập khẩu từ (triệu USD) | |||||||
2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | |
Tổng | 82.769 | 125.084 | 110.128 | 165.706 | 278.395 | 182.539 | 243.086 | 291.144 |
Vietnam | 19,552 | 24,011 | 30,067 | 49,249 | 11,858 | 11,615 | 27,923 | 80,706 |
Indonesia | 2,919 | 8,835 | 1,906 | 4,596 | 124,059 | 1,886 | 2,455 | 3,873 |
Malaysia | 3,392 | 6,869 | 7,910 | 10,214 | 4,408 | 4,771 | 6,798 | 10,399 |
Singapore | 39,190 | 69,354 | 50,486 | 73,888 | 23,307 | 19,283 | 38,681 | 64,678 |
Thailand | 11,189 | 14,362 | 17,832 | 25,332 | 108,732 | 141,290 | 166,288 | 130,530 |
Philippines | 6,527 | 1,653 | 1,927 | 2,427 | 6,031 | 3,694 | 0,941 | 0,958 |
Có thể bạn quan tâm!
-
Sự Phục Hưng Của Nước Nga Dưới Thời Tổng Thống Putin: -
Liên Bang Nga Và Định Hướng Tăng Cường Hợp Tác Với Các Nước Asean Và Đông Á -
Sự Triển Khai Chính Sách Đối Ngoại Của Nga Với Asean Trong Thập Niên Đầu Thế Kỷ Xxi -
Quan Hệ Truyền Thống Việt Nam - Liên Xô/ Liên Bang Nga -
Việt Nam Trong Tam Giác Quan Hệ Nga - Việt Nam - Asean -
Chính sách đối ngoại của Liên Bang Nga đối với Asean những năm đầu thế kỷ XXI - 11
Xem toàn bộ 99 trang tài liệu này.
Nguồn: Ngân hàng Trung ương Liên bang Nga (http://www.crb.ru)
Thailand là đối tác hàng đầu của ASEAN trong thương mại với Nga vào năm 2005. Thương mại song phương tăng trưởng nhanh, ổn định và đạt kim ngạch lớn nhất. Năm 2001 đạt 410 triệu USD, đến năm 2005 đã đạt trên 1,2 tỷ USD. Quan hệ thương mại Nga - Thái đã gia tăng đều cả xuất và nhập, thể hiện sự gia tăng và cân bằng cả trong xuất khẩu và nhập khẩu. Điều này
cho thấy sự khác biệt so với các đối tác khác của Nga trong ASEAN, như Singapore thì giá trị nhập khẩu từ Nga lớn hơn nhiều so với giá trị xuất khẩu sang Nga. Hay như với Việt Nam, đối tác thương mại lớn thứ hai của Nga trong ASEAN thì Việt Nam vẫn là nước nhập siêu lớn từ Nga.
Đối với Việt Nam - đối tác có quan hệ truyền thống với Nga, hiện nay tuy chưa có được vị trí là bạn hàng lớn nhất của Nga trong ASEAN nhưng thương mại Nga - Việt cũng đã gia tăng mạnh trong giai đoạn 2003 - 2005, trong đó xuất khẩu của Nga sang Việt Nam vượt hơn hẳn so với nhập khẩu. Kim ngạch thương mại Nga - Việt đã tăng trưởng ổn định từ năm 1993 đến năm 2006. Năm 2005, kim ngạch thương mại hai chiều lần đầu tiên vượt mức 1 tỷ USD. Đặc biệt, chuyến thăm chính thức của Tổng thống Putin tháng 11/2006 cùng với đội ngũ các tập đoàn kinh tế hùng mạnh của Nga đã mở ra một triển vọng to lớn về hợp tác kinh tế thương mại giữa hai nước trong những năm kế tiếp. Hiện nay, Việt Nam xuất sang Nga chủ yếu là hàng nông thủy sản như gạo, cao su, chè, các sản phẩm rau quả, đồ hộp, hạt tiêu, hải sản và một số mặt hàng khác như hàng thủ công mỹ nghệ, dệt may, giày dép … Nga xuất sang Việt Nam các mặt hàng có thế mạnh của Nga như sắt thép, phân bón, hóa chất, thiết bị điện, phương tiện vận tải, phụ tùng và nguyên liệu. Do vị trí là cầu nối giữa Nga và các nước ASEAN khác, Việt Nam hiện chiếm khoảng 20% lượng trao đổi thương mại giữa Nga và ASEAN, đồng thời Nga cũng là cầu nối để hàng hoá của Việt Nam và ASEAN thâm nhập vào thị trường CIS và các nước Đông Âu khác.
Malaysia cũng là một trong các đối tác lớn của Nga trong ASEAN, tổng thương mại hai chiều theo các năm 2003, 2004 và 2005 đạt tương ứng là 740 triệu USD, 876 triệu USD và 1,1 tỷ USD . Trong buôn bán với Malaysia, giá trị hàng hóa xuất khẩu của Nga sang Malaysia thường cao hơn giá trị hàng hóa Nga nhập khẩu từ Malaysia (năm 2004, trong tổng kim ngạch 876 triệu USD thì xuất khẩu của Nga đạt 468 triệu USD và nhập khẩu đạt 408 triệu
USD, hay xuất siêu 60 triệu USD). 1 Tương tự như với các nước ASEAN khác, xuất khẩu của Nga sang Malaysia chủ yếu là các mặt hàng như phân bón hóa học và hóa chất, thép cuộn, sản phẩm kim loại và một số máy móc thiết bị dùng trong ngành hàng không. Nga nhập khẩu từ Malaysia các mặt hàng thiết bị điện, hàng điện tử gia đình, dầu cọ và sản phẩm dầu cọ, bột cacao và bơ cacao. Quan hệ kinh tế thương mại Nga - Malaysia được tăng cường, dựa trên cơ sở Hiệp định giữa hai bên về hợp tác kinh tế, ký năm 2000 và Hiệp định tránh đánh thuế 2 lần, ký năm 1997. Tháng 12/2005, hai bên đã ký nghị định thư hoàn thành đàm phán song phương về việc Nga gia nhập WTO. Khả năng và triển vọng phát triển thương mại giữa hai nước cũng đã tiếp tục gia tăng kể khi hai bên ký Hiệp định hợp tác thương mại cùng trong thời gian trên. 2
Đối với Singapore, thương mại hai chiều Nga - Singapore cũng tăng nhanh chóng trong những năm từ 2002 đến 2006. Năm 2002 thương mại song phương mới đạt 880 triệu Đô la Singapore thì đến năm 2006 giá trị thương mại song phương đã tăng lên 1,89 tỷ Đô la Singapore. Năm 2006. Nga xếp thứ 33 trong số các đối tác thương mại của Singapore, tăng 5 bậc so với năm 2005. Nhập khẩu của Singapore từ Nga tăng từ 682,2 triệu Đô la Singapore năm 2005 lên 1,16 tỷ Đô la Singapore năm 2006. 3 Trong xu thế toàn cầu hóa ngày càng mạnh mẽ cùng với sự tăng trưởng cao của kinh tế Nga trong những năm vừa qua đã tạo điền kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp hai bên. Singapore nhập từ Nga các sản phẩm dầu khí, nhôm và thép và xuất sang Nga máy tính và các cấu kiện liên quan. Hiện Singapore luôn nằm trong danh sách các đối tác thương mại lớn nhất của Nga trong ASEAN và cũng do lợi thế về giao thông vận tải biển, nơi trung chuyển hàng hóa lớn, cũng như nền kinh tế đạt trình độ phát triển cao trong khu vực nên triển vọng phát triển
–––––––––––––
1 - 2 - 3. [17, tr. 126 -130]
thương mại giữa Singapore và Nga rất to lớn. Singapore đã thiết lập Phòng thương mại Singapore tại Nga để tăng cường giao thương với Nga và Nga đang có kế hoạch tăng kim ngạch thương mại với Singapore lên 5 tỷ USD/năm vào năm 2015.
Ngoài 4 nước nêu trên, thương mại giữa Nga và các nước khác trong ASEAN chưa cao. Với Indonesia, kim ngạch năm 2001 đạt 203,5 triệu USD và tới năm 2005 mới đạt 500 triệu USD. Tuy giá trị có tăng nhưng so với kim ngạch giữa Nga và 4 nước Thailand, Việt Nam, Malaysia và Singapore thì giá trị thương mại giữa Nga và Indonesia còn quá thấp, cho dù Indonesia là nước đông dân nhất và thị trường lớn nhất ASEAN. Đối với các nước Philippines, Laos và Campuchia thì kim ngạch thương mại của Nga còn thấp hơn. Tuy nhiên, kim ngạch giữa Nga và ba nước trên đang có xu hướng gia tăng. Thương mại song phương Nga - Philippines đạt khoảng 400 triệu USD vào năm 2005, giá trị trao đổi đối với Laos và Campuchia còn rất thấp, mỗi nước chưa tới 15 triệu USD mỗi năm.
Qua thực tế, giá trị trao đổi thương mại với ASEAN chưa cao và chưa tương xứng với tiềm năng của hai bên, Nga cho rằng cần phải nâng cao giá trị trao đổi thương mại lên cao hơn nữa. Qua các cuộc gặp cấp cao, Nga vẫn đang kêu gọi các nước Đông Nam Á tìm kiếm các biện pháp để tăng cường giao thương giữa hai bên. Thế mạnh của Nga chính là các mặt hàng dầu mỏ và khí đốt, trong khi nhu cầu về năng lượng ngày càng gia tăng nhanh do tăng trưởng kinh tế trong các nước ASEAN. Ngoài ra, sắt thép và kim loại màu cũng là những mặt hàng xuất khẩu chính của Nga sang ASEAN. Về phía ASEAN, các nước này có thế mạnh về hàng gia dụng, công nghiệp hàng tiêu dùng và các sản phẩm nông lâm thủy sản (sơ đồ minh họa).
Sơ đồ minh họa: Đánh giá khả năng sản xuất và nhu cầu hàng hóa của Nga và ASEAN
Nga có khả năng | Nga có nhu cầu | |
ASEAN có khả năng | Máy móc, thiết bị cơ khí. | Gạo, lâm thủy sản, máy móc, thiết bị điện, điện tử, xe cộ. |
ASEAN có nhu cầu | Dầu mỏ, khí đốt, sắt thép, công nghiệp quốc phòng. | Máy móc, thiết bị điện, điện tử, xe cộ. |
Qua minh họa trên, ta nhận thấy tiềm năng rất lớn trong quan hệ thương mại giữa hai bên. Hai bên đều có những thế mạnh và khả năng nhất định và cùng phù hợp với nhu cầu của mỗi bên. Đặc biệt là nhu cầu về năng lượng và các trang thiệt bị quân sự với giá cả hợp lý đối với ASEAN và các mặt hàng tiêu dùng, nông lâm thủy sản đối với Nga. Vấn đề còn lại để nhằm khai thác hiệu quả tiềm năng của hai bên là cần phải tháo gỡ các rào cản còn tồn tại như: Nga chưa gia nhập WTO, khâu thanh toán chưa thuận tiện, phải thanh toán qua nước trung gian, sự hiểu biết chưa cao của người tiêu dùng và doanh nghiệp hai bên về thị trường của mỗi bên, chưa coi trọng đúng mức công tác xúc tiến thương mại… đang làm hạn chế khả năng buôn bán giữa Nga và ASEAN.
Một lĩnh vực quan trọng khác trong quan hệ kinh tế giữa Nga và ASEAN đó là quan hệ về đầu tư. Hiện nay, quy mô về đầu tư của hai bên vào thị trường của nhau đang ở mức độ thấp do nhiều nguyên nhân khác nhau. Quan hệ đầu tư giữa hai bên cũng biến động theo tình trạng kinh tế chung của Nga, ASEAN cũng như những biến động chung của kinh tế thế giới.
Đầu tư của ASEAN vào Nga chủ yếu là các doanh nghiệp Singapore do nơi đây là trung tâm tài chính và trụ sở kinh doanh của nhiều Công ty hàng đầu thế giới. Tính đến tháng 6/2003, tổng giá trị đầu tư của Singapore vào Nga đạt 770 triệu USD. Các công ty của Singapore đang hoạt động trên nhiều lĩnh vực tại Nga, như sản xuất lốp xe, sản xuất thiếc, công nghệ thực phẩm, hợp tác khai thác dầu và đánh bắt hải sản. Giá trị và lĩnh vực đầu tư của Singapore vào Nga đang có xu hướng tăng nhanh. Hai bên đã ký hiệp định tránh đánh thuế hai lần vào năm 2002, tháng 8 năm 2006, hai bên cũng đã ký biên bản ghi nhớ về tìm hiểu hợp tác kinh tế trên các khu vực kinh tế đặc biệt của Nga (SEZs) cũng như chia sẻ với Nga về kinh nghiệm phát triển các khu công nghiệp ở Singapore và các nước khác. Nga có kế hoạch thành lập 6 SEZs nên rất cần sự hợp tác và giúp đỡ của Singapore.
Về phía các doanh nghiệp Nga, Singapore có môi trường đầu tư khá lý tưởng để họ tìm kiếm và mở rộng cơ hội tăng trưởng tại thị trường năng động của Châu Á. Bên cạnh việc là một trong những trung tâm tài chính hàng đầu Châu Á, Singapore còn có nhiều lợi thế mà nhiều quốc gia ASEAN khác chưa thể có được như cảng container lớn nhất thế giới với hơn 200 tuyến hàng hải nối với 600 cảng và 123 quốc gia trên thế giới. Ngoài ra, cảng hàng không Changi là một trong những cảng hàng không tầm cỡ thế giới với 4.000 chuyến bay mỗi tuần đến hơn 180 thành phố. Với những ưu thế nổi trội như vậy, Singapore đã thu hút 137 doanh nghiệp của Nga kinh doanh và hoạt động và các doanh nghiệp Singapore cũng có nhiều cơi hội thiết lập quan hệ đối tác với các doanh nghiệp Nga ngay tại đây. 1
Những nhà đầu tư khác đến từ ASEAN hiện cũng có một số dự án tại Nga như khai thác rừng, quặng, các sản phẩm giấy, dệt may, viễn thông và du lịch. Tuy nhiên, xét về quy mô thì các dự án trên chủ yếu vẫn là các dự án nhỏ, chẳng hạn như các doanh nghiệp Việt Nam đã đầu tư sang Nga 11 dự án
–––––––––––––––––– 1. [17, tr. 137]
với tổng vốn trên 33 triệu USD (năm 2005), chủ yếu thuộc ba lĩnh vực là dệt may, chế biến thực phẩm (mì ăn liền, đồ hộp) và vật liệu xây dựng, đưa Nga trở thành nước thứ hai về số vốn đầu tư ra nước ngoài của Việt Nam. Ngoài những dự án nhỏ, có dấu hiệu cho thấy xu hướng đầu tư của ASEAN vào Nga đang được thúc đẩy. Đó là, tập đoàn dầu khí quốc gia Malaysia (Petronas) đang cùng với tập đoàn Rosneft của Nga chuẩn bị thành lập liên doanh khai
thác và chế biến dầu khí, sau khi Petronas đã mua tới 1,1 tỷ USD giá trị cổ phiếu của Rosneft vào năm 2006. 1
Đầu tư của Nga vào ASEAN hiện nay cũng còn khiêm tốn vì nhiều lý do khác nhau, chủ yếu là do nền kinh tế Nga mới vượt qua giai đoạn dài chìm trong suy thoái nên chưa thể đủ lực để vươn ra bên ngoài một cách mạnh mẽ, mặc dù Nga cũng nhận thức được sự hấp dẫn và triển vọng to lớn tại thị trường tiểu khu vực này. Đồng thời, khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp Nga còn chưa cao.
Đối với Việt Nam, là đối tác truyền thống của Nga, với những nền tảng được xây dựng từ thời Liên Xô thì tổng vốn đầu tư của Nga đạt 1,4 tỷ USD năm 2005 (tính cả giá trị của Liên doanh dầu khí Vietsovpetro), xếp thứ 20 trong số 70 nước và cùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam. Ngoài ra, Nga cũng đã thành lập một số xí nghiệp liên doanh như trồng và chế biến chè, cung cấp sang Nga khoàng 5.000 tấn chè mỗi năm và các xí nghiệp liên doanh chế biến và cung cấp các sản phảm nông sản nhiệt đới. Tính đến 2005, đã có hơn 30 xí nghiệp liên doanh của Nga đã thành lập với số vốn đầu tư đạt hơn 120 triệu USD (không kể liên doanh Vietsovpetro).
Tại các nước ASEAN khác, Nga đã đầu tư vào Philippines, Singapore, Thailand trong lĩnh vực nghề cá, dầu mỏ, thiết bị máy tính… Nga cũng đang có ý muốn hợp tác đầu tư các dự án tàu điện ngầm ở Thailand, Việt Nam, xây
––––––––––––––
1. [17, tr. 146]
dựng hệ thống đường sắt Liên Á, nối liền Thailand, Laos, Việt Nam và Trung Quốc, đường ống dẫn gas ở Malaysia, một số nhà máy thủy điện ở Malaysia, Thailand, Myanmar, Laos.
Hiện tại, đầu tư của Nga vào ASEAN chưa nhiều so với các nhà đầu tư khác như Nhật Bản, Mỹ, Trung Quốc… nhưng hứa hẹn xu hướng tăng trưởng nhanh trong tương lai. Những lĩnh vực hợp tác đầu tư có tiềm năng được hai bên chú trọng là năng lượng (dầu khí, thủy điện, điện hạt nhân), công nghiệp quốc phòng, viễn thông và công nghệ vũ trụ. Thông cáo chung về ―đối tác phát triển toàn diện và chương trình hành động tổng thể về hợp tác phát triển giữa Nga và ASEAN trong các năm 2005 - 2015‖, được ký kết năm 2005 đã tạo nên cơ sở pháp lý cho mối quan hệ và cho phép hai bên mở rộng quan hệ đầu tư. Theo tinh thần của thông cáo chung, Nga sẽ mở rộng hợp tác đầu tư với các nước ASEAN, trước hết là trong lĩnh vực năng lượng. Nga sẽ đóng góp vào việc bảo đảm an ninh năng lượng cho các nước ASEAN không chỉ thông qua việc cung cấp nguồn nguyên liệu ổn định trong dài hạn mà còn cùng nhau thực hiện các dự án chung về thăm dò, khai thác dầu khí và lắp đặt các đường ống dẫn dầu, khí đốt, các dự án thủy điện ở một số nước trong khu vực. ASEAN có thể tiếp thu kinh nghiệm và kỹ thuật của Nga trong việc xây dựng các nhà máy điện hạt nhân, đây cũng là thế mạnh của Nga và nằm trong kế hoạch mới của Nga về hợp tác và xây dựng từ 40 đến 60 nhà máy điện hạt nhân tại nước ngoài trong giai đoạn từ 2005 đến 2030.
Từ thực tế quan hệ hợp tác trong thời gian qua và những kế hoạch sắp tới, có thể nhận thấy rằng: Triển vọng quan hệ kinh tế thương mại Nga - ASEAN trong tương lai là rất lớn, đúng như phát biểu của nhà nghiên cứu chính trị Nga - Anatoly Voronhin, thành viên Hội đồng chuyên gia, trực thuộc Hội đồng Liên bang Nga như sau: ―Trong những năm sắp tới, sự năng động trong quan hệ Nga - ASEAN, trong đó có giao lưu kinh tế - thương mại sẽ không ngừng tăng lên. Mặc dù vậy, cần thừa nhận rằng, trình độ quan hệ