Tội Cản Trở Giao Thông Đường Bộ (Điều 203 Bộ Luật Hình Sự)

toàn giao thông đường bộ phải căn cứ vào các quy định của Luật giao thông đường bộ và văn bản hướng dẫn của các cơ quan có thẩm quyền để xem xét. Tuy nhiên, thường tập trung ở một số nhóm hành vi vi phạm cụ thể sau:

+ Vi phạm về tiêu chuẩn kỹ thuật an toàn của phương tiện giao thông: điều khiển xe không có đầy đủ các loại đèn chiếu sáng; hệ thống hãm kém hiệu lực; hệ thống chuyển hướng, bánh lốp đã rơ mòn quá mức quy định hoặc không đúng kích cỡ, tiêu chuẩn kỹ thuật của từng loại xe... Nếu những vi phạm đó là nguyên nhân gây ra những thiệt hại vật chất đến mức độ "đáng kể" thì người điều khiển phương tiện giao thông đường bộ phải chịu trách nhiệm hình sự.

+ Vi phạm về quy tắc tham gia giao thông đường bộ: Người điều khiển phương tiện tham gia giao thông không chấp hành báo hiệu đường bộ, vi phạm về tốc độ và khoảng cách giữa các xe, vi phạm quy định về vượt xe, chuyển hướng xe, lùi xe, tránh xe đi ngược chiều, vi phạm quy định về dừng xe, đỗ xe trên đường ngoài đô thị và trong đô thị; v.v...

+ Vi phạm quy định về điều kiện người điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ: Luật giao thông đường bộ quy định người lái xe tham gia giao thông phải bảo đảm độ tuổi, sức khỏe theo quy định và có giấy phép lái xe phù hợp với loại xe được phép điều khiển do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp; v.v...

+ Vi phạm quy định về thể lệ vận tải: Người điều khiển phương tiện tham gia giao thông thường vi phạm quy định về thể lệ vận tải như: chở hàng hóa, chở hành khách quá tải trọng của xe; xếp hàng hóa trên xe cồng kềnh, hàng to quá khổ; chở hàng độc hại, dễ cháy nổ sai quy định; v.v...

Bên cạnh đó, hậu quả của hành vi vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ là dấu hiệu bắt buộc của phần lớn các cấu thành của tội phạm này. Nếu hành vi vi phạm quy định về điều khiển phương

tiện giao thông đường bộ mà chưa gây ra thiệt hại cho tính mạng hoặc chưa gây thiệt hại nghiêm trọng cho sức khỏe, tài sản của người khác thì chưa cấu thành tội phạm, trừ trường hợp quy định tại khoản 4 Điều 202. Trường hợp mặc dù chưa gây ra các thiệt hại vật chất cụ thể nhưng hành vi vi phạm trật tự an toàn giao thông của người điều khiển phương tiện giao thông đường bộ trên thực tế đã đặt khách thể cần bảo vệ trong tình trạng đặc biệt nguy hiểm, nếu không được ngăn chặn kịp thời thì hậu quả vụ phạm tội dứt khoát sẽ xảy ra.

Vừa qua, để kịp thời đáp ứng tình hình xét xử các vụ tai nạn giao thông đường bộ đối với hành vi điều khiển phương tiện giao thông đường bộ, Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Nghị quyết số 02/2003/NQ-HĐTP ngày 17/4/2003, nhưng cũng chỉ hướng dẫn trường hợp gây thiệt hại cho tính mạng hoặc gây thiệt hại nghiêm trọng cho sức khỏe, tài sản của người khác; gây hậu quả nghiêm trọng; rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng do hành vi điều khiển phương tiện giao thông đường bộ gây ra.

Thiệt hại cho tính mạng là làm cho người khác bị chết.

Thiệt hại nghiêm trọng cho sức khỏe, hoặc tài sản của người khác là làm cho người khác bị thương nặng hoặc làm cho tài sản của người khác bị mất mát hư hỏng nặng. Hiện nay, căn cứ hướng dẫn tại Nghị quyết số 02/2003/NQ-HĐTP ngày 17/4/2003 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao về các tình tiết "gây hậu quả nghiêm trọng", "gây hậu quả rất nghiêm trọng", "gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng" quy định tại Điều 202 Bộ luật hình sự năm 1999 để áp dụng cho thống nhất pháp luật.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 129 trang tài liệu này.

Khi xác định thiệt hại tài sản của người khác cần chú ý: Chỉ tính những tài sản do hành vi vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ trực tiếp gây ra, còn những thiệt hại gián tiếp không tính là thiệt hại để xác định trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội; như: do bị thương nên phải chi phí cho việc điều trị và các khoản chi phí khác (mất thu nhập, làm

chân giả, tay giả, mắt giả; v.v...). Mặc dù các thiệt hại này người phạm tội vẫn phải bồi thường nhưng không tính để xác định trách nhiệm hình sự đối với hành vi phạm tội. Thiệt hại về tính mạng, sức khỏe, tài sản mà người phạm tội gây ra là thiệt hại đối với người khác, nên không tính thiệt hại mà người phạm tội gây ra cho chính mình.

Ngoài ra, giữa hành vi vi phạm quy định về trật tự an toàn giao thông đường bộ của người điều khiển phương tiện giao thông đường bộ với hậu quả là những thiệt hại về mặt vật chất phải có mối quan hệ nhân quả tức là đúng hành vi đó là nguyên nhân trực tiếp gây ra hậu quả. Như vậy, hành vi vi phạm về trật tự an toàn giao thông đường bộ của người điều khiển phương tiện giao thông đường bộ phải có trước hậu quả và hậu quả là những thiệt hại vật chất, như: tính mạng, sức khỏe, tài sản tính thành tiền; v.v... trong vụ án đó phải là kết quả trực tiếp do chính các hành vi vi phạm đó gây ra.

Ngoài những dấu hiệu trong mặt khách quan đã nêu trên, đối với tội phạm này, các nhà làm luật còn quy định một số dấu hiệu bắt buộc khác trong cấu thành tội phạm, như: việc xác định phương tiện giao thông đường bộ đang tham gia giao thông công cộng; xác định địa điểm nơi xảy ra hành vi vi phạm là công trình giao thông đường bộ; v.v... Việc xác định các dấu hiệu khách quan này rất quan trọng, là dấu hiệu để phân biệt giữa tội phạm này với các tội vi phạm an toàn giao thông khác.

Theo quy định của Luật giao thông đường bộ thì đường bộ gồm đường, cầu đường bộ, hầm đường bộ, bến phà đường bộ.

Phương tiện giao thông đường bộ gồm phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, phương tiện giao thông thô sơ đường bộ.

Phương tiện giao thông cơ giới đường bộ (sau đây gọi là xe cơ giới) gồm ô tô, máy kéo, rơ-moóc được kéo bởi xe ô tô, máy kéo, xe mô tô hai bánh, xe mô tô ba bánh, xe gắn máy (kể cả xe máy điện) và các loại xe tương tự, kể cả xe cơ giới dùng cho người tàn tật.

Phương tiện giao thông thô sơ đường bộ (sau đây gọi là xe thô sơ) gồm xe đạp (kể cả xe đạp máy), xe xích lô, xe lăn dùng cho người khuyết tật, xe súc vật kéo và các loại xe tương tự.

Xe máy chuyên dùng gồm xe máy thi công, xe máy nông nghiệp, lâm nghiệp và các loại xe đặc chủng khác có sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh có tham gia giao thông đường bộ.

Người điều khiển phương tiện gồm người điều khiển xe cơ giới, xe thô sơ, xe máy chuyên dùng tham gia giao thông đường bộ.

* Mặt chủ quan của tội phạm: Tội phạm được thực hiện dưới hình thức lỗi vô ý.

* Chủ thể của tội phạm: Theo Luật giao thông đường bộ, người điều khiển phương tiện gồm người điều khiển xe cơ giới, xe thô sơ, xe máy chuyên dùng tham gia giao thông đường bộ. Người tham gia giao thông gồm người điều khiển, người sử dụng phương tiện tham gia giao thông đường bộ; người điều khiển dẫn dắt súc vật; người đi bộ trên đường bộ.

Do đó, chủ thể của tội phạm này là người đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự và có năng lực trách nhiệm hình sự, đồng thời là người điều khiển phương tiện giao thông đường bộ. Tuy nhiên, khi xác định chủ thể của tội phạm cần chú ý: người điều khiển phương tiện giao thông cũng là người tham gia giao thông, nhưng người tham gia giao thông thì có thể không phải là người điều khiển phương tiện giao thông.

* Hình phạt

- Khoản 1: quy định hình phạt tiền từ năm triệu đồng đến năm mươi triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từ sáu tháng đến năm năm.

- Khoản 2: quy định phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ ba năm đến mười năm:

a) Không có giấy phép hoặc bằng lái xe theo quy định;

b) Trong tình trạng có sử dụng rượu, bia mà trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn vượt quá quy định hoặc có sử dụng các chất kích thích mạnh khác mà pháp luật cấm sử dụng;

c) Gây tai nạn rồi bỏ chạy để trốn tránh trách nhiệm hoặc cố ý không cứu giúp người bị nạn;

d) Không chấp hành hiệu lệnh của người đang làm nhiệm vụ điều khiển hoặc hướng dẫn giao thông;

đ) Gây hậu quả rất nghiêm trọng [35];

- Khoản 3: quy định phạm tội gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng thì bị phạt tù từ bảy năm đến mười lăm năm.

- Khoản 4: quy định trường hợp vi phạm quy định về an toàn giao thông đường bộ mà có khả năng thực tế dẫn đến hậu quả đặc biệt nghiêm trọng nếu không được ngăn chặn kịp thời, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến một năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến hai năm.

- Khoản 5: quy định người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ một năm đến năm năm.

2.1.2. Tội cản trở giao thông đường bộ (Điều 203 Bộ luật hình sự)

* Khái niệm: Tội cản trở giao thông đường bộ là hành vi của người đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự và có năng lực trách nhiệm hình sự do vô ý thực hiện một trong các hành vi cản trở giao thông đường bộ quy định tại khoản 1 Điều 203 Bộ luật hình sự gây thiệt hại cho tính mạng hoặc gây thiệt hại nghiêm trọng cho sức khỏe, tài sản của người khác, xâm phạm đến an toàn giao thông đường bộ.

* Khách thể của tội phạm: Tội phạm xâm phạm sự an toàn, sự hoạt động bình thường của các phương tiện giao thông đường bộ, đồng thời còn xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe của con người, xâm phạm tài sản của Nhà nước, của các tổ chức và công dân.

* Mặt khách quan của tội phạm: Tội phạm thể hiện ở một trong những hành vi sau: Đào, khoan, xẻ trái phép các công trình giao thông đường bộ, đặt trái phép các chướng ngại vật gây cản trở giao thông đường bộ, tháo dỡ, di chuyển trái phép làm che lấp hoặc phá hủy các biển báo hiệu giao thông đường bộ. Các hành vi cản trở như mở đường giao cắt trái phép qua đường bộ, đường có giải phân cách, lấn chiếm, chiếm dụng vỉa hè, lòng đường, lấn chiếm hành lang bảo vệ đường bộ, vi phạm quy định về bảo đảm an toàn giao thông khi thi công trên đường bộ hoặc hành vi khác gây cản trở đến giao thông đường bộ.

Hành vi phạm tội phải gây ra hậu quả nghiêm trọng như: gây chết người, thiệt hại nghiêm trọng về sức khỏe của công dân hoặc tài sản của Nhà nước, tổ chức và của công dân thì mới cấu thành tội phạm này, trừ trường hợp quy định trong khoản 4 Điều 203 Bộ luật hình sự - “Phạm tội trong trường hợp có khả năng thực tế dẫn đến hậu quả đặc biệt nghiêm trọng nếu không được ngăn chặn kịp thời”.

Như vậy, thiệt hại gây ra do hành vi cản trở giao thông đường bộ phải là thiệt hại nghiêm trọng như chết người hoặc gây thiệt hại nghiêm trọng cho sức khỏe tài sản của người khác. Thiệt hại nghiêm trọng cho sức khỏe thì mức tổn hại thương tật cho 1 người từ 31% trở lên. Nếu gây thương tích cho nhiều người mà mỗi người dưới 31% nhưng tổng thương tật nhiều người từ 41% trở lên. Nếu thiệt hại về tài sản thì tổng giá trị thiệt hại về tài sản từ 50 triệu đồng trở lên. Nếu không có thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản xảy ra hoặc tuy có thiệt hại nhưng không phải thiệt hại nghiêm trọng thì chỉ có thể xử lý người vi phạm về hành chính hoặc về dân sự.

Tội phạm hoàn thành từ thời điểm xảy ra thiệt hại nghiêm trọng. Để xác định mức độ thiệt hại nghiêm trọng hay không cần phải dựa vào kết quả giám định của cơ quan thẩm quyền.

* Chủ thể của tội phạm: Tội phạm do bất kỳ người nào đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự và có năng lực trách nhiệm hình sự đã thực hiện một trong các hành vi cản trở giao thông đường bộ gây hậu quả nghiêm trọng.

* Mặt chủ quan của tội phạm: Tội phạm được thực hiện do lỗi vô ý. Tuy nhiên, nếu việc cản trở giao thông đường bộ như đặt các chướng ngại vật chủ ý nhằm gây tai nạn cho người đi đường thì hành vi đó không xử lý theo các tội cản trở giao thông mà tùy theo tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội có thể xử lý về tội giết người, tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên những cơ sở chung.

* Hình phạt

- Khoản 1: quy định hình phạt tiền từ năm triệu đồng đến ba mươi triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến hai năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến ba năm.

- Khoản 2: quy định phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ hai năm đến bảy năm:

a) Tại các đèo, dốc và đoạn đường nguy hiểm;

b) Gây hậu quả rất nghiêm trọng.

- Khoản 3: quy định trường hợp phạm tội gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng thì bị phạt tù từ năm năm đến mười năm.

- Khoản 4: quy định trường hợp phạm tội mà có khả năng thực tế dẫn đến hậu quả đặc biệt nghiêm trọng nếu không được ngăn chặn kịp thời thì bị phạt tiền từ năm triệu đồng đến hai mươi triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến một năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến một năm.

2.1.3. Tội đưa vào sử dụng các phương tiện giao thông không bảo đảm an toàn giao thông đường bộ (Điều 204 Bộ luật hình sự)

* Khái niệm: Tội đưa vào sử dụng các phương tiện giao thông không bảo đảm an toàn giao thông đường bộ là hành vi của một người đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự và có năng lực trách nhiệm hình sự, có trách nhiệm trực

tiếp về việc điều động hoặc về tình trạng kỹ thuật do vô ý mà cho phép đưa vào sử dụng các phương tiện giao thông đường bộ không bảo đảm an toàn kỹ thuật, gây thiệt hại cho tính mạng hoặc thiệt hại nghiêm trọng cho sức khỏe, tài sản của người khác, xâm phạm đến an toàn giao thông đường bộ.

* Khách thể của tội phạm: Tội phạm xâm phạm đến sự an toàn, sự hoạt động bình thường của các phương tiện giao thông đường bộ, đồng thời còn xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe của con người, xâm phạm tài sản của Nhà nước, của tổ chức và công dân.

* Mặt khách quan của tội phạm: Tội phạm được thể hiện ở một trong các hành vi sau:

- Điều động phương tiện giao thông đường bộ không bảo đảm an toàn về kỹ thuật là hành vi của người có thẩm quyền điều động các phương tiện giao thông đường bộ không bảo đảm các tiêu chuẩn về an toàn kỹ thuật như hệ thống phanh, bộ phận điều khiển, hệ thống chiếu sáng do quá cũ hoặc không được bảo dưỡng, không được kiểm tra kỹ thuật. Phương tiện đó sử dụng không đúng tính năng công dụng của nó như dùng xe tải đi chở người... Người điều động đó mặc dù đã biết rõ tình trạng kỹ thuật, tính năng tác dụng là không bảo đảm an toàn nhưng vẫn điều động tham gia giao thông đường bộ.

- Cho phép đưa vào sử dụng các phương tiện giao thông không đảm bảo an toàn là hành vi của những người chịu trách nhiệm trực tiếp về tình trạng kỹ thuật của các phương tiện giao thông đường bộ nhưng không trực tiếp thực hiện chức trách, nhiệm vụ công tác của mình, cho phép chủ phương tiện hoặc người khác đưa vào sử dụng các phương tiện giao thông mà biết rõ là không bảo đảm an toàn kỹ thuật, thiếu các thiết bị bảo đảm an toàn rõ ràng mà nhìn thấy được.

Thiệt hại về tính mạng, thiệt hại nghiêm trọng về sức khỏe hoặc tài sản là dấu hiệu bắt buộc trong cấu thành của loại tội này. Thiệt hại nghiêm trọng