Các biện pháp xử lý hành chính khác theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện nay

mà không có nơi cư trú nhất định", mà cần xác định tính chất, mức độ hành vi vi phạm của họ để đề ra biện pháp xử lí hành chính phù hợp.

Thứ ba, các quy định pháp luật cần xây dựng khái niệm rõ ràng, có quy định giải thích thế nào là "nơi cư trú nhất định","trộm cắp vặt, lừa đảo nhỏ, đánh bạc nhỏ"; để việc xử lí chính xác cần định lượng rõ, thế nào được gọi là "vặt", "nhỏ", thường xuyên là mấy lần trở lên (ví dụ, trộm cắp vặt là hành vi trộm cắp tài sản có giá trị dưới 2000.000 triệu đồng, có tính chất thường xuyên là có từ hai lần vi phạm trở lên trong thời hạn 12 tháng) để dễ dàng xác định, phân biệt hành vi vi phạm hành chính và tội phạm hình sự, đồng thời cũng đảm bảo tính nghiêm minh, răn đe của quy định này.

Thứ tư, pháp luật về đối tượng áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác cần xác định cụ thể, rõ ràng, minh bạch về đối tượng áp dụng, tránh quy định một cách chung chung dẫn tới sự mở rộng các văn bản cấp dưới, gây tùy tiện, khó khăn cho việc áp dụng. Đối với biện pháp đưa vào cơ sở giáo dục, quy định hiện hành tại Điều 25 Pháp lệnh Xử lí vi phạm hành chính là quá chung, tạo tiền đề cho việc mở rộng đối tượng ở các văn bản hướng dẫn, vì vậy phải nghiên cứu quy định đối tượng áp dụng theo hướng xác định cụ thể, cần xác định các loại hành vi vi phạm tương ứng, cụ thể.

Bên cạnh đó, cần nghiên cứu quy định cụ thể đối tượng, hành vi vi phạm và phải đảm bảo tính đồng bộ giữa đối tượng bị áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác nhau, tránh sự mâu thuẫn, chồng chéo, khó khăn trong việc áp dụng.

3.2.4. Về thẩm quyền áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác

Từ việc nghiên cứu vấn đề thẩm quyền xem xét và quyết định các biện pháp xử lí hành chính trên, ta thấy bên cạnh những ưu điểm, còn nhiều vấn đề bất cập. Theo chúng tôi, cần xem xét sửa đổi hoàn thiện theo phương án sau: Nên chuyển thẩm quyền xem xét áp dụng từ chủ tịch Ủy ban nhân dân các

cấp sang tòa án nhân nhân, theo đó việc điều tra, xác minh, lập hồ sơ đối với đối tượng đề nghị áp dụng các biện pháp xử lí hành chính sẽ vẫn do các cơ quan hành chính (cơ quan công an, chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp) thực hiện, sau đó việc xem xét, quyết định do tòa án thực hiện theo trình tự tố tụng chặt chẽ, minh bạch. Việc chuyển sang cho Tòa án nhân dân quyết định áp dụng biện pháp này (thực chất là xét xử) thay cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp có nhiều ưu điểm đó là: Việc quyết định về áp dụng các biện pháp hành chính khác này đảm bảo tính công khai, minh bạch, đảm bảo dân chủ, công bằng, theo một trình tự thủ tục được quy định chặt chẽ, có sự kiểm sát của Việt kiểm sát, đảm bảo được quyền bào chữa của người bị áp dụng. Đây là một xu hướng tất yếu của cải cách tư pháp theo những cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

3.2.5. Về trình tự, thủ tục áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác

Thủ tục áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác cần được quy định chặt chẽ để đảm bảo vừa xử lí nghiêm những hành vi vi phạm pháp luật, đồng thời đảm bảo được quyền tự do dân chủ của công dân, đảm bảo tính công khai, khách quan, chính xác trong quá trình xem xét, quyết định áp dụng.

Giải pháp hoàn thiện về quy trình xem xét ra quyết định áp dụng, tiến hành theo hướng " bán tư pháp" để tăng cường đảm bảo quyền công dân, dân chủ, hạn chế oan sai khi áp dụng các biện pháp xử lí hành chính ảnh hưởng quyền tự do cá nhân. Kiến nghị cần quy định về cuộc họp của hội đồng tư vấn theo một trình tự, thủ tục chặt chẽ, người bị xem xét áp dụng, cha mẹ người đó hoặc người giám hộ hợp pháp, người bảo vệ quyền lợi của đối tượng tham gia có quyền phát biểu trình bày ý kiến cá nhân, họ cũng có quyền mời luật sư hoặc trợ giúp viên pháp lí tham dự cuộc họp của Hội đồng tư vấn bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Ý kiến của họ phải được ghi vào biên bản cuộc họp kèm theo báo cáo trình lên cấp có thẩm quyền xem xét, quyết

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 80 trang tài liệu này.

định. Có như thế mới đảm bảo khách quan và dân chủ. Quy định này sẽ đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của công dân và tương thích pháp luật quốc tế.

Tuy nhiên, khi chuyển các biện pháp xử lý hành chính khác sang cho Tòa án áp dụng cần phải tính đến một số yếu tố đó là: không thể áp dụng các thể tục xét xử hình sự, dân sự, hành chính để giải quyết mà cần phải ban hành các thủ tục mới. Điều này đặt ra là phải ban hành một văn bản pháp Luật (văn bản pháp luật về thủ tục giải quyết tại Tòa án) quy định về vấn đề này; trước mắt Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ ban hành Pháp lệnh để quy định trình tự, thủ tục xem xét quyết định việc áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác tại Tòa án, gắn liền với việc đó là việc chỉnh sửa một loạt văn bản quy định về tổ chức và hoạt động của Tòa án nhân dân và Viện kiểm sát nhân dân về vấn đề này. Cần phải đảm bảo pháp lệnh này phải thể chế hóa các yếu tố bảo vệ công dân trong thủ tục tố tụng, nhằm đảm bảo quá trình tố tụng công bằng, bảo đảm quyền đại diện, quyền kháng cáo... như quyền tiếp cận tư vấn pháp lý và đại diện pháp lý, quyền được nhận hồ sơ trước khi mở phiên tòa, quyền xuất trình chứng cứ bào chữa v.v... Có như vậy mới đảm bảo mục tiêu đấu tranh chống tội phạm và vi phạm pháp luật, vừa đảm bảo quyền của trẻ em. Đây là xu thế tất yếu trong điều kiện cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế, đồng thời phù hợp với các Công ước quốc tế. Việc phán quyết và áp dụng các biện pháp trách nhiệm pháp lí hạn chế hoặc tước đoạt tự do phải theo trình tự, thủ tục phán quyết của tòa án với một bản án minh bạch, công khai - kết quả của một trình tự, thủ tục tố tụng công bằng, minh bạch với sự tham gia biện hộ của luật sư.

Một giải pháp quan trọng góp phần đảm bảo tính khách quan, chính xác và đề cao trách nhiệm của người có thẩm quyền là phải có sự giám sát của cơ quan quyền lực nhà nước, xây dựng cơ chế giám sát chặt chẽ của Hội đồng nhân dân trong việc quyết định áp dụng biện pháp và trong cả quá trình chấp hành các biện pháp xử lí hành chính khác.

Đối với biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn quy định thủ tục theo hướng đơn giản hơn, bỏ hình thức đọc bản kiểm điểm trước hội nghị quy định tại Điều 13 Nghị định 163/2003/NĐ-CP ngày 19/12/2003 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành biện pháp giáo dục tại xã, phường thị trấn vì nó xâm phạm đến nhân phẩm, lòng tự trọng và tạo ra áp lực tâm lí lớn của đối tượng bị áp dụng biện pháp này, đặc biệt họ là người chưa thành niên. Chúng ta cũng cần lưu ý thủ tục đặc biệt hơn đối với người chưa thành niên. Đối với các vi phạm của người chưa thành niên dưới 18 tuổi cần có một cơ chế xử lí đặc biệt hơn phù hợp đặc điểm tâm sinh lí của đối tượng này đồng thời đảm bảo tính thống nhất.

Ngoài ra, vấn đề thời hạn áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác, kiến nghị cần nâng lên đủ thời gian giáo dục, răn đe. Cụ thể, đối với biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn nâng lên 1 năm; đưa vào trường giáo dưỡng 12 tháng đến 24 tháng; đưa vào cơ sở giáo dục là 12 đến 36 tháng. Vì những đối tượng này phần lớn là rất nguy hiểm, có nhiều tiền án tiền sự cần có đủ thời gian cần thiết để răn đe, giáo dục làm thay đổi nhận thức, tính cách, đạo đức để họ trở thành những công dân lương thiện. Cũng nên sửa đổi quy định "Quyết định áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn hết thời hiệu sau 1 năm (thay vì quy định sau 6 tháng như hiện nay) kể từ ngày ra quyết định. Bởi lẽ, mục đích chính của việc áp dụng biện pháp này là giáo dục, cảm hóa những đối tượng có hành vi lệnh chuẩn không khi nào là muộn, hơn nữa họ thường tìm cách lẩn trốn, được che giấu nên cần quy định thời hiệu 1 năm để có thể đưa được họ vào điều kiện giáo dục thành công dân tốt [27, tr. 157].

3.3. CÁC KIẾN NGHỊ ĐỐI VỚI VIỆC ÁP DỤNG CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH KHÁC Ở VIỆT NAM

Thứ nhất, đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến giải thích pháp luật, tuyên truyền giáo dục ý thức chấp hành pháp luật. Các địa phương

cần triển khai, tổ chức những đợt tuyên truyền phổ biến nội dung pháp luật về các biện pháp xử lí hành chính khác, để cho người dân nắm vững và nhận thức tầm nguy hiểm của vi phạm pháp luật, vai trò của họ trong việc hỗ trợ, phối hợp các cơ quan có thẩm quyền trong việc giáo dục các đối tượng vi phạm. Bên cạnh đó cần triển khai công tác tập huấn cho những người có thẩm quyền nắm vững quy định pháp luật và xem xét, xử lí công minh, khách quan các đối tượng vi phạm, hạn chế oan sai.

Thứ hai, đào tạo, bồi dưỡng trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức, đội ngũ nhân sự có trách nhiệm trong việc áp dụng và tổ chức thực hiện các biện pháp xử lí hành chính khác. Cán bộ là nhân tố quyết định đến mọi thắng lợi của công việc, đặc biệt là đối với việc giáo dục, quản lí, cảm hóa những đối tượng vi phạm càng khó khăn và quan trọng hơn. Do đó cần xây dựng, đào tạo một đội ngũ cán bộ đủ về số lượng, có chất lượng chuyên môn cao, có kĩ năng nghiệp vụ, có bản lĩnh chính trị và am hiểu luật pháp để việc tổ chức thực hiện đạt hiệu quả cao. Để làm được điều đó, cần thực hiện tốt một số giải pháp sau: Xây dựng lực lượng cảnh sát trại giam, cơ sở giáo dục, trường giáo dưỡng đủ về số lượng, trình độ nghiệp vụ cao. Trường giáo dưỡng, cơ sở giáo dục bổ sung biên chế những người được đào tạo chính quy, tạo điều kiện cán bộ đang công tác những đợt tập huấn và đi học, đào tạo nâng cao trình độ, đặc biệt nâng cao khả năng giải quyết tình huống; cần phải có chính sách thích hợp nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cán bộ, giáo viên có thể tâm huyết và gắn bó lâu dài, làm việc hiệu quả; phải thường xuyên bồi dưỡng chính trị, phẩm chất lối sống cho cán bộ, chiến sĩ, chấn chỉnh kịp thời những biểu hiện hoang mang, nhận thức lệch lạc.

Thứ ba, nâng cao chế độ trách nhiệm và cơ chế phối hợp các cơ quan, đoàn thể, các cấp các ngành và gia đình, cộng đồng trong việc thực hiện các biện pháp xử lí hành chính khác. Vì một trong những đặc trưng của các biện

pháp này, đặc biệt là biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn là liên quan đến vấn đề cư trú, vấn đề giáo dục, tác động từ cộng đồng. Vì vậy kiến nghị trong các văn bản pháp luật cần bổ sung quy định về trách nhiệm của chính quyền, các tổ chức đoàn thể, gia đình, cụ thể hơn nữa về sự phối hợp giữa các cơ quan và của cả cộng đồng dân cư trong việc quản lí, giáo dục các đối tượng vi phạm.

Thứ tư, bảo đảm các nguồn lực: kinh phí, điều kiện về cơ sở vật chất và các trang thiết bị cần thiết cho việc áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác. Nhà nước cần quan tâm đầu tư để xây dựng cơ sở vật chất, trường giáo dưỡng riêng giữa hành chính và hình sự, công cụ trang thiết bị là yếu tố quan trọng không nhỏ quyết định đến kết quả công tác quản lí trại viên, học sinh. Bên cạnh đó, Nhà nước cần đầu tư kinh phí nâng cao các tiêu chuẩn sinh hoạt cho học viên về chế độ ăn uống, mặc sinh hoạt, học tập, chữa bệnh để đảm bảo sức khỏe, đáp ứng điều kiện cần thiết để đào tạo nghề. Có thể xã hội hóa từng bước và huy động các lực lượng xã hội tham gia vào hoạt động này. Hay trong xu thế hội nhập và phát triển hiện này, chúng ta có thể tăng cường hợp tác quốc tế tranh thủ các nguồn lực đầu tư và học hỏi kinh nghiệm các nước để xây dựng mô hình phù hợp.

Thứ năm, hoàn thiện các quy định về chế độ khen thưởng và xử lí vi phạm đối với người thực thi công vụ. Cần phải có quy định riêng cụ thể về chế độ khen thưởng đối với những người có nhiều thành tích trong việc giáo dục, quản lí, cảm hóa các đối tượng vi phạm. Mặt khác, đối với người có thẩm quyền áp dụng các biện pháp có hành vi vi phạm pháp luật, xâm phạm đến quyền con người của đối tượng bị áp dụng phải có hình thức kỉ luật, xử lí rõ ràng nhằm nâng cao tinh thần trách nhiệm và đảm bảo khách quan, chính xác trong việc áp dụng biện pháp xử lí hành chính khác.

Thứ sáu, cần đề ra phương án tổ chức tốt công tác tái hòa nhập cộng đồng cho các trại viên, học sinh sau khi chấp hành xong quyết định trở về với

cộng đồng nhằm xóa đi mặc cảm tội lỗi, lạc quan, giúp đỡ họ nhanh chóng hòa nhập. Muốn làm được điều đó, cần tổ chức tốt ngay khâu tiếp nhận đối tượng khi mới trở về, các cơ quan, đoàn thể cần giúp đỡ, động viên họ, đặc biệt cần tạo công ăn việc làm cho các đối tượng này để họ ổn định cuộc sống, làm ăn lương thiện tránh sa vào con đường cũ. Các cơ sở giáo dục, chữa bệnh, trường giáo dưỡng khi đối tượng hết thời hạn có thể liên hệ các tổ chức xã hội, doanh nghiệp tạo việc làm cho họ phù hợp với những nghề họ được học trong trường. Trong địa phương, khu phố cần vận động họ tích cực tham gia các hoạt động tập thể, hoặc những đối tượng có nhiều tiến bộ có thể tạo điều kiện cho họ tham gia các hoạt động giữ gìn an ninh trật tự như lực lượng dân phòng, bảo vệ trật tự viên…Pháp luật cần quy định rõ trách nhiệm của chính quyền địa phương, các tổ chức, đoàn thể trong việc tiếp tục quản lí, tạo điều kiện cho các đối tượng, đặc biệt là người chưa thành niên khi họ đã chấp hành xong quyết định áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác giảm thiểu những trường hợp quay trở về con đường cũ, tái phạm nhiều lần.

Thứ bảy, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát đối với việc áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác. Việc kiểm tra của các Bộ, cơ quan ngang bộ cần tiến hành thường xuyên đối với việc lập hồ sơ, quyết định các biện pháp xử lí hành chính của Ủy ban nhân dân các cấp. Ngoài ra, công tác kiểm tra trong nội bộ cơ quan hành chính cũng cần được tiến hành thường xuyên. Ủy ban nhân nhân các cấp cần đẩy mạnh công tác kiểm tra việc xử lí vi phạm pháp luật, xử lí người sai phạm, giải quyết kịp thời các khiếu nại, tố cáo trong xử lí hành chính tại địa phương theo quy định pháp luật; Đồng thời, xây dựng cơ chế giám sát cụ thể thường xuyên của Hội đồng nhân dân trong việc quyết định áp dụng biện pháp và cả trong quá trình chấp hành biện pháp xử lí hành chính. Cơ chế giám sát này phải được thực hiện nghiêm túc, thường xuyên góp phần tăng cường trách nhiệm của người có thẩm quyền khi ra các quyết định áp dụng biện pháp xử lí hành chính, cần quy định chế độ báo cáo của cơ quan thực thi pháp luật nhằm giảm bớt những tùy tiện, tiêu

cực trong khi xử lí, thực hiện, tăng cường bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, lợi ích cộng đồng.‌

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3

Việc hoàn thiện pháp luật về các biện pháp xử lí hành chính khác trong giai đoạn hiện nay được xem là một yêu cầu mang tính tất yếu khách quan, bắt nguồn từ đòi hỏi cấp thiết của việc xây dựng Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa, đảm bảo dân chủ và quyền con người, chủ động hội nhập quốc tế. Hoàn thiện pháp luật về các biện pháp xử lí hành chính khác phải được tiến hành đồng bộ các giải pháp hoàn thiện pháp luật và giải pháp về tổ chức thực hiện. Việc tiến hành một cách có hiệu quả, đồng bộ và khoa học các giải pháp này có ý nghĩa to lớn góp phần giải quyết kịp thời những tệ nạn, nhức nhối trong đời sống xã hội, giữ gìn an ninh, trật tự và còn góp phần tích cực vào công tác đấu tranh, phòng ngừa tội phạm, bảo đảm quyền và lợi ích của công dân và toàn xã hội.