Các điều ước quốc tế đa phương về đấu tranh chống khủng bố hàng không

bản năm 1984; Quyền của khủng bố/ Vấn đề thực tế ở Châu Âu, tác giả Pfal Traugner A. năm 1977; Vấn đề Ai, cái gì, khi nào, ở đâu, như thế nào và tại sao của Chủ nghĩa khủng bố/ Tài liệu trình bày tại Hội nghị của Cục Cảnh sát Detroit về “Khủng bố ở thành thị: kế hoạch và sự hỗn loạn”, tác giả Jenkins

B.M. năm 1984; Kinh nghiệm quốc tế trong cuộc chiến chống khủng bố: tiêu chuẩn và thực tế, tác giả Ustinov V., năm 2002; Khủng bố chính trị: lý thuyết, mưu kế và biện pháp phản tác dụng, tác giả Wardlaw G. năm 1982 Đại học Cambridge xuất bản; v.v...

Đề tài “Các Điều ước quốc tế đa phương về đấu tranh chống khủng bố hàng không” đã được nghiên cứu ở nhiều khía cạnh, trong nhiều ấn phẩm, bài viết khác nhau, tuy nhiên học viên nhận thấy việc nghiên cứu, phân tích quy định của các Điều ước quốc tế phổ cập và khu vực về đấu tranh chống khủng bố nói chung và khủng bố hàng không nói riêng để từ đó đưa ra các đề xuất, khuyến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật quốc gia và quốc tế về vấn đề này luôn mang tính cấp thiết, chưa được đề cập nhiều vì vậy cần tiếp tục được nghiên cứu chuyên sâu hơn nữa. Ngoài ra, với sự phát triển của khoa học công nghệ hiện đại ngày nay thì việc đấu tranh phòng, chống khủng bố quốc tế với các hành vi ngày càng tinh vi và nguy hiểm hơn của chúng vẫn luôn là vấn đề cấp bách mà các quốc gia cần quan tâm, giải quyết. Với những lý do nêu trên học viên đã chọn đề tài “Các Điều ước quốc tế đa phương về đấu tranh chống khủng bố hàng không” để nghiên cứu và làm luận văn tốt nghiệp.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu tổng thể về các Điều ước quốc tế phổ cập và khu vực về đấu tranh chống khủng bố hàng không cũng như các quy định của pháp luật Việt Nam về vấn đề này, đề xuất một số nội dung có tính chất khuyến nghị, giải pháp hoàn thiện pháp luật quốc gia và quốc tế về đấu tranh chống khủng bố hàng không.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được mục đích nêu trên, luận văn có các nhiệm vụ cụ thể sau:

- Nghiên cứu về lý luận và thực tiễn, chủ yếu về các vấn đề: khái niệm, các quan điểm và đặc điểm khủng bố hàng không.

- Nghiên cứu các nội dung căn bản về khủng bố hàng không như: các Điều ước quốc tế phổ cập về khủng bố hàng không; các Điều ước quốc tế khu vực về khủng bố hàng không, có đề cập đến các tổ chức quốc tế và vai trò của các tổ chức này trong đấu tranh chống khủng bố nói chung và khủng bố hàng không nói riêng.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 57 trang tài liệu này.

- Nghiên cứu các văn bản pháp luật Việt Nam về khủng bố nói chung và khủng bố hàng không nói riêng, sự gia nhập, chuyển hóa và thực thi Điều ước quốc tế về khủng bố hàng không; và hợp tác quốc tế khu vực và quốc tế về đấu tranh chống khủng bố hàng không.

4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu và nguồn tư liệu

- Đối tượng nghiên cứu: Các Điều ước quốc tế phổ cập và khu vực về đấu tranh chống khủng bố nói chung và khủng bố hàng không nói riêng, các quy định của pháp luật Việt Nam về đấu tranh, phòng chống khủng bố và khủng bố hàng không.

- Phạm vi nghiên cứu: Trong giới hạn về nguồn lực và vật lực, luận văn không có tham vọng nghiên cứu tỉ mỉ tổng thể vấn đề về khủng bố hàng không mà chỉ cố gắng nghiên cứu và phân tích các quan điểm cơ bản của khủng bố hàng không giống như một hiện tượng nguy hiểm cho xã hội, nghiên cứu các vấn đề có liên quan đến nguồn gốc và sự phát triển của nó. Đề tài tập trung nghiên cứu một số điều ước quốc tế phổ cập và khu vực về chống khủng bố, sự gia nhập và thực thi các điều ước quốc tế về chống khủng bố mà Việt Nam là thành viên. Cụ thể là các vấn đề sau: khái niệm, đặc điểm và sự phân loại khủng bố hàng không; một số điều ước quốc tế về đấu tranh chống

khủng bố hàng không; quy định của pháp luật Việt Nam về đấu tranh chống khủng bố hàng không, đồng thời đưa ra một số khuyến nghị, giải pháp cho Việt Nam và cộng đồng quốc tế để thực hiện hiệu quả hơn nhiệm vụ đấu tranh chống khủng bố hàng không.

- Nguồn tư liệu: Đề tài được nghiên cứu trong phạm vi các công ước quốc tế đa phương (phổ cập và khu vực), có liên hệ quốc gia và ở tổ chức quốc tế. Trong quá trình thực hiện, luận văn sẽ sử dụng các tài liệu, các công trình sách, báo, tạp chí đã công bố trong và ngoài nước, các tài liệu của Liên hợp quốc, của các tổ chức quốc tế, tham khảo các thông tin trên Internet với tính chất là nguồn bổ trợ (trong đó có cả thông tin, tài liệu và các công trình khoa học) có liên quan.

Nghiên cứu về đấu tranh chống khủng bố hàng không không thể không đề cập đến các loại văn bản pháp lý hiện hành (quốc gia và quốc tế) về đấu tranh chống khủng bố hàng không (hoặc có liên quan đến khủng bố hàng không), cũng như các biện pháp phối hợp, hợp tác quốc tế trên phạm vi toàn cầu, khu vực, cục bộ (hoặc hạn chế) và trong phạm vi của từng quốc gia. Đó có thể cũng được xem là hệ thống hợp tác quốc tế trong đấu tranh chống khủng bố hoặc khi thu thập lại có thể gọi là bộ tuyển tập pháp lý về đấu tranh chống khủng bố.

5. Phương pháp nghiên cứu

Đề tài được nghiên cứu trên cơ sở các phương pháp nghiên cứu khoa học pháp lý truyền thống khác nhau như: phương pháp lý luận, tổng hợp, phân tích, tâm lý, v.v …

Về phương pháp lý luận nhằm nghiên cứu làm rò khủng bố hàng không, về khái niệm, làm rò tiêu chí (tiêu chuẩn) để phân biệt hành vi khủng bố hàng không so với các hành vi nguy hiểm khác cho xã hội, bản chất của phương pháp này là đưa ra khái niệm chính xác về khủng bố hàng không.

Về phương pháp tổng hợp, dựa trên các quan điểm nhằm nghiên cứu nguồn gốc, nguyên nhân xuất hiện khủng bố hàng không, vấn đề quan hệ giữa khủng bố hàng không với các loại khủng bố khác.

Về phương pháp tính chất - tâm lý nhằm nghiên cứu và phân tích cơ cấu tâm lý hoạt động khủng bố hàng không, tâm lý kẻ khủng bố, động cơ của hành vi khủng bố, tâm lý khủng bố. Phương pháp này còn xét đến tính tàn khốc, đến hệ quả của hành vi khủng bố hàng không.

Trên cơ sở phương pháp tiếp cận khác nhau, luận văn sẽ được phân tích và nghiên cứu trên các góc độ: lịch sử, xã hội học, chính trị học, tâm lý học, tội phạm học và hình sự quốc tế.

6. Những đóng góp của đề tài

Thông qua việc nghiên cứu, luận văn muốn nhấn mạnh đến tầm quan trọng của hệ thống pháp luật quốc tế trong việc điều chỉnh các quan hệ quốc tế nói chung và trong cuộc chiến chống khủng bố hàng không trên phạm vi khu vực và toàn cầu.

Luận văn nghiên cứu nhằm đưa ra những kết luận, những đề nghị và các khuyến nghị nhằm phục vụ cho công tác đào tạo và nghiên cứu khoa học, đồng thời kết quả nghiên cứu có thể dùng làm tài liệu tham khảo hữu ích cho việc nghiên cứu và cho công tác phòng ngừa và đấu tranh với tội phạm khủng bố hàng không.

7. Kết cấu của đề tài

Luận văn ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, bao gồm 3 Chương:

Chương 1: Tổng quan về khủng bố hàng không.

Chương 2: Các Điều ước quốc tế về đấu tranh chống khủng bố hàng không.

Chương 3: Việt Nam và sự gia nhập các Điều ước quốc tế về đấu tranh chống khủng bố hàng không, một số giải pháp, khuyến nghị.

Chương 1

TỔNG QUAN VỀ KHỦNG BỐ HÀNG KHÔNG

1.1. Khái niệm, đặc điểm và phân loại khủng bố

Thuật ngữ khủng bố có nguồn gốc phát sinh từ tiếng latinh là “terror”, tức là kinh khủng, khiếp sợ. Ý nghĩa tương tự có trong tiếng anh là “terror” và tiếng pháp là “terreur”. Yếu tố làm khiếp sợ đối phương (hoặc những người trực tiếp bị thiệt hại do khủng bố) luôn có trong bất kỳ hành vi khủng bố nào, nhưng sự đàn áp tâm lý không là mục đích cơ bản của khủng bố. Việc làm tăng nỗi kinh sợ có vai trò là phương tiện bổ trợ để đạt được các mục đích về lợi ích, vật chất, chính trị hoặc ép buộc chính quyền thực hiện yêu cầu của khủng bố, thay đổi thể chế chính trị v.v… Trong đó, chủ thể hoạt động khủng bố không hạn chế sự đe dọa, chúng áp dụng sức mạnh với mức độ tàn khốc nhất.

Nhiều nhà khoa học và nhà hoạt động thực tiễn cho rằng gần như có sự giao thoa giữa các khái niệm khủng bố, radicalism và chính trị cực đoan. Khái niệm radicalism (tiếng latinh là radix – gốc) được hiểu là tư tưởng và hành động chính trị-xã hội có tính kiên quyết nhằm thay đổi “căn bản” về thể chế chính trị và xã hội hiện tại [61, tr.216].

Đôi khi thuật ngữ radicalism được sử dụng gần như đồng nghĩa với khái niệm cực đoan, nhưng khác với cực đoan ở chỗ radicalism thường tập trung vào một nội dung của tư tưởng và sau đó là các phương pháp thực hiện chúng. Radicalism có thể là “tư tưởng” đặc biệt mà không có hiệu quả, cực đoan thường có hiệu quả nhưng lại không là tư tưởng. Cực đoan trước hết hướng tới các phương pháp và các phương tiện đấu tranh, sau đó có thể chuyển thành nội dung tư tưởng. Giống như một thuật ngữ, khái niệm radicalism xuất hiện ở Anh vào thế kỷ XVIII vào thời đại cách mạng công nghiệp và muộn hơn khái niệm này được I. Bentam (người Anh) gọi là triết học radicalism.

Khái niệm “khủng bố” và “kẻ khủng bố” đã xuất hiện vào cuối thế kỷ XVIII, những người Jacobins (Pháp) đã thường xuyên sử dụng khái niệm này (cả trong văn hóa giao tiếp và văn viết) trong quan hệ với nhau một cách bình thường. Nhưng trong tiến trình cách mạng vĩ đại Pháp thuật ngữ “kẻ khủng bố” đã có ý nghĩa sỉ nhục và nó trở thành từ đồng nghĩa với “tội phạm”.

Thuật ngữ “khủng bố” ngày càng được sử dụng rộng hơn và có nghĩa chủ yếu là bạo lực. Trước những năm 70 của thế kỷ XX thuật ngữ này đã phổ biến và ngày nay nó được sử dụng để nói đến động cơ bạo lực từ phía “yếu”, bên có các mục đích chính trị đối lập. Để làm tăng nỗi khiếp sợ, kẻ khủng bố có thể áp dụng việc đốt phá hoặc vụ nổ các cửa hàng, nhà ga, các trụ sở của các đảng phái chính trị v.v… Trong điều kiện hiện đại ngày nay những kẻ khủng bố đã áp dụng việc bắt cóc con tin, cướp máy bay, các hành vi khủng bố thường có đặc điểm công khai và hướng tác động đến xã hội hoặc chính quyền. Ngày nay những kẻ khủng bố cũng đã nhận thức rất nhanh những đặc điểm của thời đại, như: chính quyền phụ thuộc nhiều vào bầu cử, vào dư luận xã hội; có hệ thống phương tiện thông tin quốc tế mạnh mẽ, thích khủng bố nhằm gây ấn tượng mạnh vì chỉ trong khoảnh khắc nó có thể tạo nên dư luận xã hội rộng lớn; con người ở phần lớn các quốc gia đã có thói quen “bỏ quên” mất bạo lực chính trị và sợ nó.

Ngày nay phương pháp thông dụng và hiệu quả của khủng bố không còn bạo lực đối với các đại diện của chính quyền, mà là chống hòa bình, chống những đối tượng không tự bảo vệ được mình và quan trọng hơn hết là các đối tượng đó lại không liên quan đến cái đích cần đến của khủng bố - đó là con người, là thường dân và với sự trợ giúp đắc lực của hệ thống phương tiện thông tin quốc tế nên kết quả khủng bố được lan truyền rất nhanh trong đời sống cộng đồng.

Từ những năm 70 thuật ngữ khủng bố quốc tế đã được sử dụng rất rộng rãi, trong dự thảo bộ luật về các tội chống hòa bình và an ninh nhân loại của

Liên hợp quốc, trong đó khủng bố quốc tế được hiểu là “thực hiện, tổ chức, giúp đỡ thực hiện, giúp đỡ về tài chính hoặc là khuyến khích để các điệp viên hoặc các đại diện của quốc gia này hành động chống lại quốc gia khác, hoặc là dung túng để các bên thực hiện những hành vi như vậy nhằm chống con người hoặc là tài sản với mục đích tạo ra nỗi khiếp sợ cho các nhà chức trách, các nhóm người hoặc cư dân nói chung”.

Các nhà khoa học Tây Âu đã xác định khủng bố trước hết là sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong các mục đích chính trị [64]. Trong từ điển của Đức về tội phạm học có ghi khủng bố là mức độ thể hiện cao nhất của cực đoan. Không có khái niệm khủng bố chung được áp dụng cho cả pháp luật quốc gia và pháp luật quốc tế, khái niệm khủng bố đưa lại lợi thế cho các cơ quan nhà nước không chỉ ở Đức, mà ở các quốc gia khác. Khủng bố có khái niệm ngắn gọn là khủng bố chính trị do các nhóm có tổ chức thực hiện, các nhóm này tuân theo động cơ hoặc lý do chính trị, họ sử dụng vũ lực có hệ thống trong quan hệ với người thứ ba một cách tự ý và không dự báo, chúng áp dụng vũ lực theo đuổi mục đích đem đến nỗi khiếp sợ [51].

Cuối thế kỷ XX hiện tượng khủng bố ở Tây Âu [54, tr.3] đã có sự thay đổi cả về lượng và chất nên các nhà khoa học lớn ở các quốc gia khác nhau đã nghiên cứu khủng bố với các cách tiếp cận và đánh giá khác nhau. Chính điều đó là nguyên nhân làm phát sinh ra hàng trăm khái niệm khác nhau về hiện tượng chính trị xã hội này [57, tr.3]; [62, tr.130-135]; [53]; [55, tr.72].

Theo pháp luật của một số quốc gia châu Âu thì khủng bố được hiểu là việc sử dụng các hành động phạm tội phục vụ cho các mục đích chính trị, như vậy khủng bố được xem là vi phạm pháp luật, nên sẽ chống khủng bố bằng pháp luật thông qua các biện pháp pháp lý, ví dụ Chính phủ Đức đấu tranh loại trừ khủng bố bằng pháp luật [50]. Khủng bố là bạo lực chính trị và xã hội không thể dung thứ, bạo lực luôn gây ra hệ quả về tâm lý trong xã hội, nhưng lại hướng tới việc làm của mình là vô tội [47].

Các hành vi như cướp tàu bay, cướp các phương tiện bay, bắt cóc các nhà ngoại giao, thực hiện với động cơ và mục đích rò ràng thì đó chính là loại tội phạm đặc biệt, dạng bạo lực chính trị, hành động đó chính là khủng bố quốc tế hoặc khủng bố hàng không quốc tế.

Trong các loại từ điển Nga có ghi rằng khủng bố là chính sách làm kinh sợ, gây áp lực lên các đối thủ chính trị bằng các biện pháp ép buộc cho đến khi tiêu diệt được họ. Khủng bố quốc tế là hành vi cưỡng bức nhằm chống lại những công dân hoặc là các đối tượng mà được luật pháp quốc tế bảo vệ (giết người đứng đầu quốc gia và chính phủ nước ngoài, người đứng đầu các cơ quan ngoại giao, làm nổ các đại sứ quán hoặc khu ngoại giao đoàn, các đại diện, các tổ chức, trụ sở của các tổ chức quốc tế v.v…) [43]; khủng bố là tội phạm chống lại an ninh công, thực hiện các vụ nổ, đốt phá, thiêu hủy hoặc các hành vi khác tạo ra sự nguy hiểm và gây tử vong cho mọi người, mang đến sự thiệt hại đáng kể về vật chất hoặc là tấn công để lại hậu quả nguy hiểm cho xã hội, nếu các hành vi đó thực hiện với mục đích vi phạm trật tự công, làm kinh sợ cư dân hoặc giúp đỡ tác động tới việc thông qua các quyết định của các cơ quan chính quyền, kể cả đe dọa thực hiện các hành vi trên với các mục đích như vậy (Phần 1 Điều 205 Bộ luật hình sự Nga) [56]; khủng bố không chỉ là tội phạm đã được ghi nhận tại Điều 205 nói trên mà còn là hiện tượng xã hội gồm nhiều hành vi khác như các hành vi bạo lực (giết người, chiếm các tòa nhà, phương tiện giao thông, bắt cóc) hoặc những hành vi đe dọa thực hiện bằng những phương pháp khác nhau, chống các đối thủ chính trị hoặc những người khác với mục đích làm kinh sợ, tạo ra cho xã hội không khí sợ hãi, khiếp sợ, kinh hoàng, gây ra tình trạng bất ổn định [63, tr.724-725]; khủng bố là chính sách làm kinh sợ, đàn áp giai cấp và các đối thủ chính trị bằng tất cả các phương tiện cho đến khi tiêu diệt được đối thủ.

Các hình thức khủng bố rất đa dạng, có thể không tuyên chiến, bắt giữ