Chiến dịch truyền thông trong chương trình mục tiêu Quốc gia vệ sinh an toàn thực phẩm

đề tài về sữa sản phẩm trẻ em (4 bài viết) và đề tài gia súc, gia cầm hải sản (4 bài viết).

Tóm lại, qua kết quả khảo sát nội dung hơn 400 bài báo trên 2 tờ báo mạng điện tử có thể thấy, nội dung thông tin trong lĩnh vực VSATTP khá đa dạng. Nhìn chung nội dung về tình trạng mất vệ sinh an toàn thực phẩm trong chế biến và sử dụng thực phẩm không an toàn, tiêu thụ vận chuyển thực phẩm bẩn, hóa chất quy trình sản xuất bẩn được các phóng viên lựa chọn thông tin nhiều nhất. Gần đây, nội dung về tư vấn lựa chọn thực phẩm sạch, kiểm nghiệm thực phẩm bẩn để tự bảo vệ sức khỏe của bản thân mình và gia đình… đang được nhiều nhà báo quan tâm thể hiện để đáp ứng thị hiếu của độc giả hiện đại ngày càng quan tâm tới vấn đề ATTP.

Có thể nói mỗi tờ báo đều tập trung vào những vấn đề nóng mà xã hội đang quan tâm. Báo Vietnamnet có số lượng bài nhiều hơn và tập trung ở nhiều lĩnh vực khác nhau, trong khi đó báo Tuoitre.vn lại chỉ đi sâu vào một số đề tài chính như vận chuyển gia súc gia cầm, hóa chất trong thực phẩm…do vậy đã tạo nên điểm khác biệt giữa hai tờ báo.

Thêm vào nữa, báo Tuoitre.vn thường trích dẫn các thông báo, khuyến nghị của các cơ quan chức năng đến với người tiêu dùng nên thông tin thường chặt chẽ hơn, mang đậm tính “thời sự, chính trị” hơn so với Vietnamnet.

Ngoài ra về tác động của các thông tin ATVSTP đối với người tiêu dùng cho

thấy:

Báo mạng điện tử với những lợi thế của mình như thông tin nhanh, kịp

thời, có sức lan tỏa cao, tính tương tác… đã trở thành một kênh truyền thông đắc lực trong chiến dịch truyền thông ATTP. Các thông tin dược các báo đưa dồn dập thời gian qua đã tác động không nhỏ đối với người tiêu dùng. Trong đó tích cực cũng có mà mặt hạn chế cũng có.

+ Tác động tích cực

Báo chí đã hoàn thành nhiệm vụ khi thông tin một cách đầy đủ nhất về ATVSTP đến với người dân. Từ chỗ biết thông tin, người tiêu dùng sẽ sinh ra nghi ngờ, và nếu có thông tin một cách chính xác, người tiêu dùng sẽ không sử dụng sản phẩm đó nữa. Như vậy, báo chí đã tạo ra được dư luận. Tuy nhiên cũng cần điều chỉnh được dư luận một cách ổn định, có thể kiểm soát được.

Các bài báo về ATVSTP cũng nhằm cảnh báo cho người tiêu dùng cần biết thận trọng khi chọn thực phẩm, đồng thời cũng đưa ra những lời khuyên hữu ích. Ví dụ: bài “Cách chọn thịt tươi ngon” (Đăng 17.3.2012 trên Vietnamnet) cho biết Theo các bác sĩ thú y Chi cục Thú y TPHCM, có nhiều cách để nhận biết thịt tươi tốt hay kém chất lượng. Đó là: thịt tươi tốt có màu hồng tự nhiên (không lợt quá, không đậm quá), mỡ màu trắng bạch; bề mặt cắt có độ rít, không bị tươm nước, không đổ nhớt và có độ đàn hồi cao. Thịt tươi có mùi thơm tự nhiên của thịt…Nội tạng tươi, sạch bệnh có màu sắc tự nhiên, nhìn trên bề mặt có độ ánh bóng sáng. Nội tạng từ gia súc có vấn đề như mắc bệnh, chết trước khi giết mổ có màu sậm đen, bị xuất huyết, tụ huyết lốm đốm. Nội tạng để lâu ngày sẽ chuyển sang màu sậm, bốc mùi hôi và không còn độ săn chắc mà bị phân hủy; không có độ ánh bóng sáng, nhăn nheo, bủn rộp.

+Tác động tiêu cực: Qua rất nhiều những vụ nổi cộm thời gian qua, cùng với tác động tích cực do thông tin ATVSTP mang lại cũng nảy sinh những tác động tiêu cực. Đó là những tác động khách quan ngoài ý muốn của nhà báo khi đưa tin.

Trước hết, những thông tin trên dù đã được kiểm chứng hay chưa được kiểm chứng đều gây tâm lý hoang mang cho người tiêu dùng nói riêng và dư luận xã hội nói chung. Với số lượng tin bài rất lớn, một sự kiện được phản ánh nhiều chiều đôi khi được thêm thắt các tình tiết làm cho bài viết càng trở nên khủng khiếp hơn.

Ví dụ vụ cam sành bị nghi là của Trung Quốc đưa tin một cách ồ ạt, dù có cơ quan chức năng vào kiểm tra nhưng vẫn làm cho người tiêu dùng cảm thấy lo ngại, người sản xuất bị ế hàng loạt.

Đối với những người tiêu dùng, đặc biệt là đối với những người phụ nữ thì nội trợ là một phần công việc quan trọng trong cuộc sống của họ. Việc lựa chọn thực phẩm rất quan trọng để có được những món ăn ngon và ý nghĩa cho gia đình. Tuy nhiên, những thông tin về ATVSTP sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến tâm lý của các bà nội trợ. Những món ăn dân dã đời thường quen thuộc nay nhìn đâu cũng thấy hóa chất: cải thảo chứa formandehye, nho, táo nhập của Trung Quốc chứa thuốc bảo quản, nước mắm chứa cặn, kem có ruồi…Do vậy mà sẽ rất đau đầu để cho các bà nội trợ lựa chọn thực phẩm sạch.

Khi mà xã hội ngày càng phát triển thì vấn đề ATVSTP càng được truyền tải một cách nhanh chóng. Những thông tin này giúp cho người tiêu dùng có những lựa chọn thực phẩm một cách an toàn hơn. Tuy nhiên, cách đưa tin nhiều khi chưa được kiểm chứng thông tin khiến cho nhiều sản phẩm bị tẩy chay dù sản phẩm đó an toàn cho người sử dụng. Điều này đòi hỏi các cơ quan chức năng phải tăng cường thanh tra, kiểm tra để thực phẩm được kiểm soát một cách hiệu quả hơn.

2.1.2 Hình thức thể hiện

Trong các chiến dịch truyền thông, báo điện tử được sử dụng như một kênh truyền thông hiệu quả và không thể thiếu. Để thấy được vai trò của báo điện tử trong các chiến dịch truyền thông và lý do tại sao các nhà quản lý tổ chức lựa chọn báo điện tử như một công cụ tích cực trong các chiến dịch, cần phải nhìn thấy những ưu điểm của loại hình báo chí này. Nếu sử dụng kênh truyền thông hợp lý sẽ chính là công cụ đắc lực để nâng cao hiệu quả của chiến dịch truyền thông một cách nhanh chóng, tác động tới nhận thức của người dân dẫn đến thay đổi hành vi theo những mục tiêu của chiến dịch.Công chúng giờ đây không chỉ đọc được bài viết của phóng viên mà có thể theo dòi được cả bài

viết đó dưới nhiều loại hình khác nhau như phát thanh, video…Để có thể thu hút được sự quan tâm của công chúng, báo trực tuyến đã tận dụng tất cả những lợi thế: về sử dụng các thể loại để viết bài, chèn thêm ảnh, clip…Vietnamnet và Tuoitre.vn đã làm được điều đó khi nhận được sự ủng hộ của đông đảo bạn đọc. Đặc biệt với những bạn trẻ thích đọc những tin tức sự kiện nóng sẽ không thể bỏ qua những vấn đề về ATVSTP trên cả hai tờ báo này.

Như đã nói ở trên, sử dụng thể loại để hình thành nên bài viết rất quan trọng. Mỗi tờ báo có những đặc thù riêng nên việc chọn thể loại càng quan trọng hơn, góp phần tích cực nâng cao hiệu quả truyền thông.

Chính vì điều đó tác giả khảo sát thống kê các thể loại báo chí được sử dụng trong chuyên mục Bảo vệ người tiêu dùng trên báo Vietnamnet và kinh tế tiêu dùng trên báo Tuoitre.vn trong 2 năm từ tháng 1-2011 đến tháng 12-2011 và từ tháng 1-2012 đến 2-2012.

2.1.2.1. Báo Vietnamnet

Từ tháng 1/2012 đến tháng 12/2012:

Trong thời gian từ tháng 1 đến tháng 12-2012, tỷ lệ các thể loại báo chí trên báo Vietnamnet về các đề tài có liên quan đến VSATTP được phân bổ như sau:

Bảng 2.1: Bảng thống kê các thể loại báo chí được sử dụng trong chuyên mục bảo vệ người tiêu dùng của báo Vietnamnet từ tháng 01/2012 đến tháng 12/2012

Thể loại

Nguồn

Tin

Bài phỏng vấn

Bài phóng sự

Bài phản ánh

Thể loại khác

Báo Vietnamnet

16%

23%

57%

Cục ATVSTP

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 154 trang tài liệu này.

Theo như bảng thống kê trên thì:

Formatted: Font: Not Bold, No underline, Font color: Auto, Vietnamese (Vietnam)

Formatted: Font: Not Bold, No underline, Font color: Auto

- Thể loại phản ánh trên báo Vietnamnet chiếm đa số (57%) hơn một nửa so với các thể loại tin, bài phỏng vấn, bài phóng sự và các thể loại khác.Chưa có một định nghĩa cụ thể nào về khái niệm bài phản ánh. Nhưng nhìn chung, bài phản ánh trên báo trực tuyến có một số đặc điểm sau: bài phản ánh thường nêu lên một sự kiện được phản ánh cô đọng hoặc chi tiết bài phản ánh lại được xây dựng dựa trên một loạt sự kiện cùng dạng. Bài phản ánh không chỉ mô tả mà còn phân tích, khái quát. Có thể tìm thấy nhiều yếu tố của thể loại khác trong bài phản ánh như: phóng sự, tường thuật…

Không giống tin, bài phản ánh bao hàm một mảng tư liệu rộng hơn, chủ đề được phát triển tỉ mỉ hơn. Các sự kiện trong bài phản ánh thông tin được sắp xếp theo đề tài. Trong tin ngắn thường không có sự đánh giá các sự kiện nhưng bài phản ánh thông tin nhất thiết phải có sự đánh giá các biến cố hiện tượng. Mặc dù vậy, bài phản ánh cũng khác với bài phóng sự. Phóng sự thường đưa tin về một sự kiện, còn bài phản ánh bao hàm nhiều sự kiện và biến cố thuộc một chủ đề đã chọn trong một thời gian nhất định.

Với những đặc trưng, lợi thế như vậy, báo Vietnamnet đã lựa chọn tập trung chủ yếu ở thể loại phản ánh làm thế mạnh với những thông tin lập luận, thông tin phỏng vấn chuyên gia một cách có hệ thống và sâu sắc.

- Ngoài ra, thể loại phóng sự chiếm 22% đứng thứ hai sau thể loại phản ánh chứng tỏ báo điện tử Vietnamnet tập trung ở những thể loại dài hơi với những tuyến bài thông tin chuyên sâu để thu hút độc giả. Có thể nói, phóng sự là một thể loại báo chí quan trọng, thông tin cho độc giả một cách sinh động và cụ thể về con người, sự việc có thật mang ý nghĩa xã hội theo một quá trình phát triển. Dưới con mắt quan sát, mô tả của nhà báo, những tình huống, những sự kiện bất thường thường được viết lại cụ thể hóa quá trình vận động của sự kiện. Tuy nhiên, trong đề tài về VSATTP, bài phóng sự thường là phóng sự điều tra, là loại bài thường bắt đầu với kết quả đáng giật mình về ATVSTP thể

hiện sức nặng với dư luận, đồng thời thể hiện bản lĩnh trình độ năng lực, đạo đức nghề nghiệp của nhà báo.Trong các loạt bài phóng sự điều tra này, phóng viên đã đóng vai những người mua hàng để lần theo dấu vết.

Ví dụ: trong bài “Rùng mình bột bí ẩn tẩy sạch, làm tươi thực phẩm” (Đăng trên báo Vietnamnet, ngày 12.6.2012), tác giả tường thuật lại quá trình tìm hiểu chất bột bí ẩn tẩy thực phẩm: “Trong vai người mới mở nhà hàng, muốn “đẩy” hai món nộm hoa chuối và nộm ngó sen tai lợn lên thành thương hiệu riêng, chúng tôi tìm đến một địa chỉ chuyên cung cấp hoa chuối, ngó sen trên đường Nguyễn Thiện Thuật, khu vực đối diện chợ Đồng Xuân (Hà Nội). Nhìn quầy hàng rau đơn giản không ai nghĩ đây lại là nơi cung cấp ngó sen, hoa chuối được tẩy trắng với số lượng lớn cho các nhà hàng, khách sạn ở Hà Nội.

Khi nghe chúng tôi băn khoăn việc sau khi chế biến, hoa chuối, ngó sen trở nên thâm đen, lúc chế biến không đẹp mắt lại có vị chát, bà chủ tên Minh khẳng định như đinh đóng cột: “Nếu mua về cho gia đình thì chỉ cần ngâm nước muối là sạch còn đối với nhà hàng, khách sạn cần đẹp mắt và giữ độ tươi lâu thì phải được tẩy trắng”.

Rò ràng bằng những hình thức kể chuyện hấp dẫn, sinh động với cái tôi của tác giả, độc giả dễ dàng bị lôi cuốn vào bài báo

- Thể loại tin (16%), bài phỏng vấn (2%) và thể loại khác (2%) cho thấy đây không phải là những thế mạnh mà báo Vietnamnet tập trung khai thác.

Ngoài ra nguồn tin bài từ Cục ATVSTP chiếm tỷ lệ khá ít trên báo điện tử Vietnamnet, chủ yếu các phóng viên chỉ đưa tin về hoạt động trong đợt cao trào của chiến dịch là Tháng hành động vệ sinh an toàn thực phẩm, một số bài phản ánh có phỏng vấn ý kiến các lãnh đạo từ Cục ATVSTP cũng chỉ chiếm tỷ lệ khiêm tốn 3%, còn thể loại bài phỏng vấn không có nguồn nào từ Cục ATVSTP.

Từ tháng 1/2011 đến tháng 12/2011:

Trong thời gian từ tháng 1 đến tháng 12-2011, tỷ lệ các thể loại báo chí trên báo Vietnamnet về các đề tài có liên quan đến VSATTP được phân bổ như sau:

Bảng 2.2:Bảng thống kê các thể loại báo chí được sử dụng trong chuyên mục bảo vệ người tiêu dùng của báo Vietnamnet từ tháng 01/2011 đến tháng 12/2011

Thể loại

Nguồn

Tin	Bài phỏng vấn	Bài phóng sự	Bài phản ánh	Thể loại khác
Báo Vietnamnet	15%	3%	22%	55%	5%
Cục ATVSTP	3%	1%	2%	5%	0%

Theo như bảng thống kê trên thì:

- Tương tự với năm 2012, năm 2011 thể loại phản ánh vẫn chiếm đa số (55%) hơn một nửa so với các thể loại khác. Điều đó chứng tỏ, Báo Vietnamnet rất chuộng bài phản ánh, một trong những thể loại dài hơi của báo chí.

Formatted: Font: Not Bold, No underline, Font color: Auto, Vietnamese (Vietnam)

Formatted: Font: Not Bold, No underline, Font color: Auto

Ví dụ:Bài “Quán ăn trục lợi từ gà thải” (Đăng trên Vietnamnet ngày 20.7.2012) đã phản ánh tình trạng “Hiện nay, trên thị trường xuất hiện rất nhiều quán ăn (cháo, phở, gỏi, miến...) quảng cáo chuyên bán gà ta nên thu hút rất đông thực khách. Tuy nhiên, không ít quán ăn dạng này chỉ bán gà thải loại. Đây là loại gà công nghiệp được nuôi để lấy trứng nhưng sau thời gian

dài, gà đẻ thưa dần, không còn hiệu quả kinh tế nên các trại “thanh lý” để nuôi đợt khác, được gọi là gà thải loại”.Bài viết cũng trích dẫn phỏng vấn của những chuyên gia: “PGS-TS Nguyễn Đăng Vang, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam, cho biết thời gian gần đây, gà đẻ thải, gà còi cọc từ Trung Quốc tràn sang Việt Nam khá nhiều. Mỗi ngày có hàng chục xe tải, mỗi xe chở hơn 2 tấn gà xâm nhập Việt Nam. Những xe này được bao giá nguyên chiếc để vận chuyển vào địa phận Hà Nội hoặc tỏa đi các địa phương (về đến Hà Nội khoảng 5 triệu đồng/xe). Cũng theo ông Vang, giá gà đẻ thải này tại Trung Quốc rất thấp, chưa bằng phân nửa so với giá gà công nghiệp nuôi trong nước”.“Theo cơ quan thú y TPHCM, gần đây, khi kiểm tra các lò giết mổ gia cầm trái phép tại TPHCM, lực lượng chức năng đã phát hiện nhiều gà thải loại. Trước khi đưa ra chợ bán hoặc bỏ mối cho các quán ăn, loại gà này thường được tẩm ướp màu vàng để giả gà ta. Giá bán gà này từ 80.000 - 90.000 đồng/kg (trong khi gà ta phải từ 100.000 - 120.000 đồng/kg). Trên bao bì đóng gói loại gà này ghi thông tin không rò ràng (thường chỉ ghi là gà ta đi bộ, gà đẻ trứng vàng...) khiến người tiêu dùng hiểu lầm”.Bài viết vừa có những phân tích sâu sắc, vừa phản ánh được tình hình đang diễn ra.

- Đứng thứ hai là thể loại phóng sự (22%) mang phong cách văn học nhiều hơn các thể loại báo chí khác. Tác phẩm phóng sự phản ánh logic của sự kiện mà tác giả là người chứng kiến, cụ thể ở đây là sự kiện thực tế liên quan đến vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm.

- Các thể loại khác trên báo Vietnamnet đến năm 2011 có tăng nhẹ (2% lên 5%) tập trung chủ yếu ở các bài tư vấn thực phẩm, clip hình ảnh, phóng sự ảnh… với những hình thức thể hiện phong phú, đa dạng, hấp dẫn người xem. VD như chùm phóng sự ảnh trong bài Cận cảnh bỏng ngô làm bằng đường lẫn ruồi chết báo Vietnamnet đăng tải ngày 15/11/2011 hay clip Bí mật khủng