Chiến lược nâng cao năng lực cạnh tranh cụm ngành du lịch Bình Thuận

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT

NGUYỄN VŨ GIANG HÀ

CHIẾN LƯỢC NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỤM NGÀNH DU LỊCH BÌNH THUẬN

Chuyên ngành: Chính sách công Mã ngành: 60.31.14

Người hướng dẫn khoa học: TS.Jonathan Pincus

Thầy Phan Chánh Dưỡng

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2012

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này hoàn toàn do thôi thực hiện. Các đoạn trích dẫn và số liệu sử dụng trong luận văn đều được dẫn nguồn và có độ chính xác cao nhất trong phạm vi hiểu biết của tôi. Luận văn này không nhất thiết phản ánh quan điểm của Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh hay Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright.

TP.HCM, ngày tháng năm 2012 Tác giả luận văn

Nguyễn Vũ Giang Hà

LỜI CẢM ƠN

Để có cơ hội thực hiện luận văn này tôi xin trân trọng cảm ơn:

- Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright đã đồng ý và trao học bổng cho tôi theo học chương trình Thạc sĩ Chính sách công, khóa 3.

- Cảm ơn thầy Phan Chánh Dưỡng, TS.Vũ Thành Tự Anh và TS. Jonathan Pincus đã tận tình góp ý những kiến thức có giá trị khoa học cao và những kinh nghiệm thực tiễn quý báu, giúp tôi từng bước thực hiện được luận văn này.

- Cảm ơn tất cả Quý thầy cô, các anh chị và các bạn làm việc và học tập ở Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright đã giúp đỡ, động viên cũng như tạo điều kiện cho tôi có được môi trường học tập và làm việc tốt nhất.

Tác giả luận văn Nguyễn Vũ Giang Hà

TÓM TẮT‌

Sau 17 năm phát triển, du lịch đã được tỉnh Bình Thuận xác định là ngành kinh tế trọng điểm trong cơ cấu kinh tế địa phương. Bên cạnh sự đóng góp cho ngân sách, còn là động lực thúc đẩy các ngành phụ trợ khác cùng phát triển, góp phần giải quyết việc làm, cải thiện môi trường, và nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho cư dân địa phương. Tuy nhiên, do chiến lược phát triển kinh tế còn nhiều bất cập, cũng như năng lực cạnh tranh (NLCT) của địa phương còn yếu khiến mức độ tinh thông của các doanh nghiệp (DN) du lịch và trình độ phát triển cụm ngành du lịch không cao. Đến thời điểm này, Du lịch Bình Thuận phát triển chưa tương xứng với tiềm năng, phát triển dựa trên lợi thế so sánh một cách thiếu bền vững, sức cạnh tranh trong nước kém.

Bằng phương pháp nghiên cứu định tính, sử dụng khung phân tích NLCT của Porter, kết hợp lý thuyết phát triển bền vững, nghiên cứu chỉ ra các thách thức nổi bật hiện du lịch Bình Thuận đang ứng phó, gồm: Môi trường du lịch bị ô nhiễm trầm trọng do sự phát triển chồng lấn của công nghiệp khai thác titan và nuôi trồng chế biến thủy sản; Mối đe dọa sụt giảm lượng khách từ sự kiện xây dựng nhà máy điện hạt nhân tại tỉnh Ninh Thuận và biến đổi khí hậu toàn cầu; Nguồn nhân lực du lịch bị thiếu hụt trầm trọng; Hạ tầng giao thông kết nối du lịch quốc gia và nội vùng chưa đáp ứng; Hạ tầng hành chính chưa bắt kịp tốc độ thay đổi năng động của khu vực kinh tế tư nhân; Chưa có sự khác biệt cần có trong nếp sống văn hóa thường nhật và thái độ ứng xử của người dân đối với sự hiện diện của du khách. Đặc biệt, là sự cạnh tranh gay gắt thị trường du lịch trong nước.

Thông qua đó, nghiên cứu chỉ ra các nhân tố quan trọng nhất quyết định NLCT cụm ngành, gồm: Hình ảnh điểm đến phải an toàn và thân thiện, phát triển du lịch theo hướng bền vững: Thân thiện môi trường – gần gũi về xã hội và văn hóa – và có kinh tế; Có nhiều không gian và sản phẩm dịch vụ du lịch có sức cạnh tranh; Hạ tầng giao thông kết nối các tuyến du lịch quốc gia và nội vùng đáp ứng kịp với tốc độ phát triển du lịch; Nguồn nhân lực du lịch phải đáp ứng cả về lượng lẫn chất; Cuối cùng, NLCT và hội nhập cao của các nhà cung ứng dịch vụ du lịch.

Ý nghĩa chính sách của nghiên cứu là đưa ra các gợi ý chính sách để cải thiện các nhân tố quan trọng nhất quyết định NLCT cụm ngành như đã nêu trên nhằm nâng cao NLCT cụm ngành trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh gay gắt, giúp cụm ngành phát triển bền vững, tiếp tục đóng góp cho phát triển kinh tế và sự thịnh vượng của địa phương.

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN i

LỜI CẢM ƠN ii

TÓM TẮT iii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT vi

DANH MỤC HÌNH VẼ vii

DANH MỤC BẢNG viii

Chương 1: MỞ ĐẦU 1

1.1 Tổng quan về vấn đề nghiên cứu 1

1.1.1 Bối cảnh nghiên cứu 1

1.1.2 Vấn đề chính sách 2

1.1.3 Mục tiêu nghiên cứu 3

1.1.4 Câu hỏi nghiên cứu 3

1.2 Phạm vi và phương pháp nghiên cứu 3

1.2.1 Phạm vi nghiên cứu 3

1.2.2 Phương pháp nghiên cứu 3

1.3 Nguồn thông tin 4

1.4 Cấu trúc của luận văn 4

Chương 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT 5

2.1 Năng lực cạnh tranh và cụm ngành 5

2.1.1 Năng lực cạnh tranh 5

2.1.2 Cụm ngành 5

2.2 Lý thuyết năng lực cạnh tranh của Porter ở cấp độ địa phương 5

2.2.1 Các nhân tố nền tảng quyết định năng lực cạnh tranh của địa phương 5

2.2.2 Mô hình kim cương 6

2.3 Áp dụng khái niệm cạnh tranh và cụm vào hoạt động du lịch 7

2.3.1. Khái niệm du lịch 7

2.3.2 Bản chất du lịch 8

2.3.3 Điểm đến cạnh tranh và cụm du lịch 8

2.3.4 Môi trường du lịch 9

2.4 Phát triển bền vững 9

2.4.1 Phát triển bền vững 9

2.4.2 Du lịch bền vững 9

Chương 3: PHÂN TÍCH DỮ LIỆU VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 10

3.1 Các yếu tố lợi thế sẵn có của địa phương 10

3.1.1 Tài nguyên thiên nhiên 10

3.1.2 Vị trí địa lý 11

3.1.2.1 Vị trí địa lý 11

3.1.2.2 Mối quan hệ không gian du lịch quốc tế 11

3.1.2.3 Mối quan hệ không gian du lịch quốc gia 12

3.1.3 Quy mô địa phương 12

3.1.3.1 Quy mô dân số và lao động 12

3.1.3.2 Lao động ngành du lịch 12

3.2 Năng lực cạnh tranh ở cấp độ địa phương 13

3.2.1 Hạ tầng văn hóa – xã hội, y tế, giáo dục 13

3.2.1.1 Hạ tầng văn hóa – xã hội 13

3.2.1.2 Hạ tầng y tế 15

3.2.1.3 Hạ tầng giáo dục 16

3.2.2 Chính sách tài khóa tín dụng và cơ cấu kinh tế 16

3.2.2.1 Cơ cấu kinh tế địa phương 16

3.2.2.3 Chính sách tài khóa 18

3.2.3.4 Chiến lược phát triển du lịch 18

3.2.3.5 Chính sách phát triển nguồn nhân lực 19

3.2.3.6 Chính sách thu hút đầu tư 19

3.3 Năng lực cạnh tranh ở cấp độ doanh nghiệp 19

3.3.1 Môi trường kinh doanh và hạ tầng kỹ thuật 19

3.3.1.1 Điều kiện yếu tố đầu vào 19

3.3.1.2 Bối cảnh cho chiến lược và cạnh tranh công ty 23

3.3.1.3 Các điều kiện cầu 24

3.3.1.4 Các ngành hỗ trợ 29

3.3.1.5 Mô hình kim cương cụm ngành du lịch Bình Thuận 30

3.3.2 Trình độ phát triển cụm ngành 30

3.2.2.1 Sơ đồ cụm ngành du lịch Bình Thuận 31

3.3.2.2 Giải thích sơ đồ cụm ngành 31

3.3.3 Hoạt động và chiến lược của doanh nghiệp 35

3.3.3.1 Sơ lược về các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh 35

3.3.3.2 Kết quả hoạt động cụm ngành du lịch Bình Thuận 35

3.3.3.3 Chiến lược của các doanh nghiệp du lịch 41

Chương 4. KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH 42

4.1 Kết luận 42

4.2 Gợi ý chính sách 42

DANH MỤC PHỤ LỤC 50

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT‌

BTTN

Bảo tồn thiên nhiên
CIEM	Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương
CTK BT	Cục thống kê tỉnh Bình Thuận
DN	DN
GDP tỉnh Bình Thuận	Tổng sản phẩm địa bàn tỉnh Bình Thuận
Green Globe	Hệ thống toàn cầu về định chuẩn
ITE HCMC	Triển lãm quốc tế du lịch TP.HCM
KT – XH	Kinh tế – Xã hội
NGTK Bình Thuận	Niên giám thống kê Bình Thuận
NLCT	Năng lực cạnh tranh
Sở VHTT&DL Bình Thuận	Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bình Thuận
SP/DV	Sản phẩm/Dịch vụ
TT XTTMDL Bình Thuận	Trung tâm Xúc tiến Thương mại Du lịch Bình Thuận
UBND tỉnh Bình Thuận	Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Thuận
UNWTO	World Tourism Organization
USAID	United States Agency International Development
VCCI	Trung tâm thương mại quốc tế
VNCI	Vietnam Competitiveness Initiative