Bệnh học chuyên khoa Phần 2

PHẦN III

CHUYÊN KHOA DA LIỄU

Bài 29

GIẢI PHẪU – SINH LÝ DA

1. Đại cương

- Da là cơ quan quan trọng chiếm tới 16% trọng lượng cơ thể. Da bao bọc toàn bộ diện tích cơ thể gồm 2 lớp chính: lớp biểu mô trên mặt gọi là biểu bì và lớp mô liên kết phía dưới gọi là lớp đệm hay lớp chân bì. Phía

dưới lớp chân bì là 1 lớp mô liên kết thưa, lỏng lẻo hơn

chân bì gọi là hạ bì

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 274 trang tài liệu này.

- Ở nhiều vùng lớp này chuyển thành mô mỡ dưới da, ở da người còn thấy các thành phần phụ thuộc là lông, các tuyến, móng.

2. Giải phẫu da

2.1. Biểu bì:

Biểu bì là 1 biểu mô lợp thuộc loại biểu mô lát tầng sừng hóa gồm 2 dòng tế bào khác nhau tạo thành. Phần lớn tế bào biểu mô sừng hóa, hình thành các lớp trên mặt của da, các tế bào biểu bì được sinh ra từ ngoại bì, lớp mặt ngoài phôi. Những tế bào ở dưới sây của biểu bì không sừng hóa.

Từ trong ngoài biểu bì được phân thành các lớp: Lớp đáy; Lớp sợi; Lớp hạt; Lớp bong; Lớp sừng.

Biểu bì là lớp tế bào liên tục lợp bên ngoài toàn bộ cơ thể, đồng thời cũng có khả năng được biết ở một số nơi để hình thành những bộ phận phụ thuộc của da: lông, móng, các tuyến.

2.2. Chân bì:

Hạ bì được tạo thành bởi lớp mô liên kết thưa, nối chân bì với các cơ quan bên dưới, tùy từng vùng của cơ

thể, tùy tình trạng nuôi dưỡng, ở lớp hạ bì có thể có những thùy mỡ, tạo thành 1 lớp mỡ dày hay mỏng.

3. Sinh lý da

Da không chỉ là một màng bọc đơn thuần mà là một cơ quan có nhiều chức năng quan trọng có ý nghĩa quyết định đối với đời sống, nó có liên quan mật thiết đến các bộ phận khác trong cơ thể do đó sự toàn vẹn, lành mạnh của da là yếu tố cần thiết để bảo đảm sức khỏe chung.

3.1. Chức năng bảo vệ

Da là một hàng rào bảo vệ các bộ phận sâu như thần kinh, mạch máu, cơ xương, phủ tạng khỏi các tác hại của yếu tố cơ học, lý học, hóa học, vi khuẩn.

3.2. Chức năng điều hòa nhiệt độ:

Nhờ hệ số dẫn nhiệt của tổ chức mỡ dưới da (K = 0,00033) và của lớp sừng (K = 0,000125), da tham gia điều hòa nhiệt độ bằng hai cơ chế chính là ra mồ hôi và phản ứng vận mạch.

3.3. Chức năng bài tiết:

Trên da toàn cơ thể có chừng 2 – 5 triệu tuyến mồ hôi, ngoài nhiệm vụ điều hòa thân nhiệt, mồ hôi còn có

nhiệm vụ thải trừ các chất cặn bã, độc hại chủ yếu là ure, bài tiết chất bã Sebum làm cho da không ngấm nước, lớp sừng mềm mại, lông tóc trơn mượt, giúp cho da chống đỡ với vi khuẩn và nấm.

3.4. Chức năng dự trữ và chuyển hóa:

- Nước trong cơ thể chiếm 64%, riêng ở da là 9%

- Dự trữ natriclorua khá nhiều: khi lao động tiết nhiều mồ hôi thì nước ở da giảm, khi thận bị tổn thương lọc muối kém, muối giữ lại nhiều trong máu bị đưa ra da, muối ứ đọng ở da kéo theo nước gây phù nề dưới da.

- Dưới tác dụng của tia cực tím Cholesteron dưới da được chuyển hóa thành vitamin D rất cần cho sự hấp thụ canxi ở xương.

- Ở dưới da còn có nhiều điện giải khác như canxi, magie, kali …

3.5. Chức năng tạo Karatin và melanin:

Có thể coi là hai chức năng đặc hiệu của tế bào thượng bì, khi hai chức năng cơ bản đảm bảo cho sự lành mạnh toàn vẹn của da.

3.6. Chức năng cảm giác:

Da có thể phân biệt được 3 loại cảm giác

- Cảm giác sờ mó, tỳ ép, đụng chạm

- Cảm giác nóng, lạnh

- Cảm giác đau

Nhờ có chức phận cảm giác cơ thể thích ứng được với ngoại cảnh và tránh được yếu tố có hại

4. Sự liên quan giữa da và nội tạng

- Da là nơi phản ánh nhiều rối loạn hoặc tổn thương

nội tạng, nội tiết

- Bệnh gan, mật biểu hiện rất sớm ở da và niêm mạc

- Táo bón, bệnh giun sán gây sẩn ngứa, eczema

- Lao thận có thể gây sạm da

- Tổn thương da có thể ảnh hưởng sâu sắc đến nội tạng, đến sức khỏe chung:

- Bệnh da ngứa mãn tính ảnh hưởng đến thần kinh

trung ương gây suy nhược thần kinh

- Mụn nhọt, nhiễm trùng da gây nhiễm khuẩn huyết, viêm cầu thận cấp.

1. Đại cương

Bài 30

THUỐC BÔI NGOÀI DA

Thuốc bôi điều trị ngoài da rất phong phú, đa dựng và có các nguồn gốc sau:

- Nguồn gốc hóa học

- Vô cơ: kim loại muối kim loại, á kim và các dẫn xuất của chúng như oxyt, axit

- Hữu cơ: các chất béo, chất thơm, aldehyt, axeton, phenol, axit

- Các chất thảo mộc

- Các chất tổng hợp, bán tổng hợp

2. Tác dụng của thuốc bôi ngoài da

- Làm tăng cường hạn chế, thậm chí cản trở sự bốc hơi nước qua da. Có loại làm tăng diện tích tiếp xúc của da, giúp bốc hơi nước qua da dễ dàng hơn, làm mát da, chống ngưng tụ máu, giảm viêm. Ngược lại, có loại làm bít da, hạn chế bốc hơi mồ hôi, làm tăng xung huyết da.

- Ảnh hưởng tới tuần hoàn da gây giãn mạch hoặc co mạch

- Tùy theo dạng thuốc và tá dược, thuốc sẽ ngấm vào da nhiều hay ít, nông hay sâu.

Nhưng thường cả 3 loại tác dụng trên cùng phối hợp với nhau

- Cần chú ý đến tác dụng lý hóa học của thuốc

- Thuốc làm thay đổi độ pH của da

- Thuốc có thể ảnh hưởng đến quá trình oxy hóa trong tế bào do sử dụng thuốc khử oxy hoặc nhượng oxy

- Thuốc bôi ngoài da có tác dụng toàn thân gây nên trong những biến đổi sinh học nhất định, do thuốc ngấm vào máu, tác động lên đầu dây thần kinh thụ cảm ngoại vi hoặc tác động lên các trung tâm của thần kinh thực vật.

Như vậy thuốc bôi ngoài da có tác dụng tại chỗ và toàn thân, chỉ định và sử dụng thuốc bôi ngoài da cần hết sức cẩn thận.

3. Các dạng thuốc bôi

3.1. Cấu tạo chung của một công thức thuốc bôi

Cấu tạo thuốc bôi gồm hai thành phần chính là hoạt chất và tá dược

- Hoạt chất: là thuốc chính có tác dụng điều trị

- Tá dược: là phương tiện vận chuyển hoạt chất, đưa dẫn hoạt chất ngấm vào da. Bản thân tá dược không có tác dụng điều trị nhưng nó có một vai trò quan trọng

233

là đưa dẫn thuốc vào nông hay sâu (phụ thuộc vào dạng thuốc).

Tá dược thường dùng là: nước, cồn, vaselin, bột.

Khi chọn tá dược cần chú ý tác dụng lý, hóa học của hoạt chất, tính hóa tan và tương kỵ

3.2. Các dạng thuốc bôi thông dụng

*Dung dịch:

- Hoạt chất được pha trong tá dược (thường là các dung môi lỏng) thành một chất lỏng đồng đều, không vón, không tủa.

- Tá dược thường dùng là nước, cồn, ete, axeton, clorofoc, đôi khi dùng glyxerin (các chất này ngấm mạnh)

- Một số dung dịch: dung dịch jarish, millan, castellani

- Nhìn chung dung dịch có tác dụng nông, nhất thời, thường dùng trong giai đoạn cấp tính hoặc bán cấp.

- Cách sử dụng dung dịch như: đắp gạc, bôi lên da, một số dung dịch pha loãng dùng để ngâm tắm

*Thuốc bột:

- Tá dược thường dùng là hai loại bột: bột thảo mộc và bột khoáng chất.